تبیان، دستیار زندگی

كیفیت پیدایش شیعه
آغاز پیدایش شیعه را كه براى اولین بار به شیعه على (اولین پیشوا ازپیشوایان اهل بیت ) معروف شدند همان زمان حیات پیغمبر اكرم باید دانست و جریان ظهور و پیشرفت دعوت اسلامى در بیست و سه سال زمان بعثت موجبات زیادى در برداشت كه طبعا پیدایش چنین جمعیتى را در میان یاران پیغمبر اكرم (ص) ایجاب میكرد. پیغمبر اكرم در اولین روزهاى بعثت كه به نص قرآن مأموریت یافت كه خویشان نزدیكتر خود را بدین خود دعوت كند صریحاً به ایشان فرمود كه هر یك از شما به اجابت من سبقت گیرد وزیر و جانشین و وصى من است. على (علیه السلام) پیش از همه مبادرت نموده اسلام را پذیرفت و پیغمبر اكرم ایمان او را پذیرفت و وعده هاى خود را تقبل نمود و عادتاً محال است كه رهبر نهضتى در اولین روز نهضت و قیام خود یكى از یاران نهضت را به سمت وزیرى و جانشینى به بیگانگان معرفى كند ولى به یاران و دوستان سرتا پا فداكار خود نشناساند یا تنها او را باامتیاز وزیرى و جانشینى بشناسد و بشناساند ولى در تمام دوره زندگى و دعوت خود , او را از وظائف وزیرى معزول و احترام مقام جانشینى او را نادیده گرفته و هیچگونه فرقى میان او و دیگران نگذارد. پیغمبر اكرم (ص) به موجب چندین روایت مستفیض و متواتركه سنى و شیعه روایت كرده اند تصریح فرموده كه على (علیه السلام) در قول و فعل خود , از خطا و معصیت مصون است هر سخنى كه گوید و هر كارى كه كند با دعوت دینى مطابقت كامل دارد و داناترین مردم است به معارف و شرایع اسلام. على علیه السلام خدمات گرانبهائى انجام داده و فداكاریهاى شگفت انگیزى كرده بود مانند خوابیدن در بستر پیغمبر اكرم در شب هجرت و فتوحاتى كه در جنگهاى بدرو احد و خندق و خیبر به دست وى صورت گرفته بود كه اگر پاى وى در یكى از این وقایع در میان نبود اسلام و اسلامیان به دست دشمنان حق ریشه كن شده بودند. جریان غدیر خم كه پیغمبر اكرم (ص) در آنجا على (ع) را به ولایت عامه مردم نصب و معرفى كرده و او را مانند خود متولى قرار داده بود بدیهى است این چندین امتیازات و فضائل اختصاصى دیگر كه مورد اتفاق همگان بود و علاقه مفرطى كه پیغمبر اكرم به على (ع) داشت طبعاً عده اى از یاران پیغمبر اكرم را كه شیفتگان فضیلت و حقیقت بودند بر این وامیداشت كه على (ع) را دوست داشته به دورش گرد آیند و از وى پیروى كنند چنانكه عده اى را بر حسد و كینه آن حضرت وامیداشت. گذشته از همه اینها نام (شیعه على) و (شیعه اهل بیت) در سخنان پیغمبر اكرم (ص) بسیار دیده میشود

