پرسش

با عرض سلام بنده برادری دارم 13 ساله كه بسیار جوابگو و ÷رخاشگر است و ما هر كاری برای بهتر شدنش كردیم ولی موثر نبود و اكنون از شما طلب یاری میكنیم

پاسخ

با سلام.
پرخاش بچه ها در این سن، علل متفاوتی دارد. آشنایی با این علل، مفید است؛ زیرا بعد از دانستن، واکنش شما تغییر می کند. چون ممکن است بعد از به دست آوردن این اطلاعات، خیلی او را نقصر ندانید و احتمالاً به این نتیجه می رسید که "رفتارهای تنبیهی او را بدتر می کند". البته منظور ما از تنبیه، فقط تنبیه بدنی نیست. محروم کردن ها، تهدید ها،به رخ کشیدن ها، محدود کردن ها و … ، از رفتارهای تنبیهی است. اما برویم سراغ چند مورد از علل پرخاش:
1. حادثه ی عجیب و غریب "بلوغ" و اتفاقات هورمونی، که تا چندی قبل هیچ خبری از آن ها نبود، نیازها و انتظارات جدیدی در او به وجود می آورد که نمی تواند پاسخ گوی آن ها باشد و همین فشارهای عصبی و جسمانی بلوغ و یک طرف اخلاق، ادب، نظر بزرگ تر ها، آموزش ها و باورهای مذهبی و خوب و بدهای اجتماعی، موجب می شود احساس ناخوشایندی پدید آید و در برخی موارد ممکن است از یک کار خود پشیمان شود و یا احساس گناه داشته باشد. در حالی که هیچ بعید نیست در آینده ای نزدیک دوباره همان کار و رفتار را داشته باشد و باز هم گرفتار احساسات بعد از آن شود. حال این خیلی اهمیت دارد که نوجوان با این بحران، چگونه کنار می آید؟ اگر با کمک بزرگ ترها – بزرگ ترهایی که خوب او را درک می کنند – بتواند هم خوب باشد و هم دوران بلوغ را پشت سر بگذارد، احساس آرامش می کند. وگرنه "پرخاش گر" می شود. بنابراین این پرخاش گری موقت، طبیعی و تا حدودی عادی است. به شرطی که خیلی طولانی نشود؛ گذرا باشد و به خود و دیگران آسیب نرساند. در این شرایط گفت و گوهای دوستانه و آرام بخش، به شکلی که نشان دهیم احساسات و سردرگمی او را درک می کنیم، خیلی مفید است. یعنی حق نداریم درباره ی خوب یا بد بودن رفتار او با او صحبت کنیم و دائم او را مورد ارزیابی قرار دهیم. همین ارزیابی ها، بایدها و نبایدها و دستورها، همه او را پرخاش گر می کند.
خلاصه ی کلام: باید شرایطی ایجاد کنیم که او از خودش بگوید و ما با علاقه گوش کنیم و درباره ی اثر رفتار او بر دیگران با او صحبت کنیم – باز یاد آوری می کنیم ما نباید داوری کنیم که چه چیزی خوب است و چه چیز بد – و درباره ی رفتارهای جای گزین (یعنی رفتارهایی که مورد قبول تر است)، با او گفت و کنیم. البته انجام این کارها ساده نیست و نیازمند این است که شما حوصله و صبوری زیادی داشته باشید. چنانچه از کوره در بروید، همه ی آن چه که ساخته اید یک باره خراب و ویران می شود. تازه، این همه توضیح دادیم، سد یک علت!
2. اما علت دوم: گاهی بچه ها با رفتارهای پرخاش گرانه به آن چه می خواهند می رسند. یعنی دیگران کوتاه می آیند و یاد می گیرد که می شود با داد و بیداد، به آن چه دوست دارد برسد و دائم تشویق می شود که دوباره این کار را تکرار کند، چون به نتیجه رسیده است. در این شرایط اگر شما نسبت به پرخاش های او بی تفاوت باشید و واکنش نشان ندهید، او می آموزد که با داد و بیداد نمی شود به نتیجه رسید و باید رفتار خود را تغییر دهد. اگر صبور و قاطع باشید حتماً به نتیجه می رسید. یعنی "نه" شما، همیشه "نه" باشد و عقب نشینی نکنید – البته باید مراقب صدمات فیزیکی باشید – آن وقت بلافاصله بعد از آن که رفتار مناسب را انجام داد او را تشویق و از او تشکر کنیم. یعنی یاد بگیرد که وقتی بهتر رفتار کند همه چیز بهتر می شود.
3. یک علت دیگر گروه دوستان است. ممکن است گروه دوستان او، این گونه رفتارها را تأیید نکنند و تأیید گروه دوستان در دوره ی بلوغ برای نوجوانان، خیلی اهمیت دارد و به این راحتی ها نمی شود آن را کنار گذاشت. که اگر بتوانید روشی را که در علت شماره ی 1 به عنوان درمان بیان شد به کار گیرید، این را هم می توانید اصلاح کنید.
اما یک سؤال که اگر پاسخ دهید خیلی سپاس گزار می شویم، چون آگاهی از آن برای ما اهمیت دارد: روش هایی (یا کارهایی) را که برای بهتر شدن به کار بردید، برای ما شرح دهید.
خدانگهدار