پرسش

( بسیار بسیار فوری )
بسم الله الرحمن الرحیم
با عرض سلام وخسته نباشید خدمت دوستان عزیزم در سایت تبیان ؛
راستش درمورد سؤال شماره 48319 ( بخش مشاوره مذهبی ) باید بگویم كه بابا ، اصلاً ، سؤالی را كه اینجانب بیان نموده ام برای شما بوده است تا شما جوابش را برایم بفرستید نه بخش مشاوره اجتماعی. در ثانی ، اصلاً سؤال مذكور دركارنامه ام به هیچ وجه ثبت نشده است. لذا از بخش مذهبی استدعا دارم كه هر چه زودتر جواب آن را برایم بفرستد.
اگر هم سؤالم را بكلی گم كرده اید در اینجا دوباره آن را برایتان تایپ می كنم.
آقا ، من از دوستان بخش مشاوره اجتماعی گلایه دارم. بگین چرا ؟
بابا ، این چه مطلبی بود كه در پاسخ سؤال شماره 43230 بیان فرمودند ؟!!!
به نظر این حقیر، به هیچ وجه جواب صحیحی برای سؤال این دوست عزیز نبود !!!
حال، این مطلب متضاد با روایات و احادیث ما را از كدام كتاب یا از چه اشخاصی نقل فرمودند، خدا بهتر می داند ؟!!! از آن جهت كه من هرچه سعی می كنم این مطلب را با مضامین و مفاهیم برخی از احادیث و روایات تطبیق دهم، قادر به چنین تطبیقی نیستم !!!
مطلب عنوان شده در پاسخ ایشان، بویژه با خطبه معروف مولا علی (ع) كه با عبارت « یا معاشر الناس ، إن النساء نواقص عقولهنّ … » شروع می شود تناقض دارد.
به نظر این حقیر، اینگونه ایشان باید به این دوست عزیز پاسخ می دادند كه : « اولاً در هیچ نسخه و كتابی به این مطلب اشاره نشده است كه می بایست اختلاف سنّی داشته باشند و این نظریه در عرف جا افتاده است كه سنّ زن باید كمتر از مرد باشد ؛ ثانیاً این بدان خاطر است كه عموماً درك خانم ها از آقایان بیشتر است ، و به عبارتی، درك و احساس خانم ها از محیط، اجتماع و پستی و بلندی زندگی، هم بیشتر است و هم زودتر از آقایان به كمال می رسد و این هیچ ربطی به عقل ندارد، چرا كه « درك و احساس » مقوله ای جدا از « عقل » است و نمی توان آن را با عقل یكی دانست؛ بنابراین، بطور قطع، یك شخص ممكن است كه از درك و احساس بالایی برخوردار باشد (همانطور كه خانم ها هستند)، اما از عقل كافی و كاملی برخوردار نباشد. این مطلب را در خطبه مذكور نیز می توان به وضوح پی برد. زیرا علی رغم اینكه زنان از درك و احساس بالایی بهره مند هستند، اما چون گاه این درك و احساس شدیدِ آنان، بر قدرت تعقّل آنان تأثیر می گذارد و عقل آنان را تحت الشعاع قرار می دهد، از نگاه حضرت برای عقل آنان یك نقصان محسوب می شود. و ثالثاً یكی دیگر از دلایل آن، به قول خود دوست عزیزمان، فرسوده شدن زودتر خانم ها در زندگی زناشویی می باشد، بطوریكه بهترین زمان برای بچه دار شدن خانم ها دارای محدودیت است و حتی زمانی پیش می آید كه یك خانم نمی تواند حامله شود یا اگر حامله شود برایش بسیار خطرناك است، اما این محدودیت برای آقایان وجود ندارد و آقایان حتی در سنین بالا هم می توانند صاحب فرزند شوند.»
حال مشخص می شود كه من چرا گفتم سخن دوست عزیزمان در بخش مشاوره اجتماعی اشتباه بوده است.
لطفاً اگر سخنان مرا تأیید می فرمایید، تذكّری به دوست عزیزمان در این خصوص بدهید.
