تبیان، دستیار زندگی

امروزه تعداد بچه هایی که به مهد کودک می روند بسیار بیشتر از قبل شده است. خانه های کوچک و یا تک فرزندی باعث شده است حتی بسیاری از مادران خانه دار نیز کودکان خود را به مهد کودک بفرستند. به همین دلیل ضروری است علاوه بر نهادهای مربوطه والدین نیز نظارت ودقت بیشتری بر عملکرد مهد کودک ها داشته باشند تا سلامتی کودکان در معرض خطر قرار نگیرد...

 

یکی از نکات مورد توجه در مهد تغذیه و صبحانه کودک می باشد. اگر تغذیه کودکان یکسان و سالم باشد احتمال بیماری بسیار کم خواهد شد.

زیرا در صبحانه ی هماهنگ بچه ها به غذاهای یکدیگر  چشمداشت ندارند و به خوراکی های هم دهن نمی زنند و تغذیه یکسان باعث می شود همه بچه ها خوراکی های شان را بخورند.

بهتر است تمامی مهد کودک ها برنامه غذایی مخصوص به همان فصل را داشته باشند تا تنوع غذایی لازم حفظ شود.

در این قسمت یک برنامه صبحانه مناسب فصل بهار برای مثال ذکر  می شود:

صبحانه بهار

فروردین

 

شنبه: شیر سیب نان و کره

یکشنبه: شربت شیره انگور یا خرما موز نان پنیر خیار

دوشنبه: آب هویج بادام پسته نان کره و پنیر

سه شنبه: شیر عسل نان و خامه فندق

چها رشنبه: شربت عسل نان و پنیر و گردو خیار

اردیبهشت

شنبه: شربت شیره انگور یا خرما نان پنیر گردو توت فرنگی

یکشنبه: شیر نان و کره سیب

دوشنبه: آناناس نان وخامه بادام

سه شنبه: سیب زمینی سرخ کرده یا آب پز شربت شیره انگور خیار

چهار شنبه: شیرعسل نان پنیر گردو پرتقال

خرداد

شنبه: شربت عسل فندق نان پنیر انگور

یکشنبه: آب هویج نان و کره آلوچه

دوشنبه: شیر بادام پسته نان پنیر خیار

سه شنبه: الویه یا سیب زمینی اب پز یا سرخ کرده انگور

چهار شنبه: شربت شیره انگور یا خرما توت فرنگی یا هویج نان و کره

 

شیره انگور یا خرما حاوی قند طبیعی بوده و برای یادگیری کودک در صبح بسیار مفید است ضمن این که شیره خرما دارای آهن است واز ابتلا به کم خونی جلوگیری می کند. شیره انگور برای افزایش اشتها نیز مفید است. در شربت کمی آب لیموترش تازه و یخ هم بریزید تا از سرما خوردگی پیشگیری شود.

شربت عسل: کمی عسل + آب+ لیموترش تازه + یخ

این شربت حاوی قند طبیعی است وبرای افزایش یادگیری و اشتها و جلوگیری از کم خونی و سرماخوردگی مفید است.

فندق گردو پسته و بادام دارای پروتئین و روی هستند و برای رشد قدی و ذهنی کودکان ضروری هستند.

سعی کنید حتما آب هویج را شب قبل آماده کنید و در تهیه آن کاهلی نکنید. اگر نتوانستید تهیه کنید حتما به جای آن هویج بگذارید. لطفا آناناس تازه را تهیه کنید تکه تکه کرده و همرا ه با چنگال در ظرف در دار قرار دهید.

توجه داشته باشید که آناناس تازه با تقویت عضلات مثانه از شب ادراری جلوگیری می کند.

والدین عزیز لازم به ذکر است فقط شیر برای سلامتی کافی نیست شربت های ذکر شده گاهی اوقات فواید بسیار مهم تر از شیر دارند.

در بیشتر موارد فرزندان ما در مهد کودک، وعده ی صبحانه و میان وعده و ناهار خود را میل می کنند. از آن جایی که خیلی از کودکان در منزل صبحانه می خورند و برخی از آنان  برای ناهار به خانه بر می گردند وعده ای که حتما در مهد کودک خورده می شود، میان وعده است.

