پرسش

مراد از حروف مقطعة در قرآن چیست؟

پاسخ

برادر گرامی!

حروف مقطعه در ابتدای 29 سوره قرآن آمده، و این از مختصات قرآن كریم است، و در هیچ یك از كتب آسمانی دیگر دیده نمی شود.
اما در تفسیر این حروف، بین مفسران اختلاف است تا آنجا كه آراء و احتمالات در این زمینه به 11 مورد نیز رسیده است.

ما در اینجا به موارد مهم از آنها اشاره می كنیم:
1) این حروف از متشابهات قرآن است كه غیر از خداوند و راسخون در علم، كسی به معنای آنها آگاه نیست.
2) این حروف بر اسماء خداوند دلالت می كنند، بعنوان مثال معنای "الم"، "انا الله الاعلم" است.
3) این حروف حروف اسم اعظم است، به صورت پراكنده و مقطعه آمده، و هر كس بتواند آن طور كه باید آنها را تركیب نماید، اسم اعظم را به دست آورده است؛ مانند اینكه از تركیب "الر" و "حم" و "ن" اسم "الرحمن" به دست می آید.
4) این حروف سوگندها و قسم هایی است كه خداوند متعال یاد كرده است.
5) این حروف اشاره به وقایع و حوادث آینده دارد، مانند "كهیعص" كه كاف اشاره به كربلا، و هاء اشاره به هلاكت، و یاء اشاره به یزید، و عین اشاره به عطش، و صاد اشاره به صبر دارد.
6) این حروف برای برانگیختن تعجب و شگفتی كفار است، تا بدین طریق به آیات الهی گوش دهند؛ زیرا آنها تصمیم گرفته بودند كه موقع خواندن آیات توسط پیامبر(ص)، از شنیدن آن خودداری نمایند.
7) این حروف از قبیل شمردن حروف الفبا است و می خواهد معجزه بودن قرآن را آشكار نماید و به انسانها بگوید كه الفاظ قرآن از همین حروفی است كه شما با آن صحبت می كنید، و در عین حال قادر نیستید مانند قرآن را بیاورید؛ و در واقع این حروف از آیات تحدی قرآن است.
و ... .
اما حق این است كه هیچ یك از این وجوه از حد احتمال تجاوز نمی كنند، و بر هیچ یك از آنها دلیل محكم و متقنی برای اثبات وجود ندارد.
كما این كه هر كدام از مفسران كه این اقوال را نقل كرده اند، در نهایت یكی را بعنوان احتمال ترجیح داده اند، نه این كه بطور قطع پذیرفته باشند.

از كلام برخی از مفسران ـ همچون علامه طباطبایی(ره) ـ بر می آید كه می توان چنین حدس زد كه بین این حروف و مضامین سوره ای كه با این حروف آغاز شده ارتباط خاصی وجود دارد، حتی گفته اند كه به نظر می رسد بین 29 سوره ای كه با حروف مقطعه شروع شده اند، یك نوع شباهت و وجوه تشابهی وجود دارد، و ایشان بر مدعای خود نیز مواردی را بعنوان مؤید آورده اند.
با این حال ایشان در آخر قائل شده كه حروف مقطعه، رموزی هستند بین خداوند و پیامبر(ص) كه معنای آنها از ما پنهان است و با فهم و درك عادی بشری نمی توان به آنها پی برد.
(المیزان، ج18، ذیل آیه اول سوره "شوری")

شاید قدر متیقن اقوال آن باشد كه این حروف از رموز قرآن است. البته از جهتی می توانند از متشابهات باشند به این معنی كه یك محتوای باطنی دارند كه با ابزار ظاهری دسترسی به آن ممكن نیست، بلكه یك افاضه الهی و علم لدنی می خواهد كه خداوند باید عطا نماید و الا با این ابزار ظاهری، و با این فهم و درك بشری، و با احتمال و ظن، و حتی با استنباط و اجتهاد نیز نمی توان به محتوای باطنی این حروف رسید، بلكه نیاز به موهبت و عنایت الهی دارد. این آراء مشهورترین آراء نیز هست.

پیروز باشید.