البته انتقاد دیگری هم از این عزیز دارم وآن این است كه ایشان، زن گرفتن مرد برای بار دوّم را با سخنی تمسخرآمیز نفی نموده اند و حال آنكه این امر از ناحیه خداوند سبحان مجاز شمرده شده است.
از اینكه با ارسال این نامه مراتب فضولی خود را به محضر گرامی شما رساندم عذر می خواهم.
با تشكر فراوان از سایت بسیار خوب و جالبتان ؛
نسأل الله تعالی الموفقیه لكم ؛ فی أمان الله

پاسخ

با سلام و عرض تحیت!
در رابطه با نامه جنابعالی نظرات خود را در مورد بعضی از مسائلی كه مطرح فرموده‌اید، به طور خلاصه بیان می‌كنیم:
1 ـ با وجودی كه متأسفانه بعضی از نویسندگان و گویندگان، از روی كم اطلاعی و یا مصلحت اندیشی و كسب وجاهت سیاسی و اجتماعی، به كلی منكر وجود احادیثی مثل «النساء نواقص الإیمان و الحظوظ و العقول»(نهج البلاغه صبحی صالح، خطبه80) و «إیاك و مشاورة النساء فإن رأیهن إلی افن» (نهج البلاغه صبحی صالح، نامه31) شده اند یا بر آن توجیهات باردی كرده اند، ولی باید گفت این احادیث معنای شفاف و روشنی دارند، و با فحوای روایات رسول اكرم(ص) و دیگر ائمه(ع) نیز مطابقت دارد؛ علاوه بر آن كه امری تجربه شده، در سنت‌ها و فرهنگ‌های پذیرفته شده اقوام و ملل است، به طوری كه اگر ما تتبع و استقرائی در فرهنگ‌های اصیل شرقی و غربی و تفكرات فلاسفه و دانشمندان طراز اول جهان داشته باشیم، خواهیم دید كه عصاره نظریات و تلقی‌های آنها در ارزیابی روحیه زن شبیه به تلقی و دیدگاه فوق است، و تعابیری نزدیك به تعبیر علی علیه السلام، و گاه غلیظ تر و صریح‌تر در میان آنها فراوان است. به طور مثال به ضرب المثل‌های مربوط به زنان جمع آوری شده در كتاب بهشت خانواده، جلد اول، نوشته سید جواد مصطفوی مراجعه كنید.
البته باید توجه داشت كه:
اولا، این قضاوت‌ها مربوط به نوع زنان است، و ممكن است در مواردی زنان رشد یافته‌ای مشاهده شوند كه از بسیاری از مردان عاقل تر و شایسته‌تر و با ایمان تر باشند. ولی در این جا مسئله در مورد نوع زن و یا نوع مرد است و بحثی در موارد استثنایی نداریم.
و ثانیا، این قضاوتها لزوما قدح بر زنان نیست، بلكه ناظر به این است كه عواطف زنان بر عقلشان می چربد؛ و لذا نباید بیش از حد توانشان در تعقل از آنان انتظار داشت؛ كما این كه آنان از حیث عواطف انسانی از مردان جلوترند، و لذا توانایی هایی دارند كه هرگز مردان قادر به ان نیستند؛ مثلا هرگز نمی توان انتظار داشت كه یك مرد معلم بهتری از فرزندان خود باشد.
به نظر نگارنده، این جمله نه تنها هیچ استیحاشی نباید داشته باشد، بلكه مطلبی در خود دارد كه هیچ كس ـ اعم از زن و مرد ـ منكر آن نیست.
واقعیت این است كه گاهی از تعالیم دینی بد تفسیر می شود.
عقل در این روایات به معنای دوراندیشی در مقابل عاطفه است. در این روایت مرد به صفت دوراندیشی توصیف شده و زن به صفت عطوفت و احساسات؛ و طبیعی است كه این دو نسبت تقابل با یكدیگر دارند. هر كس عواطف او چربید، به همان نسبت، در مواردی دوراندیشی را كنار می گذارد.
