پرسش

بسمه تعال
سالها پیش كتاب حلیه المتقین را مطاله میكردم و به مظلومیت بعضی معصومین(ع) گریه میكردم كه چگونه روایت و احادیثی از آنهانقل كرده اند . در طول تاریخ دشمنان اسلام همواره تا توانسته اند به اسلام ضربه زده اند و یكی از پلید ترین كارها همین جعل حدیث و یا ناقص عنوان كردن آن است مثلا معصوم بطور اختصاصی و با توجه به خصوصیات فردی شخص كه مورد مشورت بوده نصایحی به او فرموده اند ولی متاسفانه حالا خیلی از اینها شده حدیث و روایت در دسترس و برای همگان عرضه شده است آیا نمی شود با وجود اینهمه مراجع عالیرتبه و صاحب نظر براساس فرموده مام جعفر صادق كه فرموده اند هرآنچه كه شرع حكم كند عقل نیز همانرا حكم می كند و بلاعكس اینچنین احادیثی را پاكسازی و از دسترس عوام دور نمود و شرحی بر آن عرضه داشت.
با این امید كه در نشر جدید كتاب حلیه المتقین اصلاحاتی صورت گرفته و مواردی كه حیثیت اسلام و مسلمانان را خدشه دار میكند از این كتاب برداشته شده چند روز پیش كتابی خریدم و متاسفانه دیده همان است كه بوده .
فقط یك مورد از این منقولات را كه به نظر حقیر بزرگترین توهین به حضرت امام موسی (ع) می باشد را در صفحه 147-146 كتاب حلیه المتقین نوبت چاپ چهارم 1380 فصل دوم - در فضیلت سرتراشیدن و آداب آن مطالعه بفرمایید (پاراگراف اول) آیا قبول می فرمایید این امام معصوم بفرمایند لذت در استفاده حیوانی از كنیز است و هركه لذت آنرا یافت اینكار را ترك نمیكند تعجب میكنم از علامه مجلسی كه بحق از مخلصین ائمه(ع) بوده چگونه و با چه جراتی این اراجیف را باور كرده و در كتابش آورده است مگر خود ایشان نفرموده اند من فقط فرصت جمع آوری را داشته ام و به جداكردن تمیز از غیر آن نپرداخته ام آخر چرا اینطورچیزهایی كه نقل آنها شرم وگناه دارد را نوشته اند آیا هیچ عقل سلیمی این اجازه را می دهد هرچه روی كاغذ آمد درست یا غلط را در اختیار همه قرار دهند . دشمنان اسلام كه متاسفانه بیشتر از مسلمان نما هم هستند همینها را به رخ مامی كشند كه ببینید مراجع همینها را رساله می كنند و به شما میدهند و شماهم مجبورید تقلید كنید آخر شما را به خدا بگویید چرا با وجود اینهمه دلسوز اسلام هیئتی ایجاد نمی شود تا اینچنین موارد را سروسامان دهد .
دشمنان اسلام با اینچنین یادداشتهایی به اسلام ضربه میزنند و جوانها را ازدین دور می كنند .
با امید توفیق الهی
التما س دعا دارم
شیخ الاسلامی

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست گرامی!
روحیه سرشار از معنویت و دلسوزی شما نسبت به معارف دین و جامعه اسلامی، ستودنی و شایسته قدردانی می باشد. امیدواریم در همه مراحل زندگی در ظلّ عنایات امام عصر(عج) موفق باشید.
ما نیز تا حدود زیادی با شما هم دردیم. این مسأله بر هیچ كس پوشیده نیست كه در بین روایات موجود، روایات جعلی و ساختگی، و همچنین روایاتی كه به عللی به درستی نقل نشده اند، زیاد است، و ترویج آن بدون نقادی از سوی اهل فن در میان مردم آثار سوء دارد.
اما نباید فراموش كرد كه جمع آوری روایات معتبر و صحیح، و جداكردن آن ها از دیگر روایات، كارآسانی نیست، و تنها از متخصصین علم حدیث برمی آید.
از طرفی باید توجه داشت كه كتابهای حدیثی با اهداف متعددی نگاشته شده اند؛ و لذا تنها بعضی از آنها قابل استناد به معصومین هستند.
مثلا كتب اربعه شیعه (اصول كافی ـ من لایحضره الفقیه ـ استبصار و تهذیب) در بین كتب روایی از اعتبار بالاتر و و یژه ای برخوردار هستند. اینها كتابهایی هستند كه در نظر مؤلفین حدیث شناس آن از صافی نقد گذشته اند و قابل استناد به معصوم می باشند. كتابهای دیگری هم از این دست در مجامیع روایی ما وجود دارد.
اما در مورد مرحوم مجلسی(ره) باید گفت كه این عالم بزرگوار بزرگترین خدمت را در حفظ تراث و روایات ائمه اطهار(ع) انجام داده است، و همان طور كه از ایشان نقل شده است هدف ایشان فقط جمع آوری روایات بوده است تا این تراث باارزش از بین نرود، و قضاوت صحیح و غیرصحیح بودن آن را بر عهده دیگران نهاده است. او قدم مقدماتی را در تنقیح روایات برداشته و قدمهای بعدی را به دانشمندان بعد از خود سپرده است؛ و كتابهای او با توجه به هدفی كه داشته بی نظیر است.
به یك نكته توجه كنید؛ و آن این كه مشكلاتی كه ممكن است در نقل حدیث حادث شده باشد، بسیار متنوع است، و همین باعث می شود، گاه حدیثی كه به درستی و به طور كامل از امام نقل نشده، باز هم در بر دارنده گوشه هایی از حقیقت باشد.
به عبارت دیگر همیشه ناقل با سوء نیت حدیث را به اشتباه نقل نمی كند، بلكه گاه نیت او خیر است، ولی حافظه اش او را به اشتباه انداخته است؛ یا در نقل به معنا از ساختار و تصورات ذهنی و فرهنگ اجتماعی خود متأثر بوده، و كلامی را به امام نسبت می دهد كه هرگز نفرموده اند. و یا .... به همین خاطر نمی بایست با همه احادیث به یك شكل برخورد شود. همین ضرورت كار امثال مجلسی را نشان می دهد كه با وجود همه مشكلات می بایست متون احادیث بمانند و در اختیار باشند، تا احیانا حداكثر استفاده از آن توسط حدیث شناس بشود.
برای همین نمی بایست در كتاب مجلسی تصرف شود، بلكه می بایست اولا به شكل افسار گسیخته تجدید چاپ نشود، و در اختیار عموم قرار نگیرد. و ثانیا به مردم توضیح داده شود كه این كتاب صرفا كتابی است كه درصىى جمع آوری تراث تاریخی حدیث است، و از نظر ارزیابی حدیثی كاری بر روی آن انجام نشده است.
علما و فقها یكی از بزرگترین تلاشهایی كه می كنند در وهله اول تنقیح سندی و متنی احادیث است، و سپس كنكاشهای دلالتی و این كه به چه انگیزه ای صادر شده اند. این چهار عمل تحقیقی همان صافی ای است كه حدیث تنها پس از اعمال آن می تواند به معصومین(ع) نسبت داده شود.
بله، تأكید این نكته برای مردم لازم است ـ و شاید در این زمینه كوتاهی می شود ـ كه هر كتاب و یا متن حدیثی بدون ارزیابی استاد حدیث شناس نمی بایست به طور قطع به امام نسبت داده شود؛ یعنی با این نوع كتابها با احتیاط باید برخورد كرد.
پیروز باشید.
مشاوره مذهبی ـ قم.