پرسش

برای رفع كم اشتهایی كودك 10ماهه چه باید كرد؟

پاسخ

با سلام ، مطلبی در مورد بی اشتهایی كودكان برایتان ارسال میكنم امیدوارم مفید واقع شود.برای دیدن بهتر مطالب و تصادیر مربوط به آن می توانید به بخش دانستنی های تغذیه مراجعه كنید.
درمان تغذیه ای بی اشتهایی كودكان (1)
با سلام

دختر 4 ساله من، بسیار بی اشتهاست. خیلی كم غذا می خورد و بیشتر در حال فعالیت است ، از لحاظ ظاهری كوچك به نظر می رسد من نگران سلامتی او هستم، چه باید بكنم؟

این سؤالی است كه بسیاری از مادران جوان دارند. این مشكل تنها مربوط به مادران ایرانی نیست. بسیاری از مادران دنیا نمی دانند ، كدام غذا و به چه میزان برای كودكشان مناسب است ، تا رشد او به خوبی صورت گیرد.

با ارائه مطالب استخراج شده از منابع معتبر تغذیه ای و پزشكی ، به شما كمك خواهیم كرد تا به حل این مشكل بپردازید.

درمان بی اشتهایی كودكان را از سه جنبه مورد بررسی قرار می دهیم : ابتدا علل بی اشتهایی كودكان را روشن می سازیم و سپس به بررسی نیازهای تغذیه ای كودكان می پردازیم و در انتها كاربرد عملی اطلاعات را به شما خواهیم آموخت.
علل بی اشتهایی كودكان

برای حل هر مشكلی نیاز است كه ابتدا علت آن را متوجه شویم . مادری كه كودكش به اندازه كافی غذا نمی خورد و از دست ناز كردن های او به تنگ آمده ، و ازرشد نرمال كودكش نگران است ، به پزشك یا متخصص تغذیه مراجعه می كند كه در این صورت پزشك درمورد عادات كودك از او چنین سئوالاتی خواهد كرد : ساعات غذا خوردن كودك چگونه است ؟ مقدار غذایی كه در هر وعده می خورد به چه میزان است ؟ در بین وعده های غذایی چه چیزهایی مصرف می كند؟ میزان فعالیت شدید كودك چند ساعت در روز است ؟ شما نیز باید ، حتما در ابتدا پاسخ این سؤالات را آماده كنید.

علل متفاوتی برای بی اشتهایی كودكان به غذا ، وجود دارد.
علت اول- وجود نوعی بیماری در كودك. هر نوع بیماری یا داروی مصرفی ای كه موجب زخمهای دهان ، تغییرحس چشایی كودك ، كاهش اشتها ، تهوع و استفراغ شود والبته وجود تب خفیف نیز موجب كاهش اشتهای كودك می شود . در طول دوران مریضی یا نقاهت ، به دلیل كمتر شدن فعالیت كودك ، وی اشتهای كمتری نسبت به غذا خوردن پیدا می كند . ولی نگران نباشید بازسازی بدن كودكان بسیار سریع است. پس از مریضی ، با مراقبت بیشتر، كودك شما به راحتی به وضعیت اولیه باز می گردد. فقط باید مراقب باشید ، كمبود غذایی او به سوء تغذیه نیانجامد كه اثرات مخرب آن به سختی جبران پذیر است.

شما با مشورت كردن (هر2 تا 3 ماه یك بار) ، نبودن این علائم و اطمینان از عدم وجود انگل در روده های كودكتان، می توانید مطمئن شوید كه دلیل بی اشتهایی او مریضی نیست.

علت دوم- وجود سوء جذب یا حساسیت های غذایی در كودك . ممكن است روده های كودك، به یك نوع ماده غذایی مثل پروتئین موجود در گندم (گلوتن) حساسیت داشته باشد. از این رو مواد غذایی به راحتی جذب دیواره روده نمی شود. و یا در اثر مصرف یك ماده غذایی خاص ، در بدنش عوارض خاصی به وجود آید كه موجب ترس كودك از غذا و غذا خوردن شود.

