پرسش

این شعررامعنی كنید:
سلسله موی دوست حلقه دام بلاست
هركه دراین حلقه نیست فارق ازاین ماجراست

پاسخ

تقریبا از قرن7 هجری معمول شد كه غزلهای عاطفی در چند سطح معنایی قرائت شوند و هرچه تعداد سطوح معنایی شعر بیشتر بود شاعر حد اقل در نزد آیندگانش برجسته تر و موفق تر می بود. در این میان به سه سطح صریح و ادبی و رمزی باید اشاره كرد .اما نهایتا خامی است اگر بینگاریم كه این سه سطح كاملا از یكدیگر جدا شده اند. حالا تلاش می كنیم سطح صریح این شعر را گزارش كنیم.
موی زنجیر گون معشوق مانند مانند گره های دمی است كه عاشق را گرفتار می كند و به خود می كشاند
و هر كه در این دام نیست از این داستان بی خبر و بی اندوه است
اما قضیه به این سادگیها نیست به این توضیحات توجه كنید
سلسله/ زنجیر .زنجیر هم برای بستن و گرفتار كردن است و هم حلقه حلقه است .
حلقه/ حلق به معنای تراشیدن مو نیز آمده است و نیز گروه گردامده ایست كه مشغول گفتگو و كارهای فكری باشند.ازانواع مهم حلقه، حلقه های دراویش است كه به اعضای سلسله های عرفانی تعلق داشته اند. علاوه بر همه اینها به سادگی پیداست كه حلقه دام طناب دار مانندی ایست كه در راه حیوانات می گذاشته اند و جون گیسوی معشوق تابدار و برگشته است مانند همان دام حلقه ایست.
ماجرا / داستانی زنجیره وار و بلند است و از این نظر درست مثل گیسوست و از طرفی گفتگوی درویشانه ایست كه در حلقه های عرفانی در می گرفته و در طی آن اگر درویشان از هم گله و كدورتی داشته اند مطرح می كردند تا بر طرف شود.
حالا از كنار هم گذاشتن این اطلاعات شبكه پیچیده ای از معانی و تخیلات به وجود می آید.این قسمتی از سطح ادبی شعر است. اما با كمك این دو سطح به معنای رمزی نزدیك باید شد.
سلسله / زنجیره متوالی خلقت است كه از راس آفرینش آغاز می شود و به طرف زمین می آید.این زنجیره مخلوقات را گرفتار خود كرده است ونمی گذارد آنها به مخلوق خود برسند. هریك از مخلوقات در واقع حلقه ای از این زنجیره بلندند كه با مویی به راس خلقت وصلند.
بلا / ظاهرا به معنی گرفتاری است؛ اما این كلمه بسیار شبیه واژه ایست كه گویا مخلوقات در بدو آفرینش در پاسخ پرسش خداوند مطرح نمودند. او پرسیده بود « آیا من خدای شما نیستم » و وآنها گفته بودند «بلا» . عرفا معتقدند كه همین سؤال و جواب حق خدایی و بندگی را میان آنها به وجود آورد. در واقع این گفتگو برای رفع كدورت و ابهام در شناخت بندگان از خدای خود بود و این شناخت مشقات و آزمونهای فراوانی برای انسان پدید آورد.
بنا بر این اطلاعات می توانید سطح رمزی شعر را دریابید. كافیست تخیل خود را فعال كنید .