پرسش

بسمه تعالی
اساتید گرامی
با سلامسوال اینجانب در ارتباط با قرائت قرآن می باشد به این شكل كه قرائت صحیح قران بر اساس روایات وارده از ذوات مقدسه اهل بیت(علیهم السلام) چگونه است ؟ رعایت قواعد تجوید در قرائت قرآن و نماز چه حكمی دارد ؟ قواعدی مثل اخفاء یا ادغام در تجوید كه در شكل قرائت باعث تغییر در معنی می شود چه حكمی دارد ؟ ( مثل تلفظ اشهد ان لااله الا الله كه با این قاعده به این شكل قرائت می شود اشهد اللا اله الا الله ) این در حالی است كه در روایات وارده حدیثی مبنی بر وجود چنین قواعدی وجود ندارد و واضح ترین حدیث در مورد تجوید از مولا نا امیرالمونین (علیه السلام) است كه می فرمایند(( التجوید اداء الحروف و حفظ الوقوف )) و هیچ اشاره ای به سایر قواعد تجوید مثل ادغام و اخفا و استفال و استعلا نشده است در ضمن در حدیثی از امام باقر ع دیدم كه ایشان سفارش فرموده بودند به قرائت قرآن همراه با نگاه كردن به قرآن كه با این عمل به ازائ تلاوت هر حرف از قرآن یك گناه از انسان ریخته می شود و این در حالیست كه با ادغام دو حرف یكی خوانده می شود و ... سوال آخر اینكه فراگرفتن قرآن از قرائ اهل تسنن و بعضا وهابی مسلك چه حكمی دارد ؟
باتشكر و امتنان
هادی مهدیزاده