برای اطمینان از عدم وجود چنین حالتی ، برنامه غذایی و میزان مصرف ازهرغذا را درطول مدت 3 هفته یادداشت كنید ، به این ترتیب متوجه خواهید شد چه غذاهایی را دوست ندارد. چه غذاهایی ، با چه فرم و چه حرارتی (با كدام مواد اولیه) را بهتر می خورد. به این ترتیب برنامه غذایی كه برای كودك تعیین خواهید كرد ، بر اساس علایق او و به روش جانشینی خواهد بود كه بعداً در مورد آن توضیح خواهیم داد.

علت سوم- در دسترس نبودن غذاهای كافی وسالم برای كودك . گاهی غذای كافی و مقوی در اختیار كودك نیست و گاهی والدین ، موادغذایی سالم ، نظیرسبزیجات شسته و پوست كنده ، میوه های شسته و آماده خوردن ، دانه ها و مغزهای مقوی مثل آجیل، لبنیات تازه و ... را در اختیار كودك قرار نمی دهند و در عوض به عنوان میان وعده ، به او شیرینی و شكلات و یا تنقلاتی می دهند كه كالری زیاد دارد و محتوی " نوترینتی " كمی است .

علت چهارم- وجود فشارهای روانی بر كودك . یك مشاجره خانوادگی ، یا وجود مشكلی در بین اعضاء دیگر خانواده ، بر غذا خوردن كودكان ، خصوصاً كودكان باهوش تأثیر بسزایی دارد. اجبار كودك به خوردن ، و ترساندن او از پدرش یا هر قدرت دیگری و تهدید كودك برای غذا ندادن به خاطر عمل زشتی كه انجام داده است همه از این مقوله اند.

علت های دیگر- رفتارهای غلط غذایی خانواده

وعده دادن كودك به شیرینی و تنقلات در عوض خوردن غذا

غذا دادن به كودك در برابر تلویزیون و كلاً در زمانی كه حواس او مشغول كار دیگری است

ناز كشیدن های زیاد مادر واصرار زیاد وی برای خوردن غذا

غذا دادن در زمان های نامنظم و مكانهای مختلف نیز می تواند از علل بی اشتهایی كودكان باشد.
نیازهای تغذیه ای كودكان

از یك سالگی تا زمان بلوغ ، اغلب به عنوان دوران پنهان و خاموش رشد تعبیر می شود كه در این دوران ، رشد فیزیكی نسبت به سال اول زندگی و دوران بلوغ كمتر می باشد ودر این زمان است كه شكوفایی رفتارهای اجتماعی، احساس و عواطف واستعدادها شكوفا می شود.

كودك بعد از یك سالگی ، هر سال به طور متوسط ، 2 تا 3 كیلوگرم افزایش وزن دارد و 6 تا 8 سانتی متر به قدش اضافه می شود . در این زمان ، بسیاری از والدین به دلیل تغییر در اشتهای كودك وكند شدن سرعت رشد ، نگران كاهش اشتهای كودك می شوند ؛ در حالی كه این مسأله كاملاً طبیعی است و تا زمانی كه روند رشد كودك بر اساس جداول رشد، صعودی باشد كودك نرمال است.

بسیاری از مادران شكایت می كنند كه " كودك من به اندازه قبل غذا نمی خورد، وقتی كوچك تر بود بیشتر غذا می خورد و... " پاسخ این مادران ، این است كه: " انتظار می رود این مسأله پیش آید، چراكه سرعت رشد نسبت به دروان كودكی آرام شده است و كودك به غذای خیلی زیاد ، نیاز ندارد . " اگر كودك كل وعده غذایش را هم نخورد ، والدین نباید شكایت كنند . به علاوه ، اشتهای كودك وابسته به سطح فعالیت اوست و بستگی به این دارد كه آیا كودك سالم است یا بیمار. این را باید بدانید كه در دوران كودكی ، علاقه ها و عدم علاقه ها به غذاهای مختلف به سرعت تغییر می كند و دوست داشتن یا نداشتن غذا تحت تاثیر غذا، ظاهر و طعم غذاست.

برای تعیین نیازهای تغذیه ای یك كودك ، لازم است در ابتدا وضعیت تغذیه ای او را مشخص كنیم ؛ به این معنی كه بدانیم كودك رشد نرمال دارد یا خیر، به اندازه كافی قد گرفته است ؟ وزن او در محدوده نرمال است یا كمتر ؟

برای پاسخ به این سؤالات ، متخصصین تغذیه با استفاده از جداول مختلف، میزان رشد كودك را تعیین می كنند.

