پرسش

بسم الله الرحمن الرحیم
با عرض سلام و خسته نباشید خدمت عزیزان و دوستان گرامی خودم در سایت تبیان ، باز هم یك سؤال برایم پیش آمده است :
در یكی از سؤال هایی كه از طرف یكی از دوستان به عرض شما رسید ( و آن سؤال پیرامون توان و قدرت مطلق خداوند بود و با آن مثال معروف كه آیا خدا می تواند سنگی خلق كند كه خود نتواند آن را بلند كند آورده شده بود ) شما جواب دادید كه هر معلولی در اصل باید دو علت داشته باشد ، یكی علت فاعلی و دیگر علت قابلی. و به دنبال آن ، مثال آن نقاش را ذكر كردید كه روی هوا یا روی آب نمی تواند نقاشی كند. حال در اینجا باز سؤالی پیش می آید و آن این است كه آیا خداوند سبحان نمی تواند آن علت قابلی را نیز برای آن شیء مفروض فراهم آورد ؟ آیا واقعاً نمی تواند ؟؟؟!!! لطفاً بطور كامل و در صورت امكان با ذكر مثال یا مثال هایی توضیح دهید. ضمناً اگر در این زمینه حدیث یا احادیثی هم وجود دارد با ذكر سند یا اسناد بیان كنید.
بسیار بسیار متشكرم ، خدا حافظ و نگهدار همه شما عزیزان باشد.

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
اندكی دقت می تواند سؤال شما را پاسخ دهد و آن این كه اگر خداوند به چیزی كه قابلیت كاری را ندارد قابلیت آن كار را می داد، دیگر آن چیز، همان شیئ نخواهد بود و شیئ دیگری خواهد شد. ماهیت هر شیئ بر اساس همین قابلیتها تعیین می شود. آب وقتی آب است كه قابلیتهای خاص خود و محدودیتهای خاص خود را داشته باشد؛ سنگ هم وقتی سنگ است كه خواص و ویژگیهای خود را داشته باشد.
خداوند در ساختن نظام احسن خویش تنوع آفریده است، و هر چیزی را با ویژگیهای خاص خود افریده تا مجموعه عالم برای حركت تكاملیش بی نیاز باشد.
عالم پازلی است كه می بایست هر جزء آن متفاوت با جزء دیگر باشد. اگر این تنوع ها نباشد این پازل كامل نخواهد بود.
برای مثال هوا و آب قابلیت پذیرفتن نقاشی و بوم شدن را ندارند؛ و اگر خداوند بخواهد چنین قابلیتی را به آنان بدهد آن ها تبدیل به چیز دیگری مثل سنگ و چوب و... می شوند.
اگر هم همه موجودات عالم همه قابلیتها را می داشتند، به معنای آن بود كه همه عالم از یك جنس آفریده شده باشند. همه جا آب، یا همه جا سنگ، و یا ...
به لحاظ فلسفی هم این مطلب چنین تبیین می شود 1. كه ماهیت هر شی مشخص و محدود است، كه همان ذاتیات آن را تشكیل می دهد؛ و همین ذاتیات همان علت قابلی هستند.
2. اگر بخواهیم به یك شیئ قابلیت دیگری بدان بدهیم، لازمه اش این است كه ذاتیات آن را عوض كنیم.
3) با عوض شدن ذاتیات، چیستی و ماهیت آن شیء عوض خواهد شد، و دیگر آن شیء قبلی نیست. مثلا ماهیت و ذات هوا یا آب اگر بخواهد قابل نقاشی شدن گردد باید جسم جامد گردد، كه با این كار ذاتیات آن دست خوش تغییر شده و دیگر آب و هوا نیست، بلكه سنگ و چوب است.
با آن بیان مشكل آفرینش سنگی كه خود خدا نتواند آن را بلند كند هم روشن می شود. آن سنگ بایداز سنگ بودن بگذرد و خدا شود و آن خدا هم نمی تواند مخلوق خداوند قبل باشد، والا خدا نیست. از این حیث كه چنین چیزی تحقق نیافته است.
خوشحالیم كه پیگیر مسائل اعتقادی هستید. باز هم با ما در تماس باشید.
با التماس دعا.
مشاوره مذهبی ـ قم.