پرسش

راههای توبه؟
روش ترك گناه كبیره

پاسخ

با سلام و تحیت.
دوست عزیز!

توبه هیچ شكل و شیوه خاصی ندارد. تنها باید از صمیم قلب پشیمان بود و تصمیم جدی بر ترگ آن گناه داشت. توبه‏اى كه جامع شرایط باشد به اجماع علما مقبول است، و دلیل آن گفتار خداى تعالى است كه مى‏فرماید: «هو الذى یقبل التوبة عن عباده‏» یعنی اوست كه توبه بندگان را مى‏پذیرد.(شورى/25)
برای مطالعه بیشتر در این زمینه به كد 31709، در بخش تازه های مذهبی سایت مراجعه نمایید.
بلی انسان باید از یك چیز بترسد؛ و آن این كه كثرت گناه به حدی شود كه حال توبه عارض نشود. اگر گناهان چنان انباشته شود كه جزو طبیعت آدمى شود، و دل طورى تباه شده باشد كه دیگر صفا و روشنائى نپذیرد، چنین دلى حال توبه برایش دست نمی دهد ـ به این معنى كه بازگشت نمى‏كند، هر چند به زبان گوید توبه كردم ـ زیرا چرك گناهان چنان در درون او فرو رفته و انباشته شده كه دیگر پاكیزگى نمى‏پذیرد، و اگر در پاكسازى آن مبالغه و پافشارى شود به پاره پاره شدن دل و هلاك آن منجر مى‏گردد.

به طور كلی راه عملی خلاصی از وسوسه گناه، گناه نكردن است. بزرگترین اشتباه انسان در زندگی اولین گناهی است كه می كند. اولین گناه وسوسه گناهان بعدی را بوجود می آورد؛ و در نقطه مقابل، راه مبارزه با آن تصمیم به ترك گناه و پایداری در آن است. هر بار كه كه گناهی ترك می شود، قوت شیطان در فریب نفس كم و كم تر می گردد؛ همان طور كه با هر گناه او جری تر و خطرناكتر ظاهر می شود.

این راه آسان نیست، ولی شدنی است. در این راه یك بشارت هم خداوند به ما داده است؛ و آن این كه اگر شما یك قدم به سوی من بیایید، من ده قدم به سوی شما خواهم آمد. این مضمون روایتی قدسی است كه در قرآن رد پای آن آمده است؛ آنجا كه می فرماید: «من جاء بالحسنة فله عشر أمثالها و من جاء بالسیئة فلایجزی إلا مثلها و هم لایظلمون»(انعام/160)

حقیقت توبه همین تصمیم بر ترك گناه است. و با همین همه چیز حل است. با توبه نصوح كم كم وسوسه ها جای خود را به اشتیاق به طاعت می دهند؛ و البته خدا در این راه خود را به ما نشان خواهد داد.

یكی از اساتید اخلاق ما می فرمود: انسان با توبه به مقام محمودین می رسد. این مقام مقامی است كه نزدیك ترین راه وصول به آن توبه است؛ و اگر نبود كه گاه توبه كردن سخت تر از ترك گناه است، و ممكن است كسی در منجلاب آن بماند و نتواند خود را نجات دهد، می گفتم سالك راه اول گناه كند، و بعد توبه!

برای ورود به این میدان مبارزه، اول باید نقطه ضعف خود را بشناسیم؛ چرا كه درمان هر گناهی متناسب با نوع آن گناه متفاوت است؛ و ما در اینجا به بیان مطالب كلی اكتفا می كنیم تا همه موارد را دربرگیرد.

برای ترك هر گناهی می توان به راه كارهایی اشاره نمود:

1. قدم اول، انجام ندادن و ترك آن گناه است؛ كه این مرحله همراه توبه و تصمیم بر عدم بازگشت به آن گناه تحقق می یابد.

2. علاوه بر ترك گناه، انجام دادن اعمال ضد آن گناه نیز بسیار تأثیرگذار است. همان طور كه در بیماری جسم، وقتی حرارت بدن كسی بالا رفت، درمان آن را با داروهای ضد تب و حرارت شروع می كنند، در بیماری های روحی نیز این چنین است؛ یعنی یكی از راه های درمان گناه، انجام اعمال پسندیده ای است كه در نقطه مقابل آن گناه می باشد.

مثلا، اگر كسی از بیماری بخل و خساست رنج می برد، راه درمان آن انفاق و بخشندگی است.