یك جدول خلاصه از نمودارهای موجود در زیر ارائه شده ( البته برای دسترسی به اطلاعات دقیق تر باید با یك متخصص مشورت كنید. )



قد متوسط در این سن
وزن متوسط در این سن
سن كودك

76سانتی متر
10كیلوگرم
1سالگی

82 سانتی متر
5/11 كیلوگرم
5/1 سالگی

86 سانتی متر
12 كیلوگرم
2سالگی

95 سانتی متر
5/14 كیلوگرم
3 سالگی

103 سانتی متر
17 كیلوگرم
4 سالگی

110 سانتی متر
19 كیلوگرم
5 سالگی

116 سانتی متر
5/20 كیلوگرم
6 سالگی

122 سانتی متر
23 كیلوگرم
7سالگی

پس از تعیین وضعیت تغذیه ای كودك ، نیازهای كودك بر اساس رشدی كه باید داشته باشد تعیین می شود . حال نیازهای غذایی كودك چه هستند؟

به دلیل رشد و تكامل استخوانها، دندانها، ماهیچه ها و افزایش حجم خون ، نیاز به مواد مغذی كودك بر حسب واحدهای بدنی او بیشتر از بزرگسالان است.

درمان بی اشتهایی كودكان ( قسمت دوم )

انرژی

میزان قوت و قدرتی كه كودك از خوردن غذا به دست می آورد انرژی نام دارد . تمام غذاهایی كه او می خورد ، به بدنش انرژی می رساند. مواد غذایی مختلف دارای میزان انرژی متفاوتی هستند. برای كودكان كم اشتها بهتر است ، از مواد غذایی استفاده شود كه میزان انرژی در حجم معین آنها نسبت به مواد غذایی دیگر بیشتر باشد. به این معنی كه مقدار كمی از آنها انرژی بیشتری داشته باشد.

پروتئین

از غذا به بدن كودك می رسد و رشد او را تأمین می كند . كودك هر روز و در طول روز چند مرتبه بایستی غذایی بخورد كه حاوی پروتئین باشد تا بدن او دچار كمبود نشود نیاز به پروتئین در سنین متفاوت تغییر می كند . در ابتدای كودكی نیاز به پروتئین براساس واحد بدن كودك ، بیشتر است ولی چون حجم بدن او كم است ، میزان كمی پروتئین نیاز او را تامین می كند . با بالا رفتن سن ، نیاز كودك بر اساس واحد بدنش كمتر شده ولی بدلیل افزایش حجم بدن كودك میزان كل مورد نیاز افزایش می یابد.

جدول زیر خلاصه ای از نیازهای كودك به پروتئین و انرژی است.

پروتئین مورد نیاز در روز
كالری مورد نیاز در روز
سن

16 گرم
1300 كالری
1 تا 3 سال

24 گرم
1800 كالری
4 تا 6 سال

28 گرم
2000 كالری
7 تا 10 سال


مواد معدنی و ویتامین ها

مواد معدنی و ویتامینها برای رشد و تكامل مطلوب كودك لازم هستند . دریافت ناكافی آنها به رشد آسیب می رساند و بیماری های ناشی از كمبود آنها بروز می كند . در كودكی كه كم اشتهاست باید از مواد غذایی استفاده شود كه در كمترین حجم دارای بیشترین میزان املاح و ویتامین باشند تا رشد كودك با توجه به حجم كم معده او تأمین شود.

برای یك كودك كم غذا املاح و ویتامین های زیر اهمیت به سزایی دارد.

1. آهن (fe)

كودكان 1 تا 3 ساله در معرض خطر كم خونی هستند . آنها آهن نیاز دارند تا خون سازی در بدنشان به خوبی صورت گیرد. از اینرو باید غذاهایی مصرف كنند كه دارای آهن زیاد و قابل جذب باشد. مصرف قطره آهن به تامین بهتر محتوای آهن بدن آنها كمك می كند. اگر دچار كم خونی شوند یادگیری كودك و توانایی كودك كاهش می یابد. بهترین منابع آهن برای كودك ، گوشتها و جگراست كه تامین كننده عنصر روی ( zn )مورد نیاز آنها نیز می باشد .

