پرسش

بنام خدا
با عرض سلام
اختلام بین روحانیت واهل تصوف برسر چه میباشد
بطور مثال عرفا درباره حلاج او فاش كننده اسرار الهی میدانند و عده ای از علما او مرتد وخارج دین میگویند

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
حقیقت عرفان و معرفت، شناخت حقائق عالم ـ از جمله خداوند ـ است كه برای همه مفهومی بدیهی و در عین حال مطلوب و مقدس است، و هر كسی نیز در هر حدی این حقیقت را در خودش می یابد؛ اما در حقیقت این مسأله بین گروههائی از مسلمین اختلافاتی وجود دارد.
در این میان بین گروهی كه مدعی عرفان و عشق الهی اند، و دسته ای كه راه رسیدن به معارف الهی را تبعیت از قوانین شرع می دانند، این اختلاف بسیار محسوس است. به عبارت واضح تر، هر چند كه همه گروهها هدف خود را شناخت ذات اقدس الهی و قرب و نزدیكی به او بیان می كنند، اما اختلاف این دو دسته در برنامه عملی و سیر طریقتی گروه ها می باشد. شیوه فقها و روحانیون در نیل به این مقصود، عمل به شیوه ائمه معصومین(ع) و دستورات قرآنی است. این دسته علمی ترین و نیز عملی ترین راه و روش را توجه به برنامه هائی می دانند كه براساس آموزه های الهی از طریق وحی به وسیله معصومین(ع) بیان شده است. عمل كردن به این روش، نه تنها خالی از اشكال و ابهام است بلكه با توجه به برنامه ای واحد از تفرقه در میان مسلمین نیز جلوگیری می كند.
برخلاف این دسته گروهی هستند كه اصطلاحاً به آنها متصوّفه گفته می شود. مبانی علمی و عملی این گروه بیشتر بر پایه كشف و شهود ادعائی است. این گروه با این شعار كه:
"هیچ آدابی و ترتیبی مجوی هر چه می خواهد دل تنگت بگوی"
التزام عملی به طریقه شرع را نفی می كنند، و برای قرب الهی به هر روشی متوسل می شوند. پیروی از این روش، هر چند در بسیاری از جوانب آسان به نظر می رسد، ولی نه تنها مورد تأئید بزرگان دین قرار نگرفته است، بلكه موجب تشتت و تفرقه در میان صفوف مسلمین گشته است.
فرقه هائی با نام خاكساریه، ملامتیه، قلندریه، نعمتیه، قادریه و... نمونه بارز این تفرقه است.
واقع امر این است كه در روش تصوف، هیچ تضمینی نیست كه دریافتهای شهودی، القائات شیطان نباشد؛ القائاتی كه سالك نمی تواند آن را با الهامات الهی تفكیك كند. سرّ اختلافات موجود در فرق صوفیه در همین است.
در مسأله حلاج نیز باید بگوئیم به كار گرفتن بسیاری از عبارات و اصطلاحات دو پهلو و نیز خلط حلاج بین وحدت تشكیكی وجود و وحدت شخصی وجود، پیامدی این گونه برای او درپی داشته است.
برای كسب اطلاعات بیشتر در این زمینه مطالعه كتابهای زیر را به شما توصیه می كنیم:
1. عرفان و عارف نمایان(ترجمه كتاب كسر اصنام الجاهلیه، تألیف ملاصدرا)، ترجمه محسن بیدارفر.
2. فضایح الصوفیة، تألیف یكی از نوادگان وحید بهبهانی مشهور به آل آقا.
3. حدیقةالشیعة، تألیف مقدّس اردبیلی.
4. صوفی و عارف چه می گویند، تألیف مرحوم آیةالله شیخ جواد تهرانی.
با آرزوی توفیق.
مشاوره مذهبی ـ قم.