تبیان، دستیار زندگی

ساختمان پیش از شروع ساخت هر ساختمان، نقشه بردار باید وضع قطعه زمین مورد نظر را بررسی کند. او باید خاک محل ساخته شدن ساختمان و سنگ های پی را بررسی کند، زیرا نوع شالوده ساختمان به چگونگی این خاک و سنگ ها بستگی دارد. نقشه بردار طرحی از زمین تهیه می کند که اندازه و شکل زمین، نزدیک ترین جاده ها و نزدیک ترین منابع تامین آب، گاز و برق را نشان می دهد. این طرح برای مسئول کنترل ساختمان، که از طرف شهرداری مأمور این کار شده است و پیش از ساخت هر سازه ای باید آن را تأیید کند، فرستاده می شود. پس ازآن یک مهندس معمار طرح اجرایی را، با جزئیاتی که هر کدام از دیوارها، درها وپنجره ها را، با اندازه های واقعی واطلاعات مربوط به مصالح، نشان می دهد، ترسیم می کند. سازندگان ساختمان باید هزینه ها را برآورد کنند و نقشه های نهایی باید به شهرداری فرستاده شود. هر وقت شهرداری پروانه صادر کند، سازندگان می توانند کار را شروع کنند. شالوده برای ساخت یک آلاچیق ، حتی یک زمین سفت و مسطح شالوده مناسب به شمار می رود .اما شالوده یک خانه باید خیلی محکم تر باشد وگرنه ممکن است در زمین فرو رود یا کج شود. سازنده ساختمان پی دیوارها را درمحل احداث آن ها می کند آن گاه داخل پی ها بتن می ریزند و صبر می کنند تا بگیرد. به این ترتیب پایه پهن محکمی ساخته می شود که حکم شالوده دیوار را دارد . شالوده ها از دیوار ها پهن تر و در نتیجه وزن دِوارها را به سطح وسیع تری منتقل می کنند. در زمین های نرم ممکن است ناچار شوند خانه را روی یک کف بتنی بزرگ بسازد. بنّاهای آجر چین دیوارهارا، پایین تر از کف زمین، بر روی شالوده بتنی می چینند. این ها دیوارهای ( پای بست اند ). چون وزن بتن کف و کل سازه به آن ها وارد می شود، باید خیلی محکم تر از بقیه دیوارها ساخته شود. دو طرف دیوارهای پای بست را، تا سطح روی دیوار، باخرده مصالح پر می کنند و روی آن را با بتن صاف می کنند. آن گاه یک ورقه عایق رطوبت ( قیر گونی ) روی آن می کشند و بتن کف را روی آن می ریزند. روی دیوارهای پای بست با روی بتن کف، که دست کم باید 15 سانتی متر از زمین بلند تر باشد،همسطح می شود. یک لایه عایق رطوبت ( مثل قیر گونی ) آجر کاری پای بست را از دیوار روی آن جدا می کند. این قشر عایق رطوبت، همراه با قشر روی کف،ساختمان را از نفوذ رطوبت حفظ می کند. آن گاه، بنّاهای آجر چین ساختن دیوارها را ادامه می دهند. ملاتی که آجرها را به هم می چسباند از مخلوط سیمان و ماسه و آب ساخته می شود. ملات هم، مانند بتن، زود سخت می شود. بنّای آجرچینف هنگام چیدن آجرها، آنها را با هم قفل و بست(هشته گیری ) می کند.یعنی آجرها را طوری پیش و پس می گذارد که هیچ یک از بندهای عمودی روی سطح دیوار روی یک خطّ مستقیم پیش نرود. دیوار خانه در واقع از دو جدار تشکیل می شود. گاهی جدار داخلی را از آجر ارزان تر می سازند، گاهی هم از بلوک های بتنی، که هم ارزان تراند و هم چیدن آن ها سریع تر از چیدن آجر است. سازنده ساختمان، در فاصله میان جدار داخلی و خارجی، سیم یا«قید» هایی فلزی داخل ملات می گذارد تا دو جدار را متّصل به هم نگه دارد. فضای بین دو ، یا حفره داخل دیوار، از نفوذ آب باران به درون ساختمان در زمستان و خنک شدن آن در تابستان کمک می کند. حفره دیوار را بیش تر با ماده عایق مخصوصی پر می کنند تا به گرم نگه داشتن خانه کمک کند. بام در مناطق پر باران، بام بیش تر خانه ها شیب دار است تا آب باران به آسانی از روی آن رد شود. چنین بامی را روی خرپای چوبی می سازند. ابتدا تیزه خرپا راروی دو دیوار انتهایی استوار می کنند. آن گاه، بین تیزه و لبه بام، لنگه خرپا را نصب می کنند. روی این خرپای چوبی را عایق رطوبت می کشند. برای نگهداری صفحه های سفالی یا سنگی در روی لنگه خرپاها از چوب هایی نازک( توفال) استفاده می کنند. سطح زیر شیروانی را با پشم شیشه یا موادّ عایق دیگر می پوشانند تا گرما از بام بیرون نرود. باآماده شدن سقف، نجارها، لوله کش ها و برق کارها کارشان را در داخل ساختمان شروع می کنند. ساختمان های بزرگ برای این که ساختمانی بلند در زمین فرو نرود، یا بر اثر تندباد نلغزد و نیفتد به شالوده هایی عمیق نیاز دارد، مگر این که،درست در زیر قشر سطحی زمین، سنگ سخت قرار داشته باشد. بیش تر ساختمان های بلند را روی شمع ( پایه فرو رفته در زمین ) بنا کرده اند. این شمع ها، گاهی، تیرهای فولادی عظیمی هستند که آن قدر آنها را در زمین می کوبند تا به لایه ای از سنگ سخت برسند. گاهی هم،چاه هایی در زمین می کنندف درون آنها میله هایی فولادی می گذارند، آن گاه بتن آبکی در آنها می ریزند و ساختمان را روی آنها بنا می کنند. در ساختمان های بلند دیوارها را کلفت می ساختند، تا بتواند وزن طبقه های روی خودشان را تحمل کنند. حالا اگر می خواستند آسمان خراشی را به همین قاعده بسازند، دیوارهای طبقه های پایین آن قدر قطور می شدند که دیگر فاصله ای بین آنها باقی نمی ماند. وزن ساختمان های بلند امروزی را معموﻵ یک اسکلت فولادی نگه می دارد. این اسکلت که در عین محکمی سبک است، درست مانند اسکلت ( استخوان بندی ) بدن انسان، ساختمان را نگه می دارد. ساختمان های بلند دیگری هم هست که اسکلت آنها از بتن مسلّح است. سطوح خالی میان اسکلت فولادی یا بتنی را با مصالحی پر می کنند که روکار نامیده می شود. روکار ممکن است آجر، ورقه های فولادی یا آلومینیمی، یا صفحه های شیشه یا بتن باشد. خانه خانه پناهگاهی است برای محافظت از جان و مال. طرح خانه و مصالحی که باید در آن به کار رود به محل آن بستگی دارد. مثلا، خانه های مناطق سردسیر ممکن است پنجره های دو جداره لازم داشته باشند.خانه های مناطق گرمسیر ممکن است اصلا شیشه ای نداشته باشند تا داخل آنها خنک بماند.در گذشته، خانه ها را با همان مصالحِ که دم دست بود می ساختند: سنگ، چوب،گل رس،یا کلوخ.امروزه، که با استفاده از وسایل بهتر حمل و نقل،مصالح ساختمانی را میتوان سریع و ارزان از جایی برد، شیوه های بسیار گوناگون خانه سازی در همه جا رواج یافته است.