2. كلسیم(ca)

كودكان برای رشد كامل استخوانی به كلسیم نیاز دارند. نیاز آنها بر اساس واحد بدنشان چند برابر بزرگسالان است . لبنیات بهترین منبع كلسیم و تأمین كننده خوب پروتئین است . كودكی كه كم اشتها است بهتر است از ماستهای چكیده، شیرهای غنی شده و بستنی تهیه شده باشیر سالم تغذیه كند.

3. ویتامین B ، از ویتامینهایی است كه در نبود آن رشد مختل می شود. برای افزایش اشتهای كودكان بهتر است منابع غذایی حاوی ویتامین B مثل سبوس غلات ، آردهای كامل ، جوانه ، ماء الشعیر ، گوشتها و جگر به كودك داده شود و استفاده از مكمل ویتامین B هم می تواند مفید باشد.

برنامه غذایی كودك

در این مرحله شما با استفاده از اطلاعاتی كه از رشد و نیازهای او بدست می آورید یك برنامه غذایی مناسب برایش تعیین می كنید. در این بخش 2 برنامه غذایی برای 2 گروه سنی كودكان آمده است ، شما می توانید از آن استفاده كنید ، با میزانهایی كه اكنون كودك شما دریافت می كند مقایسه كنید و تغییرات لازم را انجام دهید.

برنامه غذایی یك كودك 2 تا 3 ساله

صبحانه ( نان و پنیر و گردو) نان 30 تا 40 گرم ( یك تا یك و نیم كف دست نان سنگك كه دارای سبوس است ) + 15 تا 25 گرم پنیر+ یك عدد مغز گردو+ در صورت تمایل چای شیرین.

ساعت 10: نصف لیوان شیر و 1 عدد بیسكویت با آرد كامل+ 1 عدد میوه ( یا نصف لیوان كمپوت میوه كه خود مادرتهیه كرده باشد )

ناهار:( چلوگوشت) 5 تا 10 قاشق غذاخوری برنج+ 30 تا 60 گرم گوشت گوسفند كاملاً پخته و له شده + نصف لیوان ماست چكیده + 1 كاسه سالاد كاملا ریز شده و مخلوط با سس مایونز ( آخر غذا)

عصرانه: 1 عدد میوه ( یا نصف لیوان آب میوه) + 1 عدد خیار+ یك قاشق سوپخوری مغزهای بادام، گردو و فندق.

شام: ( خوراك مرغ) یك كف دست نان+ خوراك مرغ دارای 30 تا 60 گرم ( 3 تا 4 تكه كوچك) گوشت مرغ و سبزیجات كاملاً پخته به فرمی كه كودك دوست دارد. + ماست یك دوم لیوان.

قبل از خواب: نصف لیوان شیر

برنامه غذایی یك كودك 4 تا 6 سال:

صبحانه: ( خامه و عسل) نان 1 كف دست نان با آرد كامل+ 2 قاشق سوپخوری خامه + 2 قاشق مرباخوری عسل

ساعت 10: 1 لیوان شیر+ یك عدد شیرینی كوچك یا 2 عد بیسكویت سبوس دار+ یك دوم لیوان آب میوه (یا یك عدد میوه متوسط)

نهار: ( پلو و مرغ) 5 تا 10 قاشق برنج+ 60 تا 90 گرم گوشت مرغ ( نصف یك ران درشت) + 1 كاسه ماست حاوی 1 لیوان ماست.

عصرانه: سبزیجات كاملاً شسته و پوست گرفته مثل هویج، خیار، كاهو كه بهترین منبع ویتامینهای مورد نیاز كودك هستند.

شام: ( پیتزا) 2 برش متوسط كه برای پخت آن 100 گرم گوشت چرخ كرده و سرخ كرده و سبزیجات و 100 گرم پنیر پیتزا بكار رفته باشد+ 1 كاسه سالاد كاملاً ریز شده و باب میل كودك.

قبل از خواب: یك عدد میوه و نصف لیوان شیر

می دانید مواد غذایی بسیار متنوع اند. شما با آشنایی كلی به میزانهای داده شده می توانید مواد غذایی دیگر را جای مواد غذایی گفته شده جانشین كنید كه بدان روش جانشینی گویند .

مثلاً هر 5 قاشق برنج برابر یك كف دست نان است . نان مصرفی بهتر است سنگك باشد.

هر 30 تا 60 گرم گوشت برابر 1 عدد تخم مرغ و برابر 4 تا 5 قاشق حبوبات پخته است.