قسمتى از كتاب «شیعه در اسلام» ـ تألیف علامه طباطبایی
سنی
مذهب سُنّی بزرگ‌ترین مذهب دین اسلام است که بیشترین پیروان را در میان مسلمانان دارد به طوری که حدود ۹۰٪ مسلمانان جهان پیرو اهل سنت هستند. اهل سنت و جماعت بر این باورند که محمد، پیامبر اسلام، پس از خود جانشینی تعین ننمود و بعد از فوت محمد مسلمانان آن زمان بر اساس شورا و انتخاب چهار تن را به عنوان خلیفه ی مسلمین انتخاب نموده اند. ابتدا در سقیفه بنی ساعده، ابوبکر را که از صحابه (یاران)و نزدیکان محمد بود و در میان مسلمانان محبوبیت و اعتبار زیادی داشتند برای خلافت بعد از محمد بر جامعه نوبنیاد مسلمانان انتخاب کردند. این چهار تن که به خلفای راشدین معروفند به ترتیب عبارت‌اند از: ابوبکر / عمر / عثمان / علی اهل سنت علاوه بر آن احترام خاصی را به اهل بیت پیامبر(بویژه امامان اهل تشیع) قائلند. برخی از سنیان، حسن پسر علی را نیز خلیفه می‌دانند و بر این باورند که دارای دوران خلافت بسیار کوتاهی بوده‌است اما دیگران معتقدند که بعد از علی، دوران خلافت اسلامی بر مسلمانان برای همیشه تمام شده و بعد از آن را سلطنت می‌دانند. هرچند که تمامی اولاد محمد نزد سنیان، محترم شمرده می‌شوند. سنیان، قرآن را کتابی محفوظ می‌دانند و مدعی پیروی از قرآن و سنت حضرت محمد هستند. اما اصطلاح «اهل سنت» در تقسیم بندی‌های مذهبی قرن دوم هجری شکل گرفت. در آن دوران گروهی خود را «اهل سنت» نامیدند و گروهی دیگر که عمدتاً معتزلی بودند، خود را «اهل توحید» نامیدند. ««مجموعه احادیثی که در دوران بنی عباس گرد آمد، «سنت» و عقایدی که پیرامون آنها شکل گرفت، «عقاید السنة» نامیده شد و معتقدان به آن را «اهل سنت» می نامند؛ بنابراین اصطلاح اهل سنت از حدود سال ۱۵۰ه.ق. به بعد در جامعه اسلامی رواج پیدا کرد.»» مذهب سنی از لحاظ علوم فقهی به چندین فرقه حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی و اهل حدیث تقسیم می‌گردد. هر چند که اختلافات آنان بسیار جزئی است و اغلب پیروان یکی از آنان می‌تواند در شرایط زمانی و یا مکانی خاص از فرقه دیگری تقلید کند

امامت در لغت به معناى پیشوایى و رهبرى است و هر كسى كه متصدى رهبرى گروهى شود ((امام)) نامیده مى شود خواه در راه حق باشد یا در راه باطل. چنانكه در قرآن كریم, واژه ((ائمه الكفر)) درباره سران كفار بكار رفته است, و كسى كه نماز گزاران به او اقتدا مى كنند ((امام جماعت)) نامیده مى شود. اما در اصطلاح علم كلام, امامت عبارت است از: ((ریاست همگانى و فراگیر بر جامعه اسلامى در همه امور دینى و دنیوى)). و ذكر كلمه ((دنیوى)) براى تاكید بر وسعت قلمرو امامت است, و گرنه تدبیر امور دنیوى جامعه اسلامى, جزیى از دین اسلام است . از دیدگاه شیعه, چنین ریاستى هنگامى مشروع خواهد بود كه از طرف خداى متعال باشد, و كسى كه اصالهً (و نه به عنوان نیابت) داراى چنین مقامى باشد معصوم از خطا در بیان احكام و معارف اسلامى و یز مصون از گناهان خواهد بود. و در واقع, امام معصوم همه منصب هاى پیامبر اكرم (ص) بجز نبوت و رسالت را دارد و هم سخنان او در تبیین حقایق و قوانین و معارف اسلام, حجت است و هم فرمانهاى وى در امور مختلف حكومتى, واجب الاطاعه مى باشد. بدین ترتیب, اختلاف شیعه و سنى در موضوع امامت, در سه مساله ظاهر مى شود:نخست آنكه امام باید از طرف خداى متعال, نصب شود. دوم آنكه باید داراى علم خدادادى و مصون از خطا باشد. سوم آنكه باید معصوم از گناه باشد. البته معصوم بودن, مساوى با امامت نیست زیرا باعتقاد شیعه حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها هم معصوم بودند هر چند مقام امامت را نداشتند, چنانكه حضرت مریم سلام الله علیها نیز داراى مقام عصمت بوده اند و شاید در میان اولیا خدا كسان دیگرى نیز چنین مقامى را داشته اند هر چند ما اطلاعى از آنان نداریم و اساساً شناختن شخص معصوم جز از طریق معرفى الهى, میسر نیست.