مگر خانمی منكر آن است كه در تأدیب فرزندش از عواطف و رقت قلب بیشتری نسبت به مردان برخوردار است و احیانا مانع سختگیری پدر در امر تأدیب می شود!؟ در حالی كه پدر آن را به حكم دوراندیشی آسان تر از یك زن انجام می دهد.
رقت قلب و عاطفه است كه زن را برای تربیت و آموزش كودك سازگارتر كرده است، تا مرد.
بله نقص عقل ـ به معنای دور اندیشی ـ در زن او را از این كه احیانا قاضی باشد و یا رهبری جامعه را بدست گیرد، به سوی تربیت نفوس سالم انسانی در محیط خانه و مدرسه سوق می دهد.
بگذریم؛ غرض آن است كه بدانیم كه تعبیر رسول اكرم(ص) و امام علی(ع) در باره نقص عقل زن، نه تنها مقام انسانی او را پایین نمی آورد، بلكه از جهتی بالا می برد. بله، او را ترجیحا به سوی وظائف عاطفی سوق می دهد.
2 ـ مسئله اختلاف سن اگر چه عاملی قطعی و لازم الاجرا نیست، ولی تجربه نشان می‌دهد كه موقعیت ایده‌ آل اختلاف سنی مرد با زن در حدود 5 تا 10 سال باشد. اگر چه توصیه صریحی از سوی معصوم در این مورد وجود ندارد. شاید این جهت به ملاحظات عاطفی زن برای اطاعت از همسرش هم بازگردد. اطاعت زن از شوهر ـ اگر چه جز در مسائل مربوط به تمكین واجب نیست، ولی به طور كلی ـ از تعالیم مؤكد اسلامی است.
3 ـ تعبیر شما مبنی بر این كه "احساس و درك زن ها بیشتر از مردان است" را به این صورت تصحیح و تكمیل می‌كنیم كه همانطور كه گذشت احساسات و عواطف در زنها در مقایسه با عقل دور اندیش آنها قوی تر است و عواطف خاص و لطافت روحی بیشتری نسبت به مردان دارند، كه متناسب با وظیفه تربیت و پرستاری آنها از فرزند است. در مسائل جزئی اجتماعی و معاشرتی و آداب و رسوم هم از دقت و حساسیت ـ یا به تعبیر شما "درك" ـ بیشتری برخوردار هستند؛ ولی در مسائل كلی و انتزاعی از درك پائین تری نسبت به مردان برخوردار هستند. این مورد اذعان روانشناسان تجربی است.
4 ـ تعدد زوجات چه مطابق میل ما باشد و چه خوشایند ما نباشد، از محكمات آیات قرآنی و نص صریح قرآن مجید است، و مخالفت با آن مخالفت با خداوند و رسول است. متأسفانه در رسانه‌ها و مطبوعات و نشریات مواردی دیده می‌شود كه صراحتاً این قانون را زیر سؤال برده و احیاناً آن را وارونه و زشت معرفی می‌كنند.
البته در مورد هر قانونی موارد سوء استفاده از آن وجود دارد كه باید جلو آن را مسدود كرد، نه آن كه آن لزوما قانون را بی‌اعتبار ساخت؛ به خصوص قانون خدا را!
اساساً تربیت اجتماعی در دوره ما با قانون تعدد زوجات هم خوانی ندارد؛ و آن هم به شیوه زندگی در جوامع كنونی و نقش و مسئولیت مردان و زنان و نوع ارتباط آنها در چهارچوب نهاد خانواده مربوط می‌شود.
برای مطالعه بیشتر در این مسئله می‌توانید به كتاب ارزشمند "نظام حقوق زن در اسلام"، نگارش مرحوم مطهری و تفسیر گران قدر "المیزان"، ذیل آیات ابتدای سوره نساء، و یا كتاب جامع "بهشت خانواده"، اثر دكتر سید جواد مصطفوی مراجعه كنید.
كامروا باشید.
مشاوره مذهبی ـ قم.