پرسش

با عرض سلام . سوال من در باره خودم نیست. زن برادر من خانمی است 24 ساله كه برای كنكور درس میخواند. البته 2 پسر بچه هم دارد. او در این روزها خیلی استرس دارد و در ضمن حافظه ضعیفی هم دارد. با توجه به اینكه ایشان 10 تیرماه امتحان كنكور دارد لطفا او را راهنمایی كنید كه بهترین تغذیه در این روزها هم برای كاهش استرس و هم برای تقویت حافظه چیست؟ قبلا از همكاری و لطف شما سپاسگزاری میكنم.

پاسخ

با سلام ، از مواد افزایش دهنده حافظه می توان كولین ( ماده ای كه به طور طبیعی در بسیاری از غذاهای چرب وجود دارد ) را نام برد كه موجب افزایش حافظه خصوصاً در نوزدانی كه مادرانشان كولین مصرف كرده اند می شود. مواد غذایی كه دارای بیشترین مقدار كولین هستند به ترتیب شامل : جگر گاو ، تخم مرغ ، گوشت كبابی گاو، گل كلم ، كاهو ، بادام زمینی و روغن بادام زمینی است. مواد آنتی اكسیدان كه در سبزیجات تازه زیاد اند، موجب خون رسانی خوب به مغز می شوند و هر عاملی كه خون رسانی به مغز را دچار وقفه كند، موجب كاهش توانایی های فكری می شود. مصرف زیاد و بیش از حد گوشت حیوانات كه حاوی هموسیستئین است، موجب افت عملكرد مغزی خصوصاً در افراد مسن می شود.
و توصیه های غدایی برای افزایش حافظه : نمك و چربی اشباع كمتری مصرف كنید – چربی امگا 3 را كه در ماهی زیاد است، بیشتر مصرف كنید. تمشك، توت فرنگی ، اسفناج وسیر بیشتر مصرف كنید، سویا را هفته ای یكبار در برنامه اتان بگنجانید و مكمل اسید فولیك، B12، ویتامینE برایتان مفید است.
برای تقویت حافظه از منابع غنی از روغنهای غیر اشباع و ویتامین B استفاده كنید. منابع اسیدهای چرب غیر اشباع ، ماهی ها و روغن سبزیجات و دانه های روغنی مثل گردو و بادام هستند ومنابع ویتامین B سبوس غلات ، جوانه گندم ، مخمر ( ماءالشعیر) و جگر است . كُندر نیز از مواد غذایی مناسب برای افزایش هوش می باشد. از دیگر موادی كه موجب افزایش حافظه می شود لسیتین است كه درعدس، ذرت، شیر، زرده تخم مرغ، تخم آفتابگردان، جوانه گندم، بادام زمینی، آرد جو و سر، كبد(جگر) گوساله و... وجود دارد ولی از همه بیشتر در لوبیای سویا یافت می شود.
در مورد استرس می توان گفت :
چگونه از طریق مصرف موادغذایی با استرس مبارزه كنیم:
1- روز خود را با مصرف یك لیوان آب پرتقال تازه یا آب میوه های طبیعی حاوی ویتامین C شروع كنید و در بقیه روز آب زیاد بنوشید، برای این كه وقتی بدن تحت استرس است بدن شما ویتامینC بیشتری احتیاج دارد. یك لیوان آب میوه تازه، نیاز اضافی شما را تأمین می كند.
نوشیدن حداقل 8 لیوان آب، بدن شما را از بی آبی حفظ می كند و مانع تحمل استرس اضافی برای بدن شماست.
2- برای صبحانه؛ یك عدد موز، مقداری موادغذایی حاوی فیبر زیاد و ماست كم چرب استفاده كنید، چرا كه موز منبع غنی ویتامین B6 است كه برای سوخت و ساز لازم است، به خصوص زمانی كه سوخت و ساز بدن مانند مواقع استرس سریع است . توجه كنید كه مصرف مكمل های اضافی ویتامین B لازم نیست، چون ممكن است استرس اضافی به بدن تحمیل كنید.
دستگاه گوارش شما، استرس وارد شده را احساس می كند، بنابراین دریافت موادغنی از فیبر در طول روز كمك می كند تا طوفان ایجاد شده در این دستگاه فروكش كند.
مصرف ماست كم چرب 2 خاصیت مهم برای بدن دارد:
الف) حاوی پروتئین است كه بدن در شرایط استرس به آن احتیاج دارد. ب) وجود چربی كم موجود در آن به عنوان حامی خوبی برای سیستم ایمنی بدن می باشد.
3- فقط یك فنجان قهوه در طول روز مصرف كنید و از مصرف موادغذایی حاوی كافئین در بقیه روز خودداری كنید ، زیرا:
كافئین كلیه دستگاه های بدن را تحت تأثیر قرار می دهد. فعالیت بدن را افزایش و سرعت جذب املاح را كاهش می دهد. كافئین اضطراب شما را زیاد می كند و این آخرین چیزی است كه شما به آن احتیاج دارید.
4- از مصرف شیرینی به عنوان میان وعده پرهیز كنید. به جای آن از غلات كامل، نان كم چرب تهیه شده با شیر و انواع كیك های ساده خانگی استفاده كنید.
ترشح هورمون هایی كه در زمان استرس زیاد است، سبب ترشح تركیبی به نام NPY* از مغز می شود. NPY تمایل به مصرف شیرینی و مواد قندی را زیاد می كند.
اگر شما به تمایل خود در مصرف شیرینی پاسخ مثبت دهید، در بقیه روز درگیر این تمایل خواهید بود. در نتیجه مواد غذایی ای را مصرف خواهید كرد كه خاصیت تغذیه ای ندارند.
بسیار بهتر است برای مقابله با تمایل به مصرف شكر، از نان های تهیه شده با آرد كامل و شكر كم، استفاده كنید.غلات كامل، سلول های مغزی را برای ترشح سروتونین تحریك می كنند. هورمون سروتونین آرام بخش است.
5- نمایه گلیسمیك ( توانایی بالا بردن قند خون به وسیله یك ماده غذایی خاص) یا (GI) مواد غذایی را بشناسید. این شاخص به ما نشان می دهد مواد قندی( كربوهیدرات ها) با چه سرعتی تبدیل به قند می شوند و سطح قند خون را بالا می برند. هر اندازه این شاخص پایین تر باشد، مواد حاوی كربوهیدرات دیرتر تبدیل به قند می شوند. بنابراین سطح قند خون را بیشتر می توانیم كنترل كنیم و بیشتر احساس آرامش می كنیم. هم چنین از احتمال ورود و ذخیره چربی های ناخواسته جلوگیری می كنیم. انوع شیرینی، نان سفید و سیب زمینی، نمایه گلیسمیك بالا دارند و موادغذایی ای مانند ماكارونی، برنج، لوبیا نمایه گلیسمیك پایین تری دارند.
عادات سالم برای جلوگیری از استرس:
1- از افت قند خون جلوگیری كنید و وعده های منظم، كوچك و سالم بخورید.
2- از میان وعده های كم انرژی مانند هویج، كرفس، ذرت بو داده ی بدون روغن، و كیك های برنجی با شكر كم استفاده كنید.
3- از انوع میوه های تازه و آب میوه ها به عنوان طعم دهنده های شیرین استفاده كنید.
4- جوشانده های گیاهی برای تسكین اعصاب مناسب هستند؛ می توانید آنها را با یك قاشق غذاخوری عسل میل كنید.
5- مصرف غذهای حاوی تریپتوفان مانند مغزهای گیاهی(پسته، بادام، فندق و...) ، موز و غلات كامل، دستگاه عصبی را تسكین می دهند.
6- مصرف مقدار كمی پروتئین در طول روز مانند پنیر، تخم مرغ، مرغ و گوشت در شرایط استرس خستگی شما را رفع می كند. اگر جزء افرادی هستید كه خیلی زیاد دچار استرس می شوید ، همیشه مقداری از مواد حاوی پروتئین آماده را همراه داشته باشید.
7- غلات كامل و موادغذایی حاوی فیبر، چرخه ایجاد گرسنگی را به تعویق می اندازند. انواع میوه، سبزی، ماست كم چرب و پنیر نیز همین كار را انجام می دهند.
8- از انواع غذاهای بدون چربی یا كم چربی استفاده كنید.
9- وعده های غذایی را حذف نكنید.
10- برای مقابله با استرس راه دیگری به غیر از غذا خوردن پیدا كنید.
11- برای رفع خستگی پس از كار روزانه ورزش كنید. ورزش هایی را انتخاب كنید كه مورد علاقه شما هستند و به شما آرامش می بخشند. ورزش كمك می كند تا كالری اضافه سوخته شود، سلامت قلب و ریه ها افزایش یابد و ذهن شما از چیزهایی كه باعث ایجاد استرس هستند، دور نگه داشته شود.
12- روزانه به مدت 30-20 دقیقه و 3 بار در هفته به صورت منظم ورزش كنید.
13- در شرایط استرس از داروهای آرام بخش استفاده نكنید.
14- یاد بگیرید كه اهداف خود را زمان بندی كنید.
15- اهداف واقعی انتخاب كنید نه غیر واقعی.
16- مهارت های مدیریت زمان را یاد بگیرید.
17- زمانی را برای تهیه فهرست غذاهایی كه نیاز دارید، اختصاص دهید و از انتخاب موادغذایی با ارزش تغذیه ای كم پرهیز كنید.
كارشناس تغذیه تبیان