سرچشمه انرژی گرمایی که از سوزاندن یک قطعه زغال سن به دست می آید در حقیقت خورشید است ، زیرا زغال سنگ بقایای فسیل شدۀ گیاهان است و این گیاهان میلیون سال پیش به کمک انرژی خورشید رشد کرده اند. زغال سنگ چگونه به وجود می آید زمان بسیار درازی طول می کشد تا درختها ، سرخس ها ، و گیاهان دیگر به زغال سنگ تبدیل شوند.درختهای مرده غالبا به طور کامل تجزیه می شوند و هیچ چیز از آنها باقی نمی ماند. اما در مناطق باتلاقی این تجزیه بسیار کند است. گیاهان مرده روی هم انباشته می شوند و ماده ای اسفنجی به نام "تورب" تشکیل می دهند. در جاهایی مانند ایرلند و اسکاتلند تورب را از زمین استخراج و خشک می کنند.این ماده خوب می سوزد ، ولی کمی دود می کند. بسیاری از توده های تورب نزدیک دریا معمولا در مصب یا دهانه ی رودخانه ها تشکیل شده اند.امواج دریا ماسه ، رس و سنگ ریزه ها را بر روی تورب انباشته می کند. سنگینی این مواد موجب غرق شدن و فشرده شدن تورب شده است.لایه های دیگری از تورب و ماسه روی لایه ی اولی تشکیل شده اند.سرانجام ماسه، رس و سنگ ریزه به سنگ تبدیل می شود.در نتیجه تورب به شدت فشرده و سخت شده و به زغال سنگ تبدیل شده است. انواع زغال سنگ همه ی انواع زغال سنگ سخت و سیاه و درخشان نیستند.توربی که خیلی فشرده نشده باشد به لیگنیت تبدیل می شود که نرم و قهوه ای رنگ است.این ماده به مقدار بسیار زیاد در آلمان ، اکراین ، روسیه و استرالیا استخراج می شود.معمول ترین نوع زغال سنگ زغال سنگ قیری نام دارد.استفاده از این نوع زغال سنگ بسیار آسان است زیرا مانند زغال سنگ لیگنیت ، از هم نمی پاشد و خوب می سوزد در جاهایی که تورب خیلی فشرده شده باشد. آنتراسیت تشکیل می شود که سخت و سیاه است.آتش زدن آنتراسیت دشوار است ولی پس از آتش گرفتن به آهستگی و با دود بسیار کم می سوزد. معدنهای روباز و تونلی در جاهاییکه زغال سنگ نزدیک سطح زمین است ، آنرا به صورت روباز استخراج می کنند. ماشینهای غول پیکر درون خاک و لایه های سطحی خندق می کنند تا به رگه ی زغال سنگ برسند.سپس بیلهای مکانیکی کوچکتر زغال سنگ را از آن خارج می کنند.اگر چه استخراج روباز ارزان است.اما ممکن است به چشم انداز طبیعی لطمه بزند. رگه های زغال سنگ معمولا یکی روی دیگری قرار دارند و بین لایه های سنگ فشرده شده اند در جایی که قسمتی از رگه ی زغال سنگ به سطح زمین می رسد (مثلا در دامنه ی تپه) معدن چیها می توانند یک تونل افقی مستقیم تا درون رگه ایجاد کنند این نوع معدن، معدن تونلی نامیده می شود. معدنهای عمودی بیش تر رگه های زغال سنگ در اعماق زمین اند. برای رسیدن به این رگه دو چاه عمودی حفر می کنند. یکی از چاه ها برای بالا و پایین بردن معدن چیان و چاه دوم برای بیرون کشیدن زغال سنگ و هم چنین راهی برای خروج اضطراری معدن چیهاست. از این چاه ها برای تصفیه ی هوای معدن هم استفاده می کنند. یک تلمبه هوای تازه به درون معدن می فرستد و یک تلمبه دیگر هوای کثیف و گازهای خطر ناک را خارج می کند.از این چاه راهرویی زیر زمینی به طرف رگه ی زغال سنگ کنده می شود.امروزه بیشتر زغال سنگ به صورت مکانیکی و با ماشین ، استخراج می شود. یک ماشین به کمک سربرنده چرخان خود زغال سنگ را به صورت ورقه ای از رگه جدا می کند. یک تسمه نقاله زغال سنگ را به پای چاه می رساند.از آن جا زغال سنگ را با آب نسوز می کنند و به سطح زمین می فرستد.سقف معدن درست در پشت رگه استخراج شده و به وسیله ی جکی فولادی هیدرولیکی تقویت می شود.پس از آن که زغال سنگ به سطح رسید باید آن را شست و لانه بندی کرد. از انواع مختلف زغال سنگ با اندازه ها و کیفیتهای متفاوت برای کارهای مختلف استفاده می شود. کاربردهای زغال سنگ بخشی از زغال سنگ به عنوان سوخت درنیروگاهها برای تولید برق مصرف می شود و مقداری زیاد هم زغال سنگ را به جای سوزاندن "می پزند." گازهایی را که از زغال سنگ خارج می شود جمع آوری و برای تولید چند نوع مادۀ شیمایی مهم مصرف می کند. کک سوختی بدون دود و ارزشمند است. از آن برای تولید آهن از سنگ آهن نیز استفاده می کنند.هنگام ساختن کک قیر و آمونیاک هم به دست می آید.مواد شیمیایی زیادی در قیر زغال سنگ وجود دارد که از آنها برای تولید فراورده های گوناگونی از جمله :پلاستیکهایی مانند نایلون، مواد منفجره مادۀ محافظ چوب و حتی مواد آرایشی و دارویی مانند آسپیرین استفاده می شود.آمونیاک را به کود هم تبدیل می کنند. تاریخچه استخراج زغال سنگ همیشه خطرناک بوده است. تاهمین اواخر بخش عمدۀ کار در معادن به کمک نیروی انسان و جاندارن انجام می شود.در اوایل قرن 19 در بسیاری از معدنها کودکان کم سن و سال گاریهای سنگین زغال سنگ را روی ریلهای زیر زمینی می کشیدند.بعدها این کار را کره اسب ها انجام می دادند.بسیاری از معدن چیها در نتیجه تنفس گازهای سمی و انفجار معدن یا به علت فرو ریختن سقف معدن ، معدن چیها جان خود را از دست می دادند.ولی امروزه بیش تر کار را ماشین انجام می دهد.چراغهای برقی جای چراغ های نفت سوز را گرفته اند و راه آهن برقی و تسمه نقاله ،کار کره اسبها را انجام می دهند.با وجود این هنوز هم زندگی معدن چیها در خطر است. خطر همیشگی آتش سوزی، سقوط سنگ و حادثه های دیگر وآثار زیانبار هوای آلوده به گرد و غبار هنوز هم وجود دارد.

