تبیان، دستیار زندگی

پاسخ : هدف از آفرينش انسان، تكامل و رسيدن او به مقام قرب خداوند است. اين هدف از رهگذر كوشش و آزمايش، آن هم از راه انجام وظايف حاصل مي‏شود. معناي عبادت نيز اين است كه از همان راه كه خداوند نمايانيده است، عبادتش كنيم. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : چون مرد كمتر از زن تحت تأثير احساسات واقع مي‏شود و تصميمات عاقلانه‏تري مي‏گيرد خلاف زن، البته گاهي عكس اين مطلب گاهي صادق است، ولي در مورد حكمت يك حكم، معمولاً غالب در نظر گرفته مي‏شود و همانطور كه حكمت بسياري از احكام با تحليلات ما ناسازگار است، اين حكم هم چنين است. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : هر فرهنگي، معيارها و قانون‏هاي خاصّ خود را دارد و واژه‏ها نيز بر همين اساس، استعمال مي‏شوند. مثلاً همين لغت شهيد از چنين بار فرهنگي برخوردار است. از آنجا كه كار دين انقلاب در انگيزه‏ها بوده است پس بهترين انگيزه براي كارها را ايمان مي‏داند و شرط قبول اعمال را هم همين ايمان به خدا دانسته است در قرآن آمده است: «مَنْ عمل صالحاً مِنْ ذكراَوْ اُنْثي و هو مؤمن(1)؛ هر مرد و زني كه عملي نيكو انجام دهد و(به شرط آنكه) مؤمن باشد به او زندگي طيب عطا مي‏كنيم». و اين روشن است كه كار با هدف و انگيزه برتر، برتر است. و امّا شهيد كسي است كه به خويشتن و ارزش خويش واقف و شاهد شده و در بازار خريداران عمر خود را به بهترين كس سپرده است. پس مدال شهيد به او اعطاء مي‏شود و نه به ديگري زيرا اوست كه به اين نداي خداوند پاسخ داده كه مي‏فرمايد: «ان اللَّه اشتري‏ من المؤمنين اموالهم و انفسهم بانّ لهم الجنه(2)؛ خداوند از مؤمنين اموال و جان‏هاشان را مي‏خرد و در مقابل به آنان بهشت را مي‏دهد». و اين شهيد است كه حتّي‏ غسل ندارد(3)و با لباس خويش به خاك سپرده مي‏شود. البته در ديدگاه وسيع قرآن كساني كه نيكو كارند با بدكاران مساوي نيستند امّا هر عملي با ميزان‏هاي ويژه سنجيده مي‏شود. « بخش پاسخ به سؤالات »1) سوره نحل، آيه 97.2) سوره توبه.3) اگر در معركه جنگ شهيد شود.

پاسخ : نخست بايد توجّه داشت كه وضع كننده احكام اسلامي خداوند است؛ خداوندي كه جهان آفرينش بر اساس اراده و مشيّت اوست. انسان را او آفريده و قوانيني نيز كه بر جهان حاكم است، همه آفريده اوست و همان خداوند بر اساس نيازها و مصالح انسان، قوانيني وضع فرموده است. بنابراين، احكام اسلامي، به هيچ روي با علم ناسازگار نيست؛ زيرا علم چيزي نيست جز كشف آنچه خداوند آفريده است. هيچ كس چون خداوند از آفريده خويش آگاه نيست و اگر كسي پاره‏اي احكام اسلامي را با علم ناسازگار بداند، از آن روست كه نظريه او نادرست است و بر اصول علمي درست استوار نيست. اينك، اگر در طب به اثبات رسيده باشد كه استبراء داراي زيانهايي براي بدن انسان است، بي‏گمان بايد در چگونگي اثبات اين نظريه ترديد و بازنگري كرد. وانگهي دانش طب هنوز به آن جا نرسيده است كه همه مجهولات طبي را كشف كرده باشد. سخن آخر آن كه انسان براي نيل به رستگاري بايد به فرمانهاي خداوند عمل كند و اين كه علّت و حكمت اين فرمانها چيست، تأثيري در رستگاري او ندارد. البته، به اصول دين بايد از روي آگاهي و دانش ايمان آورد، ولي از آن پس، انسان مؤمن و خردمند، ديگر دستورها و تعاليم ديني را از روي تعبّد به راحتي مي‏پذيرد. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : بايد توجّه داشت كه هر چند ادرار و عرق از نظر تركيب شيمايي به يكديگر شبيهند، ولي با يكديگر داراي تفاوت نيز هستند مي‏تواند علّت اختلاف حكم آنها باشد؛ زيرا ادرار داراي گونه‏هايي موادّ سمّي است كه در عرق يافت نمي‏شود. در ادرار موادّ زير يافت مي‏شود: 1. اوره؛ 2. اسيداوريك؛ 3. اوراتها؛ 4. اوروبيلين؛ 5. اسيد هيپوريك؛ 6 و 7. اروكرم و اروبيلين كه هر دو از موادّ رنگي ادرارند. 8. مواد معدني و استثنائاً «گلوكز» در بيماران مبتلا به ديابت و آلبومين در بيماران مبتلا به آلبومين. ولي در عرق موادّ زير يافت مي‏شود: 1. اوره؛ 2. اسيد اوريك؛ 3. اوراتها؛ 4. مواد معدني. بنابراين، موادّ رنگي و اسيد هيپوريك كه هر دو سمّي‏اند، در تركيب شيميايي عرق يافت نمي‏شوند. ديگر آن كه عرق از منافذ پوست، دفع و بي‏درنگ بخار مي‏شود و اين تبخير از نشو و نماي ميكروبها در سطح بدن پيشگيري مي‏كند و حال آن كه ميكروبها ممكن است در ادرار باقي مانند. پس مي‏توان از اين گذر به برخي علّتها دست يافت كه موجب شده‏اند دي آيين مقدّس اسلام عرق بدن، پاك و ادرار نجس شمرده شود؛ زيرا اوّلاً موادّ رنگي و اسيد هيپوريك، تنها در تركيب شيميايي ادرار يافت مي‏شوند، و ثانياً مقدار اوره ادرار، كه آن نيز سمّي است، بيشتر است، و ثالثاً عرق در سطح پوست بخار مي‏شود و فرصتي براي نشو و نماي ميكروبهاي روي پوست باقي نمي‏ماند، و سرانجام آن كه تركيبات ادرار تقريباً ده برابر غليظتر از تركيبات عرق است و مي‏دانيم كه اين تفاوت مي‏تواند يكي را كاملاً زيانبار و ديگري را بي‏زيان كند. از همه گذشته، پرهيز از عرق بسيار مشكل و سخت است، در حالي كه پرهيز از ادرار به هيچ وجه سخت نيست و اين خود، تفاوتي ديگر است. پاسخهاي بالا از ديدگاه علوم تجربي است، امّا بايد توجّه داشت كه اصولاً شخص مؤمن همواره معتقد است كه: «وما آتاكم الرّسول فخدوه وما نهاكم عنه فانتهوا؛ آنچه رسول مي‏گويد، برگيريد و از آنچه نهي مي‏كند، دوري كنيد». مسلمان بر اين باور است كه پيامبرش از روي ناآگاهي و هوا سخن نمي‏گويد و با اين حال پرسش در اين گوه مسائل نيست. البته، گاهي پرسش براي آگاهي است كه اين طبيعي و پسنديده است و براي مقابله با مخالفان، سودمند. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : بسياري از قوانين، داراي اثر اجتماعي و رواني‏اند اگر چه در عمل، اندكي از آنها استفاده شود؛ مثلاً همين كه اسلام اجازه مي‏دهد اولياي مقتول، شخص را قصاص كنند، موجب مي‏شود بسياري از كسان كه مي‏خواهند دست به خون ديگري بيالايند، خود را در خطر بينند و از اين كار چشم پوشند. حق قصاص، به خودي خود، مي‏تواند اثري حياتي براي اجتماع به همراه آورد و مردم را از جنايت دور سازد هر چند در عمل از اين حق بسيار اندك استفاده شود. به عبارت ديگر، آنچه مايه بقا و ايمني انسان در برابر تجاوز ديگران است، همان اختيار قانوني بر انجام قصاص است نه اقدام به آن. تشريع قانون قصاص موجب كاهش امار جنايت است، ولي هرگز اسلام اولياي مقتول را مجبور نكرده است كه از اين حق قانوني استفاده كنند، بلكه به آنان اختيار داده است كه اگر بخواهند از در عفو گذشت وارد شوند و از سر تقصير جاني درگذرند يا ديه بپذيرند. بنابراين، اسلام با تشريع دو قانون قصاص و عفو، به دو هدف والا رسيده است. از سويي به اولياي مقتول حق قصاص و انتقام داده است و بدين سان از بروز جنايت پيشگيري كرده است و از سويي ديگر، اولياي مقتول را در استفاده از حق قانوني خود آزاد گذارده تا اگر بخواهند بر شخص جاني منّت گذارند و او را عفو كنند؛ زيرا گاه مصلحت ايجاب مي‏كند كه او را ببخشايند، يا از او ديه بستانند. گاه اگر از قصاص چشمپوشي شود، چه بسا انديشه تجاوز در شخص جاني و ديگران توان گيرد. در اين صورت، شايسته است كه اولياي مقتول از اين حق قانوني استفاده كنند. ولي گاه چنين نيست و مصلحت ايجاب مي‏كند كه از گناه او چشم پوشند و او را ببخشايند. در اين صورت، عفو و گذشت بهتر از قصاص و انتقام است و تشخيص اين دو مورد از يكديگر چندان سخت نيست(7). « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : ويژگي اسلام در برخورد با گناهاني مانند زنا چنين است كه از سو كيفر اين گناهان را سنگين قرار داده است كه از تازيانه و تبعيد آغااز مي‏شود و در برخي موارد به اعدام مي‏انجامد، و از سويي ديگر راه اثبات جرم را سخت دانسته است تا آن جا كه شمار شهود لازم را براي آن را دو برابر شمار شهود لازم براي ديگر جرمها قرار داده و حتّي يك بار اقرار خود شخص گناهكار را نيز كافي ندانسته است. هدف از وضع اين گونه قوانين پيشگيري از ارتكاب جرم است، نه تنها اعدام و از ميان بردن گناهكاران. كساني كه به اين گناهان آلوده‏اد، هر لحظه، كيفر سخت را در پيش خود مي‏بينند و احتمال مي‏دهند كه بر اثر پيش‏آمدي، جرمشان به اثبات رسد. ترس و وحشت آنان را فرا مي‏گيرد. اين ترس، بيشتر افراد را از انجام و تكرار بازمي‏دارد(4). « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : نجاست هر چيز داراي اسرار و عللي گوناگون است. دسته‏اي از آنها ذاتاً ناپاك و پليد و آلودگي بدانها موجب بسياري از بيماريهاست؛ مانند بول و خون. از اين رو، اسلام آنها را نجس دانسته است. برخي ديگر پليدي ظاهري ندارند، ولي داراي پليدي معنوي‏اند و همين سبب شده است كه اسلام آنها را ناپاك بشمارد؛ مانند كفّار. ممكن است كافر از نظر ظاهر پاك و تميز باشد، ولي از آن جا كه به دين راستين الهي معتقد نيست، داراي آلودگي روحي است و اين آلودگي هرگز با نظافت بدن و رعايت اصول بهداشتي از ميان نمي‏رود. اسلام براي حفظ باورهاي مسلمانان، اشخاص كافر را ناپاك شمرده است تا از آميزض مسلمانان با آنان پيشگيري