پاسخ

دوست عزیز!
جواب شما را در قالب مقدماتی با استفاده از روایات معصومین(ع) در مورد تجوید و قرائت و... بیان می داریم:
1) در مورد تجوید و یادگیری اعراب الفاظ و رعایت آنها در موقع قرائت قرآن، به این روایات می توان استناد نمود:
امیرالمؤمنین(ع)می فرمایند: «العلوم اربعة: الفقه للأدیان، و الطب للأبدان، و النحو للسان، و النجوم لمعرفة الأزمان»(مستدرك، ج4، ص278)
شاهد ما در این روایت تأكید حضرت بر علم نحو است كه شكل صحیح خواندن كلمات از لحاظ حركت و اعراب می باشد.
به نظر می رسد مراد حضرتش از "نحو" اعم از صرف و نحو و شاید علوم دیگر ادب باشد.
و یا در روایت دیگری می فرمایند: «أعرب القرآن فإنه عربی»(كافی،ج 2، ص615)
و یا «إقرءوا القرآن بألحان العرب و أصواتها»(مستدرك، ج4، ص272)
در این دو روایت بر نحوه عربی خواندن قرآن تاكید شده است.
البته در مقابل، روایتی نیز وارد شده كه تذكر می دهد گمان نكنید همه قرآن فقط رعایت تجوید و قواعد نحوی آن است، به گونه ای كه باعث غفلت شما در هنگام خواندن قرآن شده و مانع داشتن حضور قلب و خشوع در هنگام تلاوت شود؛ بلكه به محتوا و مفاهیم آیات، و همچنین حضور قلب و خشوع، كه مهمتر از جوانب دیگر است، نیز باید توجه جدی داشت.
«من إنهمك فی طلب النحو سلب الخشوع» یعنی كسی كه غرق در فراگیری علم نحو شود [و از جهات دیگر كلام و علوم معنوی غفلت كند] خشوع خود را از دست می دهد.(مستدرك، ج4، ص279)
2) در مورد قرائت و صوت، به این روایات می توان تمسك نمود:
رسول اكرم(ص) می فرماید: «زینوا القرآن باصواتكم فإن الصوت الحسن یزید القرآن حسنا» یعنی قرآن را با صوت نیكو زینت بدهید، زیرا صوت نیكو بر زیبایی قرآن می افزاید.(مستدرك، ج4، ص273)
و همچنین از آن حضرت روایت شده: «إن لكل شیء حلیة و حلیة القرآن الصوت الحسن» یعنی برای هر چیزی زینتی است و زینت قرآن صوت نیكو است.(همان)
و نیز: «إقرءوا القرآن بألحان العرب و اصواتها» (مستدرك، ج4، ص272)
3) ظاهرا مراد شما از "قرائت مورد تأیید" نحوه قرائت است، و نه قرائات هفت گانه یا دهگانه و ...
آنچه در مورد نحوه قرائت مورد تأیید ائمه معصومین(ع) در دست می باشد آن است كه اولا، سفارش به محزون خواندن قرآن شده است: از رسول گرامی اسلام(ص): «إن القرآن نزل بالحزن فإذا قرأتموه فابكوا...» یعنی قرآن با حزن نازل شده، پس زمانی كه آن را قرائت می كنید گریه كنید [و یا در حزن و اندوه باشید].(مستدرك، ج4، ص270)
شاید هم بتوان كلمه اخیر روایت را "فأبكوا" از باب افعال بخوانیم، یعنی در قرائت قرآن به گونه ای بخوانید كه دیگران را به گریه وادارید.
همچنین در احوالات امام كاظم(ع) آمده كه ایشان قرآن را با حزن قرائت می كردند: «وكان موسی ـ أی الكاظم(ع) ـ اذا قرأ كانت قرائته حزنا...»(همان)
و ثانیا، در مورد ترتیل در خواندن قرآن نیز روایات متعددی وارد شده كه به بعضی از آنها توجه كنید: در ذیل آیه شریفه «و رتل القرآن ترتیلا» (مزمل/4) از حضرت علی(ع) چنین نقل شده: «بیّنه تبیانا، و لا تهذّه هذّ الشعر، و لاتنثره نثر الرمل، و لكن أفزعوا به قلوبكم القاسیة، و لایكن هم أحدكم آخر السورة» امام(ع) در این روایت توصیه می كند كه قرآن را آرام و شمرده بخوانید، و آن را مانند شعر كه سریع و پشت سر هم است، و یا مانند ریگهای پراكنده شده نخوانید، بلكه با آرامش و طمأنینه بخوانید به گونه ای كه دلهای سخت شما را بلرزاند، و همچنین موقع قرآن خواندن سعی شما بر این نباشد كه فقط سوره را به اتمام برسانید.(كافی، ج2، ص614)
در روایت دیگری نیز از امام صادق(ع) آمده: «هو أن تتمكث فیه و تحسن به صوتك» یعنی ترتیل آن است كه آن را با آرامش و به همراه صوت نیكو بخوانید.(بحارالانوار، ج89، ص191)
و ثالثا، در مورد نحوه تلاوت قرآن، و شروع و پایان آن اینگونه آمده كه راوی می گوید: از امام زین العابدین(ع) پرسیدم چه عملی از همه افضل است؟ فرمود: «الحال المرتحل. قلت و ما الحال المرتحل؟ قال فتح القرآن و ختمه كلما حل فی أوله إرتحل فی آخره»(بحارالانوار، ج89، ص204) و در روایت دیگری از رسول اكرم(ص) آمده: «الحال المرتحل أی الفاتح الخاتم...» (همان، ص205)
در این دو روایت بهترین شیوه تلاوت را اینگونه بیان فرموده اند كه از ابتدای قرآن شروع كرده و تا هر مقدار كه خواند، در مرتبه بعد از ادامه آن و جایی كه ختم كرده، شروع به خواندن كند، و همینطور ادامه دهد تا كل قرآن را تلاوت نماید.
و رابعا، از سیره معصومین معلوم است كه در قرائت آیات قرآن می بایست كاملا به معنای آن توجه داشت. در حالات امام رضا(ع) آمده كه ایشان در زمان خواندن قرآن وقتی به آیات بهشت یا جهنم می رسیدند، گریه كرده و از خداوند متعال بهشت را طلب كرده ، و از جهنم و آتش آن به خدا پناه می بردند.(بحارالانوار، ج89، ص210)
با توجه به مطالب فوق به این نتیجه می رسیم كه قواعد تجوید اینگونه نیست كه از طرف ائمه اطهار(ع) به ما رسیده باشد، بلكه رعایت این قواعد برای عرب زبان یك امر عادی و معمولی بوده است. به عبارت دیگر این قواعد از همان زمان هم در محاورات اعراب به كار برده می شده، ولی بعد از گسترش اسلام و برای استفاده افراد غیر عرب زبان، برخی آمدند و این قوانین را یكجا جمع نموده و به صورت قوانینی مدون ارائه دادند.
البته این بدین معنا نیست كه از طرف ائمه(ع) هیچ گونه توصیه ای به یادگیری این قواعد نشده است، چرا كه فرموده اند:« إقرءوا القرآن بألحان العرب و أصواتها» و این خود توصیه و سفارش به یادگیری این قواعد برای خواندن قرآن كریم است.

اما در مورد نگاه نمودن به قرآن و ریختن گناهان باید گفت كه خداوند آنقدر رحمان و رحیم است كه در هر زمینه ای لطف و بخشش او بیش از مقدار عمل بندگان است.
در ادغام و ... فقط تلفظ حروف نزدیك به هم و یا یكی می شود، نه اینكه یك حرف ساقط گردد؛ بنابر این رعایت تجوید از شمارش حروف نمی كاهد. در آخر اینكه فراگیری علم از هر كسی كه باشد آن هم به شیوه صحیح و مناسب، هیچ اشكالی ندارد ولی با بودن اساتید مجرب از اهل تشیع چه نیازی به یادگیری این علوم از دیگران است.
باعث خرسندی ما است كه اگر با سؤال یا ابهامی روبرو شدید آن را با ما در میان گذارید.
پیروز باشید.

مشاوره مذهبی_ قم.