پرسش

تفاوت سوره های مكی و مدنی را كاملا برایم توضیح دهید.

پاسخ

دوست عزیز!
سه ملاك مشهور در تعیین مكی و مدنی بودن سوره ها و آیات قرآن وجود دارد كه عبارتند از:
1) تاریخ نزول: آنچه قبل از هجرت، و یا در بین راه و قبل از رسیدن به مدینه، نازل شده، مكی است، و آنچه كه بعد از آن نازل شده، مدنی است.
پس این ملاك ملاكی بر اساس زمان نزول است.
2) جغرافیای نزول: آنچه كه در مكه و حوالی مكه نازل شده، مكی است، و آنچه كه در مدینه و حوالی مدینه نازل شده، مدنی است، و آنچه كه خارج از این دو بوده است نه مكی است و نه مدنی.
3) نوع خطاب آیات: آیات و سوره هایی كه خطاب به اهل مكه است مكی، و آنهایی كه خطاب آنها به اهل مدینه است مدنی است.
اما صاحب نظران علوم قرآن و تفسیر علاوه بر ملاكهای اساسی فوق، به ملاكهای دیگری نیز توجه داده اند. این ها بیشتر علامت و نشانه اند، تا ملاك. به عبارت فنی، تنها ارزش اثباتی دارند و نه ثبوتی؛ یعنی آنچه در زیر می آید، علامت آن است كه ملاك های فوق الذكر در سوره و یا آیه وجود دارند.
4) مضمون آیات مكی بیشتر در مورد اعتقادات و اصول دین، و نفی شرك و مسائل مربوط به مبدأ و معاد است، بر خلاف آیات مدنی كه بیشتر در مورد احكام و فروع دین سخن می گویند.
5) آن آیاتی كه در مورد بنی اسرائیل و نصاری، و بطور كلی در مورد اهل كتاب سخن می گوید آیات مدنی هستند، زیرا اهل كتاب در مكه همراه مسلمانان نبودند بلكه آنها در مدینه ساكن بوده اند؛ لذا این دسته از آیات نمی تواند از گروه آیات مكی باشند.
برای مطالعه بیشتر می توانید به كتب علوم قرآنی به ویژه به كتاب "التمهید فی علوم القرآن"، نوشته استاد محمد هادی معرفت مراجعه نمایید.
پیروز باشید.