پرسش

با سلام
احتراما توضیح بفرمایید در باب معاد زنده شدن اموات و پاسخ گوی انان در پیشگاه خداوند چگونه است منظور اینكه جسم در اخرت پاسخ گوی اعمال است یا روح ؟

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
آنچه كه در كتب مربوط در مورد گواهان محشر و نحوه پاسخ گویی بیان شده، این است كه گواهان و شهادت دهندگان در آن روز را چند گروه می دانند، كه عبارتند از:
1. اولین شاهد، ذات پاك خداوند: «إن الله علی كل شئ شهید» یعنی همانا خداوند بر همه چیز گواه است.(حج/17)
2. دومین شاهد، پیامبران: «فكیف إذا جئنا من كل أمة شهید و جئنا بك علی هؤلاء شهیداً» یعنی چگونه خواهد بود آن روز، كه از هر امتی گواهی خواهیم آورد و تو را گواه بر آنان خواهیم آورد.(نساء/41)
3. سومین شاهد، امامان معصوم: «وكذلك جعلناكم أمة وسطاً لتكونوا شهداء علی الناس و یكون الرسول علیكم شهیداً» یعنی به این گونه ما شما را یك امت معتدل و میانه قراردادیم تا شاهد بر مردم باشید و رسول خدا هم بر شما شاهد باشد.(بقره/142)
با توجه به این كه همه افراد امت اسلامی آن عدالت، اعتدال، لیاقت و آگاهی كه برای یك شاهد لازم است را ندارند، بنابراین مراد این آیه از امت، بعضی از افراد امت هستند نه همه آنان؛ و لذا بر اساس این استدلال عقلانی و همچنین روایات عدیده، این گروه امامان معصوم(ع) هستند.
4. چهارمین شاهد، فرشتگان: «وجاءت كل نفس معها سائق وشهید» یعنی روز قیامت هر انسانی در پیشگاه عدل الهی حاضر می شود، در حالی كه در كنار او هم فرشته ای است كه او را به محشر سوق می دهد، و هم فرشته ای است كه شاهد كارهای انجام شده او است.(ق/21)
5. پنجمین شاهد، زمین: «یومئذ تحدث اخبارها» یعنی زمین در قیامت خبرهایش را بازگو می كند.(زلزال/4)
6. ششمین شاهد، وجدان: «إقرأ كتابك كفی بنفسك الیوم علیك حسیباً» یعنی نامه عمل خود را بخوان، امروز روح و روان تو برای این كه علیه تو گواهی دهند، كافی است.(اسراء/14)
7. هفتمین شاهد، زمان: امام علی(ع) می فرمایند: "هیچ روزی بر انسان نمی گذرد، مگر آن كه آن "روز" به انسان هشدار می دهد كه من امروز برای تو روز جدیدی هستم و گواه كارهایی خواهم بود كه در من انجام می دهی و در روز قیامت به آن ها شهادت خواهم داد.(تفسیر نورالثقلین، ج5، ص112، ذیل آیه 21 سوره "ق")
8. هشتمین شاهد، خود عمل: اعمال و رفتار انسان در آن روز به صورت جسم در برابر انسان نمودار می شوند، و گواه بر اعمال و كردار انسان می گردند. «یوم تجد كل نفس ما عملت من خیر محضرا» یعنی روزی كه هر كس آنچه كار نیك انجام داده در برابر خود حاضر می بیند.(آل عمران/29)
و همچنین: «و وجدوا ما عملوا حاضرا» یعنی روز قیامت انسان رفتار و كردار دنیایی خود را در برابر خود حاضر می بیند.(كهف/48)
9. نهمین شاهد، اعضای بدن:
الف) یكی از شاهدها در قیامت اعضای بدن(دست و پا و زبان) هستند. «یوم تشهد علیهم ألسنتهم وأیدیهم وأرجلهم بما كانوا یعملون» یعنی روزی كه زبان و دست و پاهای مردم گواهی می دهند.(نور/24)
ب) گاهی بر دهانشان مهر خورده و تنها دست و پا سخن می گویند: «الیوم نختم علی أفواهم وتكلمنا أیدیهم وتشهد أرجلهم بما كانوا یكسبون» یعنی روزی كه بر لب های آنان مهر می زنیم و تنها دست آنان با ما حرف می زند و پاهایشان گواهی می دهند كه در دنیا به كجا رفتند و چه كارهایی انجام دادند.(یس/65)
ج) در آیه ای دیگر می خوانیم: «شهد علیهم سمعهم و أبصارهم و جلودهم به كانوا یعملون» یعنی روز قیامت گوش و چشم و پوست هایشان به آنچه در دنیا عمل كرده اند گواهی می دهند.(فصلت/20)
جالب آن كه انسان وقتی این گواهی را از چشم و گوش و پوست خود می بیند با كمال شرمندگی و ناراحتی به پوست می گوید: «وقالوا جلودهم لم شهدتم علینا» یعنی چرا در این روز از گناهانی كه توسط تو مرتكب شده ام پرده برداشتی و گواهی دادی!؟ و جالب تر این كه پوست جواب می دهد: «قالوا أنطقنا الله الذی أنطق كل شئ» خداوندی كه همه چیز را به نطق و گفتگو درمی آورد ما را نیز به گواهی و سخن گفتن وادار نمود.(فصلت/21)
علامه طباطبایی(ره) در این زمینه می فرماید: شهادت اعضاء زمانی واقعیت دارد كه هر یك از اعضاء در دنیا دارای شعور باشند و از عمل انسان آگاه شوند، و گرنه هرگاه در قیامت خداوند به اعضاء شعور دهد و یا در آن روز به آن ها آگاهی و صوت بدهد كه شهادت نخواهد بود؛ زیرا شاهد باید به هنگام عمل هم حاضر باشد و هم عالم، تا بتواند ماجرا را دریابد و برای روزی گواهی بدهد؛ بنابراین همه اعضای ما در این عالم دارای یك نوع علم و آگاهی و شعور هستند، گرچه نوع آن علم و شعور با علم و شعور ما فرق داشته باشد.( تفسیر المیزان، ج17، ص402)
امیدواریم پاسخ ما تا این اندازه كفایت سؤال شما را نموده باشد.
برای مطالعه بیشتر می توانید به كتب: "پیام قرآن"، آیت الله مكارم شیرازی، ج6 و "معاد در قرآن"، آیت الله جوادی آملی، ج5 و "معاد و جهان پس از مرگ"، آیت الله مكارم شیرازی و "معاد"، محسن قرائتی مراجعه نمایید.
در ضمن اگر در مورد تجسم اعمال می خواهید مطالعه كنید می توانید به كد 41255، در بخش تازه های مذهبی سایت تبیان مراجعه نمایید.
پیروز باشید.
مشاوره مذهبی ـ قم.