پرسش

با سلام
می خواستم بدانم اگر روزی انسان دست خداست پس ایا اگر انسان در خانه بنشیند و هیچ كاری انجام ندهد باز هم همان روزی را به دست خواهد اورد كه اگر تلاش زیادی می كرد به ذست میاورد؟

پاسخ

با عرض سلام و تحیت!
سؤال شما در واقع پرسشی از نسبت طلب ما با رزاقیت رزاق است. بی تردید خدای متعال روزی دهنده ما است، به انواع روزیهای مادی و معنوی؛ چنان چه حضرت علی(علیه السلام) فرمود: «عیاله الخلائق ضمن أرزاقهم و قدر أقواتهم» یعنی خلائق عیال خدایند و او روزی هایشان را ضمانت كرده، و قوت آنها را مقدر فرموده است. (میزان الحكمة، ج4، ص105)
حقیقت ـ آن چنان كه واقعیات زندگی هم آن را به ما نشان داده ـ این است كه طلب و اكتساب ما علت اصلی رزق و روزی ما نیست؛ چرا كه در مراحلی از حیات ما روزی خواریم، بدون این كه طلب یا كسبی داشته باشیم، و گاه بر عكس تلاش می‌كنیم و چیزی به دست نمی‌آوریم.
دسته ای از رزقها كه همان رزق حیات ما است و زنده بودن ما بدان است به طلب ما ربطی ندارد، بلكه آن رزق است كه به دنبال ما است. چنان چه ما نبودیم و تقاضامان نبود و خداوند ما را بود كرد؛ لحظه به لحظه نیازمندی این حیات را به ما ‌رساند تا وقتی كه اجل برایمان مقدر كرده باشد. این بخش از رزق را روایات "رزق طالب" شمرده‌اند، چرا كه او به دنبال ما است.
لقمان حكیم در نصیحت خود به فرزندش برخی آنها را می‌شمارد: در رحم مادر، در نوزادی از شیر مادر و در كوچكی با كسب پدر و …(ر.ك. به میزان الحكمة، ج4، ص102)
اما از این رزق كه بگذریم، چون ما در نظام علی و معلولی قرار گرفته‌ایم، و همه شئونات ما در ذیل این نظام الهی قرار گرفته است، رزق نیز از آن بیرون نیست؛ این جا است كه طلب و اكتساب به عنوان جزءالعلة یا مُعِد مطرح می‌شود، و خود روایات تصریح می‌كنند كه: «أطلبوا الرزق فإنه مضمون لطالبه» یعنی رزق را طلب كنید كه آن برای طالبش ضمانت شده است. (علی ـ علیه السلام ـ میزان الحكمة، ج4، ص106)
طلب و اكتساب ما در نظام علت و معلول لازم است تا رزق الهی به دست ما برسد. روشن است كسی كه چنین طلبی نكند، مثل كسی است كه بخواهد خودكشی كند. همان قدر كه اسباب خودكشی این قدرت را دارد كه حیات از او بگیرد، خانه نشستن و طلب نكردن روزی هم می‌تواند مانع رزق او گردد.
البته، همان قدر كه ممكن است اسباب خودكشی درست عمل نكند و فرد به تقدیر الهی جان سالم بدر برد، خانه نشین هم ممكن است از راههایی غیر طبیعی ـ حتی به دستگیری دیگری و … ـ رزقش برسد و ادامه حیات دهد؛ دقت نمائید.
این مطلب خوب نشان می‌دهد كه علت اصلی رزق و رزاق واقعی خداوند است نه طلب و اكتساب ما؛ اما برای جلب روزی او باید به دستور او عمل و تلاش كرد؛ و از همین رو طلب حلال را واجب شمرده‌اند. "طلب الحلال فریضة علی كل مسلم و مسلمة". (ر.ك. به میزان الحكمة، ج4، ص120)
برای روشن‌تر شدن مطلب می‌توان مثالی زد. فردی را در نظر بگیرید كه در رودخانه افتاده و در حال غرق شدن است؛ او شنا كردن بلد نیست و برای نجات خویش دست و پا می‌زند . دست و پا زدن او موجب جلب كمك غریق نجات شده و او را نجات می‌دهند. حال آیا واقعاً دست و پا زدن او عامل نجات بوده یا كمك غریق نجات؟!
همانطور كه دست و پا زدن مایه جلب كمك نجات غریق است، كسب و كار و تلاش ما نیز برای جلب روزی خدا است، نه بیشتر.
امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «خداوند متعال رزق انسانهای كم خرد را وسعت می دهد، به خاطر تنبه و آگاهی عقلاء، تا بدانند كه دنیا با عمل و حیله به دست نمی‌آید.»(میزان الحكمة، ج4، ص108 و109)
این نمایش‌ها را خداوند جلوی دیدگان ما ترتیب می‌دهد تا بدانیم رزاق فقط خداست، و برای كسب و كار خویش شأنی جز دست و پا زدن قائل نشویم. البته دست و پا زدنی كه واجب است و باید انجام داد.
با التماس دعا.
مشاوره مذهبی ـ قم.