پرسش

بسمه تعالی
در خصوص فروع دین واینكه آیا تولی وتبری جزو فروع دین اند واگر هستند چرا هیچ یك از مراجع عظام در رساله عملیه آنرا ذكر نكرده اند وتوضیحات كاملتری در این زمینه در صورت امكان بیان فرمائید
با تشكر

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
"تولّی" به معنای دوست داشتن و مهر ورزیدن به خدا و رسولش و خاندان او یكی از اصول اعتقادی شیعه است. قرآن و سنت نیز بر آن تاكید فراوانی داشته اند:«الذین آمنوا وعزروه ونصروه واتّبعوه النور الذی أنزل معه أولئك هم المفلحون" یعنی كسانی كه به او ایمان آورده اند و او را تكریم كرده و كمك نموده اند و از نوری كه بر وی فرود آمده پیروی كرده اند، رستگارانند.(اعراف/157) در این آیه قرآن كریم برای رستگاران سه ویژگی برمی شمارد كه یاری كردن و تكریم و محبت پیامبر از جمله شرایط آن است. در آیه دیگری به صراحت اجر رسالت پیامبر(ص) از طرف مردم را محبت به خاندان پیامبر(ص) اعلام می كند.(شوری/23)
روایات زیادی نیز در این باره از پیامبر اكرم(ص) به ما رسیده است؛ از جمله این كه ایشان فرموده اند: "مؤمن به شمار نمی رود بنده ای، مگر این كه مرا بیش از خود دوست بدارد، و فرزندانم را بیش از فرزندانش و خاندانم را بیش از خاندان خود دوست بدارد."
اما "تبرّی" معنای برعكس دارد، و بنابر آیه شریفه «إنّ الله بریء من المشركین ورسوله» ـ یعنی خدا و پیامبرش از مشركان بیزار هستند.(توبه/3) ـ به معنی بیزاری و دوری جستن از هر چیزی است كه خدا و رسولش و اهل بیت(ع) از آن بیزار و غضبناك می باشند.
رسول خدا درباره خاندان خود فرمود: "من أحبّهم أحبّ الله ومن أبغضهم أبغض الله" یعنی هر كس آنان را دوست بدارد خدا را دوست داشته و هر كس آنان را دشمن بدارد خدا را دشمن داشته است.
خوب است این نكته نیز یادآوری شود كه اسلام چون دین محبت است و محبت به كمال و فضیلت و صاحبان آن، خود نردبان صعود به سوی كمال است. با وجود چنین محبتی انسان تلاش می كند خود را همچون دوست خود درآورد، و در خود تحول ایجاد نماید؛ برعكس آن، یعنی در تبری نیز همین انگیزه صادق است، چون در صورت عدم بیزاری از باطل و اهل آن احتمال تاثیر از آن وجود دارد. با ترك تولی و تبری كم كم فطرت پاك انسانی آلوده می شود.
خلاصه كلام آن كه این دو اصل در حقیقت از لوازم اصل امامت است كه در زمره اصول مذهب است. تولی و تبری، بنابر روایات معصومین، شرط قبولی اعمال در پیشگاه خداوند می باشند. شاید آن كه بعضی آن را جزء فروع دین می آورند اشاره به لزوم ابراز قولی و عملی آن در مواقع مقتضی داشته باشد.
به هر حال، از این نظر هم از آنجا كه این دو وظیفه دارای مسائل و فرعیات اجتهادی نمی باشند، در رساله های عملیه مراجع از آن ها یاد نشده، و تنها در كتب اعتقادی به آن پرداخته شده است.
در پناه حق.
مشاوره مذهبی ـ قم.