پرسش

به نام خدا
سلام علیكم
- در صفحه 461 كتاب ولایت فقیه حضرت آیه الله جوادی آملی آمده است : در مرحله بقا توهم محذور دور خالی از مورد نیست.
لطفا كامل و مستدل شبهه دور را در مرحله بقا ( نه در مرحله انتخاب ) جواب دهید.
- تعریف آیه ناسخ و منسوخ چیست؟ كدامیك از آیات 15 و 16 سوره نسا منسوخ هستند؟ آیا آیه2 سوره نور ناسخ است؟ لطفا بصورت خیلی كامل و مبسوط شرح دهید.
اعتقادات سلفیه اهل سنت را توضیح دهید. -
با تشكر فراوان

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
1. در باره "شبهه دور در خبرگان"، ایشان فرموده اند: آنچه در جمهوری اسلامی واقع شده از گزند محذور دور و از آسیب فرصت طلبی و فتنه خودمحوری و مانند آن مصون بوده است؛ زیرا مرجع تعیین صلاحیت، فقیهانی بوده اند كه از طرف امام راحل(ره) منصوب شدند، و مجلس خبرگان، از ارتحال امام راحل(ره) پیرامون رهبری فقیهی بحث می كرد كه فقهای شورای نگهبان از طرف او منصوب نشده بودند. البته در مرحله بقاء توهم محذور"دور" و مانند آن، خالی از مورد نیست. لكن اساس رهبری كنونی و تولی ولایت چنین والی، به دور از غائله "دور" بوده است.(ولایت فقیه ـ آیت الله جوادی آملی، ص461)
دوست عزیز!
چه اصراری دارید كه به این مسئله جواب دهیم. ما هم به مانند حضرت آیةالله جوادی آملی این مشكل را قبول داریم و باید به دنبال راه حل آن باشیم. باید مشكل را حل كرد، نه این كه ان را پاك كنیم و اصلا منكر آن گردیم.
با این وجود توجه شما را به سه مسئله جلب می كنیم.
الف) این اشكال به همه نظام های دنیا ـ چه دمكراتیك و چه غیر آن ـ وارد است و مختص به خبرگان و ولیّ فقیه، در كشور ما نیست. فیلسوفان سیاست هم آن را در نظام های دمكراتیك طرح كرده اند كه اگر بخواهید نظامی دمكراتیك به وجود بیاورید، تحقق نظام مذكور مستلزم آن است كه بر اساس مقرراتی رأی گیری انجام شود، یعنی راهی جز رفراندم نیست؛ حال اگر بخواهید با اصول دمكراسی، انتخابات انجام گیرد باید كسانی این انتخابات را طبق مقرراتی برگزار كنند در حالی كه هنوز هیچ نهاد و دولتی اعتبار پیدا نكرده است.(توجه نمایید)
طراحان نظام دمكراتیك این گونه اشكالات را منطقاً وارد می دانند، ولی می گویند چاره ای نداریم و راه بهتری نمی شناسیم.(ر.ك. به پرسش ها و پاسخ هاـ استاد محمدتقی مصباح یزدی، ج4ـ1، ص87)
ب) در نظام اسلامی، شبهه دور بر مواد قانون اسلامی وارد نیست؛ چرا كه قانون دست مجلس خبرگان را در این باره بازگذاشته است. یعنی اگر خود مجلس خبرگان خواست می تواند تعیین صلاحیت نمایندگان خبرگان رهبری را به نهاد دیگری واگذار نماید. اگر ما صلاحیت نمایندگان یك دوره ـ مثلا دوره اول ـ را پذیرفتیم، آنها اگر خطر توطئه ای را احساس كنند، می توانند تعیین صلاحیت نمایندگان خبرگان رهبری بعدی را به نهاد دیگری مثل حوزه های علمیه یا مراجع مسلم تقلید واگذار كنند؛ و اگر این كار را در دوره ای نكردند، به این معنا است كه خطری احساس نكرده اند.
ج) از همه اینها مهمتر آن است كه اساس سلامت همه نظامها آگاهی مردم است. همیشه می شده از قانون فرار كرد و معمولا قدرتمندان هر گاه خواسته اند توانسته اند، با كلاه قانونی، آنچه می خواهند بكنند، مگر آن كه مردم آگاه باشند و در پای صنوقهای رأی به نحوی عمل كنند كه جلوی توطئه را بگیرند. این هوشیاری در ملت ما قوی است و باید قوی تر شود؛ به خصوص كه وظیفه امر به معروف و نهی از منكر و مفهوم مسئولیت همگانی كه در آیات و روایات ما بسیار آمده، به این مسئله رنگ دینی هم داده است. دغدغه من شما بیش از هر چیز باید آگاهی عمومی باشد.
2. ناسخ و منسوخ: در میان آیات احكام كه در قرآن نازل شده، آیاتی هست كه پس از نزول جای حكم آیاتی را كه قبلاً نازل شده و مورد عمل بوده اند، گرفته و به زمان اعتبار حكم قبلی خاتمه می دهد. آیات قبلی منسوخ، و آیات بعدی ناسخ نامیده می شوند.(ر.ك. به "قرآن در اسلام"، علامه طباطبائی، ص48)
برای اطلاع بیشتر از مساله نسخ، فلسفه و نكات آن به ترجمه المیزان، ج1، ص377 و ص381، و ج12، ص496 مراجعه نمایید.
در باره آیات 15 و 16 سوره نساء برخی از مفسران به منسوخ بودن آن ها حكم كرده و فرموده اند: آیه 15 با آیه 16 نسخ شده، و آن نیز با آیه 2 سوره نور.(ر.ك. به البیان فی تفسیر القرآن، آیت الله خویی، ص310)؛ اما برخی از محققان شیعه این را نپذیرفته، و به وجوهی منسوخ بودن دو آیه 15 و 16 سوره نساء و ناسخ بودن آیه 2 سوره نور را رد كرده اند.(ر.ك. به همان)
3. سلفیّه كه به "اصحاب السلف الصالح" نیز موسوم هستند، مسلكی است كه پیروان آن مدعی هستند كه به سنت اصیل پیغمبر اسلام(ص) عمل می كنند و عقاید و افكاری كه پس از صحابه پدید آمده را به دور می افكنند، كه معروف ترین آنان "ابن تیمیه" است، و اكنون "وهابیّه" از این مسك پیروی می كنند.
این مسلك در میان اهل سنت بر اثر اختلاف علمای آنان در مسائل اعتقادی و جرّ و بحث ها و كشمكش هایی كه در اوایل قرن دوم، به خصوص در بصره، آغاز، و در قرن سوم به اوج خود رسید، پدید آمد. در پی این اختلافات افرادی روشن فكر كه از آن اوضاع منزجر گشته بودند، گفتند: این گونه افكار و آراء ساخته و پرداخته آراء شخصی است، و ما به پیروی از سنت رسول مأموریم و بس، و باید هر تفكر دیگری جز آن را به دور افكنیم.(ر.ك. به "معارف و معاریف ـ دایرة المعارف جامع اسلامی"، سید مصطفی حسینی دشتی، ج6، ص310)
با التماس دعا.
مشاوره مذهبی ـ قم.