اثبات لزوم امامت
ختم نبوت بدون نصب امام معصوم , خلاف حكمت الهى است و كامل بودن دین جهانى و جاودانى اسلام , منوط به این است كه بعد از پیامبر اكرم ( ص ) جانشینان شایسته اى براى او تعیین گردند بگونه اى كه بجز مقام نبوت و رسالت , داراى همه مناصب الهى وى باشند این مطلب را مى توان از آیات كریمه قرآن و روایات فراوانى كه شیعه و سنى در تفسیر آنها نقل كرده اند استفاده كرد : از جمله در آیه سوم از سوره مائده مى فرماید : (( الیوم اكملت لكم دینكم و اتممت علیكم نعمتى و رضیت لكم الاسلام دیناً )) این آیه كه به اتفاق مفسرین در حجة الوداع و تنها چند ماه قبل از رحلت پیامبر اكرم ( ص ) نازل شد بعد از اشاره به نا امیدى كفار از آسیب پذیرى اسلام (( الیوم یئس الذین كفر وامن دینكم ...)) تائكید مى كند كه امروز دین شما را كامل , و نعمتم را بر شما تمام كرده . و با توجه به روایات فراوانى كه در شائن نزول این آیه ها وارد شده كاملاً روشن مى شود كه این (( اكمال و اتمام )) كه توائم با نومید شدن كفار از آسیب پذیرى اسلام بوده با نصب جانشین براى پیامبر اكرم ( ص ) از طرف خداى متعال , تحقق یافته است . زیرا دشمنان اسلام , انتظار داشتند كه بعد از وفات رسول خدا ( ص ) ـ مخصوصاً با توجه به اینكه فرزند ذكورى نداشتند ـ اسلام بدون سرپرست بماند و در معرض ضعف و زوال قرار گیرد , ولى با نصب جانشین براى وى دین اسلام به نصاب كمال , و نعمت الهى به سرحد تمام رسید و امید كافران بر باد رفت . و كیفیت آن , چنین بود كه پیامبر اكرم ( ص ) هنگام بازگشت از حجة الوداع همه حجاج را در محل (( غدیر خم )) جمع كردند و ضمن ایراد خطبه مفصلى از ایشان سوئال كردند : (( الست اولى بكم من انفسكم؟ )) آیا من از طرف خدا متعال بر شما ولایت ندارم؟ همگى یكصدا جواب مثبت دادند , آنگاه زیر بغل على ( ع ) را گرفته او را در برابر مردم بلند كردند و فرمودند : (( من كنت مولاه فعلى مولاه )) و بدین ترتیب , ولایت الهى را براى آن حضرت , اعلام فرمودند . سپس همه حضار با آن حضرت بیعت كردند و از جمله , خلیفه دوم ضمن بیعت با امیر موئمنان على ( ع ) بعنوان تهنیت گفت : (( بخ بخ لك یا على , اصحبت مولاى و مولى كل موئمن و موئمنة)) و در این روز بود كه این آیه شریفه , نازل شد : (( الیوم اكملت لكم دینكم و اتممت علیكم نعمتى و رضیت لكم الاسلام دیناً )) و پیامبر اكرم ( ص ) تكبیر گفتند و فرمودند : (( تمام نبوتى و تمام دین الله ولایة على بعدى )) و در روایتى كه بعضى از بزرگان اهل سنت ( حموینى ) نیز نقل كرده اند آمده است كه ابوبكر و عمر از جابر خاستند و از رسول خدا ( ص ) پرسیدند كه آیا این ولایت , مخصوص على است؟ حضرت فرمود : مخصوص على و اوصیائ من تا روز قیامت است . پرسیدند : اوصیائ شما چه كسانى هستند؟ فرمودند : (( على اخى و وزیرى و وارثى و وصیى و خلیفتى فى امتى و ولى كل موئمن من بعدى , ثم ابنى الحسن , ثم النى الحسین , ثم تسعة من ولد ابنى الحسین واحداً بعد واحد , القرآن معهم و هم مع القرآن , لایفارقونه و لا یفارفهم حتى یردوا على الحوض )) (4) بر حسب آنچه از روایات متعدد , استفاده مى شود پیامبر اكرم ( ص ) قبلاً مائمور شده بودند كه امامت امیر موئمنان ( ع ) را رسماً اعلام كنند ولى بیم داشتند كه مبادا مردم , این كار را حمل بر نظر شخصى آن حضرت كنند و از پذیرفتن آن , سرباز زنند از اینروى , در پى فرصت مناسبى بودند كه زمینه این كار فراهم شود تا اینكه این آیه شریفه نازل شد : (( یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیك من ربك و ان لم تفعل فما بلغت رسالته و الله یعصمك من الناس )) و ضمن تائكید بر لزوم تبلیغ این پیام الهى ـ كه همسنگ با همه پیامهاى دیگر است و نرساندن آن بمنزله ترك تبلیغ كل رسالت الهى مى باشد ـ به آن حضرت مژده داد كه خداى متعال تو را از پیامدهاى آن , مصون خواهد داشت . با نزول این آیه , پیامبر اكرم ( ص ) دریافتند كه زمان مناسب , فرا رسیده و تائخیر بیش از این , روا نیست . از این روى , در غدیر خم به انجام این وظیفه , مبادرت ورزیدند .

