پرسش

آیا برای اثبات قرآن دلیل عقلانی هم وجود دارد؟

پاسخ

دوست محترم!
آیات شریفی را كه به بیان دلایل از سوی خدا بودن قرآن پرداخته می توان در دو دسته كلی با عنوان های «آیات بیانگر دلیل عقلی» و «آیات بیانگر دلیل نقلی» قرار داد.
مجموعه آیات بیانگر دلیل عقلی را آیات تحدی(آیات دعوت كننده به همانند آوری) می نامند؛ و آیات بیانگر دلیل نقلی، در آیات مشتمل بر خبر دادن پیامبران گذشته و كتابهای آسمانی پیشین، از آمدن پیامبر اسلام و نزول قرآن خلاصه می شود.
روشن است كه هر چند ادله ما، در مورد اول، آیات قرآن است، اما خداوند در مقام اثبات اعجاز قرآن بصورت عقلی می باشد. بنابراین مضمون این آیات دلیل عقلی خواهند بود و نه نقلی.

آیات بیانگر دلیل عقلی:
آیات بیانگر دلیل عقلی از این مسئله به شكلهای مختلفی سخن گفته است. ما در این جا به طور اشاره آن را بیان می كنیم.
1-آیات تحدی: قرآن كریم در پنج سوره، منكران رسالت و حقانیت قرآن را به آوردن مانندی برای این كتاب وحیانی، تحدی كرده است. آیات تحدی عبارتند از:
اسراء/88 (تحدی به همه قرآن)، هود/13 (تحدی به ده سوره)، یونس/38 و بقره/23 (تحدی به یك سوره)، طور /32-33 (تحدی به گفتاری چون قرآن).
از مجموع پنج آیه فوق، فهمیده می شود آنچه قرآن به آن تحدی كرده است، مقدار معتنابهی از كلام مشابه آنچه در قرآن آمده است می باشد.
2-هماهنگی و عدم اختلاف: به این وجه از اعجاز قرآن، در آیه 83 سوره نساء تصریح شده است كه «افلا یتدبرون القرآن و لو كان من عند غیر الله لوجدوا فیه اختلافا كثیراً» یعنی آیا با تدبیر در قرآن نمی نگرند[تا دریابید كه] اگر از سوی غیر خدا می بود، ناهماهنگی بسیار در آن می یافتند.
در این آیه هماهنگی و عدم اختلاف موجود در قرآن نشانی برای از جانب خدا بودن قرآن دانسته شده. بین از سوی خدا نبودن قرآن و وجود ناهماهنگی فراوان در آن، ملازمه وجود دارد.
از ویژگیهای انسان، تكامل تدریجی خطا پذیری و تاثیر پذیری، تفاوت استعدادها و محدودیت از ویژگیهای جدائی ناپذیر بشر است و هر یك سببب پیدایش تفاوت و ناسازگاری آثار ساخته دست و ذهن انسان، به ویژه آثار فكری و معرفتی او است.
در حالیكه قرآن طی 23 سال در شرایط و اوضاع و احوال فردی، اجتماعی اقتصادی، و سیاسی بسیار متفاوت، و در فراز و نشیبها و تحولات بسیار ناهمگونی بر پیامبر(ص) نازل شده است. قرآن مشتمل بر مسایل مختلف و متنوع فلسفی، اخلاقی، اقتصادی، عرفانی، اجتماعی، فقهی و دهها موضوع دیگر است. حال آنكه آیات قرآن در همه ابعادش از هماهنگی برخوردار می باشد.
3- فصاحت و بلاغت: در زمان نزول قرآن فصاحت و بلاغت رواج فراوانی داشت. قرآن اوج فصاحت و بلاغت عربی می باشد، بدین معنا كه قرآن از شیوایی كلمات و روانی تلفظ، گوش نواز بودن سخن و همچنین از رسایی و گویایی و دقت تعابیر در فهماندن مقصود برخوردار است. به عبارتی بهترین تعبیر ممكن برای ادای یك سخن در قرآن بكار رفته است.
همانند آوران قرآن نیز همیشه از قدرت سبك و آهنگ این آثار جاوید اظهار عجز و ناتوانی كرده اند. نمونه های همانند آوران قرآن از صدر اسلام تا كنون در تاریخ مضبوط است. كلام بسیاری از همانند آوران مضحك، و فرسنگها از كلام عربی دور است. تفصیل یك نمونه از همانند آوری قرن اخیر كه از سوی محافل استعماری در مقام معارضه با قرآن مطرح شده، و نقد و بررسی آن در كتاب "قرآن شناسی" استاد مصباح یزدی، ص151 را مطالعه نمایید.
4- امی بودن آورنده: چهارمین وجه از وجوه اعجاز قرآن كه در آیات بر آن تاكید شده، درس ناخوانده و به مكتب نرفته بودن پیامبر اكرم(ص) است. این موضوع در چند آیه مطرح شده است.
«ما كانت تتلوا من قبله من كتاب و لاتخطه بیمینك اذا لارتاب المبطلون» یعنی تو پیش از فرود آمدن قرآن، نوشته ای را نمی خواندی و نه با دستانت آن را می نوشتی. [اگر می خواندی و می نوشتی] در آن صورت یاوه گویان دو دل می شدند. (عنكبوت/ 48)
قرآن مجبد در دو آیه 157و 158 سوره اعراف، پیامبر(ص) را امی نامیده است. آیه 157 سوره اعراف به این مطلب اشاره دارد كه امی بودن پیامبر در تورات و انجیل نیز مطرح شده است.
آیه 16 سوره یونس، اشاره دارد كه این معارف را پیامبر از قبل در اختیار نداشته است.
آیه 5 سوره فرقان، نیز اشاره دارد كه مخالفان باور داشتند كه پیامبر(ص) توان خواندن و نوشتن نداشته است.
حال این قرآنی كه ژرف ترین و بلند ترین معارف و والاترین و ارزشمند ترین دستورات اخلاقی و عارفانه ترین مواعظ و نكات تاریخی و سازنده ترین شیوه های تعلیم و تربیت را در خود جای داده است، فراتر از توان انسانهای خارق العاده و نابغه علمی كه سالها درس خوانده اند است، تا چه رسد به فردی درس نا خوانده و آموزش ندیده كه هرگز قلمی در كاغذ نیاورده و خطی ننوشته و در محیطی دور از تمدن و فرهنگ علمی بوده است. شگفت انگیز تر آنكه در طول دوران چهل ساله پیش از بعثت، حتی جمله ای از این سخنان بر زبان جاری نساخته است.
با توجه به آنچه گذشت، روشن می شود كه قرآن این معجزه جاوید پیامبر اكرم(ص) از طرف خداوند متعال می باشد.
موفق و موید باشید.