كند. اگر آنان پاك مي‏بودند و با مسلمانان مي‏آميختند، چه بسا افراد سست ايمان را با افكار و گفتار خويش از دين خارج مي‏ساختند و افزون بر اين، در جوامع اسلامي نفوذ مي‏كردند و چه بسا عليه مسلمانان دست به توطئه مي‏زدند، ولي آميزش محدود با آنان چنين خطرهايي در پي ندارد. برخي ديگر از نجاسات، جامعه و فرد را به تباهي مي‏كشانند؛ مانند مشروبات الكلي. درست است كه الكل، اشيا را ضدعفوني مي‏كند، ولي آشاميدن نوشابه الكلي موجب تباهيهايي بي‏شمار است. اسلام براي پيشگيري از اين تباهيها آن را نجس شمرده و بدين وسيله محدوديتهايي براي نزديك شدن مسلمانان بدان پديد آورده است، مردم مسلمان از نوشيدن آن خودداري مي‏كنند. زيرا اگر چيزي ناپاك و نجس باشد، فرد مسلمان مي‏كوشيد تا هر چه بيشتر از آن چيز دور ماند و زندگي خود را بدان نيالايد و همين شيوه برخورد، بهترين گونهئ مبارزه با مشروبات الكلي است(3). « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : وقتي بر اساس دليلهاي محكم ثابت باور كنيم كه قرآن، كتاب آسماني است و از سوي خدا نازل شده است و پيروي از تعاليمش بر همهن آدميان لازم است بايد ايمان آوريم كه احكام قران بر حكمت و دانش بيكران خداوند استوار است و هر چيزي كه در قرآن واجب شمرده شده است، مصلحت يا مصلحتهايي دارد و هر چيزي كه حرام شمرده شده است، زيان يا زيانهايي دارد. در قرآن كريم، از حرمت گوشت خوك به آشكارا سخن رفته است. البته، گوشت خوك داراي زيانهايي است، ولي اگر ما از اين زيانها آگاه باشيم، نبايد موجب شود كه در درستي حكم خداوند شك كنيم. دانش امروز ثابت كرده است كه يكي از بيماريهاي خطرناك به نام «تريكنويز» يا «تريشينوز» از گوشت خوك پديد مي‏آيد. اين بيماري ناشي از كرمي است به نام «تريكين» يا «تريشين» كه در عضلات خوك يافت مي‏شود و از راه خوردن به انسان سرايت مي‏كند. در فرهنگ دهخدا دربارهئ خوك آمده است كه احتمال ابتلاي اين حيوان به بيماري، بيشتر از ديگر حيوانات است و بسياري از بيماريها را به انسان منتقل مي‏كند؛ مانند تب مالت و تريكينوز است. شايد اين موضوع در حرمت گوشت خوك داراي تأثير باشد، ولي نمي‏توان گفت كه تنها اين ويژگي موجب حرمت آن شده است؛ زيرا ممكن است علّتهايي ديگر نيز در ميان باشد كه بر ما پوشيده است. به هر حال، آنچه انسان را به رستگاري مي‏رساند، پيروي از دستورهاي حياتبخش اسلام است. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : آنچه موجب كمال و رستگاري انسان است، عمل به دستورهاي ديني است و تحقيق درباره علّت وضع آنها، با توجّه به اين كه واضع قوانين ديني، خداوند است، لازم نيست. خداوند تاز روي دانش بيكرانش قوانين و مقرراتي سازگار با نيازهاي انسان وضع كرده است. شايد علّت شكسته بودن نماز در سفر، تحفيفي است كه خداوند به مسافران عطا كرده است؛ زيرا مسافرت معمولاً همراه با سختي و شتابكاري است. پس ممكن است خداوند بدين دليل فرمان داده است كه نمازهاي چهارركعتي را در مسافرت شكسته به جاي آوريم. « بخش پاسخ به سؤالات »