گزیده خطبه غدیر
متن عربی
اَلْحَمْدُلِلَّهِ الَّذى عَلا فى تَوَحُّدِهِ وَدَنا فى تَفَرُّدِهِ وَجَلَّ فى سُلْطانِهِ وَعَظُمَ فى اَرْكانِهِ، وَاَحاطَ بِكُلِّ شَىْ‏ءٍ عِلْماً وَ هُوَ فى مَكانِهِ وَ قَهَرَ جَمیعَ الْخَلْقِ بِقُدْرَتِهِ وَ بُرْهانِهِ، حَمیداً لَمْ یَزَلْ، مَحْموداً لایَزالُ (وَ مَجیداً لایَزولُ، وَمُبْدِئاً وَمُعیداً وَ كُلُّ أَمْرٍ إِلَیْهِ یَعُودُ). ا••بارِئُ الْمَسْمُوكاتِ وَداحِى الْمَدْحُوّاتِ وَجَبّارُالْأَرَضینَ وَالسّماواتِ، قُدُّوسٌ سُبُّوحٌ، رَبُّ الْمَلائكَةِ وَالرُّوحِ، مُتَفَضِّلٌ عَلى جَمیعِ مَنْ بَرَأَهُ، مُتَطَوِّلٌ عَلى جَمیعِ مَنْ أَنْشَأَهُ یَلْحَظُ كُلَّ عَیْنٍ وَالْعُیُونُ لاتَراهُ. كَریمٌ حَلیمٌ ذُوأَناتٍ، قَدْ وَسِعَ كُلَّ شَىْ‏ءٍ رَحْمَتُهُ وَ مَنَّ عَلَیْهِمْ بِنِعْمَتِهِ.

ترجمه
ستایش خداى راسزاست كه در یگانگى‏اش بلند مرتبه و در تنهایى‏اش به آفریدگان نزدیك است؛ سلطنتش پرجلال و در اركان آفرینش‏اش بزرگ است. ب‏آن‏كه مكان گیرد و جابه ‏جا شود، بر همه چیز احاطه دارد و بر تمامى آفریدگان به قدرت و برهان خود چیره است.همواره ستوده بوده و خواهد بود و مجد و بزرگىِ او را پایانى نیست. آغاز و انجام از او و برگشت تمامى امور به سوى اوست. اوست آفریننده آسمان‏ها و گستراننده زمین‏ها و حكمران آن‏ها. دور و منزه از خصایص آفریده‏هاست و در منزه‏بودن خود نیز از تقدیس همگان برتر است. هموست پروردگار فرشتگان و روح؛ افزونى‏بخش آفریده‏ها و نعمت ده ایجاد شده‏هاست. به یك نیم نگاه دیده‏ها را ببیند و دیده‏ها هرگز او را نبینند. كریم و بردبار و شكیباست. رحمت‏اش جهان‏شمول است و عطایش منّت‏گذار.

از آغاز ذی القعده سال دهم هجری که مقارن با آخرین سال زندگانی پیامبر بود به تمام مناطق مسلمان نشین و طوائف و قبائل مسلمان عربستان خبر داد كه وی در این ماه به مكه معظمه خواهد رفت و مراسم عمره و حج را به جای خواهد آورد و بدین ترتیب بزرگترین اجتماع مسلمانان شکل گرفت، که معروف به حجة‌الوداع است .با پایان حج محمد به سرعت دستور حركت جهت اجتماع در غدیر خم را دادند حتی دوازده هزار از اهل یمن - كه برای رفتن به وطن خود باید مسیر دیگری را می‏رفتند - به دستور او با كاروان مسلمانان همراه شدند :در میان راه مكه و مدینه در غدیر خم، آیه قرآن نازل گردید ای پیامبر! آن چه را از سوی پروردگارت بر تو نازل شده (به مردم) برسان. اگر این كار را نكنی، رسالت الهی را به انجام نرسانده‏ای و خداوند از مردم نگاه‏ات خواهد داشت.