در هر یک از قاره های چشم اندازها و مردمان گوناگونی وجود دارند، اما وسعت آسیا بیش ترین تنوع را در آن ایجاد کرده است. آسیا یک سوم سطح خشکی زمین را در بر گرفته و نیمی از مردم جهان را در خود جای داده است. سلسله کوه های اورال در روسیه مرز میان آسیا و اروپا محسوب می شود. خاورمیانه نیز معمولاً بخشی از آسیا به شمار می رود. دشت های مسطح و یخ زده پوشیده از خزه و گل و سنگ بخش اعظم سیبری شمالی را پوشانده است. بخش های جنوبی پوشیده از جنگل های کاج وسرو است. علف زارهای استپ ها خاک سیاه و حاصل خیزی دارند. بخش اعظم سر زمینی که از دریای سرخ تا مغولستان گسترده شده، بیابانی است. بزرگترین این بیابان ها صحرای گبی است. بخش اعظم این صحرا سنگی است. اما در حاشیه مناطق بیابانی گرد بادها تپه های شنی به وجود آورده اند. رشته کوه هیمالیا، بلندترین رشته کوه است. بسیاری از قله های آن بیش از 8 کیلومتر ارتفاع دارند. بعضی از رودخانه های شمال هیمالیا هرگز به دریا نمی رسند.این رودخانه ها در بیابان جاری می شوند و پس از پیمودن صدها کیلومتر به تدریج تبخیر می شوند. نزدیک استوا جنگل های مرطوب و سواحل باتلاقی وجود دارد. در سواحل غربی اقیانوس آرام غالباً زلزه روی می دهد. بسیاری از این زلزه ها در اعماق دریا اتفاق می افتد و امواج خطر ناکی ایجاد می کنند. آسیا چنان بزرگ است که برخی از نقاط این قاره بیش از 2500 کیلومتر با دریا فاصله دارند. در زمستان توده انبوهی از هوای سرد و سنگین همه جا را در بر می گیرد و باد سرد و خشکی از مرکز قاره می وزد. در تابستان جهت باد عکس می شود. خشکی به سرعت گرم می شود، هوای گرم آسیای مرکزی به طرف بالا می رود و بادهای مرطوب از جانب دریا می وزند. این بادها موجب نزول باران های موسمی می شوند که کوتاه و سیل آسایند. البته کوه ها مانع نفوذ بادهای مرطوب به داخل قاره می شوند و نواحی غرب چین و مغولستان خشک باقی می ماند. بخش اعظم سرزمین آسیا و مردم آن در کشورهای بزرگ هند، چین و روسیه زندگی می کنند. ژاپن، سنگاپور وکره جنوبی کشورهای ثروتمندی هستند. ژاپن سومین قدرت صنعتی دنیاست. از زمان جنگ دوم جهانی تقریباً همه کشورهای جنوب شرقی آسیا دچار خسارات ناشی از جنگ شده اند. در کشورهای برمه، کامبوج، کره و ویتنام جنگ های داخلی شدیدی رخ داده است. بیش تر کشورها شاهد درگیری بین شورشیان و دولت مرکزی بوده اند که تلفات جانی زیادی در بر داشته است. نزاع های قومی مختلفی نیز میان مردم با زبان ها و سنت های مختلف روی داده است. بخش عمده جمعیت آسیا در هند، بنگلادش و نیمه شرق چین زندگی می کنند. دیگر مناطق بزرگ جمعیت در آسیا عبارت اند از ژاپن، اندونزی و سریلانکا. البته مناطق وسیع کم جمعیت نظیر مغولستان، نیمه غربی چین و سیبری در روسیه نیز وجود دارد.پرجمعیت ترین بخش ها در سواحل و امتداد دشت های سیلابی رودخانه هایی نظیر هوآنگ هی ( زرد رود ) و یانگ تسه در چین، و گنگ در هند و بنگلادش قرار دارند. بسیاری از بدترین بلاهای طبیعی جهان هنگام طغیان این رودها اتفاق افتاده است. با توجه به این که بیش از نیمی از جمعیت جهان در قاره آسیا جای گرفته است، جای تعجب نیست که تنوع زیادی در نحوه زندگانی افراد این قاره به چشم می خورد. آسیایی بودن فقط به معنای سکونت در بزرگ ترین قاره جهان است. نحوه زندگی یک معدنچی درسیبری به زندگی کشاورز ویتنامی شباهت زیادی ندارد. بیشتر آسیایی ها خارج از شهرها زندگی می کنند و روزگار خود را با کشاورزی می گذرانند.محصول عمده در بخش اعظم هند، چین و آسیای جنوب شرقی برنج است. اما در بخش های وسیعی از روسیه و قزاقستان گندم می کارند و دشت های آسیای مرکزی محل چرای گله های گوسفند، بز و گاومیش دم دراز است. آسیا از لحاظ کانی ها و منابع انرژی غنی است، اما فقط چند کشور آسیایی از جمله روسیه و ژاپن صنایع گسترده ای دارند. دیگر کشورهای آسیایی نظیر کره جنوبی و فیلیپین به سرعت در حال توسعه صنایع خود هستند. کیفیت زندگی مردم آسیا بسیآر متفاوت است. در کشورهای جنوب آسیا مردم کم تر به پزشک دسترسی دارند و رژیم غذایی مناسبی ندارند. مثلاً میانگین عمر در لائوس در حدود 40 سال است در حالی که بیش تر مردم ژاپن بیش از 70 سال عمر می کنند. مرگ و میر نوزادان در کامبوج بیش از هر جای دیگر دنیاست. زندگی شهری هر روز تعداد بیشتری از آسیای ها را جلب می کند. سئول، بانکوک، جاکارتا و بسیاری شهرهای دیگر آسیا به سرعت رشد می کنند. بیش از دوازده شهر در آسیآ بالای 5 میلیون نفر جمعیت دارند. وسعت: 44,387,000 کیلومتر مربع بلندترین قله: اورست8863 متر پست ترین نقطه: ساحل بحرالمیت 366متر پایین تر از سطح دریا بزرگ ترین دریاچه: دریای خزر به وسعت 371,000 کیلومتر مربع بزرگ ترین رودخانه ها: یانگ تسه، اب ایرتش، ینی سئی انگرا، هوآنگ هی ( زرد رود )، مکونگ، آمور، لنل. بزرگ ترین کشور ( از لحاظ وسعت ): روسیه 17,075,000 کیلومتر مربع بزرگ ترین کشور ( از لحاظ جمعیت ): چین،1،160,000،000 نفر جمعیت: تقریباً سه میلیارد نفر تا سال 1990

انرژی هسته ای انرژی هسته ای بخشی از برق مورد نیاز کشورها راتأمین می کند. برای این کار از انرژی ذخیره شده در هسته که، در مرکز اتم قرار دارد، استفاده می شود. بعضی از هسته های سنگین را می توان شکافت و به دو جزء سبک تر تبدیل کرد. در این فرایند که شکافت هسته ای نامیده می شود مقدار بسیار زیادی گرما آزاد می شود که در نیرو گاه های هسته ای از آن برای جوشاندن آب و چرخاندن توربین با بخار آب استفاده می شود. این توربین مولد برق را می چرخاند و برق تولید می کند. بخش بیشتر برق مصرفی در حال حاضر از طریق سوختن زغال سنگ، نفت و گاز تولید می شود اما این منابع رو به کاهش اند و در صد سال آینده تمام می شوند. انرژی هسته ای می تواند نیاز انسان برای صدها وهزارها سال آینده تامیَن کند، اما آیا استفاده از آن بی خطر است؟ بسیاری از دانشمندان آن را بی خطر می دانند اما ممکن است حوادثی هم رخ دهد. شکافت سوخت اغلب راکتورها در نیروگاه های هسته ای نوعی اورانیم مشهور به اورانیم 235 است( که235 پروتون و نوترون در هسته خود دارد ). هرگاه یک نوترون به اتم اورانیم 235 برخورد کند آن را می شکافد و به دو هسته سبک تر، به اضافه یک، دو و یا سه نوترون جدَید تبدیل می کند و همزمان مقدار زیادی پرتو گاما گسیل می شود. نوترون های جدید می توانند اتم های اورانیم 235 دیگری را بشکافند و نوترون های بیَش تر و انرژی بیشتری تولید کنند و این فراَیند، که واکنش زنجیری نامیده می شود، ادامه می یابد. رآکتور فرایند شکافت هسته ای بسیار خطرناک است زیرا انرژی حاصل آنقدر زیاد است که انفجارایَجاد می کند واین چیزی است که در بمب اتمی اتفاق می افتد. در نیروگاه هسته ای شکافت به صورت مهار شده و بدون خطر بروز انفجار انجام می گیرد. سوخت اورانیم « قلب » رآکتوراست. میله های مهار کننده مخصوص را می توان در لابه لای اورانیم فرو برد یا از لابه لای آن بیرون کشید. این میله ها از کادمیم و بر ساخته شده اند و نوترون ها را جذب می کنند. هر چه تعداد نوترون ها در هسته رآکتور کمتر باشد شکافت کم تری صورت می گیرد وانرژی کم تری آزاد می شود. رآکتورهای هسته ای داغ می شوند و از راه های مختلفی گرما را از آن ها خارج و صرف تولید بخار برای چرخاندن توربین می کنند. در رآکتورآبی پر فشار، آب با فشار زیاد به کار می رود. در رآکتور پیشرفته با خنک کننده گازی،گاز دی اکسید کربن از روی هسته داغ رآکتور عبور داده می شود. بعضی رآکتورهای هسته ای نیز وجود دارند که می توانند اورانیم معمولی را به نوع دیگری سوخت تبدیل کنند. این رآکتورها را زاینده نامیده اند. اماهمه رآکتورها مواد پرتوزای (رادیوااکتیو) زیادی تولید می کنند و خلاص شدن از شر پس مانده های سوخت هسته ای یا زباله های اتمی از مشکلات بسیار جدی است. زباله های اتمی سوخت رآکتور هسته ای شدیداً پرتوزاست و تابش هایی ایجاد می کند که برای همه موجودات زنده خطرناک است. خطر بعضی از مواد پرتوزا که در رآکتورهای هسته ای تولید می شوند تا هزاران سال باقی می ماند، وقتی پس مانده های سوخت از رآکتور خارج می شود به صورت مایع در ظرف هایی از فولاد زنگ نزن نگهداری می شود. اطراف این ظرف ها با دیوارهای ضخیم سیمانی پوشانده شده است تا پرتوها در این دیوارها جذب شوند. این ظرف ها را با آب خنک می کنند. اما ظرف های فولادی به تدریج شروع به نشت کردن می کنند. در نظر است که مایع پس مانده را به قطعه های شیشه تبدیل و آن ها را در شکاف های اعماق اقیانوس دفن کنند. ایمنی و احتمال خطر رآکتور هسته ای به صورت بمب اتمی منفجر نمی شود اما اگر اتفاقاً حادثه ای درنیروگاه رخ دهد پیامدهای فاجعه آمیز آن در منطقه وسیعی مؤثر خواهد بود. در1986 م [1365ﻫ. ش ] در نیروگاه چرنوبیل اوکراین، که در آن زمان جزیی از اتحاد شوروی بود، حادثه مهمی به وقوع پیوست که به انتشار مواد پرتوزا در جو انجامید. باد این مواد را در اروپا پخش کرد و باران آن ها را شست و با خود به سطح زمین آورد. در بخشی از شمال غربی انگلستان علفها پرتوزا شدند و چرای گوسفند در آن ها ایمن نبود. باران های بعدی قسمت بیش تر این مواد را شست و باعث افزایش پرتوزایش موجود در محیط شد. خطر حاصل از این فاجعه برای سلامتی [ بعضی کشورهای دور مانند انگلستان ] بسیار کم و معادل خوردن دود یک هشتم سیگار در یک سال بود، اما برای مردمی که در اطراف نیروگاه زندگی می کردند جدی بود و سلامتی بسیاری از آن ها به خطر افتاد. آیا باید باز هم نیروگاه های هسته ای ساخت و احتمال بروز فاجعه را افزایش داد؟ مشکل این است که بدون نیروگاه هسته ای تامین برق مورد نیاز در آینده امکان ندارد. بعضی اعتقاد دارند که باید احتمال بروز خطر را قبول کرد و بعضی عقیده دارند که خطر بسیار جدی است و باید به دنبال راه های دیگر تولید برق رفت یا نحوه زندگی را چنان تغییر داد که به کمتری نیاز باشد. آینده شکافت هسته ای تنها فرایند هسته ای نیست که انرژی بسیار زیاد تولید می کند. با به هم پیوستن هسته های هیدروژن نیز انرژی فراوانی آزاد می شود. این فرایند که گداخت نامیده می شود همان است که در خورشید انجام می شود و انرژی خورشیدی را تولید می کند. در کشورهای متعددی تلاش برای ساختن نیروگاه گداخت هسته ای ادامه دارد. انتظار می رود که در قرن 21 میلادی گداخت هسته ای یک منبع مهم برای تولید برق بشود. این فرایند پس مانده خطرناک و تابش فاجعه آمیز ندارد. 0بیش از 400 نیروگاه هسته ای در یک رآکتور معمولی در هر سال سراسر جهان کار می کنند. بیش از حدود 60 تن زباله اتمی ایجاد می نیمی از آن ها رآکتور های با آب که یک تن آن شدیداً پرتوزاست. پر فشارند. انگلستان باید مخزنی امن برای نخستین رآکتور هسته ای مولد برق ذخیره 1000 متر مکعب مواد در1956م [ 1335ﻫ. ش ] در پرتوزا پیدا کند. حجم این مخزن کالدرهال، واقع در کمبریای انگلستان حدود یک استخر شنای بزرگ شروع به کار کرد. است پلوتونیم، که در رآکتور هسته ااز یک تن سوخت اورانیم همان قدر می شود خطرناک ترین ماده انرژی به دست می آید که از شناخته شده است. تنفس یا خوردن سوختن 25000 تن زغال سنگ. یک میلیونیم گرم از آن برای سرطان کافی است. درصد برق تولید شده در نیروگاه های هسته ای: برای انجام گداخت هسته ای دمای فرانسه 65 % حدود 100 میلیون درجه سلسیوس بریتانیا 22 % لازم است. آمریکا 16 % در محیط اطراف ما همواره تابش های ضعیفی وجود دارند که اغلب از منبع های طبیعی خارج می شوند. دانشمندان این را تابش زمینه نام نهاده اند. درصد هر کدام عبارتنداز: 27% گازها، ساختمان ها و مواد درون خانه 12% پرتو نگاری 14%فضای خارج 17% هوا، نوشیدنی، خوراک 19% خاک و سنگ 1% آزمایش بمب و زباله های اتمی و منبع های دیگر رآکتور با آب پر فشار . از گرمای حاصل در هسته رآکتور برای بخار کردن آب استفاده می شود. بخار آب توربین، و توربین، مولد برق رامی چرخاند.

