عنوان :
بحثي درباره تصحيف و تحريف قرآن
نويسنده :
علي مزارعي
سال :
1353
استاد :
سيدمحمد باقر حجتي
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
مندرجات اين پايان‌نامه عبارتند از : معاني مختلف تحريف، نظر محققان اسلامي درباره تحريف و تصحيف قرآن، دلائل عدم تحريف ،عقيده به تحريف بعد از حيات حضرت رسول (ص) ، كيفيت جمع‌آوري قرآن و بررسي قرآن منسوب به حضرت علي (ع) .
عنوان :
ترجمه و اقتباس تاريخ و اعجاز قرآن از كتاب تاريخ آداب العرب تأليف مصطفي صادق رافعي
نويسنده :
محمد رضا توسلي
سال :
1350
استاد :
علامه نوري
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
قسمتي از كتاب تاريخ آداب العرب كه در اين پايان‌نامه ترجمه و تحقيق شده ، در دو بخش با اين مباحث آمده است: در بخش اول از تاريخ قرآن،چگونگي جمع و تدوين و قرائت آن و در بخش دوم در خصوص اعجاز قرآن بحث شده است.
عنوان :
آراي خليل بن احمد در تفسير تبيان
نويسنده :
جعفر علي اميدي نجف آبادي
سال :
1350
استاد :
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
در اين پايان نامه نخست شرح حالي از خليل و كتاب او در مقدمه به دست داده شده، سپس 140 لغت كه شيخ طوسي در تفسير خود در خصوص آنها به آراي خليل بن احمد استشهاد جسته، گردآوري شده است.
عنوان :
ترجمه و تحقيق قسمتي از كتاب «الاتقان في علوم القرآن»
نويسنده :
اسماعيل شجاعي استبرق
سال :
1345
استاد :
سيد محمد باقر حجتي
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
در اين پايان‌نامه نوع اول تا پايان نوع پانزدهم از كتاب الاتقان ترجمه و شرح شده است و شامل اين موضوعات است: مكي و مدني، حضري و سفري، ليلي و نهاري، صيلي و شتائي ، فراشي و نومي ، ارضي و سمائي ، آنچه در آغاز نازل شده است،آخرين قسمت نازل شده، سبب نزول، آنچه به زبان برخي از صحابه نازل شده ، آنچه از قرآن نزولش تكرار شده، آنچه حكمش پس از نزولش بود و آنچه نزولش پس از حكم واقع شد. آنچه از قرآن كه فرشتگان با آن بودند و آنچه كه فرشته‌اي با آن نبود،آنچه از قرآن كه به بعضي از پيامبران نيز نازل گرديده و آنچه كه به كسي جز پيامبر اسلام(ص) نازل نشده است.
عنوان :
پرتوي از قصص قرآن در آثار سعدي
نويسنده :
محمد حسين پارسايي
سال :
1340
استاد :
حكمت
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
چکيده : رساله ي حاضر در سه فصل تدوين شده است. در فصل اول بيان مختصري درباره ي كلام خدا شامل نزول قرآن و محتواي آن آمده است. در فصل دوم قصه هايي از قرآن به ترتيب زير گزارش شده اند: آدم (ع), نوح (ع), هود (ع), صالح (ع), ابراهيم (ع), لوط (ع), يعقوب (ع), يوسف (ع), شعيب (ع), موسي (ع), طالوت (ع), داود (ع), سليمان (ع), ايوب (ع), يونس (ع), زكريا (ع), يحيي (ع), مريم(ع). عيسي (ع), اصحاب كهف و اصحاب فيل. فصل سوم به معرفي آثار سعدي كه در آنها قصص قرآن آمده, اختصاص دارد" نظير مجالس, گلستان, بوستان, قصائد عربي, ملمعات, طيبات, بدايع, غزليات قديم, صاحبيه و رباعيات.
عنوان :
شيخ طبرسي و تفسير مجمع البيان
نويسنده :
حسين كريمان
سال :
1334
استاد :
علي اصغر حكمت
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
رساله حاضر در شرح حال شيخ طبرسي ومقايسه تفسير مجمع البيان او با تفسير ابوالفتوح رازي است و اين مباحث را در بر دارد: ايران در عصر طبرسي، شيعه و مبادي آن به طور عام در ايران و در عصر طبرسي به طور خاص، شرح حال طبرسي، تطور تفسير تا عصر طبرسي، مقايسه تفسير ابوالفتوح رازي با مجمع البيان، رد اقوال هاشم شامي بر قرآن از زبان مجمع البيان. كساني كه بر روي مجمع البيان تتبع كرده‌اند.