🗓 تقویم روز 

سه‌شنبه
 ۱۴ شهریور سال ۱۳۹۶ هجری خورشیدی
۱۴ ذی‌الحجه سال ۱۴۳۸ هجری قمری
 ۵ سپتامبر سال ۲۰۱۷ میلادی

📿 ذکر روز: ۱۰۰ مرتبه «یا ارحم الراحمین»

🗒 مناسبت‌ها:
تاجگذاری "محمدعلی شاه قاجار" ششمین پادشاه سلسله‏ ی قاجاریه(1324 ق)

ولادت آیت‏ اللَّه "شیخ مرتضی حائری یزدی" عالم و فقیه جلیل(1334 ق)

درگذشت دكتر "احمد الملط" مبارز مسلمان مصری(1415 ق)

ادامه تهاجمات رژیم عراق به مرزهای غربی جمهوری اسلامی ایران (1359 ش)

 شهادت آیت‏‌اللَّه "علی قدوسی" دادستان كل انقلاب اسلامی (1360 ش)

شهادت سرتیپ "وحید دستجردی" رییس كل شهربانی كشور (1360ش)

تیرگی روابط سیاسی ایران و كویت (1366 ش)

آغاز طغیان رودخانه بزرگ "هوانْگْ هو" در چین (1887م)

مرگ "پیر لاكْلو" ادیب و نویسنده برجسته فرانسوی (1803م)

امضای معاهده "پورْتْسْموت" و پایان جنگ بین روسیه و ژاپن (1905م)

وقوع خونین ‏ترین نبرد میان فرانسه و آلمان در جریان جنگ جهانی اول (1915م)

حمله به ورزشكاران اسرائیلی در المپیك مونیخ از سوی كماندوهای فلسطینی (1972م)

گشایش مسجد بزرگ دارالبیضاء در كشور افریقایی مراكش (1993م)

درگذشت "مادر تِرزا" بانوی خدمت‏گزار بشریت (1997م)

درگذشت "آگوست كُنْتْ" نویسنده و فیلسوف بزرگ فرانسوی (1857م)

🗓 تقویم روز 

 دو شنبه
 ۱۳ شهریور سال ۱۳۹۶ هجری خورشیدی
 ۱۳ ذی‌الحجه سال ۱۴۳۸ هجری قمری
 ۴ سپتامبر سال ۲۰۱۷ میلادی

📿 ذکر روز: ۱۰۰ مرتبه «یا قاضی الحاجات»

🗒 مناسبت‌ها:
 انعقاد دومین پیمان اهل یثرب معروف به به عَقَبه ‏ی دوم با پیامبر در مكه (13 بعثت)

 آغاز سلطنت "آلب ارسلان سلجوقی" پس از طغرل سلجوقی(455 ق)

رحلت عالم مجاهد و مجتهد مبارز آیت اللَّه "میرزا محمدتقی حائری شیرازی" (1338 ق)

 تنفیذ حکم دومین دوره ریاست جمهوری آیت ‏اللَّه "خامنه ای" از سوی "امام خمینی" (1364 ش)

 عملیات فتح 10 در شمال اربیل توسط سپاه(1366ش)

 برپایی نخستین تظاهرات میلیونی مردم تهران بعد از نماز عید فطر علیه رژیم پهلوی (1357 ش)

تصویب منشور ملل متفق توسط مجلس شورای ملی (1324 ش)

روز بزرگداشت "ابوریحان محمد بن احمد خوارزمی بیرونی" دانشمند نامدار جهان اسلام

 روز تعاون
اختراع اولین موتور برق توسط "ادیسون" مبتكر امریكایی (1882م)

 مرگ "شارْلْ پگی" نویسنده و ادیب فرانسوی (1941م)