به طور کلی باید ماده ی غذایی مناسبی را برای میان وعده ی کودک انتخاب کنیم. این ماده باید ارزش غذایی کافی داشته باشد و رضایت بچه را تامین کند؛ بدآموزی نداشته باشد؛ از نظر بهداشتی ایمن باشد و با بودجه ی اکثریت خانواده ها تناسب داشته باشد.(در مواردی که مهد کودک میان وعده ی مشترک نمی دهد) نکته ی حائز اهمیت دیگر آن است که غذای تهیه شده توسط مادر، نه تنها سالم تر است بلکه انتقال دهنده ی مهر مادری نیز هست.

نان، پنیر و خیار؛ نان، پنیر و گردو، انجیر خشک، نخودچی، انواع مغزها(گردو ـ بادام ـ فندق و … )؛ میوه ها به خصوص سیب، نان شیرمال، کیک و کلوچه مواد مناسبی برای میان وعده در  مهد کودک هستند.

از جمله عناصر و مواد نیاز کودک در این سنین که باید به آن توجه شود، عبارت اند از:

* آهن

کودکان به علت رشد سریع همراه با افزایش در هموگلوبین و میزان کل آهن بدن، در معرض خطر بیشتری از آنمی(کم خونی) ناشی از کمبود آهن قرار دارند.

توانایی یادگیری در کودکان مبتلا به کمبود آهن کاهش می یابد و کم خونی سبب کاهش توانایی این کودکان می شود چرا که اکسیژن کم تری به سلول ها می رسد.

پیشگیری از کم خونی ناشی از کمبود آهن در کودکان باید بر مصرف کافی مواد غذایی آهن دار متمرکز شود. مصرف مقداری گوشت قرمز بدون چربی راحت ترین راه رساندن مقدار بیشتر آهن به یک کودک است. متاسفانه تعدادی از بچه ها تمایلی به خوردن تکه های گوشت ندارند که در این موارد بهتر است گوشت چرخ کرده جایگزین شود.

نسبت بالای آهن هم در بسیاری از غذاهای حیوانی، آهن را بیشتر قابل جذب می کند. به علاوه باید به خاطر داشت که مصرف منابع حاوی ویتامین C جذب آهن غیر هم را افزایش میدهد. پس خوردن لیمو ترش، پرتقال و یا گوجه فرنگی به همراه غذا به علت غنی بودن از نظر ویتامین C به جذب آهن موجود در غذا کمک می کند.

* کلسیم

کلسیم برای تشکیل مواد معدنی، مینرالیزاسیون و رشد بافت استخوانی در کودکان لازم است و باید به مقدار کافی در برنامه غذایی وجود داشته باشد. جذب کلسیم به عواملی مثل میزان پروتئین، ویتامین D و فسفات بستگی دارد. کودکان به ازای هر کیلوگرم وزن بدن،4 ـ 2 بار بیشتر از بزرگسالان به کلسیم نیاز دارند. شیر و فرآورده های لبنی، منابع اصلی کلسیم هستند. برای بچه هایی که یکی از این فرآورده ها را استفاده نمی کنند باید انواع دیگری از همان گروه را جایگزین کرد. به طور مثال اگر بچه ای شیر نخورد باید به او ماست بدهید. پنیر نیز غذای مناسبی برای افزایش هوش دانش آموزان است البته بهتر است پنیر را شب مصرف کرده، یا صیح ها به همراه گردو و بادام استفاده کنید، زیرا مصرف پنیر به تنهایی در صبح عکس العمل های عصبی را قدری کند می کند؛ این امر به دلیل تغییر نسبت کلسیم به فسفریونیزه در پنیر است.

* ویتامین D

ویتامین D برای جذب کلسیم و رسوب آن در استخوان ها مورد نیاز است. چون این ماده از تاثیر آفتاب بر بافت های زیر پوستی به دست می آید، میزان مورد احتیاج رژیم غذایی بسته به موقعییت جغرافیایی خود و مدت زمانی که در معرض آفتاب قرار می گیرند، متفاوت است.

* روی

کمبود روی سبب اختلال در رشد، کم اشتهایی و کاهش حس چشایی می شود. بهترین منبع روی؛ گوشت و غذاهای دریایی هستند.

