پرسش

این كه میتوان با ریاضت به قدرتهای دست یافت لطفآ در این خصوص و مكانیزمهای آن توضیحات بیان فرمایید

پاسخ

دوست گرامی!
این كه در نظام تكوین ارتباطی بین ریاضت و تسلط بر نفس با تسلط بر تكوین هست، قابل انكار نیست. حال چه این تسلط بر نفس براساس تعالیم دین و مورد رضای الهی باشد، و چه نباشد. همچنانكه هر كس ورزش كند توانایی های جسمی او افزایش می یابد، هر كس ریاضت هم بكشد توانایی های روحی او بیشتر می شود.
مردم ما گمان می كنند این توانایی ها لزوما با تقرب خدا همراه است، ولی واقع امر آن است كه این هم جزئی از نظام تكوین است.
بله، هستند كسانی كه با اطاعت و تسلیم الهی در این راه قدم برمی دارند، و مشمول عنایات ویژه خدا قرار می گیرند. توانائی های آنها هم معمولا منحصر بفرد است، و یا با مقدمات و زحمت كمتری حاصل شده است.
مكانیزم این رابطه هم همچنانكه گذشت می تواند نظام عام تكوین باشد، و می تواند تابعی از نظام خاص تكوین باشد كه خداوند برای اوحدی از اولیای خود منظور می دارد.
اما باید دانست كه ریاضت، به معنایی كه در برخی از مكتبها و مذاهب هند و غیر آن رائج است و در آن تسلط بر نفس و كسب قدرتهای روحی برای تسخیر قوای طبیعی، و نه كمال معنوی، انجام می گیرد، مورد قبول اسلام نیست.
اما ریاضت به معنای خود سازی و رام كردن نفس به جهت كمال آن همواره مورد توجه اسلام بوده است.
در حدیث قدسی آمده است: «ای احمد! هر كه شكم خود را گرسنه دارد و زبانش را حفظ كند، به وی حكمت آموزم؛ و اگر چنانچه آن كس كافر بود همان حكمت او را وبال باشد.»(بحارالا نوار، ج1، ص89)
و نیز از امام علی(ع) نقل شده است: «خویشتن را به اخلاق نیك ریاضت دهید، زیرا مسلمانی كه دارای اخلاق نیكو باشد، به منزله كسی است كه روزها روزه، و شبها به عبادت قیام كرده باشد…. و هر كس به ریاضت خویش مداومت كند سود برده است ….»
امیرالمؤمنین(ع) در نامه ای خطاب به عثمان بن حنیف می نویسد: «به خدا سوگند، سوگندی كه جز خواست خدا آن را نشكند، آنچنان نفس خود را ریاضت دهم و آن را بپرورم كه در غذا به گرد نانی اكتفا كند، و در نان خورش به نمك قانع شود، و كاسه چشمم را به گریه از اشك تهی سازم، بسان چشمه ای كه آبش فرورفته باشد.»(ر.ك. به "معارف و معاریف"، ج5، ص745)
یكی از اساسی ترین برنامه های اسلامی كه آن را به صورت یك آیین زنده و جاودان كه برای همه جهانیان قابل عمل باشد درآورده، موضوع رعایت اعتدال و جلو گیری از افراط و تفریط است. پیشوایان دین همواره با افراط و تفریط مبارزه كرده اند.
امام علی(ع) در بصره به عیادت علاء بن زیاد حارثی، كه از دوستان او بود، رفت. در ضمن گفتگو، علاء بن زیاد عرض كرد: ای امیرمؤمنان! از برادرم عاصم بن زیاد شكایت دارم. فرمود: مگر چه شده است؟ ‌عرض كرد: برادرم عبایی بر خود پوشیده و از دنیا كناره گیری كرده است. فرمود او را بیاورید؛ همین كه عاصم بن زیاد آمد، ‌حضرت رو به او كرد و فرمود :ای دشمن جان خود! شیطان عقلت را ربوده؛‌ چرا به زن و فرزند خود رحم نكردی؟ گمان می كنی خداوند نعمتهای پاكیزه را بر تو حرام كرده است؟ تو در پیشگاه خدا كوچكتر از این هستی. عاصم عرض كرد: ای امیر مؤمنان! شما خودتان این لباس خشن و آن غذای ناگوار را دارید. علی(ع) فرمود: بس كن؛ من مثل تو نیستم. خداوند به زمامداران عادل دستور داده است مانند ضعیف ترین مردم زندگی كنند، تا با فقراء همدردی كرده و درد فقر و پریشانی آنها را از پای درنیاورد.(جلوه حق، آیه الله مكارم شیرازی، ص185)
خلاصه ریاضت برای تسلط بر نفس، فقط در چهارچوب دستورات اسلام و آن هم با هدف خود سازی و رام كردن نفس برای اطاعت از دستورات اسلام و بهره بردن از ظرفیت های وجودی انسان قابل قبول است و ریاضت های هندی و یا صوفیانه برای كسب قدرت های فردی مورد تایید اسلام نیست. به عنوان نمونه، موضوع ترك نظافت در مدت 20 سال متوالی كه در حالات بعضی از معاریف صوفیه آمده، و آن قدر زیر آفتاب ایستادن تا روغن بدن به زمین بریزد كه در حالات بعضی دیگر گفته شده است، نمونه هایی از ریاضت های طاقت فرسای صوفیان است كه خلاف عقل و شرع می باشد.(همان، ص182)
و انسانی كه می تواند ضمن رعایت تقوا، با كسب علم و دانش شگفتی های بزرگی بیافریند كه همه انسانها از آن بهره مند شوند، چرا عمر خود را صرف كارهای بی حاصل كند؟! و آیا تلاش و بی خوابی كشیدن برای كسب علم و دانش، خود عالی ترین نوع ریاضت نفس برای استفاده بهینه از عمر نیست؟ همان علمی كه باعث شرف آدم بر ملائكه شد؟
خدا نگهدار شما.