تبیان، دستیار زندگی

پاسخ : احكام شرعي در دين اسلام همگي در مسير تكامل انسان است و داراي مصلحت. انسان در پرتو عمل به اين احكام از آن مصالح بهره‏مند مي‏شود، ولي چه بسا او به دليل نارسايي و محدوديّت انديشه نتواند به بسياري از اسرار احكام و مصالح آگاهي يابد. بايد دانست كه اين ناآگاهي از فلسفه احكام زياني به انسان وارد نمي‏سازد. اين است كه او در راه انجام وظايف بكوشد. بنابراين مثلاً آنچه درباره نماز ميّت مهم است، عمل كردن به دستور نماز ميّت و انجامش بنابر فرمان خداست، ولي اين كه چرا بايد اين نماز را ايستاده خواند يا چرا ركوع و سجود ندارد، دانستنش لازم نيست و تأثيري در هدف از انجام آن ندارد. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : اين گونه حدود بر اساس مصالح مهم اجتماعي است. البته بريدن دست دزد، داراي شرايطي است و پيش از حصول آنها دست بدين كار نمي‏زنند. كوتاه سخن آني كه بريدن دست دزد، از كيفرهايي است كه خداوند به صراحت بدان فرمان داده است و شك نيست كه فرمانهاي خداوند همه داراي سودها و مصلحتهايي بسيار مهم است و ما كه به خداوند ايمان داريم، نبايد در درستي فرمانهايش شك كنيم. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : به نظر مي‏رسد كه اسلام با اين دستورها مي‏خواهد سه چيز را تأمين كند: اوّل: دوري جستن از آيين بت‏پرستان كه حيوانات را به نام بت سر مي‏بريدند. از اين رو، گفتن نام «خدا» جزوي از برنامه ريشه كن ساختن افكار بت‏پرستي است. دوم: بيرون رفتن كامل خون از بدن حيوان دانش پزشكي امروز زيانهايي توجّه برانگيز براي خوردن خون كشف كرده است. خون هميشه سرشار از انواع ميكروبهاست. از طرفي، به تجربه ثابت شده است كه تغذيه گوشت با خون، روحيّات و صفات اخلاقي نامطلوبي در انسان پديد مي‏آورد. از آن جمله است ضعف عواطف و ستمگري و قساوت قلب. سوم: تسريع در جان دادن حيوان و جلوگيري از شكنجه و آزارش كه با عدالت سازگار نيست. اين كار با قطع چهار رگ گردن بيدرنگ حاصل مي‏گردد. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : احكام اسلام بر مصالح انسان و جامعه انساني استوار است؛ يعني هر چه واجب شده است، داراي مصلحتي است و هر چه حرام شده است، داراي مفسده‏اي است. مستحبات و مكروهات نيز اين اصل صادق است، ولي عقل ما نمي‏تواند به اين مصالح و مفاسد آگاهي يابد جز گوشه‏اي از آنها كه از زبان خود پيامبر«صلي الله عليه وآله» شنيده شده است. آنچه ما را به رستگاري مي‏رساند، اين است كه به اين احكام به دقّت عمل كنيم. بنابراين، اذان و اقامه، كه در نماز مستحب است نيز داراي مصالحي است. چنانچه اذان و اقامه را انجام دهيم، از مصالح و سودهاي ارزشمندش برخوردار خواهيم شد. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : اين موضوع كه دختران زودتر از پسران بالغ مي‏شوند، جاي ترديد نيست. در تمام نژادهاي بشري، دختران زودتر از پسران براي ازدواج آماده مي‏شوند؛ يعني زودتر رشد مي‏كنند و بالغ مي‏شوند. معمولاً در مناطق معتدل، دختران در حدود ده سالگي و پسران در حدود پانزده سالگي بالغ شوند، ولي در برخي جاهاي ديگر تفاوتهايي به چشم مي‏خورد؛ مثلاً گاه دختران در حدود سيزده سالگي بالغ مي‏شوند. به هر حال، اسلام قانوني كلّي براي تكليف برنهاده است كه دختران از نه سال قمري و پسران از 15 سال قمري بايد واجبات ديني خود را انجام دهند. در مورد ازدواج، اسلام بر آن نيست كه حتماً در اين سن ازدواج صورت گيرد، بلكه دختر و پسر مي‏توانند تا زماني كه آماده ازدواج شوند، آن را به تأخير اندازند. ولي در همان حال، بالا بردن سن ازدواج، كاري درست نيست؛ زيرا مفاسدي پديد مي‏آورد كه هم براي دختران و هم براي پسران بسيار زيانبار است. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : اين قاعده كه «هر چه عقل بدان حكم كند، شرع نيز بدان حكم مي‏كند» در صورتي مصداق مي‏يابد كه عقل مصالح و مفاسد را به تمام و كمال تشخيص دهد. ولي برخي جاها، تشخيص عقل در حدّ احتمال است. شايد بتوانيم فلسفه‏ها و حكمت‏هايي براي احكام از ديدگاه عقل بيان كنيم، امّا نمي‏توانيم حكمت يك حكم را منحصر در آنچه بدانيم كه عقل مي‏گويد. چه بسا حكمتهايي ديگر در ميان باشد كه از ديد عقل پنهان است. توجّه به اين نكته لازم است كه عقل پس از اثبات حقانيّت دين، حلال و حرام و واجب و... را به صورت تعبّدي مي‏پذيرد؛ زيرا در فهم علّت بسياري از احكام ناتوان است. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : دليلي بر نجس بودن بخار بول در دست نيست؛ زيرا آنچه نجس است، بول است نه بخار آن. وانگهي، بخار بول را نمي‏توان «بول» دانست. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : تمام احكام اسلامي بر مصلحت استوار است؛ يعني اگر چيزي در سالام واجب يا حرام است، از روي مصلحت آدميان است. خداوند درباره قصاص مي‏فرمايد: «ولكم في القصاص حيوة يا اُولي الألباب(2)؛ اي خردمندان، شما را در قصاص زندگاني است.» انسان آن گاه مي‏تواند در جامعه زندگي كند و بكوشد و به شكوفايي رسد كه جانش در امان باشد و اگر هر كس بتواند به هر جنايتي دست زند و كيفري سخت در پيش نباشد، زندگي انسان از هم مي‏پاشد و نظام اجتماعي مي‏گسلد. از اين رو، اسلام براي حفظ نظام اجتماعي و ارج نهادن به حق و عدالت، به قصاص فرمان داده است. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : احكام شرعي پيرو مصالح واقعي انسان و جامعه انساني‏اند؛ چه در اسلام واجب شده است، داراي مصلحتي است و آنچه حرام شده است، داراي مفسده‏اي است. شايد اين كه دنبلان حرام شمرده شده است، به دليل زيانهايي باشد كه در خوردن آن هست و اين زيانها در خوردن تخم خاويار نيست. اين كه هر دو عامل تكثير موجود زنده‏اند، دليل نمي‏شود كه هر دو حرام شوند. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : تمام احكام و دستورهاي اسلام از روي مصالح است. در اسلام هيچ واجبي بي‏مصلحت و هيچ حرامي بي‏مفسده نيست. بنابراين، يا كشتن چنين گاوي داراي مصلحت است و يا ماندنش داراي مفسده است و از اين رو، اسلام دستور داده است كه آن را بكشند، گرچه ما نتوانيم به درستي حكمت آن را دريابيم. « بخش پاسخ به سؤالات »