 وقوع كودتای ضدسلطنتی در جریان انقلاب فرانسه (1797م)

 درگذشت "لوتر بوربنْگْ" محقق و طبیعی‏دان معروف امریكایی (1926م)

كشف پنی‏سیلین توسط "الكساندر فلمینگ" دانشمند برجسته انگلیسی (1928م)

آغاز محاصره "استالین ‏گراد" شوروی توسط آلمان در جریان جنگ جهانی دوم (1942م)

 مرگ شوایتزر،برنده جایزه سال 1952 صلح نوبل (1965م)

روز بزرگداشت ابوریحان بیرونی

سیزدهم شهریورماه، روز بزرگداشت ابوریحان بیرونی است. ابوریحان محمد بن احمد بیرونی از دانشمندان بزرگ ایران در علوم حكمت و اخترشناسی و ریاضیات و تاریخ و جغرافیا - در سال 362 هجری قمری در اطراف خوارزم متولد شد و به این خاطر به بیرونی یعنی خارج از خوارزم معروف شده است.

ابوریحان بیرونی البته یك‌ فیلسوف‌ رسمی‌ كه‌ دارای‌ روش‌ خاص‌ فلسفی‌ باشد، نبود، اما‌ دارای‌ آگاهی‌ عمیق‌ فلسفی‌ بوده‌ و این‌ امر از اشارات‌ بسیاری‌ كه‌ در ضمن‌ كتاب‌هایش‌ به‌ چشم‌ می‌خورد، مسلم‌ می‌شود.

حتی در ضمن‌ این‌ مباحث‌ می‌بینیم‌ كه‌ برخی‌ مشكلات‌ كلامی‌ و مذاهب‌ فلسفی‌ را نام‌ می‌برد و با عباراتی پرمعنی‌ و پخته‌ از آن‌ها انتقاد یا استقبال‌ می‌كند. ابن‌ ابی‌ اصیبعه‌ در این زمینه می‌گوید:

«او معاصر با شیخ‌الرییس‌ ابن‌ سینا بود و  میان‌ آن‌ دو مراسلات‌ و محادثاتی‌ رد و بدل‌ می‌شد و من‌ جواب‌ چند سؤال‌ را از آن‌ ابن‌ سینا كه‌ ابوریحان‌ از او پرسیده‌ بود، پیدا كردم‌ كه‌ حاوی‌ امور مفید و سودمندی‌ بود». و ازجمله كارهایی‌ كه‌ بیرونی كرده‌ این‌ است‌ كه‌ «وجوه‌ توافق‌ میان‌ فلسفه‌ فیثاغوری‌ افلاطونی‌ و حكمت‌ هندی‌ و بسیاری‌ از مذاهب‌ صوفیه‌ را بیان‌ كرده‌ است‌».

او از اولین كسانی است كه به پیدا كردن وزن مخصوص بسیاری از اجسام مبادرت كرد و آن‌چنان این كار را دقیق انجام داد كه اختلاف وزن‌های محاسبه‌شده‌اش با وزن‌هایی كه دانشمندان در قرن‌های اخیر با توجه به تمام وسایل جدید خود تهیه كرده‌اند، بسیار ناچیز است.

ابوریحان در طول عمر خود به شهرهای مختلفی سفر می‌كرد و به اندازه‌گیری طول و عرض جغرافیایی آن شهرها می‌پرداخت و سپس موقعیت هر شهر را روی یك كره مشخص می‌كرد و پس از سال‌ها توانست آن نقاط را روی یك نقشه مسطح پیاده كند و این مقدمهعلم كارتوگرافی بود كه این‌كار با ابوریحان شروع شد.

نزد ابونصر منصور علم آموخت، در 17 سالگی ارتفاع خورشیدی نصف‌النهار را رصد كرد و بدین ترتیب عرض جغرافیایی زمینی آن را استنتاج كرد.در دربار مأمون خوارزمشاهی قرب و منزلت عظیم داشته، چند سال هم در دربار شمس‌المعالی قابوس بن وشمگیر به‌سر برده است.

در حدود سال 404 هجری قمری به خوارزم مراجعت كرد. زمانی كه سلطان محمود غزنوی خوارزم را گرفت، درصدد قتل او برآمد و به شفاعت درباریان از كشتن وی درگذشت و او را در سال 408 هجری با خود به غزنه برد.