* ید

کمبود ید موجب کند ذهنی، کاهش آموزش پذیری و ضعف توانایی جسمی افراد می شود که این مشکل با مصرف نمک یددار در رژیم غذایی تا حدودی برطرف می شود.

* فیبر

یکی دیگر از مشکلات تغذیه ای دانش آموزان، کمبود فیبر و سبوس غلات و … است. برای رفع این مشکل لازم است از سبزی ها و میوه ها در رژیم غذایی استفاده ی بیش تری شود و بچه ها به استفاده از غلات سبوس دار تشویق شوند.

طب گیاهی قدیمی ترین شكل درمان است كه از سوی بشر شناخته شده و از دیرباز مورد استفاده قرار ‌گرفته است. استفاده از این روش درمانی در تمامی تمدن ‌ها سابقه دارد و یك جزء مهم در پیشرفت علم پزشكی رایج به شمار می‌ رود...

 

سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌ زند كه در حال حاضر 80 درصد جمعیت جهان یعنی حدود 4 میلیارد نفر از طب گیاهی در درمان بیماری ‌ها استفاده می‌ كنند. این موضوع سبب شده است تحقیقات گسترده ‌ای از سوی شركت‌ های داروسازی روی خواص درمانی گیاهان مناطق مختلف جهان انجام گیرد.

داروهای گیاهی هم مضر است

متاسفانه تصوری كه به اشتباه بین مردم رایج است، این است كه داروی گیاهی اگر فایده نداشته باشد، ضرر هم ندارد در واقع طبیعی بودن دارو را دلیلی برای بی‌ ضرر بودن آن می ‌دانند. اما واقعیت این است كه مصرف داروهای گیاهی به ‌تنهایی یا همراه با داروهای شیمیایی می ‌تواند عوارض جانبی خطرناكی داشته باشد.

برخی گیاهان دارویی باید به صورت استاندارد شده مصرف شوند و مصرف مستقیم آن ها بعضا باعث بروز مسمومیت‌‌ های شدید و گاهی مرگ می ‌‌شود.

البته این حقیقت را نیز باید مدنظر داشت كه عوارض داروهای گیاهی در مقایسه با داروهای شیمیایی كمتر است، ولی مطلق نیست و تمام داروهای گیاهی بی ‌ضرر نیستند، ولی عوارض آن قابل كنترل است.

با توجه به شرایط موجود نمی ‌توان داروهای گیاهی را در تمام موارد جایگزین داروهای شیمیایی كرد، اما می‌ توان به عنوان طب مكمل و همراه دیگر داروهای شیمیایی استفاده و به این ترتیب بخشی از مصرف داروهای شیمیایی را كم كرد.

توصیه می ‌شود همواره و پیش از استفاده از داروهای گیاهی با پزشك خود در این باره مشورت كنید. بعضی داروهای گیاهی موجب تداخل در قدرت جذب موادغذایی موردنیاز بدن می ‌شوند. انواع دیگری نیز موجب افزایش یا كاهش تاثیر دارویی خاص می ‌شوند. این موضوع در سالمندان و بیماران مبتلا به بیماری‌ های مزمن كه معمولا 2 یا چند دارو را به طور همزمان استفاده می ‌كنند می ‌تواند مشكلات زیادی را به‌ وجود آورد.

عوارض ناشی از مصرف گیاهان دارویی در كودكان نیز بیشتر است و باید حتما در حد توصیه شده مصرف شود. مثلا حتی مصرف عرق نعنا كه به ظاهر بی‌‌ ضرر است، در كودكان باید به اندازه باشد.

دوز نامشخص

استفاده از دوز بالای این داروها نیز اشتباه نسبتا رایجی است که می‌ تواند باعث مسمومیت دارویی و مشکلات بعدی ناشی از آن شود و لزوم احتیاط در مورد مصرف آن ها و مشورت با متخصصان در مورد آن ها را صد چندان می‌ کند.

در قرص‌ های شیمیایی موجود پزشکان می ‌دانند دقیقاً چند میلی ‌گرم داروی مؤثر وجود دارد و اگر عارضه‌ ای پیش آمد می‌ توان آن را شناخت و درمان کرد اما سؤال این است آیا می‌ توان گفت در یک مشت گیاه دارویی چند میلی‌ گرم داروی مؤثر وجود دارد یا دم‌ کرده و غیردم‌ کرده ‌اش چقدر با هم فرق می ‌کند.