هامون جازموریان ما بین كوه های مكران و شاهسواران قرار دارد كه از خاور به باختر تقریبا به درازای 300 كیلومتر و از شمال به جنوب به پهنای 100 كیلومتر گسترده شده است. در اصطلاح محلی پوشش گیاهی را جاز می نامند و انبوهی و كثرت آن را موریان می گویند. به همین سبب، این ناحیه به جازموریان معروف شده است. این دریاچه فصلی، در باختر بلوچستان قرار دارد و نیمی از آن در استان كرمان واقع شده است. مساحت حوزه ی آب ریز آن 69000 كیلومتر مربع و ارتفاع آن از سطح دریا 300 متر است. محدوده آب گیر كامل دریاچه در مواقع پر آبی 3300 كیلومتر مربع و در مواقع كم آبی به طور متوسط 2500 كیلومتر مربع است. رود های هلیل رود و بمپور به این هامون می ریزند. بر خلاف تمام هامون های بسته درونی ایران، خاک های هامون جازموریان چندان شور نیست و زمین آن از قلوه سنگ ها و لایه های شنی و آهكی تشكیل شده است. هامون جازموریان در دوره های اخیر زمین شناسی مسدود شده است و در گذشته رودهای هلیل رود و بمپور در جنوب باختری آن به دریای عمان می ریختند. چین خوردگی زمین، دره را مسدود ساخته و آن را به صورت هامون كنونی درآورده است. هامون جازموریان بر خلاف هامون های دیگر ، آب شیرین دارد و شوری آن بسیار كم است. علت شیرینی این است كه آب در آن ساكن نیست و زهكش طبیعی دارد. در فصول بارانی در قسمت های عمیق این دریاچه آب مشاهده می شود ولی در سایر مواقع به شكل مرداب و باتلاق در می آید. هامون جازموریان، یك فرونشست زمین‎ ساختی جوان در 150 كیلومتری باختر ایرانشهر است كه و بلندی آن از سطح دریای آزاد 350 متر می‎باشد. وسعت این هامون در فصول پرباران، 3300 كیلومترمربع است و به دلیل شرایط اقلیمی ویژه، در بیشتر مواقع سال، بخش اعظم آن به كفة نمكی وكفه‎های رسی تبدیل می‎شود. رودها و آبراهه‎های متعدد دائمی و موقت، به این هامون می‎ریزند كه از میان آنها، رود بَمپور و هلیل‎رود اهمیت بیشتری دارند. در بارة شوری رودهای وارده و درصد نمك آب دریاچه گزارش‎های موجود هماهنگی دارد. در گزارش‎ اوبرلندر (1988)، آب هامون قابل شُرب دانسته شده ولی فیشر (1968) آب هامون را شور می‎داند. بنابر دانسته‎های موجود، شوری آب جازموریان تا حد فوق اشباع از نمك است. كرینسلی (1970) گسترة هامون جازموریان را شامل سه بخش زیر دانسته است: دریاچة فصلی كه گسترة آن در فصول خشك و مرطوب تغییرات زیادی دارد و در بیشتر جاها در اواخر تابستان و اوایل پاییز ناپدید می‎شود. پهنة مرطوب كه سطحی در حدود 22 درصد می‎پوشاند. پهنة باتلاقی كه 59 درصد از منطقة مرطوب را زیر پوشش دارد و مرز بالایی آن به پهنه‎های سیلتی- رسی است.

زلزله زلزله هنگامی اتفاق می افتد که سطح زمین بلرزد. کسانی که با زلزله رو به رو شده اند ،می دانند که این این حادثه، عجیب ترین و ناراحت کننده ترین حوادث است. همه ما احساس می کنیم که زمین جامد و ایمن است. اما ناگهان به حرکت در می آید و ترک بر می دارد . خانه ها ممکن است در گودال هایی فرو روند که تا چند لحظه قبل وجود نداشتند. جاده ها ممکن است در نقاط مختلفی قطع شوند و آب دریاچه ممکن است ناگهان در زمین فرو برود. دلیل وقوع زلزله زلزله به ما یادآوری می کند که پوسته زمین در مقایسه با حجم آن، بسیار نازک است. در زیر پوسته، لایه ای از سنگ های نیمه جامد که تحت فشار زیادی هستند، قرار دارد. خود پوسته نیز از صفحه های بزرگی تشکیل شده است که به آرامی نشبت به هم جابه جا می شوند. حاشیه این صفحه ها نقاط نا پایداری است که گاهی اثر فعالیت های درونی در آن ها پدیدار می شود. زلزله، هنگامی اتفاق می افتد که دو صفحه در کنار هم بلغزند. مثلا ً در کالیفرنیای امریکا، گسل معروف سَن آندریاس، مرز میان دو صفحه امریکای شمالی واقیانوس آرام است. [ در منطقه خراسان نیز صفحه های کوچکی از کنار هم می گذرند و باعث زلزله های شدیدی در آن منطقه می شوند.] این دو صفحه با سرعتی معادل چند سانتی متر در سال، در جهت های مختلف در کنار هم حرکت می کنند اما این حرکت، به نرمی صورت نمی گیرد. وزن پوسته و اصطکاک سنگ ها، مانع از حرکت روان این دو صفحه در کنار یکدیگر است. خسارت های زلزله ممکن است یک محل در طول سال ها، بی حرکت بماند، اما در این مدت، فشارهای زیادی در آن جا جمع شود. ناگهان، مقدار فشار بیش از حد تحمل سنگ ها میشود و صفحه ها در کنار هم تکان می خورند. زلزله، حاصل همین حرکت است. مقدار تکانِ، بستگی به مقدار فشار جمع شده دارد. ممکن است زلزله کوچک را ما حس نکنیم. زلزله متوسط کتاب ها و وسایل را روی زمین می اندازدو زلزله های شدید، دودکش ها و درختان را می اندازد. زلزله های بسیار شدید هم همه ساختمان ها را خراب می کند، جاده ها را می شکافد، پل ها را تخریب می کند، سیم های برق و تلفن را پاره می کند و لوله های آب و گاز رامی شکند و باعث آتش سوزی و سیل می شود. بزرگی هر زلزله را با مقیاسی به نام ریشتر اندازه گیری می کنند که 10 شماره دارد. این مقیاس، مقدار انرژی زلزله را نشان می دهد. دستگاه هایی که بزرگی زلزله را اندازه می گیرند، لرزه نگار نام دارند. اساس کار این دستگاه ها یک آونگ است. پایه دستگاه در جایی روی زمین محکم شده است. وزنه ای که به رشته باریکی آویزان است، مقدار حرکت زمین را نشان می دهد. لرزه نگارها، وقوع زلزله هایی را ثبت می کنند که در هزارها کیلومتر دورتر اتفاق می افتد و انسان آن ها را احساس نمی کند.