توصیه های لازم برای كودكان كم اشتها:

در صورتی كه رشد كودك كم اشتها ، كمتر از استانداردهای ذكر شده باشد ویا رشد او متوقف شده، با مشورت پزشك یا متخصص تغذیه از:

* كپسول یا شربت های مولتی ویتامین و B كمپلكس استفاده كنید.

* از مكمل آهن استفاده كنید.

* از پودر تخم مرغ ، پودر شیر خشك اضافه شده به شیر و پودرهای پروتئین تجاری استفاده كنید.

* از كمپوت میوه های تغلیظ شده استفاده كنید.

توصیه های عمومی برای كودكان كم اشتها :

- محیط روانی مناسب و شرایط مطلوبی را برای غذا خوردن كودك فراهم كنید. در آرامش كامل ، با صبر و حوصله و بدون اصرار و تهدید به او غذا دهید. در كنار دیگر افراد خانواده در محل معین صرف كردن غذا به او غذا دهید. از غذا دادن به كودك مقابل تلویزیون و زمانی كه حواسش پرت است اجتناب كنید و سعی كنید با صحبت كردن با كودك و تعریف داستانهای جذاب ، انگیزه او را برای خوردن غذا افزون كنید.

- در عوض غذا خوردن ، به او وعده بازی كردن ، پارك بردن، به حرفهایش گوش كردن یا فیلم نگاه كردن بدهید نه وعده شیرینی، شكلات و خوراكی های غیر مفید.

- غذا را به فرمی تهیه كنید كه مورد پسند كودك است . مثلاً اگر غذا به فرم پیتزا دوست دارد، با استفاده از یك تكه نان و كمی پنیر پیتزا همان مواد غذایی را به فرم پیتزا به او بخورانید. علایق او را درطعم ، حرارت، رنگ و فرم غذا در نظر بگیرید.

- رفتار شما مادر و پدر عزیز، مهمترین تاثیررا برای كودكتان دارد واگر شما رفتار غلطی دارید نمی توانید از او انتظار داشته باشد كه این كار را انجام ندهد. پس با رفتار درست خود ، به صورت عملی به او آموزش دهید.

- كودك را در فعالیت های خرید مواد غذایی و تهیه كردن غذا دخالت دهید. اگر چه كمی زحمتتان زیاد می شود ولی این كار چند حسن دارد. اول این كه او از زحمت تهیه غذا آگاه می شود. وضمنا شما می توانید در حین كمك كردن او راجع به خواص مواد غذایی و اینكه برای غذا در بدن چه اتفاقی می افتد و چه فایده ای برای بدن دارد صحبت كنید. به این ترتیب او تمایل بیشتری برای خوردن غذا پیدا خواهد كرد.

در بین وعده های غذایی ، میان وعده های مفید به او بدهید. مغزهای بادام ، فندق ، گردو ، كشمش و... آب میوه و كمپوت میوه ، شیر غنی شده با چند قاشق شیر خشك ، ماست چكیده ، شیرینی های تهیه شده با آرد كامل یا با میوه ها، یك لقمه نان و پنیر و دیگر مواد غذایی غنی از ویتامین و پروتئین . فائده یك میان وعده مفید این است كه علاوه بر فراهم آوردن انرژی و مواد غذایی مورد نیاز برای رشد كودك كه به سرعت در بدن تمام می شوند ، بدلیل كوچك بودن حجم معده كودك به تقسیم غذا در طول روز كمك می كند و مادر یا پدر در یك وعده اصرار نمی كند كه كودك بیشتر از ظرفیتش غذا بخورد.

- می توانید سبوس گندم تهیه كنید و در حین پخت غذا به برنج او بیافزایید تا ویتامین B موجود در آن به افزایش اشتهای كودك كمك كند . جوانه گندم نیز از منابع غنی B است كه می توانید آن را درسالاد ریز كنید و به كودك بدهید.

- مطمئن باشید كه كودك راجع به غذای خاصی ذهنیت بد ندارد ( مثلا با دیدن ماكارانی رشته ای به یاد كرم نمی افتد) و اگر چنین تصور غلطی دارد ، فرم غذا را عوض كنید یا آن غذا را دیگر به كودك ندهید.

- كودك را به فعالیت های جمعی و بازی با همسالانش تشویق كنید.

كارشناس تغذیه تبیان