فلج مغزی ذر نوزادان:
نوزادان مبتلا به فلج مغزی را دریابیم
وقتی
از فلج شدن دست یا پا صحبت میكنیم همه ما میتوانیم بهراحتی آن را تصور
كنیم، اما وقتی از فلج مغزی صحبت به میان میآید، شاید برای خیلیها
غیرقابل تصور باشد كه مغز هم بتواند فلج شود و اینكه اصلا فلجشدن مغز
چگونه است.
فلج مغزی(cp)
واژهای است كه برای توصیف وضعیتی استفاده میشود كه در آن حركات بدن و
هماهنگی عضلات مختل میشود. این حالت از آسیب یك یا چند ناحیه از مغز در
دوره جنینی یا نوزادی ناشی میشود. كسی كه به فلج مغزی مبتلا میشود، به
علت آسیب مغزی دچار فلجشدگی بعضی از عضلات بدن میشود. این كودكان
نمیتوانند همانند همسن و سالهایشان به راه رافتن، حرفزدن، غذاخوردن یا
بازی كردن بپردازند.
فلج مغزی پیشرونده و مسری نیست. البته این بیماری
قابل درمان هم نیست، ولی آموزش به بیمار و استفاده از تكنولوژی موجود
میتواند تا حدی در بهبود زندگی این افراد نقش داشته باشد.
فلج مغزی؛ بیماری با علل ناشناخته
علت بیشتر موارد فلج مغزی ناشناخته است. بنابراین
هنوز نمیتوانیم علت فلج مغزی را در بیشتر كودكان مبتلا به فلج مغزی
مادرزادی ارزیابی كنیم. البته میدانیم كه بیشترین خطر فلج مغزی نوزادان
نارس را تهدید میكند. نوزادان كوچكی كه در 5 دقیقه اول پس از به دنیا
آمدن گریه نمیكنند، بیش از 4 هفته زیر دستگاه میمانند و آنهایی كه دچار
خونریزی مغزی شدهاند. نوزادانی كه اختلال مادرزادی قلب، كلیه یا نخاع
دارند نیز در خطر بیشتری برای ابتلا به فلج مغزی قرار دارند. تشنج در
نوزادی كه تازه به دنیا آمده است نیز خطر فلج مغزی را افزایش میدهد.
بیشتر كودكان مبتلا به فلج مغزی ناهنجاری مادرزادی
مغزی دارند. وقتی فلج مغزی تشخیص داده میشود، معمولا والدین احساس گناه
میكنند و فكر میكنند كه چه كار اشتباهی انجام دادهاند كه باعث این
واقعه شده است. البته این والدین باید بدانند كه درست است مراقبت هنگام
تولد مناسب نقش مهمی در جلوگیری از اختلالات نوزادی ایفا میكند، اما گاهی
اوقات مشكلات مادرزادی حتی وقتی والدین همه دستورات پزشك را اجرا میكنند
نیز رخ میدهند.
نشانههای زودهنگام و تاخیری یك بیماری
نشانههای فلج مغزی معمولا در اوایل نوزادی كشف
نمیشوند و به مرور با بلوغ سیستم عصبی كودك مشخص میشوند. اولین نشانهها
شامل تاخیر رشدی مانند گردن گرفتن، غلت زدن، نشستن بدون كمك، چهار دست و
پا رفتن یا راه افتادن است. شكلگیری دست غالب قبل از 18 ماهگی از
نشانههای زودهنگام فلج مغزی است. در این حالت به علت ضعف ماهیچههای یك
طرف كودك بیشتر كارها را با دست دیگر انجام میدهد. هرچه شـدت آسـیـب
مـغزی بیشتر باشد مشكلات و نـاتـوانـیهـای كودك شدیدتر خواهد بود و
تـشـخـیـص آنـهـا آسـانتر میشود. در این كودكان وضعیت ماهیچهها
غیرطبیعی است و ماهیچهها بیش از اندازه سفت یا شل میشوند و كودك
اندامهای خود را در وضعیت نامناسبی نگه میدارد.
اختلالات اسكلتی هم به صورت كوتاه شدن اندامهای
یك سمت بدن در بعضی از كـودكـان دیـده مـیشـود. در ضـمن بعضی از كودكان و
نه همه آنها به عقبماندگی ذهنی دچار میشوند. به طور كلی هرچه عقبماندگی
شدیدتر باشد ناتوانی كودك بیشتر خواهد بود.
صحبت كردن از حركات ماهیچههای زبان، گلو و دهان
ناشی میشود. بعضی از كودكان مبتلا به فلج مغزی نمیتوانند به درستی این
ماهیچهها را كنترل كنند بنابراین دچار اختلال تكلم میشوند، حتی ممكن است
بعضی از آنها با اختلال بلع مواجه شوند. از دست دادن نسبی شنوایی، مشكلات
بینایی مانند انحراف چشم، خرابی زودهـنـگـام دندانها و مشكل كنترل ادرار
و مدفوع از دیگر نشانههای ابتلا به فلج مغزی است كه با شیوع متفاوت در
مبتلایان به این بیماری مشاهده میشود.