متأسفانه مردم فکر می‌ کنند چون داروهای گیاهی از گیاه تهیه شده‌ اند، مضر نیستند اما باید در نظر داشت که ماده موثره تمام داروهای شیمیایی هم از گیاه تولید می ‌شود. موارد بسیاری دیده شده است که بیماران به‌ علت مصرف بیش از حد و غیرقابل کنترل داروهای گیاهی دچار مسمومیت با سرب یا نارسایی کبد شده ‌اند.

عطاری‌ ها

بسیاری از گیاهان دارویی كه در عطاری‌ ها عرضه می ‌شود، استاندارد نیستند و ممكن است میزان نامناسب آن برای افراد مضر هم باشد.

مشكلات عمده بخش عطاری‌ ها مربوط به سیستم آموزش و برنامه‌ ریزی كشور است كه باید این مساله حل شود؛ چون نبود آموزش باعث شده است عطاری‌ ها بدون مجوز گیاهان دارویی و غیردارویی را به فروش برسانند.

از سوی دیگر، بسیاری از گیاهان دارویی در عطاری‌ ها به لحاظ آلودگی‌ های میكروبی،‌ سموم كشاورزی، فلزات سنگین و تاریخ مصرف و تولید، استاندارد نیستند و خواص موثر خود را از دست داده ‌اند.

گیاهان دارویی كشت‌ شده معمولا قابل اطیمنان ‌‌تر هستند، اما گیاهانی كه از مراتع جمع ‌‌آوری می‌‌ شوند، آلودگی دارند و گاهی به علت شناسایی نشدن آن ها از سوی عطاری‌‌ ها، اشتباه تجویز می ‌شود.

از این منظر سیستمی لازم است كه گیاهان دارویی به صورت منظم و طبق اصول صحیح بسته‌ بندی و توزیع شوند و كنترل ‌های لازم روی آن ها انجام شود.

نظارت اندك

وزارت بهداشت بر داروهای گیاهی كه مجوز و پروانه تولید دارند، نظارت دارد. از این رو داروهای گیاهی كه در داروخانه‌ ها فروخته می‌ شوند، معتبر و قابل استفاده ‌اند و مردم می ‌توانند با خیال راحت از آن ها استفاده كنند ولی در مورد عطاری‌ ها، هنوز متصدی خاصی برای نظارت وجود ندارد كه بر این بخش نظارت كند و گیاهان دارویی ‌ای كه در عطاری‌ ها توزیع می ‌شود بعضا قابل اعتماد نیستند.

داروهای دروغین‌

گاهی مواقع تبلیغ معجون‌ های معجزه ‌آسا در عطاری‌ ها دیده می ‌شود؛ داروی ترك اعتیاد گیاهی 100 درصد تضمینی، داروی چاقی، لاغری و كوچك كردن شكم و...

بسیاری از این داروها خصوصا داروهای ترك اعتیاد یا چاقی و لاغری كه تبلیغ می‌ شود، تركیبی از داروهای شیمیایی و گیاهی هستند كه میزان مشخصی هم ندارند و در بسیاری موارد مشكلات و عوارض بیشتری برای بیمار ایجاد می كند. در واقع ساخت بیشتر این داروها كه در مورد آن ها تبلیغ زیادی هم می‌ شود، مبنای علمی ندارد. متاسفانه نبود نظارت وزارت بهداشت می‌ تواند موجب بدتر شدن فرهنگ مصرف فرآورده‌ های گیاهی شود و مردم را به استفاده از این داروها بدبین كند.

پیشرفت ناچیز

كشور ما از دیرباز از زادگاه ‌های اصلی گیاهان دارویی بوده است. سابقه مصرف گیاهان دارویی نیز در كشور ما به قرن‌ ها پیش باز می ‌گردد؛ می‌ توان در این خصوص به كتاب قانون از ابن ‌سینا اشاره كرد كه نشان دهنده وجود این فرهنگ در میان مردم ما بوده است.

متاسفانه با وجود دیرینگی این علم در كشور، پیشرفت چندانی در آن مشاهده نمی ‌شود و گیاهان دارویی به صورت غیر منسجم و برنامه‌ ریزی نشده مورد استفاده قرار می‌ گیرند.

