طی دهه‌های گذشته، تحقیقات دامنه‌داری درخصوص وضعیت نه‌چندان پایدار اقیانوس‌های زمین انجام شده است. این ناپایداری از آن جهت مطرح میشود كه گرمایش زمین به طرز بی‌سابقه‌ای سرعت یافته است.
همین نكته موجب شده دانشمندان نسبت به تأثیرگذاری گرمایش زمین و بخصوص افزایش سطح گازهای گلخانه‌ای هشدارهای جدی مطرح كنند. همان‌گونه كه در ده‌ها میلیون سال پیش و در پی برخورد شهابسنگی با زمین اوضاع آب و هوایی سیاره مادر به طرز چشمگیری دستخوش تغییر و تحولات زیادی شد و گونه‌های زیستی نظیر دایناسورها از میان رفتند، مشابه همین اتفاق نیز در اقیانوس‌های زمین روی داده است.
یكی از آثار مخربی كه افزایش سطح گازهای گلخانه‌ای بر محیط‌زیست زمین و از جمله اقیانوس‌ها داشته است، كاسته شدن از انبوه اكسیژن موجود در محیط است. این وضعیت بویژه در اقیانوس‌های سراسر جهان دیده شده است. تحقیقاتی كه دانشمندان دانشگاه آدلاید استرالیا و نیوكاسل انگلیس انجام داده‌اند، نشان می‌دهد در قرون گذشته زمین بتدریج گرم‌تر شده است و در این رهگذر از غلظت اكسیژن موجود در آب اقیانوس‌های جهان كاسته شده است.
به عقیده آنها وضعیتی كه بر اقیانوس‌های زمین حاكم است به‌گونه‌ای است كه می‌توان این پیكره وسیع را اقیانوس‌های گلخانه‌ای نامید. در این اقیانوس‌ها درحالی كه از غلظت اكسیژن كاسته شده است بر تراكم گازهای گلخانه‌ای نظیر دی اكسید كربن افزوده شده است. در كنار این فاكتور می‌توان به افزایش نسبی دمای آب اقیانوس‌های جهان نیز اشاره كرد.
این دانشمندان برای این‌كه دلایل روشن و قابل اطمینانی در خصوص یافته‌های خود مطرح كنند، اقدام به نمونه‌برداری‌های گسترده‌ای كردند. آنها با استفاده از نمونه‌هایی كه در جریان حفاری‌های صورت گرفته در سواحل غرب آفریقا به دست آورده‌اند تجزیه و تحلیل‌های گوناگونی انجام داده‌اند كه با استفاده از نتایج آنها می‌توان به دستیابی به چشم‌اندازی درخصوص آینده اقیانوس‌های زمین امیدوار بود.
نمونه‌برداری‌هایی كه این دانشمندان انجام داده‌اند مربوط به اواخر دوران زمین‌شناسی كرتاسه است. این دوره كه به حدود 85 میلیون سال مربوط میشود یكی از مهم‌ترین دوره‌های زمین‌شناسی است كه دانشمندان از زوایای گوناگونی آن را مورد بررسی قرار می‌دهند. آنها در خلال این بررسی‌ها حجم قابل توجهی از مواد ارگانیكی كشف كردند كه متعلق به حیات دریایی میشود. این مواد در دل لایه‌هایی عاری از اكسیژن دفن شده بودند. دانشمندان با بررسی این وضعیت به این نتیجه رسیده‌اند كه در ده‌ها میلیون سال پیش نیز اقیانوس‌های زمین متحمل نوعی انقراض نسل گسترده شده بودند. دلیل روشن این پیش‌بینی نبود اكسیژن در میان توده‌های به دست آمده است.
نكته مهمی كه در یافته‌های اخیر دانشمندان به چشم می‌آید این است كه می‌توان چنین وضعیتی را به عصر حاضر و سده‌های پیش روی نیز تعمیم داد. پروفسور واگنر از دانشگاه نیوكاسل می‌گوید: بر هیچ‌كس پوشیده نیست كه مناطق مرده اقیانوس‌های زمین به سرعت در حال گسترش هستند.