عنوان :
تركيبات تأويل تصويري قرآن و حديث در شعر فارسي تا پايان قرن هفتم هجري- قمري
نويسنده :
حمزه خليلي واوسري
سال :
استاد :
دكتر تقي‌پور نامداران
دانشگاه :
پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي
موضوع :
پس از گذشت قرون متمادي از عمر زبان فارسي و تلألوي آن در آميختگي با فرهنگ بارور اسلام، قوم ايراني با برخورداري از بياني پويا قدم به وادي انديشه‌هاي بشري گذاشت. سابقه درخشان سخن‌پروري، سخن‌سنجي و سخن‌سرائي ايرانيان باعث شد تا در حمله اعراب، قبول كنندگان دست و چشم بسته فرهنگ اعراب نباشند، بلكه فرهنگ آمده از عرب را غربال و انتخاب كنند و آنگه با بقاياي فرهنگ اخلاقي خويش در آميزند و به عنوان انديشه زنده اسلامي در عمل كردن به آن كمر بندند و در اين اخلاقي خويش درآميزند و به عنوان وسيله‌اي شد براي بيان و تبليغ آنچه از دلها مي‌جوشد. بي شك براي بيان اين انديشه‌هاي بلند، دايره محدود لغات كافي نبود و شعرا و نويسندگان با پيچ و خم دادن و تركيب و تغيير گوناگون از پس تفهيم و تفاهم و تفسير برمي‌آيند. تركيبات تأويلي تصويري قرآن و حديث ” فرصت مناسبي است براي نمود جلوه‌اي خاص از قدرت تركيب‌سازي زبان فارسي و تلفيق آن با آيات و روايت كه در ادبيات فارسي كم نيست. منظور از نوشتن اين مجموعه نشان دادن تركيبات تأويلي تصويري است. تركيباتي كه با استفاده از آيات و روايت و مقوله‌هاي بياني(تشبيه، استعاره، كنايه و مجاز) استفاده از شعر را به عنوان يكي از ابزارهاي نشان دادن حالات روحي و معنوي شيرين كرده است. وقتي نويسنده زبان فارسي مي‌گويد: ”به منجنيق تَرْمِيْهِمْ بِحِجارةٍ مِنْ سِجِّيلٍ ايشان را سنگسار قهر ما گرداند.“(1) منظور او تنها تشبيه يك آيه قرآني به منجنيق نيست. چه كه با صرف تشيبه كنه مراد نويسنده فهميده نمي‌شود،بلكه لازمه درك اين عبارت، رجوع به قرآن و فهميدن تفسير و تأويل آيه است. يا آنجا كه شاعر مي‌سرايد: طاووس آفتاب خرامان ز صنع اوست در باغ بـــر چمن تولــج النـهــــــار ديوان قوامي رازي، ص111 ضمن استفاده از يك تشبيه، خوانند را به آيه 27 سوره آل‌عمران ارجاع مي‌دهد كه مي‌فرمايد: تُوِلِجُ في النهار وَ تُولِجُ في اللَّيل ... و تزرق من تشاء بغير حساب(مي در آري شب و روز و مي در آري روز در شب... و روزي دهي او را كه خواهي به فراخ بخشي « بي‌تقصير»). اين مجموعه دربرگيرنده اين نوع تركيبات در شعر فارسي از آغاز تا قرن هفتم است كه بر اساس مطالعات نگارنده بيش از 170 تركيب است. و در اين ميان مولانا جلال الدين ، شاعر شهير قرن 7، بيشترين تركيب را دارد.
عنوان :
تحقيق درباره امثال القرآن و معادل‌هاي آن در ضرب‌المثل‌هاي فارسي
نويسنده :
سيد محمد رضوي
سال :
استاد :
دكتر سيد محمد باقر حجتي
دانشگاه :
موضوع :
اين پايان‌نامه داراي 3 فصل و مشتمل بر چكيده فارسي و انگليسي، مقدمه و فهرست مأخذ است . فصل اول رساله كه به كليات مي‌پردازد، در سه بخش تنظيم شده است : در بخش نخست مؤلف به تعريف مثل و تفاوت آن با كنايه، ارسال المثل و .... پرداخته است . در بخش دوم به پاسخ اين سؤال پرداخته كه چرا خداوند در قرآن ذكر مثل كرده است ؟ و سپس به بيان معاني مختلف مثل در قرآن مي‌پردازد و اقسام امثال القرآن در كتب علوم قرآني را برمي‌شمرد. در بخش سوم كه به امثال سائره اختصاص يافته است به تعريف و اهميت اين امثال مي‌پردازد و ذيل‌بندي با عنوان « ثمره و نتيجه عملي بحث از امثال سائره» هدف از نگارش اين رساله را ترويج فرهنگ تكلم با قرآن عنوان مي‌كند. در فصل دوم مؤلف به دسته‌بندي آنچه امثال قرآن ناميده، مي‌پردازد و سپس متناظر آن مثل در ادب فارسي را ارائه مي‌دهد و به شرح و توضيح مختصر و سرپايي مضمون هر مثل در يك صفحه مي‌پردازد . در فصل سوم مؤلف 1389 مثل فارسي را به ترتيب الفبايي فهرست كرده و پس از ذكر مثل، توضيح مختصري درباره مراد و مفهوم آن آورده است. بعد از توضيح مزبور، آيات متناظر با آن مثل فارسي به همراه ترجمه آيه اضافه شده است .
