پرسش

سلام
شبهه ای داشتم امیدوارم كه شما بتوانید جواب قانع كننده ای به من بدهید، انشاالله.
می گویند كه در قرآن از لحاظ قواعد عربی هیچ گونه خطا و اشتباهی وجود ندارد. من می خواستم بدانم قواعد عربی از چه زمانی به وجود آمده است؟
این شبهه در ذهن من است كه می گوید قواعد عربی را از روی قرآن ساخته اند. كه در این صورت اینكه می گویند: قرآن از اشتباه عاری است، دیگر معنی نخواهد داشت. ( وقتی قواعد عربی را از روی قرآن نوشته باشند خوب معلوم است دیگر اشتباهی در قرآن نخواهد بود.)
نمی دانم آیا توانستم اصل مطلب برسانم یا نه؟
اما در هر صورت خواهشمندم جواب قانع كننده و واضحی به من بدهید.
خدا نگهدار

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
بخشی از سخن شما درست است. اصولاً در تدوین دستور زبان ها، از عالی ترین و فصیح ترین متون برای الگوبرداری استفاده می كنند.
مثلاً شاهنامه فردوسی در زبان فارسی یكی از اثرگذارترین و كارآمدترین متون در ادبیات ـ چه دستور و چه لغت ـ است؛ ولی با این وجود، این نمونه برداری و الگو پذیری هیچ گاه به آن معنا نیست كه شاهنامه فردوسی از لحاظ دستوری و یا لغوی هیچ اشكالی ندارد، بلكه همین الگوهای شاهنامه هم با الگوهای متون دیگر فارسی سنجیده می شود. مثلاً این بیت فردوسی را بنگرید:
"یكی بارگی بر نشسته سیاه همی گرد نعلش برآمد به ماه"
فردوسی می خواهد بگوید كه یك سیاه بر بارگی(اسب) نشسته است، ولی به ضرورت شعری می گوید یك بارگی بر سیاه نشسته است.
قرآن نیز یكی از متون شیوا در سخن و كلام است؛ از این رو هنگامی كه علمای ادبیات عرب به فكر تدوین دستور زبان عربی افتادند، از ساختار آیات قرآنی الگو برداشتند؛ با این تفاوت كه ساختار آیات هیچ گاه دارای اشكالی نبوده، و در مقایسه با متون دیگر عربی ـ چه شعر و چه نثرـ دارای برتری آشكاری بود. از این رو اشكال شما در ادامه سؤالتان بی مورد به نظر می رسد.
خلاصه مطلب آن كه صاحب زبان همان مردم عربی هستند كه در گذشته می زیسته اند. اینها از خود آثار ادبی به جای گذاشته اند كه هر یك گوشه ای از نكات ادبیات عرب را در خود دارند، ولی هر كدام در مجموعه آنچه آن را ادب عرب می خوانیم بی عیب نیست. قرآن علاوه بر این كه در همه نكات ادبی شایستگی و برتری دارد، هرگز نمی توان بر زبان آن خدشه ای وارد كرد. طبعا معیار در این سنجش همان متون ادبی گذشته است كه هر یك در زمینه ای شاخص و معیار بوده اند.
برای اطلاع بیشتر می توانید از كتاب "مباحثی در فقه اللغة و زبان شناسی عربی"، تألیف دكتر رمضان عبدالتواب، ترجمه حمیدرضا شیخی، كه انتشارات آستان قدس رضوی آن را منتشر ساخته است بهره مند شوید.
با آرزوی توفیق.
مشاوره مذهبی ـ قم.