پرسش

بسم الله الرحمن الرحیم
با عرض سلام و خسته نباشید و با آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما عزیزان در پیشگاه ایزد منان عرضی داشتم :
1) اگر ممكن است ترجمه و شرح چندین نفر از علمای شیعه و سنی را پیرامون این سخن مولا علی(ع) كه فرمودند:« المرأه شر كلها و شر ما فیها أنه لابد منها » برایم بیان كنید البته حتماً سند آن ترجمه ها و شرح ها را هم ذكر كنید.
2) خواهشمندم نظر و عقیده چندین دانشمند جامعه شناس دنیا را پیرامون " زن و وجود زن و نقش و اهمیت او " بیان كنید. تا حد ممكن هم از نظریات مخالفین زن وهم از نظریات موافقین زن بیان شود. لطفا نام كتابهایی را هم كه از آنها این مطالب را نقل می كنید بیان كنید.
بسیار بسیار متشكرم . فی أمان الله

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
1. درباره این حدیث كه در حكمت های نهج البلاغه هم آمده، توجیهات متفاوتی متصور است.
آقای محمد دشتی آن را چنین ترجمه كرده است: "زن و زندگی همه اش زحمت و دردسر است و زحمت بارتر این كه چاره ای جز بودن با او نیست."(نهج البلاغه، حكمت238، ترجمه محمد دشتی، ص679)
و در پاورقی شرح داده كه «ضرب المثل است، چنان كه در فارسی می گویند: "زن و فرزند دردسر است و بی دردسر هم نمی شود زندگی كرد." یعنی ازدواج مسئولیت آور است...»(ر.ك. به همان)
از آنجا كه به برهان و نقل ثابت شده كه شر مطلق در نظام احسن الهی وجود ندارد، و آنچه شر می دانیم همه با نسبت به چیزهای دیگر شر است، می توان این توجیه را پذیرفت كه شر اینجا همان كلفت و مسئولیت ها و... است.
روایات دیگری نزدیك به این مضمون هم وجود دارد كه با كنار هم قراردادن آن ها توجیه بهتری می توان یافت؛ از جمله روایات مذكور این كه "المرأة عقرب حلوة اللبسة" یعنی زن مثل عقرب است كه نیش آن در آغاز شیرین، ولی مسموم است.(كلمات قصار نهج البلاغه، رقم61)
آیت الله جوادی آملی این گونه روایات را چنین تفسیر می فرماید: باید توجه داشت كه این گونه روایات هشداری به مرد است تا فریب شهوت را نخورد. نیش عقرب مثل نیش زنبور و نظیر سوزن نیست، بلكه اگر انسان نداند عقرب است. ممكن است احساس لذت و شیرینی در شهوات باشد، اما حقیقت و درونش تلخ و مسموم است. این سخن برای آن نیست كه بگوید زن عقرب است، بلكه می فرماید: خود را به وسیله نگاه به نامحرم به آتش ندهید. دیدن نامحرم شیرین است، اما این گناه درونش عقرب است. همچنان كه اگر زنی هم به دام شهوت بیفتد، آن مرد، عقرب آنها می شود. در این جهت، بین زن و مرد فرقی نیست؛ منتها چون جاذبه از آن سو بیشتر است، حضرت تنها به آن اشاره نموده است."(ر.ك. به كتاب "زن در آینه جمال و جلال"، آیت الله جوادی آملی، ص374 و375)
به دیگر سخن، در نظر ایشان، زن در این گونه روایات به معنی به همسر نیست، بلكه یعنی جنس زن كه نگاه به او می تواند موجب شرّ(یعنی به گناه افتادن و...) شود؛ و این نوعی شرّ نسبی است، والا مسلّم است كه زن فی ذاته شر نیست؛ والا، رسول اكرم(ص) كه خود نیز از این نوع جملات در باره زن دارند، نمی فرمودند: "هر چه ایمان بنده افزون شود محبت او نسبت به زنان افزون می شود."(نوادر قطب راوندی، ص12)
برخی دیگر از علما ـ مثل علامه سید محمدحسین فضل الله از علمای لبنان ـ هم در انتساب حدیث فوق به امام علی(ع) تشكیك كرده اند؛ كه سنداً مرسل است، و دلالتاً مخالف سایر مفاهیم اسلامی و بقیه اخبار است.(ر.ك. به دنیا المرأة، سید محمدحسین فضل الله، ص40)
برای اطلاع بیشتر از آراء عالمان شیعه به تفاسیر نهج البلاغه ذیل حكمت مذكور رجوع كنید؛ اما از اهل سنت هم یك نمونه را نقل می كنیم كه از ابن ابی الحدید معتزلی است كه سه مورد را از اسباب فتنه زنان برمی شمارد: "عین ناظرة، صورة مستحسنة و شهوة قادرة" و همین ها باعث شروری در مردان می شود.(ر.ك. به شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج19، ص69)
2. برای جلوگیری از اطناب به راحتی می توانید سخنان اندیشمندان غربی را در كتاب "اخلاق جنسی در اسلام و جهان غرب"، اثر استاد شهید مرتضی مطهری و "نظام حقوق زن در اسلام" از ایشان را مطالعه بفرمایید.
با التماس دعا.
مشاوره مذهبی ـ قم.