نیما یوشیج زندگینامه نیما یوشیج كه نام اصلی اش علی اسفندیاری بود در سال 1276 شمسی در روستای یوش مازندران چشم به جهان گشود. پدرش ابراهیم خان نوری از راه كشاورزی و گله داری روزگار می گذرانید. ایام كودكی اش را در روستای خود به تحصیل پرداخت و از آنجا به تهران آمد تا در دبیرستان سن لویی كه یك مؤسسه متعلق به هیات كاتولیك رمی بود به تحصیل ادامه دهد. در این مدرسه یكی از معلمین وی نظام وفا بود كه در اثر تشویقهای او به سرودن شعر روی آورد. او زبان فرانسه را به خوبی فرا گرفت و با ادبیات اروپا آشنا شد. محمدرضا عشقی در روزنامه قرن بیستم بخشی از شعر افسانه نیما را منتشر كرد. نیما در سال 1317 شمسی جزو گروه كاركنان مجله موسیقی، مجله ماهانه وزارت فرهنگ در آمد. وی یك سلسله مقاله در این مجله نوشت و در آنها نظرات فیلسوفان را در خصوص هنر و تأثیر آثار اروپایی را در ادبیات بعضی از ممالك شرقی مورد بررسی قرار داد. او در سال 1328 ه.ش. در روابط عمومی و اداره تبلیغات وزارت فرهنگ مشغول به كار شد و بالاخره در سال 1338 شمسی در تجریش تهران دار فانی را وداع گفت. ویژگی سخن نیما در نتیجه آشنایی با زبان فرانسه، با ادبیات اروپایی آشنا شد و ابتكار و نو آفرینی را از این رهگذر كسب كرد. او یكی از پایه های رهبری سبك نوین گردید و در این راه تلاش و سعی زیادی نمود. اشعار نخستین او با اینكه در قالب اوزان عروضی ساخته شده از مضامین نو و تخیلات شاعرانه برخوردار است كه در زمان خود موجب تحولی در شعر گردید. نیما در آثار بعدی خود اوزان شعر عروضی را می شكند و شعرش را از چارچوب وزن و قافیه آزاد می سازد و راهی تازه و نو در شعر می آفریند كه به سبك نیمایی مشهور می گردد. معرفی آثار از آثار او عبارت است از: شعر من، ماخ لولا، ناقوس، شهر صبح شهر شب، آهو و پرنده ها، دنیا خانه من است، قلم انداز، نامه های نیما به همسرش، عنكبوت، فریادهای دیگر، كندوهای شبانه، حكایات و خانواده سرباز، آب در خوابگه مورچگان، در سال 1364 مجموعه ای كامل از آثارش منتشر شد. ظ گزیده ای از اشعار قو صبح چون روی می گشاید مهر روی دریا سركش و خاموش می كشد موجهای نیلی چهر جبه ای از طلای ناب به دوش صبحگه سرد و تر در آن دمها كه ز دریا نسیم راست گذر گل مریم به زیر شبنمها شستشو می دهد بر و پیكر صبحگه، كانزوای وقت و مكان دلرباینده است و شوق افزاست بر كنار جزیره های نهان آن چنان كه از گلی دسته پیش نجوای آبها تنها وسط سبزه خزه بسته تنش از سبزه بیشتر زیبا می دهد پای خود تكان، شاید كه كند خستگی ز تن بیرون بالهای سفید بگشاید بپرد در برابر هامون بپرد تا بدان سوی دریا در نشیب فضای مثل سحر برود از جهان خیره ما بزند در میان ظلمت پر برود در نشیمن تاریك با خیالی كه آن مصاحب اوست در خط روشنی چو مو باریك بیند آن چیزها كه در خور قوست لك ابری كه دور می ماند موجهایی كه می كنند صدا وندر آنجا كسی نمی داند كه چه اشكال می شوند جدا لیك مرغ جزیره های كبود در همین دم كه او به تنهایی سینه خالی ز فكر بود و نبود می كند فكرهای دریایی نظر انداخته سوی خورشید نظری سوی رنگهای رقیق با تكانی به بالهای سفید بجهیده است روی آب عمیق بر خلاف تصور همه او شاد و خرم به دیدن آب است گر كسی هست یا نه ناظر تو قو در آغوش موجها خواب است می تراود مهتاب می تراود مهتاب می درخشد شبتاب نیست یك دم شكند خواب به چشم كس و لیك غم این خفته چند خواب در چشم ترم می شكند نگران با من ایستاده سحر صبح می خواهد از من كز مبارك دم او آورم این قوم به جان باخته را بلكه خبر در جگر لیكن خاری از ره این سفرم می شكند نازك آرای تن ساق گلی كه به جانش كشتم و به جان دادمش آب ای دریغا به برم می شكند دستها می سایم تا دری بگشایم بر عبث می پایم كه به در كس آید در و دیوار به هم ریخته شان بر سرم می شكند می تراود مهتاب می درخشد شبتاب مانده پای ابله از راه دور بر دم دهكده مردی تنها كوله بارش بر دوش دست او بر در می گوید با خود غم این خفته چند خواب در چشم ترم می شكند خانه ام ابری است خانه ام ابری است یكسره روی زمین ابری است با آن از فراز گردنه، خرد وخراب و مست باد می پیچد یكسره دنیا خراب از اوست و حواس من آی نی زن، كه تو را آوای نی برده است دور از ر، كجایی؟ خانه ام ابری است اما ابر بارانش گرفته است در خیال روزهای روشنم كز دست رفتندم من رو به آفتابم می برم در ساحت ذریا نظاره و همه دنیا خراب و خرد از باد است و به ره، نی زن كه دایم می نوازد نی، در این دنیای ابر اندود راه خود را دارد اندر پیش

بیابان بیابان سرزمین وسیعی است که به خاطر بارندگی سالیانه کم دارای پوشش گیاهی کمی است. در ایران قسمت‌های نسبتاً وسیع بیابان که به خاطر کمبود باران و نمکی بودن خاک به کلی بدون پوشش گیاهی است کویر نامیده می‌شود. بیابان یکی از اکوسیستم‌های اصلی خشکی است که از زمینهای بوته‌زاری تشکیل شده است که در آنها گیاهان بسیار پراکنده‌اند و به‌وسیله خاک لخت و شنی از هم جدا مانده‌اند. بسیاری از بیابانها در مجاورت رشته کوهها واقع هستند. اطلاعات اولیه تمامی اکوسیستم‌های کره زمین روی هم زیست کره را تشکیل می‌دهند و بخش فیزیکی این بزرگ‌ترین واحد اکولوژیک، محیط زیست کره زمین است. این بخش فیزیکی خود از سه قسمت به هم پیوسته تشکیل شده است: قسمت آب یا آب کره، قسمت خشکی یا سنگ کره و قسمت گازی یا هوا کره. از آنجا که تعداد اندکی از گونه‌ها می‌توانند بطور همیشگی در هوا بمانند، دو دسته زیستگاهها را زیستگاههای آبی و زیستگاههای خشکی تشکیل می‌دهند. این دو زیستگاه از استوا تا قطب و از چند هزار متر زیر سطح اقیانوس تا چند هزار متر بالای آن ادامه دارد. محیطهای آبی به دو بخش اکوسیستم آب شیرین و اکوسیستم دریایی تقسیم می‌شوند. اکوسیستم‌های خشکی عموماً بر پایه نوع و رستنی غالب در منطقه، یعنی علف، بوته و درخت از هم متمایز می‌شوند. اکوسیستم‌های اصلی خشکی، "بیوم" نامیده می‌شوند. تمامی اکوسیستم‌ها چه خشکی و چه آبی از اجتماعات زیستی، تشکیل شده‌اند که در مراحل گوناگونی از رشد قرار دارند و هر یک فرایندی کم و بیش منظم را به سوی یک مرحله نهایی خود دوام که اوج اجتماع زیستی (Climax Community) است، می‌پیمایند. مراحل این گونه رشد پیشرونده، توالی بومشناختی (ecological succession) را شکل می‌دهد. توالی اکولوژیک در خشکیها تا حد زیادی زیر تأثیر اقلیم است.کویر به بیابان لم یزع گفته می شود که در تمام سال در ان باران زیر 50 م.