در ادامه بیانی از امام خمینی(ره) را در بیان راه عملی علاج گناه متذكر می شویم: "و طریق علاج عملی آن است كه معامله به ضد كند، پس اگر به مال و منال علاقه دارد، با بسط ید و صدقات واجبه و مستحبه ریشه آن را از دل بكند. یكی از بزرگان فرموده است: دنیا بسان اندامی است كه سر آن كبر، چشم آن آز، گوش آن ولع، و زبان آن ریا و خودنمایی، دست آن شهوت، پای آن عجب، قلب آن غفلت و بی خبری، بودش نیستی و ثمره اش زوال است.

پس هر كس آن را دوست گیرد كبر و خودبینی به او دهد، و به هر كه نیكویش پندارد حرص و ولع ارزانی كند، و كسی را كه طالب او گردد به آز و طمع دراندازد، و بر كسی كه او را بستاید جامه ریا بپوشاند، و كسی را كه اراده آن كند گرفتار عجب و خودبینی كند، و كسی را كه به او اعتماد كند غافل سازد، و كسی را كه متاع های او پسند وی افتد نابود سازد، و كسی را كه متاع های دنیوی جمع كند و بخل ورزد به جایگاه و قرارگاهش، در آتش روانه كند."(مصباح الشریعة، باب 32، فی صفة الدنیا)

3. زنده نگاه داشتن یاد و ذكر خداوند در دل، چرا كه انسان وقتی مرتكب گناه می شود كه از یاد خدا غافل شود. وقتی انسان فراموش كند كه خداوند ناظر اعمال او است و وقتی فراموش كند معادی هست و باید پاسخگوی عمل خود باشد و...، انجام گناه برای او آسان می شود، ولی وقتی همیشه ذكر و یاد خدا در دل او باشد و او همیشه متذكر باشد، به سوی گناه نمی رود و اگر هم رفت، فوراً متذكر شده و با توبه آن را جبران می نماید.

4. توجه داشتن به آثار و پیامدها و ضررهای روحی و جسمی ای كه انجام گناه به دنبال دارد.

5. جلوگیری از به وجودآمدن شرائطی كه میل ارتكاب او به گناه را بیشتر می كند. اساسا انسان خوب است گاهی در زندگی خود انقلاب كند، و شرائط نامساعد خود را عوض نماید.

6. در همه حال توكل بر خدا نمودن و از او كمك و یاری خواستن، و پس از هر غفلت و اشتباهی سریعاً با توبه، جبران گناه نمودن و...

در آخر متذكر می شویم كه "محاسبه" اعمال گذشته، و"مراقبت" بر اعمال آینده كه سعی در انجام فضایل و ترك رذایل است، و"مشارطه" با خود كه در صورت تكرار گناه می تواند به صورت تنبیه و جریمه اعمال شود، یكی دیگر از راه های عملی ترك گناه و مراقبت و تهذیب از نفس است. به علاوه كه اعمالی همچون روزه گرفتن، قرآن خواندن، دعا خواندن و... نیز در ترك گناه بسیار مؤثر هستند.

توصیه دیگر نگارنده آن است كه انسان اگر می بیند در محیطی كه هست تاب مقاومت در برابر گناه را ندار، باید محیط خود را عوض كند. منظور از تغییر محیط تغییر جغرافیایی آن نیست، بلكه تغییر اجتماعی است كه در آن زندگی می كند؛ اجتماع كوچك دوستان. مؤمن با دوستی با مؤمنین دیگر تقویت روحیه می شود. دوستان خوب و متدین برگزینید، و سعی كنید با انان برنامه های مفید برای زندگی تنظیم كنید. با هم درس بخوانید، با هم به كوه بروید، با هم برای كمك به فقرا اقدام كنید، با هم دعای كمیل بروید، تا كم كم لذت های مشروع و پاك جای خود را در قلب شما بازكنند و لذت حرام بی رنگ شود. این حقیقت قصه است كه در این حال دست یافته اید. دنیا بیش از زینتی زود گذر نیست، كه می آید و نمی ماند؛ به خلاف لذات معنوی كه می مانند، و سیراب می كنند.

برای مطالعه بیشتر به كتاب "معراج السعادة"، مرحوم نراقی(ره)، و "گناهان كبیره"، شهید دستغیب مراجعه نمایید.

از این كه ما را امین خود دانسته اید خوشحالیم. امیدواریم آنچه گفتیم مفید باشد. باز هم با ما در ارتباط باشید.

پیروز باشید.

مشاوره مذهبی ـ قم.