در سفر محمود به هندوستان، ابوریحان همراه او بود و در آن‌جا با حكما و علمای هند معاشرت كرد و زبان سانسكریت آموخت و مواد لازم را برای تألیف كتاب خود ـ "ماللهند" ـ جمع‌آوری كرد. ابوریحان در طول زندگی خود حدود یك‌صد و 43 كتاب در زمینه‌های نجوم، هیأت، منطق و حکمت نوشت.

ازجمله تألیفات او "قانون مسعودی" در نجوم و جغرافیا و "آثار الباقیه" در تاریخ، آداب و عادات ملل است. از دیگر آثارش به "التفهیم"، تحقیق "ماللهند"، "اسطرلاب"، "سدس"، "تحدید"، "چگالی‌ها"، "سایه‌ها"، " وترها"، "پاتنجلی"، "قره‌الزیجات"، "قانون"، "ممرها"، "الجماهر" و "صیدنه" می‌توان اشاره كرد.

سید امین‌ درباره بیرونی چنین می‌گوید: «بیرونی‌ حكیم‌ ریاضی‌، عالم‌ به‌ نجوم‌ بود و در فلسفه‌ و طب‌ و جغرافی‌ و تاریخ‌ و ادب‌ و شعر لغت‌ مهارت‌ داشت‌». ابن‌ ابی ‌اصیبعه‌ نیز معتقد است: «ابوریحان‌ به‌ علوم‌ فلسفی‌ اشتغال‌ داشت‌ و در هیأت‌ و نجوم‌ فاضل‌ بود و همو در صناعت‌ طب‌ نظری‌ نیكو داشت‌».

صفدی‌ او را چنین‌ وصف‌ می‌كند: «... در دانش‌های‌ فلسفه‌ و ریاضی‌ یگانه‌ روزگار خود بود، و در طب‌ و نجوم‌ بسیار كوشیده‌ و ماهر گشته‌ بود». سخائو - خاورشناس‌ آلمانی -‌ كه درباره‌ بیرونی‌ تحقیقاتی‌ كرده‌ و چند كتاب را در این زمینه چاپ‌ كرده، درباره او گفته‌ است‌: «بیرونی‌ از بزرگ‌ترین‌ شخصیت‌های عقلی‌ است‌ كه‌ تاریخ‌ اسلام‌ به‌ خود دیده‌ است‌».

سمیث‌ در بخش نخستین‌ از كتاب‌ "تاریخ‌ ریاضیات‌" می‌نویسد‌: «بیرونی‌ درخشان‌ترین‌ چهره‌ علمی‌ زمان‌ خود در ریاضی‌ بوده‌ است‌، و اروپاییان‌ بسیاری‌ از معلومات‌ نادر و كمیاب‌ خود را در باب‌ «هند» مدیون‌ ابوریحان‌ و آثار ارزنده‌ او هستند».

جرج‌ سارتن‌ در كتاب‌ "مقدمه‌ای‌ بر تاریخ‌ علم"‌ به نبوغ‌ بیرونی‌ و وسعت‌ اطلاعات‌ او اذعان‌ كرده‌ و می‌گوید: «بیرونی‌ نه‌ فقط‌ از فیلسوفان‌ و ریاضیدانان‌ و جغرافیدانان‌ نامبردار است‌، بلكه‌ از بزرگ‌ترین‌ مورخان‌ اسلام‌ و از نامدارترین‌ دانشمندان‌ جهان‌ است».

بروكلمان‌ در "تاریخ‌ رجال‌ اسلامی"‌ می‌آورد: «حقیقت‌ این‌ است‌ كه‌ شجاعت‌ فكری‌ بیرونی‌ و حب‌ او به‌ آگاهی‌ علمی‌ و دور بودنش‌ از توهم‌ و دوستداری‌ حقیقت‌ و تسامح‌ و پاكی‌ ضمیر او، جملگی‌ از خصالی‌ است‌ كه‌ در قرون‌ وسطا بی‌نظیر بوده‌ است‌. درواقع‌ او نابغه‌ای‌ نوآور بود و در مسائل‌ علمی‌ بصیرت‌ كامل‌ داشت‌ و نظرش‌ نافذ و صائب‌ بود».

