پرسش

چرا اسلام در عربستان ظهور كرد؟

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
خداوند فرموده است: «الله أعلم حیث یجعل رسالته» یعنی او بهتر می داند كه رسالتش را كجا قرار دهد؛ یعنی ما از احاطه به علل این مسائل ناتوانیم.
فقط ما همین قدر می دانیم كه چون خداوند فاعل حكیم است و برای فعلش غایتی دارد، و ترجیح بلامرجّح برای فاعل مختار عقلاً ممتنع است، حتما ترجیحاتی در عربستان برای نزول دین خاتم بوده است، چه ما آن را كشف كنیم و چه نكنیم. بله، احتمالاتی در این مسئله هست؛ كه به بعضی از آن اشاره می كنیم.
1. اسلام مثل هر دین دیگر معجزه ای دارد، و چون اسلام دین خاتم است معجزه او هم جاوید باید باشد، و معجزه جاوید و ماندگار لاجرم باید از سنخ كلام باشد. از این رو معجزه جاوید اسلام از سنخ كلام و در قالب الفاظ و عبارات است؛ و در بین زبان های متداول دنیا بهترین زبانی كه می توانست ظرف تجلی این معجزه جاوید قرار گیرد، زبان عربی بود. چنانچه در همان زمان نیز ادبیات عرب در شعر و فصاحت، ترادفات بسیار لغات و امكان بروز شگفتی ها در آن، زبانزد بوده است.
2. مردم عربستان اغلب امّی بودند و "امّی" به حسب تحقیق برخی از محققان، یعنی هم بی سواد و هم بی كتاب؛ به این معنا كه این قوم كتاب آسمانی نداشتند. تعداد یهودیان و مسیحیان در این منطقه در اقلیت مطلق بود.
این مطلب دو ثمره مهم در توجیه ظرف ظهور دین خاتم دارد.
یكی این كه بكارت ذهن آنان قدرت حفظ و نگهداری آیات الهی و انتقال صحیح و كامل آن، البته با ویژگی های خاص آن پیام اعجازآمیز، را می داشت.(ر.ك. به كتاب "پیامبر امّی"، شهید مطهری)
ثانیاً، احتمال التقاط و اختلاط با ادیان منسوخ دیگر و اساطیر باستانی و… را می زدود؛ یعنی همان اتفاقی كه بر سر دین مسیحیت آمد، و در فاصله چند قرن(در قرن 4 میلادی) با اساطیر باستانی یونان و رم التقاط یافت.
3. مناسبات موجود در عربستان مناسباتی بسیط و ساده بود و مانند مناسبات گسترده و پیچیده ایران و روم نبود. این مناسبات ساده به مثابه الفبایی بود كه دین آسمانی خاتم می توانست غیر از تعیین تكلیف برای مسلمانان همان زمان، كلیات مناسبات اسلامی را، در همه زمینه های فرهنگی، اجتماعی، حقوقی، سیاسی، تربیتی و...، برای مسلمانان زمان ها و مكان های بعد از خود نیز بیان نماید.
امروز وقتی می خواهید عبارات قرآن در زمینه های حقوقی یا سیاسی را بفهمید محتاج تحقیق بسیار مفصل در شناخت مناسبات پیچیده حقوقی یا سیاسی ظرف نزول قرآن نیستید تا دچار اختلاف آراء شده و اصل مدلولات قرآنی ـ كه متناسب با آن ظرف تاریخی هم بوده است ـ را نفهمیم؛ در حالی كه اگر نزول دین خاتم در روم یا ایران بود چنین اتفاقی می افتاد. مثلاً نظام سیاسی این دو تمدن نظامی پیچیده بود كه بدون شناخت درست آن نمی توانستیم پیام دین خاتم را كه در آن ظرف نازل شده و تعرضاتی در نفی و اثبات به وضع موجودش دارد را بفهمیم.
4. قوم عرب و مناطق گسترده شبه جزیره نیز حق داشتند مورد هدایت الهی قرار گیرند و می بایست پیامبری بر آنان نازل می شد، چنانچه برای سایر اقوام فرستاده شده بود.
موارد دیگری را نیز می توان برشمرد كه به همین ها بسنده می نماییم.
مطالعه كتاب "خاتمیت و پیامبر امّی" از شهید مطهری می تواند در این زمینه به شما كمك نماید.
با التماس دعا.
مشاوره مذهبی ـ قم.