عنوان :
پژوهشي در قصه‌هاي قرآني
نويسنده :
حسين فعال عراقي نژاد
سال :
استاد :
نامشخص
دانشگاه :
دانشگاه آزاد اسلامي اراك
موضوع :
موضوع اصلي كه در اين رساله مورد تحقيق قرار گرفته‌است، نخستين مسأله در ارتباط با تاريخ قرآن است و از مسائل مهم علوم قرآني و معارف اسلامي به شمار مي آيد. اهميت بحث از تاريخ جمعي‌آوري قرآن در اين است كه ضمن تحقيق در اين مسأله مهم تاريخي، اعتبار قرآن و مصونيت آن از تحريف نيز اثبات مي‌گردد. علت انتخاب اين موضوع براي تحقيق اين بوده است كه با رجوع به منابع اوليه حديثي و تاريخي و بدور از ذهنيتهاي قبلي، بررسي جامعي انجام شود و تحقيقات ارزنده‌اي كه تاكنون صورت گرفته، كاملتر گردد و تناقضات در گفته‌ها،روايات مجعول، غفلتها و نارساييهاي استدلالها در اين ارتباط كشف و آشكار شود. تحقيق با مراجعه به منابع اوليه از كتب حديثي، تاريخي، قرآني و ... آغاز گرديد و اطلاعات لازم جمع‌آوري شد. محور اصلي در اين باب مطالعه روايات منقول بود. نكات مستفاد ازآنها يادداشت ومورد بررسي قرار گرفت . در بررسي كلي اين نتيجه حاصل گرديد كه در مجموع اين روايات به دو دسته كلي تقسيم مي‌شوند ،زيرا مدلول تعداد زيادي از آنها اين است كه جمع‌آوري قرآن بين‌الدفتين در زمان خود پيامبر (ص) انجام گرفته است وبه زمانهاي بعد موكول نگرديده است و مدلول تعدادي ديگر نيز اين است كه جمع‌آوري قرآن در عهد خلفا انجام شده است . سپس با دقت در مجموعه اين روايات و شواهد جنبي و تاريخي ديگر بدست آمد كه نمي‌توان تناقضات بين اين دو دسته از روايات را حل كرد و به صورت صحيح آنها را بر يك محور گردآورد و از طرف ديگر نارساييها و تناقضات در خود روايات دسته دوم، موجب گرديد تا در حجيت بسياري از آنها ترديد شود. بر اين اساس تحقيق بيشتر انجام شد و عدم حجيت برخي از آنها اثبات گرديد و نيز معلوم شد كه مدلول برخي ديگر از اين دسته، با روايات دسته اول ناسازگار نيست، و از سوي ديگر چون روايات دسته اول مؤيد به شواهد عقلي و تاريخي است ،نظر بر اين استقرار يافت كه قرآن در زمان خود حضرت رسول (ص) جمع‌آوري و بين‌الدفتين قرار گرفته است . سپس به كلمات بسياري از علماي بحث كننده در اين موضوع مراجعه شد، ادله و مؤيدات آنها مورد بررسي و ارزيابي قرار گرفت و برخي از آنها نقد گرديد و با ذكر ادله و مؤيدات قوي نظر اول اثبات شد .
عنوان :
فوايد بكارگيري الفاظ مكرر در قرآن
نويسنده :
پريچه ساروي
سال :
استاد :
نامشخص
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
در بخش اول به بررسي آيات قرآن كريم در اين زمينه پرداخته‌ايم. اين آيات از نظر مفاد و مضمون به شش دسته تقسيم شده و تحت عناوين ششگانه مورد بحث قرار داده‌ايم. در بررسي آيات، پس از طرح آيه به نقل آراء مفسران مهم از فريقين پرداخته‌ايم و سپس در صورت لزوم،از مجموع آراء ،خلاصه‌گيري و نتيجه‌گيري شده و به نظر مختار نيز اشاره نموده‌ايم. بخش دوم رساله را « تجسم اعمال از ديدگاه روايت » تشكيل مي‌دهد. احاديث و روايات در اين زمينه، برخلاف تصورات ابتدائي و پندار برخي ـ اندك نيست،بلكه زياد است . ما در اين ميان حدود پنجاه روايت را مورد بحث قرار داده‌ايم. بخش چهارم، حاوي شبهات و اشكالاتي است كه درباره اين موضوع وجود دارد . در اين قسمت ، اشكالات مهم مطرح و مورد بررسي قرار گرفته است.