علائمی كه با مشاهده آنها باید به پزشك مراجعه كنید
اگر كودكتان نارس به دنیا آمده، وزن هنگام تولد
كم داشته و دچار عوارض ناشی از زایمان شده است، باید در طول زمان به دقت
از نظر نشانههای فلج مغزی بررسی و پایش شود. بنابراین با مشاهده هر یك از
موارد زیر در اولین فرصت كودك را برای معاینه بیشتر نزد پزشك ببرید:
كودكتان تشنج دارد یا اینكه حركاتش پرشی و ناگهانی یا ناهماهنگ و آرام به
نظر میآید. ماهیچههای كودكتان سفت یا بیش از حد شل است. اگر كودكتان با
رسـیـدن به سن یك ماهگی در پاسخ به صداهای بلند چشمهایش را نمیبندد باید
او را به پزشك نشان دهید. همچنین كودكتان باید در 4 ماهگی بتواند سرش را
به سمت صدا برگرداند و دستش را برای گرفتن اسباببازی دراز كند. به علاوه
كودك شما باید قادر باشد در 7 ماهگی بدون كمك دیگران بنشیند. از دیگر
نشانههایی كه باید به آن توجه كنید این است كه كودكتان باید بتواند با
رسیدن به 12 ماهگی لغات را به زبان بیاورد. با نگاه كردن به ظاهر كودك خود
نیز میتوانید نكات مهمی را دریابید. به عنوان مثال به چشمهای كودكتان
نگاه كنید تا انحراف نداشته باشند. همچنین راه رفتن او را زیر نظر بگیرید
و اگر مشاهده كردید كه او قدمهای نامناسبی برمیدارد او را نزد پزشك
ببرید.
مواردی كه بیان شد از نشانههای قابل توجه فلج
مغزی هستند. در صورت مشاهده هرگونه مشكلی كه بیانگر عدم كنترل روی حركات و
ماهیچهها باشد باید كودكتان را به پزشك نشان دهید.
تشخیص و درمان فلج مغزی
یك آزمون قطعی برای تشخیص فلج مغزی وجود ندارد
بلكه تـشـخیص این بیماری توسط معاینه پزشك و مجموعهای از آزمونهای
تشخیصی آزمایشگاهی صورت میگیرد. از روشهای تـصـویـربرداری مغزی نیز برای
بررسی ساختار مغز و كشف ناهنجاریهای آن استفاده میشود. همچنین از نوار
مغزی)EEG( بـرای تـشـخیص فلج مغزی ناشی ازتشنج و همچنین از نوار عضله)EMG(
و آزمون هدایت عصبی)NCS( برای افتراق فلج مغزی از سایر اختلالات ماهیچهای
و عصبی استفاده میشود.
باید بدانید كه برای فلج مغزی درمان قطعی وجود
ندارد و در واقع ما با درمانهای حاضر سعی میكنیم تا ناتوانیهای نـاشـی
از فـلـج مـغـزی را كـاهـش دهیم. درمان توانبخشی این كودكان كه موجب
بهبودی فعالیتهای روزمره آنها میشود از مراحل مختلفی تشكیل میشود. در
جریان درمان فیزیكی نرمشهایی به كودك داده میشود تا قدرت و هماهنگی
عضلات وی بهتر شود.
برای بعضی از كودكان ممكن است از آتلها و
نگهدارندههای ویژهای برای نشستن و راه رفتن استفاده شود. اسپاسم عضلانی
توسط تزریق داروهای شلكننده عضله برطرف میشود و این كار موجب افزایش
دامنه حركت، كاهش بدشكلی و پاسخ بهتر به درمان فیزیكی میشود. به علاوه در
صورتی كه كودك مبتلا به مشكل زمینهای مانند تشنج، مشكل در غذا خوردن،
اختلال بینایی و... باشد باید درمان لازم صورت گیرد. بیشتر كودكان مبتلا
به فلج مغزی دچار مشكلات روحی و رفتاری میشوند به همین جهت ترتیب دادن
جلسات روانپزشكی میتواند مثمرثمر باشد.
زندگی با فلج مغزی دشوار است. اما با مراقبت مناسب
و آموزش میتوانید زندگی كودكتان را به حالت معمول نزدیكتر كنید. شما
باید تلاش بیشتری به خرج دهید تا كودكتان بتواند با زندگی سازگار شود و در
آینده مستقل باشد. مواردی از كودكان مبتلا به فلج مغزی وجود داشتهاند كه
در آموزش پیشرفت قابل توجهی داشتند. حتی بعضی از آنها توانستهاند وارد
دانشگاه شده و فارغالتحصیل شوند و مانند یك انسان مستقل بزرگسالی خود را
سپری كنند.
علت بیشتر موارد فلج مغزی ناشناخته است. بنابراین
هنوز نمیتوانیم علت فلج مغزی را در بیشتر كودكان مبتلا به فلج مغزی
مادرزادی ارزیابی كنیم. البته میدانیم كه بیشترین خطر فلج مغزی نوزادان
نارس را تهدید میكند. نوزادان كوچكی كه در 5 دقیقه اول پس از به دنیا
آمدن گریه نمیكنند، بیش از 4 هفته زیر دستگاه میمانند و آنهایی كه دچـار
خـونـریـزی مغزی شدهاند. نوزادانی كه اختلال مادرزادی قلب، كلیه یا نخاع
دارند نیز در خطر بیشتری برای ابتلا به فلج مغزی قرار دارند. تشنج در
نوزادی كه تازه به دنیا آمده است نیز خطر فلج مغزی را افزایش میدهد.
بیشتر كودكان مبتلا به فلج مغزی ناهنجاری مادرزادی
مغزی دارند. در كل باید گفت همانطور كه در نمودار مقابل مشخص است عوامل
مختلف با درصد ابتلای متفاوت میتوانند باعث تولد نوزاد با مشكلات و
نارساییهای مغزی شوند.
منبع:جام جم آنلاین