اما ابوالفضل‌ بیهقی‌ در این‌باره چنین می‌نویسد: «... و من‌ كه‌ این‌ تاریخ‌ پیش‌ گرفته‌ام‌، التزام‌ این‌قدر بكرده‌ام‌ تا آن‌چه‌ نویسم‌ یا از معاینه‌ من‌ است‌ یا از سماع‌ درست‌ از مردی‌ ثقه‌، و پیش‌ از این‌ به‌ مدتی‌ دراز كتابی‌ دیدم‌ به‌ خط‌ استاد ابوریحان‌، و او مردی‌ بود كه‌ در ادب‌ و فضل‌ و هندسه‌ و فلسفه‌ در عصر او چنو دیگری‌ نبود و به‌ گزاف‌ چیزی‌ ننوشتی‌،... و این‌ دراز از آن‌ دادم‌ تا مقرر گردد كه‌ من‌ در تاریخ‌، چون‌ احتیاط‌ می‌كنم».

عبدالحمید دجیلی درباره بیرونی چنین می‌گوید: «اگرچه ابوریحان معمولا آثار خود را به عربی و سانسكریت می‌نوشت، اما از لحاظ فارسی دارای تسلط كامل بود تا آن‌جا كه كتاب "التفهیم" وی كه به دو زبان پارسی و تازی نوشته شده است، هم‌اكنون به عنوان یك مرجع لغت فارسی مورد توجه دانشمندان و ادبای فارسی است.

این روایت معروف است كه در واپسین ساعات عمر ابوریحان بیرونی شخصی به دیدنش آمد و او در بستر بیماری پاسخ مسأله‌ای علمی را از وی پرسید. اطرافیان که از کار او متعجب شده بودند، از بحث علمی برحذرش داشتند؛ ابوریحان در پاسخ چنین گفت: «آیا پاسخ این سوال را بدانم و بمیرم بهتر است یا ندانسته بمیرم؟» ابوریحان بیرونی در سال 440 هجری قمری در سن 78 سالگی در شهر غزنین از دنیا رفت.

تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، برخی از معادن كشور توسط بخش خصوصی اداره می‏شد یا امتیاز آن در انحصار بیگانگان قرار داشت. با پیروزی انقلاب و تدوین قانون اساسی، كلیه معادن كشور ملی اعلام شده و مطرح گردید كه تحت هیچ عنوان به مالكیت بخش خصوصی تعلق نمی‏گیرند. به موجب این قانون، حق اجازه بهره‏برداری از معادن تنها در صلاحیت دولت قرار دارد و از سوی دولت به برخی بخش‏های دولتی نظیر استانداری‏ها واگذار می‏گردد، هر چند بخش خصوصی می‏تواند به عنوان مقاطعه‏كار در عملیات اكتشاف معادن شركت نماید و با دولت قرارداد منعقد كند.

محمدرضا پهلوی كه می‏دانست اتكای اصلی مخالفانِ رژیم، اسلام است، درصدد برآمده بود تا ریشه‏های این مكتب را خشك كند. به همین جهت در شهریور سال 1354 ش در مراسم افتتاح مجلس دوره بیست و چهارم، در سخنانی عنوان كرد كه قصد دارد فرهنگ ایرانی را از عوامل بیگانه‏ای كه در این فرهنگ راه یافته‏اند، نجات دهد. در این راستا، مجلس سنا و مجلس شورای ملی در یك اجلاس مشترك به ریاست جعفر شریف امامی تصویب كردند كه مبدأ تاریخ، از هجری شمسی به شاهنشاهی تغییر یابد و آغاز سلطنت در ایران و جلوس كوروش هخامنشی به عنوان مبدأ تاریخ ایران عنوان گردید. این قانون ننگ‏آور با مخالفت و تحریم بسیاری از مردم و علما مواجه گردید و سرانجام با روی كار آمدن دولتِ عوام فریب شریف امامی و به منظور فریب افكار عمومی در شهریور 1357، ملغی شد. هرچند، كار رژیم از این نمایش‏های ساختگی گذشته بود و چیزی نمی‏توانست، انقلاب توفنده مردم مسلمان را از حركت باز دارد.

روز داروساز در ایران برابر با ۵ شهریور و مصادف با زادروز محمد زکریای رازی است. این روز همچنین مقارن با بزرگداشت این دانشمند ایرانی نیز است