م می بارد مشخصات بیابان از نظر آب و هوا بیابانها، بیومهای خشکی هستند که بارندگی سالانه آنها از 250 میلیمتر کمتر است. بسیاری از بیابانها در مجاورت رشته کوههایی قرار دارند که هوا را روبه بالا می‌راند و در آنجا، هوای سردتر، بخار آب را سرد کرده و باران ایجاد می‌شود. سپس هوا رطوبت از دست داده به سوی منطقه مجاور حرکت کند و اقلیم بیابانها را بوجود می‌آْورد. مثلاً توده‌های هوا که از اقیانوس اطلس به کرانه‌های باختری ایالات متحده می‌رسد، غالبا مقدار زیادی بخار آب در خود دارد. همچنان که این توده هوا از رشته کوه "سیئرا کازاکاد" بالا می‌رود. بیشتر رطوبت آن به صورت باران فرو می‌ریزد. بسیاری از مناطق غربی این رشته کوهها سالانه 200-150 میلی‌متر، باران دریافت می‌کنند، اما مناطق بیابانی از شرق این دو رشته کوه گسترش می‌یابد و بیشتر ایالات ایداهو ویتا را در برمی‌گیرد. گاهی هوای مرطوب بطور غیر معمول به این مناطق خشک می‌رسد، اما معمولاً این هوا فقط می‌تواند رگباری ایجاد کند. نظیر همین وضعیت را رشته کوههای البرز در قسمت شمال ایران بوجود آورده‌اند، که در نتیجه گیلان و مازندران مرطوب و بخش جنوبی البرز خشک مانده است. جانوران و سازگاری آنها به خشکی موجودات زنده بیابانی سازگاری زیادی نسبت به کمبود آب، نشان می‌دهند. مثلاً بسیاری از جانوران تنها در شبها به جستجوی غذا می‌روند و روزها را در سوراخهای زیرزمینی دور از نور مستقیم خورشید به استراحت می‌پردازند. روده و کلیه بسیاری حیوانات بیابانی مقدار زیادی آب را دوباره جذب می‌کند و در نتیجه مدفوع آنها کاملاً بدون آب دفع می‌شود. جانوری مانند موش، کانگورو که جونده‌ای در بیابانهای غربی ایالات متحده است. می‌تواند بطور نامعین بدون عرضه آشکار آب، زندگی کند. توان جذب و نگهداری آب این جانور به حدی بالاست که می‌توانند آب مورد نیاز خود را از دانه‌هایی که غذای اصلیش را تشکیل می‌دهند، دریافت کند. گربه وحشی، جانداری است که ویژه بسیاری از بیابانهاست.آب از سه طریق به دست می‌آید آب، مواد غذایی حاوی آب و متابولیسم کربن‌ها جانداران در بیابان مانند شتر از سوخت و ساز موادی که در چربی‌ها ذخیره کرده‌اند آب را به دست می‌‌آورند گیاهان و سازگاری آنها به خشکی سازگاری به خشکی در بین گیاهان بیابانی هم دیده می‌شود. بسیاری از گیاهان مانند کاکتوس مقدار زیادی آب را در هنگام بارندگی پراکنده می‌گیرند و در خود ذخیره می‌کنند. دیگر گیاهان ریشه‌هایی دارند که آب را از اعماق زیرزمین می‌گیرند. بعضی از آنها برگهای کوچک دارند، یا به‌وسیله کوتیکول مومی از هدر رفتن آب جلوگیری می‌کنند. برخی دیگر از گیاهان نیز بعد از بارندگی رشد و نمو سریع حاصل می‌کنند و دوره زندگیشان در چند روز کامل می‌شود. اگر چه چنین گیاهانی پس از پایان دوره باران به سرعت می‌میرند، اما دانه‌هایشان در حالت زندگی نهفته می‌مانند و همین که شرایط دوباره برای رشد سریع مناسب شد، جوانه می‌زنند. خاک بیابان خاکهای بیابان غالبا دارای مقدار زیادی مواد معدنی و نمک است، اما مواد آلی آن ناچیز است. بنابراین اگر برای تبدیل بیابان به زمینهای کشاورزی فقط آب به خاک اضافه شود، تلاشها با شکست روبرو می‌شود. مثلاً در دهه 1950 میلیونها دلار برای افزایش محصولات غذایی، در آبیاری بیابانهای افغانستان، خرج شد. بیابان برای یک دوره 2 ساله شکوفا شد. اما مواد غذایی اندک خاک را گیاهان رو به پایان رساندند و به سبب شوره گرفتن سطح خاک گیاهان از بین رفتند و دیگر هم گیاهی سبز نشد. همچنان که در غرب ایالات متحده به اثبات رسیده می‌توان در آنجا که اتکا یکسره بر روشهای تخصصی نگهداری خاک و انتقال آب با لوله از چاهها و رودهای دور دست است، بیابانها را بارور ساخت. با این همه، هزینه تغییر اکوسیستم‌ها زیاد است، این کار خطرهای بالقوه‌ای دارد و نیازمند بررسی دقیق علمی است. اقلیمهای بیابانی اقلیمهای بیابانی که دارای بارندگی نامنظم و احتمالاً گاهی بدون باران سالیانه هستند، شامل تقسیمات زیر است: • اقلیم بیابانی استوایی: بطور کلی گرم و فاقد فصول حرارتی متمایز که در آن روزها و شبها در تمام ایام منظم و به توالی یکدیگر هستند. • اقلیم بیابانی گرمسیری: عموماً گرم و دارای فصول حرارتی مشخص، دارای فتوپریودیسم نامنظم تر از اقلیم بیابانی استوایی است. • اقلیم بیابانی معتدل: دارای فصول حرارتی متمایز و فتوپریودیسم روزانه نامساوی و کاملاً متمایز است. علل پیدایش بیابانها بطور کلی عوامل مختلفی موجب پیدایش مناطق خشک و بیابانی می‌شود. سه عامل مهم در ایجاد بیابانها عبارت‌اند از: گرم شدن زیاد منطقه بر اثر تابش خورشید در منطقه بین‌المدارین (مدار راس السرطان و راس الجدی) به علت تابش عمود آفتاب بیشترین گرما دریافت می‌شود و بیشتر بیابانها نیز در این عرضهای جغرافیایی قرار دارند. فشار زیاد جنب حاره‌ای فشار هوا در همه عرضهای جغرافیایی یکسان نیست. وقتی در جایی فشار هوا کم باشد، هوا به علت سبکی بالا رفته و پس از سرد شدن در صورت وجود رطوبت کافی و سایر شرایط لازم موجب بارندگی می‌شود. هوای گرم و مرطوب استوایی پس از ایجاد بارش به اطراف مدار راس السرطان و راس الجدی، حرکت می‌کند. اما به علت سنگین شدن و تراکم در عرضهای جغرافیایی مذکور فرو می‌نشیند و یک منطقه پر فشار بوجود می‌آورد. این توده هوا با از دست دادن رطوبت خود فرومی‌نشیند (نشست هوا)، نتیجه این امر، خشکی و گرمی هوا و صاف بودن آسمان در این مناطق است. جریانهای آب سرد ساحلی اقیانوسها جریانهای سرد اقیانوسی که از قطب جنوب به سمت استوا حرکت می‌کنند. در برخی نقاط ساحلی به علت ایجاد هوای سرد و نشست هوا، مانع ایجاد بارش در این نواحی می‌شوند. مانند بیابان "آتاکاما" و "اریکا" در امریکای جنوبی و بیابان "نامیب" در افریقا. تأثیر انسان در گسترش بیابانها هر سرزمین توازن و ظرفیت معینی دارد. حال اگر میزان بهره وری بیشتر از توازن آن سرزمین باشد تعادل طبیعی به هم می‌خورد و زندگی گیاهی، جانوری و انسانی در معرض خطر قرار می‌گیرد. نواحی خشک و نیمه خشک از نظر توان طبیعی بسیار ضعیف و حساس هستند. فعالیتهای انسانی نابخردانه توان این نواحی را به سرعت کاهش می‌دهد و موجب گسترش بیابانها می‌شود. بنابراین بیابان‌زایی فرایند تخریب زمین با تغییر منابع گیاهی، خاک و ... است که فعالیت‌های انسان عامل مهم این تخریب بشمار می‌آیند.

