پرسش

سلام
یكی از دوستانم به من گفت كه شنیده است كه حضرت محمد نیز گناه كرده است(بحث در مورد عصمت و گناه نكردن بود)و خود ایشان نیز اعتراف كرده (16 مرتبه) و در قران نیز امده است،ولی ادرس آیه ی آن را به خاطر نداشت.
می خواستم من را راهنمای كنید در مورد درست بودن این مطلب
با تشكر.31/3/82

پاسخ

برادر گرامی!
به طور كلی، آیاتی در قرآن وجود دارد كه نسبت ذنب و استغفار به پیامبر اسلام(ص) و سایر انبیا داده است، ولی مراد از ذنب در آنها ذنب به معنای گناه عادی ـ كه دوستتان تصور كرده ـ نیست، تا با مقام عصمت حضرات در تنافی باشد.
نسبت به آیاتی كه به نحوی اشاره به ذنب و استغفار پیامبر دارد یك پاسخ كلی داده شده است.
«مرحوم علامه طباطبائی در تفسیر "المیزان" می گوید:
ذنب سه گونه تصور می شود:
یكی ذنب قانونی كه وضع شده و مخالفتش حرام است.
دیگری ذنب اخلاقی، و آن این است كه انسان عملی را مرتكب شود كه با مكارم اخلاقی منافات داشته باشد، هر چند از نظر شرعی حرام نباشد؛ یعنی عملی كه آثار وضعی نامطلوبی در روح باقی بگذرد، ولی معصیت خدا نباشد.
بالاتر از این، ذنبی است در مقام محبت، كه تخلف از قانون نیست و موجب رذیلت اخلاقی هم نمی شود، ولی مقضای مقام محبت نیست ….
مقام محبت آداب خاصی وجود دارد كه حسابش با قانون و اخلاقیات جداست … . اولیای خدا به واسطه اینكه در یك مقام رفیعی از محبت الهی هستند، باید تمام توجهشان به معبودشان باشد …. از این جهت، اگر توجهی به غیر محبوب پیدا كنند آن را برای خود گناه تلقی می كنند، و در مقام استغفار از آن گناه بر می آیند …
بنابراین نسبت ذنب و استغفار به پیامبر (ص) به حسب مقام محبت است و با همین بیان توجیه می شود.
مطالبی هم كه در مناجاتها و دعاهای ائمه (ع) وارد شده است كه گاه برای خودشان بالاترین گناه را قائلند، با همین پاسخ توجیه می شود؛ یعنی به حسب مقام محبت خود را گناهكار میدانند.
حاصل بیان آن كه ذنب، مطلقاً به معنای محرم شرعی نیست. و به موجب ادله قاطع عصمت ، اگر ذنبی به انبیا و اولیا نسبت داده می شود، مراد محرم شرعی و حتی محرم اخلاقی نیست، بلكه "ترك اولی" به تفسیری است كه گذشت.
(ر.ك. به كتاب "راه و راهنماشناسی"، از استاد محمد تقی مصباح یزدی، ص80 و 175)
این تفسیر عام این آیات كه در همه انها قابل حمل و تطبیق است. اما در خصوص بعضی آیات، تفاسیر خاصی هم رسیده است.
مثلا در آیه دوم سوره فتح كه می فرماید: «انا فتحنا لك فتحاً مبینا، لیغفرلك الله ما تقدم من ذنبك و ما تاخر» یعنی ما برای تو پیروزی نمایانی را مقدر كرده ایم، تا خدا گناه پیشین و پسین تو را بیامرزد.
اتفاقاً این سؤالی است كه مامون از امام رضا علیه السلام كرد و حضرت رضا علیه السلام در جواب فرمود: مراد از این، ذنبی بود كه مشركان به پیامبر(ص) نسبت می دادند؛ چرا به عقیده مشركان بالاترین گناه پیامبر(ص) این بود كه به بتهای آنان بد گفته، و با دینشان مبارزه كرده بود؛ و این گناه است كه با فتح مبین محو می شود و از بین می رود، نه اینكه مراد از ذنب معصیتی باشد كه پیامبر نسبت به خدا انجام داده است.
و اگر گفته شود، پس چرا ـ به موجب آیه ـ این ذنب را خدا می بخشد؟
جواب آن است كه این از بیانات توحیدی قرآن است كه هر گاه اثر چیز نامطلوبی محو می شود، قرآن آن را نسبت به خدا می دهد …
حاصل آن كه با این فتح آنچه به نظر مشركین ذنب بود محو می شود، چرا كه دیگر موضوعی برای كفر باقی نمی ماند و همه ایمان آورده، و دیگر چنین احساسی در مشركین وجود نخواهد داشت.
خدا نگهدار شما.