پرسش

ایا توبه كردن به معنی ترك همه گناهان است یا ترك تدریجی انها وبعد ازتوبه اگر دوباره ازروی هواهای نفسانی مرتكب گناه شد چاره چیست ؟

پاسخ

برادر گرامی!
معنای توبه، بازگشت و رجوع است، و منظور از توبه به در گاه الهی، بازگشت به خداست؛ چرا كه انسان با انجام دادن هر گناه از در گاه الهی بیشتر فاصله می گیرد و به وادی خطر نزدیك می شود، اما به وسیله توبه بار دیگر از وادی خطر به پناهگاه امن الهی باز می گردد.
لازمه این كلام، ترك فوری گناهان و تصمیم بر ترك آن در آینده و جبران همه تقصیرات است؛ با توجه به این معنا، اولا توبه تدریجی نیست بلكه فوری است، و ثانیا باید از همه گناهان توبه كند، و اگر از برخی گناهان توبه كند، معنای واقعی توبه واقع نشده است.
اما علمای اخلاق ـ از جمله مؤلف جامع السعادات(ملا مهدی نراقی) و نیز مؤلف معراج السعادة(ملا احمد نراقی) ـ بر این عقیده اند كه : «انسان می تواند از برخی گناهان نیز توبه كند، به شرطی كه از یك نوع نباشند؛‌ مثل اینكه فقط از گناهان كبیره توبه كند، اما مرتكب صغیره بشود؛ یا از حق الناس توبه كند، اما از حق الله توبه نكند؛ و … ؛ در این صورت گناهانی كه از آن توبه كرده از او ساقط می شود و توبه بیشتر تائبان از این قبیل است.»
با این بیان، اگر انسانی تصمیم بگیرد كه از یك نوع گناه بعضی را انجام دهد و برخی را ترك كند ـ مثل اینكه از غیبت كردن زنان توبه كند، اما به غیبت مردان ادامه دهد ـ این توبه بی معنا و نادرست است.
با این وجود باید دانست «هر گاه كسی از گناهی كه كرده پشیمان شود و توبه كند و لیكن به نفس اعتماد نداشته باشد كه دیگر امر به گناه نكند، نباید به این سبب از توبه خودداری كند، و چنان گمان كند كه توبه او فایده ای نمی بخشد، زیرا این فریب شیطان است. او از كجا می داند كه باز امكان معصیت پیدا خواهد كرد؟ شاید پیش از ارتكاب گناه با توبه از دنیا برود؛ پس باید به این نیت باشد كه دیگر گناه نخواهد كرد؛ و اگر نفس غالب شد گناهان سابق او آمرزیده شده و از آنها خلاصی یافته و به غیر از گناهی كه بعد از توبه مرتكب شده گناهی بر او نیست. پس نباید خوف از شكستن توبه كسی را از توبه باز دارد، بلكه باید مبادرت به توبه نماید و اگر بعد گناه كرد، باز فورا توبه كند و به دنبال آن حسنه ای به جا آورد كه آثار گناه را محو نماید.» (معراج السعادة، ملا احمد نراقی، ص541 - 525)
برای كسب اطلاعات بیشتر در باره توبه و شرایط آن به كتاب معراج السعادة مراجعه فرمایید.
به طور كلی برای مباحث اخلاقی مطالعه جدی و دقیق كتاب "معراج السعادة" و "المحجة البیضاء" نوشته ملا محسن فض كاشانی را ـ كه در سنوات اخیر تحت عنوان "راه روشن" ترجمه شده است ـ به شما توصیه می كنیم.
خدا نگهدار شما