زمین زمین، یکی از سیاره های منظومه شمسی است. زمین، آن رو با بقیه سیاره ها فرق دارد که در جو آن اکسیژن هست و در نتیجه زیستن در آن امکان پذیر شده است. زمین روی مداری بزرگ، سالی یک بار به دور خورشید می گردد. این گردش باعث پیدایش فصل ها می شود. زمین، همچنین در طول هر24 ساعت، یک بار به دور خود می چرخد. حاصل این چرخش نیز پیدایش روز ( درطرف رو به خورشید ) وشب ( وقتی همان طرف از خورشید دور میشود ) است. زمین در فضا اگر زمین با بسیاری از سیاره ها یا خورشید مقایسه شود ،بسیار کوچک است. سیاره های عطارد، مریخ و پلوتون، از زمین نیز کوچکترند. اما مشتری و زحل صدها بار از زمین بزرگترند. خورشید، بیشتر از یک میلیون بار از زمین بزرگتر است. از دهه 1960 م [ دهه 1340ﻫ. ش.] به این طرف، توانسته ایم زمین را از فضا ببینیم. عکسهایى که ماهواره ها از زمین گرفته اند، آن را کره ای آبی رنگ نشان می دهند که قسمت های زیادی از سطحش را ابرهای چرخان پوشانده است. با نگاهی دقیق تر، می توان بعضی از پدیده های سطحی مانند شکل قاره ها، رشته کوههای پوشیده از برف و حتی رودخانه ها و شهرها را مشاهده کرد. سنجش از دور عکس برداری از زمین با ماهواره امروزه اهمیت زیادی یافته است . هوا شناسان با این روش می توانند از وجود توده ابرهای وسیع مثلاً روی اقیانوس آرام یا اطلس یا روی قاره ها آگاه شوند و وضع هوا را پیش بینی کنند. در فعالیت های کشاورزی و جنگلداری نیز به همین ترتیب می توان وضع خاک و آب و هوای مناطق وسیع را مطالعه کرد. زیست شناسان می توانند اثر فعالیت های آدمی را برجنگلها بیابان ها و آبراه ها ارزیابی کنند . زمین شناسان می توانند پدیه های مهم سطح زمین را مطالعه کنند و به کمک این مطالعات به جستوجوی کانی های پر ارزش بپردازند . به این کار « سنجش از دور » گفته می شود، زیرا از طریق آن دانشمندان می توانند پدیده های مهم سطح زمین را از دور شناسایی کنند. به علت در دسترس قرار گرفتن ماهواره های بیش تر، این روش امروزه بسیار گسترش یافته است . عکس های تهیه شده نیز چنان دقیق اند که حتی خانه ها و اتوموبیل ها را می توان در آنها به خوبی تشخیص داد. ساختمان درونی زمین دانشمندان به درستی نمی دانند سا ختمان داخل زمین چگونه است. ما در بیرونی ترین لایه زمین زندگی می کنیم که ازسنگ ساخته شده و بعضی ازقسمت های آن را پوشانده است. به این لایه پوسته گفته می شود. درون زمین بسیار گرم است ودر پایین تر از عمق 70 کیلومتری سنگ ها حالتی نیمه مذاب دارند. این مطلب از این جا روشن شده است که وقتی معدن چیان در داخل معادن عمیق پایین می روند، سنگ ها به تدریج داغ تر می شوند. بعد از پوسته، گوشته زمین قرار دارد که در قسمت های نزدیک به پوسته حالتی نیمه جامد دارد، اما در پایین جامد است. در وسط گوشته نیز هسته زمین است که از دو قسمت خارجی و داخلی تشکیل می شود. هسته خارجی حالت منایع دارد، اما هسته داخلی جامد است. منشأ زمین در باره پیدایش عالم اطلاع چندانی نداریم. رایج ترین توضیحی که در این مورد آورده شده، نظریه «انفجار بزرگ» است. بر اساس این نظریه، انفجاری عظیم در گذشته های دور صورت گرفت که در نتیجه آن، ذرات گاز و غبار در همه جهت شروع به چرخیدن کردند. منظومه شمسی ما نیز احتمالاً در حدود 5 میلیارد سال پیش شکل گرفته است. زمین نیز در همان زمان توده ای احتمالاً داغ در آمد. سپس آرام آرام شروع به سرد شدن کرد، به طوری که پوسته ای روی آن تشکیل شد. احتمالاً ضخامت پوسته اولیه زمین، بسیار اندک بوده است. سنگ های مذاب، در دمایی بین 800 تا 1500 درجه سانتی گراد، جامد می شوند. پس لابد دمای سطح زمین اولیه بسیار زیاد بوده است. زمین اولیه جو نداشت. گازهایی که از دهانه آتش فشان خارج می شد، در سطح زمین پراکنده شد و جو اولیه ای را به وجود آورد. در این جو اولیه، اکسیژنی وجود نداشت. نخستین جانداران در حدود 3 میلیارد سال پیش از اکسیژن آزاد جو استفاده نمی کردند. بعدها که گیاهان سبز پدیـد آمدند، اکسیژن حاصل از فرآیند فتوسنتز را به هوا فرستادند و آن را به جو افزودند. جابجایی قاره ها دقیقاً مشخص نیست که قاره ها و اقیانوس ها در زمین اولیه چه شکلی داشته اند. در طول هزارها میلیون سال تاریخ زمین، تغییرات حاصل در زمین آن قدر زیاد بوده که شکل نخستین آن از میان رفته است. اما یقین داریم که در گذشته های دور، چهره زمین با وضع امروزی آن متفاوت بوده است. قاره ها و اقیانوس ها تغییر شکل داده اند. مثلاً، در 200 میلیون سال پیش اقیانوس اطلس وجود نداشت. امریکای شمالی، اروپا و قسمتی از آسیا، به هم چسبیده بودند و قاره ای بزرگ به نام اورا سیا تشکیل می دادند. امریکای جنوبی، آفریقا،هندوستان، استرالیا و جنوبگان نیز یک قاره عظیم جنوبی به نام گندوانا می ساختند. امروزه، می توانیم بفهمیم که اقیانوس اطلس چگونه تشکیل شد و در هر زمان، چقدر وسعت داشت. جابه جایی قاره ها وقتی روشن می شود که به شباهت زیاد شکل حاشیه آن ها توجه کنیم. مثلاً، انطباق کناره های امریکای جنوبی و آفریقا زیاد است. همچنین سن سنگ های تشکیل دهنده بستر اقیانوس را می توا ن به دقت اندازه گیری کرد. هر چه از وسط ا قیانوس به کناره ها نزدیک شویم، سن سنگ ها بیشتر می شود. علت آن است که در وسط اقیانوس اطلس شکاف عمیقی وجود دارد که شبیه رشته ای از آتش فشان های کوچک است. سنگ های مذاب از داخل این شکاف خارج می شوند و با فشاری که وارد می آورند، دو نیمه اقیانوس اطلس را بازتر می کنند. با ایجاد بستر جدید اقیانوس، آفریقا به سوی شرق و امریکای جنوبی به سمت غرب می رود. البته سرعت این جابه جایی فقط بین 1 تا 10 سانتی متر در سال است. سطح زمین، از چند صفحه عظیم تشکیل شده است و این صفحه ها در جهات مختلف در حرکت اند. امریکای شمالی، سرانجام از غرب به روسیه می رسد. کالیفرنیا ( روی صفحه اقیانوس آرام ) ممکن است از امریکای شمالی جدا شود و آ فریقا ممکن است به سمت شمال حرکت کند و مدیترانه را از بین ببرد.