پرسش

با سلام _________
اصولا فلسفه نذر چیست و فرق نذر همراه صیغه و نذر بدون صیغه در چیست ؟
با تشكر_________

پاسخ

با سلام و تحیت.
ظاهر سؤال شما دقیقا این است كه چه فرقی بین نذر با صیغه و نذر بدون صیغه است كه عمل به یكی واجب است، و عمل به دیگری واجب نیست؟ اگر منظور شما را به درستی دریافته باشیم، نكاتی به عرض می رسد.
در آیه قرآن آمده است كه ای پیامبر از تو می پرسند چه فرقی بین بیع و ربا هست؟ به آنان بگو فرق آن این است كه خدا بیع را حلال و ربا را حرام كرده است.«أحل الله البیع و حرم الربا»
دوست عزیز!
همین فرق بس كه خداوند نذری را واجب كرده با صیغه ای خاص خوانده شود، والا انجام آن واجب نیست؛ هر چند خوب است كارهای نیك در هر حال انجام شوند.
البته احكام و برنامه های عبادی و غیرعبادی اسلام، همه حكمت و فلسفه ای دارد، و در قرآن بارها در كنار احكام و دستورها، به دلیل آن هم اشاره شده است. امامان معصوم نیز، در بعضی موارد، به بیان این حكمت ها پرداخته، و علماء دین نیز گاهی به تألیف كتابهایی پیرامون این موضوع اقدام كرده اند، همچون "علل الشرایع" اثر شیخ صدوق(ره)؛ اما اولا، لازم نیست حكمت همه احكام را، همه مردم در همه زمانها بدانند. ثانیا، در هر جا كه از قرآن و حدیث، دلیل محكمی بر فلسفه حكمی نداریم، بهتر است ساكت باشیم و یا اگر سخنی می گوییم در حد یك احتمال، به آن ترتیب اثر بدهیم. ثالثا، شاید در بعضی دستورات عبادی و احكام الهی حتی گاه هدف ـ و یا هدف اصلی ـ صرف آموزش و آزمایش تسلیم بودن بنده باشد؛ و البته همین هدف بزرگی است (هدف پرورش روح عبودیت در انسان). همچنان كه در آیه تغییر قبله هست كه از علت تغییر قبله می پرسند؛ بگو: خدا می خواهد بداند چه كسی به فرمان او گردن می نهد.«وما جعلنا القبلة التی كنت علیها إلا لنعلم من یتّبع الرسول ممن ینقلب علی عقبیه وإن كانت لكبیرة إلا علی الذین هدی الله»(بقره/143)
با توجه به نكات فوق، در باره فرق نذر با صیغه و بی صیغه شاید بتوان گفت كه اولا، عبادی بودن نذر اقتضای قصد قربت دارد و صیغه این قصد را به زبان می آورد و تصریح می كند، تا مبادا فراموش شود. از آنجا كه آنچه نذر می شود چه بسا فی نفسه امری غیرعبادی است ـ مثل كمك به مستمندان، كه بسا بدون قصد قربت هم انجام می شود؛ به خلاف نماز كه ماهیتا به گونه ای است كه بدون قصد قربت معنا ندارد ـ تأكید بر قربی آن بی جهت نیست.
ثانیا، انسان خیلی اوقات در دلش توسلی و نذری می گذرد ـ بدون ان كه به تبعات عمل به آن و امكانات خود توجهی داشته باشد ـ كه اگر می خواست همه اینها واجب الأداء باشد، ممكن بود كار بر بندگان خدا سخت شود؛ شاید خدا برای آن كه چنین مشقتی بر بندگانش تحمیل نشود، نذر را تابع مقدماتی كرده است.
گفتیم اینها احتمالی بیش نیستند، كه به ذهن قاصر ما رسید.
موفق و پیروز باشید.
مشاوره مذهبی ـ قم.