پرسش

با سلام
1.بنزین عادی، بنزین ویژه و بنزین سوپر از نظر تركیبات سازنده و كاربرد چه تفاوتی دارند؟
2. تترا اتیل سرب چگونه سرعت سوختن مولكولهای راست زنجیر را پایین می آورد؟
3. عدد اوكتان بنزین را چگونه اندازه می گیرند؟
4. آلكن ها واكنش پذیرترند یا آلكین ها؟
5. در عكس فرآیند كراكینگ چگونه مولكولهای كوچك را به مولكولهای بزرگ تبدیل می كنند. آیا محصولات این فرآیند قابل كنترل است؟
با تشكر

پاسخ

تفاوت این سه نوع بنزین در میزان عدد اوكتان آنها است. عدد اوكتان بنزین معمولی حدود 87 می‌باشد. یعنی 87 درصد آن را ایزواكتان و 13 درصد بقیه را آلكانهای راست زنجیر نظیر هگزان و هپتان تشكیل می‌دهد. در كشور ما عدد اوكتان بنزین سوپر به حول و حوش 97 می‌رسد. به این مفهوم كه 97 درصد این بنزین را ایزواكتان یا سایر ئیدروكربنهایی كه آرام می‌سوزند، تشكیل می‌دهد و 3 درصد بقیه شامل آلكانهای راست زنجیر می‌باشد. بنزین ویژه، بنزینی است كه عدد اوكتان آن متوسط بنزین معمولی و بنزین سوپر است. عدد اوكتان این بنزین حول و حوش 89 یا كمی بیشتر می‌باشد.
هر سه نوع بنزین برای سوخت خودروها استفاده می‌شود. هر چه عدد اوكتان بالاتر باشد، كیفیت سوخت بهتر است، می‌توان گفت كاربرد این سه نوع سوخت تنها توسط قیمت‌های متفاوت آنها، محدود می‌شود.
در مورد سؤال بعدی شما، ابتدا باید گفت هر چه ئیدروكربنی كه سوخت را تشكیل داده، بدون شاخه و راست زنجیر باشد، زودتر سوخته و موجب تق‌تق در موتور می‌شود. برعكس ئیدروكربنهای شاخه‌دار و ئیدروكربنهای حلقوی سیرشده‌ و نیز ئیدروكربنهای آروماتیك دیرتر و آرامتر می‌سوزند و درنتیجه سوخت خوبی را تشكیل می‌دهند. تترا اتیل سرب نیز یك تركیب شاخه‌دار است، یك اتم سرب را تصور نمائید كه چهار شاخه‌ی اتیل به آن متصل شده، وجود این تركیب باعث آرام سوختن مولكولها می‌شود و درنتیجه سبب بهبود كیفیت سوخت می‌شود.
عدد اوكتان بنزین، با اندازه‌گیری نسبت درصد مولكولهای ایزواكتان یا سایر ئیدروكربنهای شاخه‌دار به درصد ئیدروكربنهای راست‌زنجیر مانند هپتان مشخص می‌شود. به عنوان مثال، وقتی میزان ایزواكتان 90 درصد و ده درصد بقیه ئیدروكربنهای راست، زنجیر باشد، می‌گویند عدد اوكتان بنزین 90 است.
این عمل از طریق مراحل جداسازی مواد، انجام می‌شود. بنزین حاصل از تقطیر یا كراكینگ، دارای عدد اوكتان دقیق و مناسبی نیست، برای تنظیم عدد اوكتان بنزین تا میزان مناسب، از تترا اتیل سرب استفاده می‌شود.
كلاْْ آلكانها موادی هستند كه به سختی و با ایجاد شرایط ویژه وارد واكنش می‌شوند، زیرا دارای ساختمان پایداری هستند. آلكن‌ها در ساختمان خود دارای یك پیوند دوگانه هستند و وجود این پیوند دوگانه سبب واكنش‌پذیری آنها می‌شود. آلكین‌ها در ساختمان خود دارای یك پیوند سه‌گانه هستند و بالطبع واكنش‌پذیرتر از آلكن‌ها می‌باشند. زیرا یك پیوند سیر نشده بیشتر از آلكن‌ها دارند.
از 50 سال پیش صنعت آنتی‌كراكینگ در آفریقای جنوبی به وجود آمده است. آنها زغال‌سنگ را ابتدا به گاز و سپس به گازوئیل تبدیل می‌كردند. هم‌اكنون در ایران این فرآیند با قرارداد با كشورهای صنعتی انجام می‌شود، اما صنعت و چگونگی انجام تمام مراحل آن را به ما نمی‌دهند. این عمل تحت فشار و انجام مراحل خاص صورت می‌گیرد، اما چه دما و چه فشار و …؟ هنوز پی به این امر نبرده‌ایم. در ضمن محصولات حاصل از آنتی‌كراكینگ قابل كنترل است.