پرسش

با سلام بفرمایید كه وجود احادیث ضعیف السند در كتاب كافی مرحوم كلینی چگونه رفتار می شود با توجه به این كه از معتبرترین كتب اربعه نزد شیعه می باشد.
با تشكر

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
به جز قرآن كریم، كه كلام خداوند است و تحریفی در آن راه نیافته است، هیچ یك از كتب مذهبی دیگر از جمله متون احادیث، از دخل و تصرف در امان نمانده است. البته همه این تغییرات ناشی از جعل و یا تصرفات عمدی و آگاهانه نبوده است، بلكه منع از نقل حدیث در برهه‌ای از زمان، اشتباه نسخه برداران، اعتماد به حافظه در نقل احادیث، و نیز مسأله تقیّه از جمله عوامل مؤثر دراین رابطه هستند.
از این رو به كارگیری روایات اگر برای رسیدن به نتیجه‌ای اطمینان آور، همانند صدور احكام فقهی، باشد،‌ باید با آگاهی كامل از بسیاری از علوم دیگر، همانند رجال و درایه همراه گردد.
اجمالا، احادیث كتاب كافی نیز از این قاعده مستثنی نیست و باید مانند احادیث دیگر با آن ها رفتار كرد؛ ولی بدان سبب كه مرحوم محدث كلینی نسبت به نقل روایات صحیح اهتمام داشته، و در شناسایی احادیث صحیح از ضعیف چیره دست بوده اند،‌ احادیث كتاب كافی نسبت به بسیاری از احادیث كتاب‌های دیگر دارای اهمیت بیشتری است؛ البته نه به این معنی كه همه احادیث مندرج در آن مورد قبول همه‌ علمای شیعه است.
نكته مهمی كه توجه شما را به آن جلب می كنیم آن است كه صحت و ضعف حدیث اصطلاحات متعددی در علم حدیث دارد.
گاه مراد از حدیث صحیح حدیثی است كه در سلسله سند آن تنها رجال شیعه امامی و ثقه آمده باشند. این اصطلاحی است كه از اوائل قرن هشتم رواج یافته است.
در نقطه مقابل، صحیح در نظر قدمای اهل حدیث است. حدیثی نزد قدما صحیح و معتبر تلقی می شده است كه به قرائن متعدد، از جمله وثوق به روات آن، می توان به صدور آن احادیث از معصوم اطمینان بدست آورد.
ما هرگز نباید بین این دو اصطلاح خلط كنیم؛ و متأسفانه این خلط بسیار واقع شده است. كسی كه این خلط را می كند گمان می كند هر حدیثی كه به تعریف اول، صحیح نیست، دیگر قابل اعتماد نیست، غافل از این كه تنها یكی از قرائن برای اعتماد به یك حدیث وثاقت و امامی بودن راوی آن است؛ و در كنار آن قرائن متعدد دیگری هم هست كه می توان با آگاهی به آن به حدیثی اعتماد كرد.
احادیث كافی ممكن است در بسیاری موارد صحیح به معنای اصطلاحی اول نباشد، ولی در غالب موارد صحیح به معنای دوم هست؛ یعنی قرائن زیادی هست كه صحت صدور احادیث كافی را به ما نشان می دهد. تعدا احادیث ضعیف به این معنا در كافی معدود است.
دوست گرامی!
مطالعه دو كتاب زیر را به شما توصیه می‌كنیم:
1. علم الحدیث و درایة الحدیث،‌ تالیف كاظم مدیرشانه‌چی،‌ قم: دفتر انتشارات اسلامی.
2. مقدمه كتاب معجم رجال الحدیث، تالیف مرحوم آیت الله خویی(ره)،‌ ترجمه‌ عبدالهادی فقهی‌زاده، تهران: امیركبیر.
با آرزوی توفیق.
مشاوره مذهبی ـ قم.