استفاده از نور بعنوان وسیله ای برای ارتباط ، پدیده جدیدی نیست . بشراولیه از نور برای ارسال پیام استفاده میكرد و با فرستادن علائم بصورت دود كه خود نوعی ارتباط نوری بود مقاصد خاصی رابه دیگران ابراز مینمود.تا مدتها دود تنها وسیله ارتباطی میان افراد قبایل دور از هم بشمار میرفت . بشر پس از مدتی دریافت كه از نور میتوان برای فرستادن پیام و رمز از طربق فانوسهای دریائی نیز بهره بگیرد. تجربیات اولیه و ا بتدائی بشر در قرودن بعد بصورت پیشرفته تری بكار گرفته شد.
برای برقراری ارتباط و انتقال پیام وجود فرستنده و گیرنده و محیط انتشار ضروری است . در سیستمهای مخابراتی كابل بعنوان یكی از محیطهای انتشار و انتقال اطلاعات از فرستنده به گیرنده بكار میرود. بشر از مدتها پیش فكر استفاده از كابلهای دیگر بجای كابل فلزی را در سر میپروراند و برای جایگزینی سیستم كم هزینه اما دارای كیفیت بهتر و كاربرد بیشتر "شیشه و نور" را برای ارسال اطلاعات ، راه حل منطقی و مناسبی یافت و در نهایت الیاف نوری را مناسب تر از كابلهای فلزی تشخیص داد.
اولین كسانی كه در قرون اخیر به فكر استفاده از نور افتادند ، انتشار نور را در جو زمین تجربه كردند. اما وجود موانع مختلف نظیر گردوخاك، دود، برف ، باران ، مه و ... انتشار اطلاعات نوری در جو را با مشكل مواجه ساخت . بعدها استفاده از لوله و كانال برای هدایت نور مطرح گردید . نور در داخل این كانالها بوسیه آینه ها و عدسی ها هدایت میشد ، اما از آنجا كه تنظیم این آینه ها و عدسی ها كار بسیار مشكلی بود این كارها هم غیر عملی تشخیص داده شد و مطرود ماند.
كاكو و كوكهام انگلیسی برای اولین بار استفاده از شیشه را بعنوان محیط انتشار مطرح ساختند. آنان مبنای كار خود را بر آن گذاشتند كه به سرعتی حدود 100 مگابیت بر ثانیه و بیشتر بر روی محیط های انتشار شیشه دست یابند. این سرعت انتقال با تضعیف زیاد انرژی همراه بود .این دو محقق انگلیسی ، كاهش انرژی را تا آنجا میپذیرفتند كه كمتر از 20 سی بل نباشد . اگر چه آنان در رسیدن به هدف خود ناكام ماندند ، اما شركت آمریكائی ( كورنینگ گلس ) به این هدف دست یافت. در اوایل سال 1960 میلادی با اختراع اشعه لیزر ارتباطات فیبرنوری ممكن گردید.
بنحویكه طرح یك منبع نوری تعدیل شده كه بتواند اطلاعات را انتقال دهد ارائه شد. در سال 1966 میلادی ، دانشمندان در این نظریه كه نور در الیاف شیشه ای هدایت میشود پیشرفت كردند كه حاصل آن از كابلهای معمولی بسیار سودمندتر بود . چرا كه فیبرنوری بسیار سبكتر و ارزانتر از كابل مسی است و در عین حال ظرفیت انتقالی تا چندین هزار برابر كابل مسی دارد.
توسعه فناوری فیبرنوری از سال 1980 میلادی به بعد باعث شد كه همواره مخابرات نوری بعنوان یك انتخاب مناسب مطرح باشد. تا سال 1985 میلادی در دنیا نزدیك به 2 میلیون كیلومتر كابل نوری نصب شده و مورد بهره برداری قرار گرفته است.