نكته: به عقیده دانشمندان نسل‌های آینده علاوه بر روی آوردن به منابع انرژی پاك باید از سوخت‌های فسیلی بسیار كمتری استفاده كنند تا از كاهش میزان اكسیژن در اقیانوس‌ها جلوگیری شود
این مناطق چه از بعد مساحت و همچنین از بعد تعداد، افزایش قابل توجه و البته نگران‌كننده‌ای پیدا كرده‌اند. هم‌اكنون در بسیاری از مناطق اقیانوسی جهان، نقاطی یافت میشود كه سطح اكسیژن در آنها بسیار پایین است و در عوض غلظت دی اكسید كربن تا حد زیادی افزایش یافته است. این تركیب ناخوشایند به افزایش دما از یك سو و از بین رفتن منابع غذایی برای آبزیان این مناطق منجر شده است. در این مناطق خبری از اكسیژن زیاد نیست و كاملا بدیهی است كه در چنین شرایطی نمی‌توان انتظار داشت گونه‌های متنوع زیستی به حیات خود ادامه دهند.
با توجه به این وضعیت باید پذیرفت كه بتدریج زمین با انقراض نسل تازه‌ای و البته این بار در مناطق آبی خود روبه‌رو میشود. هر چند این انقراض نسل در اقیانوس‌ها روی می‌دهد اما به جهت ارتباط تنگاتنگ ساختارهای زیستی در خشكی و مناطق آبی می‌توان پیش‌بینی كرد كه در قرون آینده صنایعی نظیر كشاورزی روزهای سختی خواهند داشت.
چندی پیش گروهی از محققان دانماركی تحقیقات وسیعی درخصوص مناطق عاری از اكسیژن در اقیانوس‌های زمین انجام داده بودند كه توجه مراكز تحقیقاتی جهان را به همراه داشته است. بنا به یافته‌های این محققان كه در نشریه نیچر ساینس منتشر شده است، گرم شدن زمین می‌تواند مناطقی از اقیانوس‌ها را كه دچار كمبود اكسیژن هستند تا 10 برابر افزایش دهد. گری شافر از دانشگاه كپنهاگ كه در صدر این تحقیق قرار داشته است می‌گوید، افزایش دمای زمین به علت انتشار گازهای گلخانه‌ای روند اكسیژن‌زدایی را در مناطقی از اقیانوس‌ها افزایش می‌دهد و این باعث افزایش پدیده مرگ دسته‌جمعی ماهی‌ها و سخت‌پوستان دریایی خواهد شد.
محققان در این بررسی تاثیرات گازهای گلخانه‌ای را تا 100 هزار سال آینده شبیه‌سازی كردند و متوجه شدند كه افزایش دما باعث از بین رفتن اكسیژن در آب‌های سطحی اقیانوس‌ها و كاهش میزان حل شدن این گاز در آب‌های شور میشود.
به عقیده این محققان اگر نتوانیم آلودگی در مناطق ساحلی را كنترل كنیم مناطقی را كه به علت گرم شدن زمین با كمبود اكسیژن مواجه هستند همچنان در این وضعیت بحرانی قرار داشته و بیش از پیش با كمبود اكسیژن مواجه خواهند بود كه این روند، تاثیرات منفی بر روی صید ماهی‌ها و موجودات دریایی و اكوسیستم دریایی در بلندمدت خواهد گذاشت. از سوی دیگر اگر گرم شدن زمین ادامه پیدا كند مناطقی كه دچار كمبود اكسیژن هستند و در سطح اقیانوس‌ها پراكنده شده‌اند به اعماق اقیانوس منتقل خواهند شد كه این فرآیند برای حیات اقیانوسی بسیار خطرناك است.
اما برای رهایی از این وضعیت بحرانی چه باید كرد؟ دانشمندان ضمن مطرح كردن هشدارهای لازم، راهكارهایی را نیز ارائه می‌كنند كه كاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی و روی آوردن به منابع انرژی پاك از جمله این پیشنهادات است.
به عقیده آنها نسل‌های آینده باید از سوخت‌های فسیلی بسیار كمتری استفاده كنند تا از كاهش میزان اكسیژن در اقیانوس‌ها جلوگیری شود. پدیده كاهش میزان اكسیژن در اقیانوس‌ها در میلیون‌ها سال پیش در اقیانوس‌های زمین روی داد كه در پی آن بسیاری از جانداران دریایی نابود شدند. آیا اكنون نیز باید منتظر وقوع دوباره این رویداد تلخ بود؟