فیبر نوری در ایران
اولین فیبرنوری بین شهری بطول 54 كیلومتر بین تهران و كرج در سال 1368 اجرا گردید و در ادامه آن طرح فیبرنوری چهار مسیر با طول 516 كیلومتر در مسیرهای تهران - ساوه ، تهران - گرمسار- تهران - قزوین و ارتباط بین ساختمان میدان امام خمینی و مجتمع مخابراتی انقلاب اسلامی به اجرا گذاشته شد. بخشی از شبكه اصلی فیبرنوری بالغ بر 2130 كیلومتر مربوط به پروژه فیبرنوری بین المللی TAE است كه با نصب و راه اندازی این پروژه ، آسیا و اروپا از طیق كابل نوری به یكدیگر متصل شده اند و ایران در این مسیر یكی از مهمترین مراكز ترانزیت مخابراتی است . دراینجا میتوان به نصب و راه اندازی پروژه فیبرنوری TAE داخل كشور از باجگیران تا مرز بزرگان و نصب و راه اندازی پروژه رادیوئی TAE و سیستم پشتیبان فیبرنوری در تركمنستان اشاره كرد.
فن آوری مورد استفاده برای سیستمهای انتقال SDH میباشد كه ظرفیت آن برای تجهیزات رادیوئی 155 مگابیت در ثانیه و برای تجهیزات فیبرنوری 622/2 مگابیت در ثانیه است و با به خدمت گرفتن این فن آوری انتقال 7440 هزار كانال صوتی روی هر زوج تار فیبرنوری امكان پذیر خواهد بود.
شایان ذكراست شركت كابلسازی شهید قندی از سال 1368 در راستای خودكفائی صنعتی تولید كابل فیبرنوری را با ظرفیت 40 هزار كیلومتر در سال آغاز كرد.
مهمترین پروژه های فیبرنوری ایران
مهمترین پروژه های فیبرنوری در كشور اعم از ارتباطات بین الملل و داخل كشور بشرح ذیل است:
1- پروژه TAE
پروژه مذكور یك شبكه مخابراتی فیبرنوری میان كشورهای اروپائی و آسیائی میباشد كه طراحی و اجرا گردیده است و از شانگهای چین شروع و در فرانكفورت آلمان خاتمه مییابد.این پروژه علاوه بر تامین ارتباط مخابرات داخل كشورهای عضو ، ارتباط بین المللی كشورهای عضو را نیز برقرار مینماید. مسیر اصلی كه پروژه در ایران طی كرده است 2130 كیلومتر میباشد كه ورودی آن از مرز بازرگان در آذربایجانغربی و خروجی آن باجگیران در استان خراسان میباشد و از شهرهای تبریز ، زنجان ،قزوین ، تهران ،سمنان ، شاهرود ، سبزوار و قوچان میگذرد.
2- پروژه جاسك - فجیره
این پروژه در سال 1370 به طول 160 كیلومتر فیبرنوری بین جاسك و فجیره در كشور امارات مورد بهره برداری قرار گرفت و باعث سهولت در امر ارتباطات بین المللی بین ایران و كشورهای حوزه خلیج فارس گردید.
3- پروژه فیبرنوری برنامه پنج ساله اول ، دوم و سوم
در راستای پیگیری جدی شبكه فیبرنوری بعنوان زیرساخت اصلی شبكه انتقال كشور ، برنامه پروژه های فیبرنوری در قالب خطوط اصلی ، بین الملل ، خطوط فرعی و بین مراكز شهری بمنظور تامین نیاز روزافزون ارتباطات مخابراتی ( تلفن ثابت - همراه - دیتا و ...) تنظیم گشته و در جهت تحقق اهداف قدمهای موثری برداشته شده است.
بطوریكه طی سالهای برنامه پنج ساله اول حدود 1577 كیلومتر فیبرنوری ( خطو اصلی ، خطوط بین الملل و بین مراكز شهری) و دربرنامه پنج ساله دوم حدود 7351 كیلومتر (خطوط اصلی و بین مراكز شهری) نصب و راه اندازی شده است. همچنین در برنامه پنج ساله سوم(83-79 ) نصب و راه اندازی 17132 كیلومتر فیبرنوری پیش بینی شده بود كه با تلاش شبانه روزی پرسنل متخصص شركت مخابرات ایران تا پایان برنامه ، 16249 كیلومتر آماده بهره برداری گردید.