عواملی مانند بیمه نبودن فرآورده‌ های گیاهی، نبود فرهنگ صحیح مصرف داروهای گیاهی در بین مردم و عرضه فرآورده‌ های گیاهی دارویی به صورت غیر استاندارد از سوی عطاری‌ ها از عواملی است كه بی‌ اعتمادی پزشكان و داروسازان به فرآورده‌ های گیاهی دارویی را موجب شده است.

بنا بر گزارش‌های وزارت بهداشت، اكنون بیش از 2500 فرآورده گیاهی دارویی در كشور مجوز دارند كه كمتر از 3 درصد كل بازار دارویی كشور را شامل می‌ شود. هرچند وزارت بهداشت برای فعال كردن اداره داروهای گیاهی تلاش زیادی كرده است تا زمینه افزایش تولید، ساخت و صدور بیشتر مجوز این نوع داروها در كشور فراهم شود، اما تحقق این امر نیاز به زمان دارد.

به ‌نظرتان چیزی عذاب ‌آورتر از رفتن روی ترازو و نگاه کردن به وزنی که نشان می‌دهد وجود دارد؟ شاید هم چون شکمتان جلوی دیدتان را گرفته نتوانید صفحه نمایشگر ترازو را ببینید...

مواد لازم:

سیب کوچک 2 عدد

پنیر چدار کم ادویه رنده شده 2 قاشق غذا خوری

خرده نان خشک شده و پودر شده 1 قاشق غذا خوری

سینه مرغ بدون استخوان 2 فیله

کره 1 قاشق غذا خوری

آب 60 میلی لیتر

آرد برنج یا آرد ذرت یک و نیم قاشق چای خوری

جعفری تازه خرد شده برای تزیین غذا 1 قاشق غذا خوری

آب 1 قاشق غذا خوری


روش تهیه:

1 - سیب کاملا خرد شده و یا رنده شده با رنده ی درشت، پنیر و خرده نان های پودر شده را با هم مخلوط کنید.

2 – سینه ی مرغ را کاملا بکوبید و آن را با ضخامت یک سانتی متر پهن کنید.

3 – سپس مقداری از مخلوط سیب را داخل هر یک از فیله ها ریخته و آن ها را به صورت ساندویچ لوله کنید.

می توانید برای این که فیله های لوله شده باز نشوند از خلال دندان استفاده نمایید.

4 – کره را در یک تابه ی بزرگ با درجه ی متوسط حرارت دهید تا ذوب شود. بعد فیله های مرغ لوله شد ه را به طور کاملا یکنواخت، داخل آن سرخ کنید.

5 – آب را اضافه کنید و در ظرف را ببندید. بگذارید تا محتویات داخل تابه بین 15 تا 20 دقیقه با حرارت ملایم بجوشد(می بایست فیله ها کاملا پخته شوند).

6 – فیله های مرغ را داخل ظرفی که می خواهید غذا را درون آن سرو کنید، قرار دهید. یک قاشق غذاخوری آب را با آرد ترکیب کنید. سپس ترکیب آن ها را با مایع باقی مانده درون تابه مخلوط کنید و در حین حرارت دادن، آن را هم بزنید تا سفت شود.

7 – حال سُس را روی فیله ها بریزید و آن را با برگ های تازه جعفری تزیین نمایید.

غذا آماده است.aپرشین وی:غذاهای چرب چاقتان می‌کند: به همین سادگی؟ همه چیز به همین سادگی نیست. بعضی از مواد غذایی قادرند کالریشان را به بعضی قسمت‌های خاص بدن شما بفرستند. دوست دارید بدانید چه غذاهایی شکمتان را چاق می‌کنند؟

به ‌نظرتان چیزی عذاب ‌آورتر از رفتن روی ترازو و نگاه کردن به وزنی که نشان می‌دهد وجود دارد؟ شاید هم چون شکمتان جلوی دیدتان را گرفته نتوانید صفحه نمایشگر ترازو را ببینید. اشکالی ندارد، زندگی همین است. باید قیمت هر چیز را بپردازید—حتی برای چیزی اینقدر پاک و لذت‌ بخش مثل خوردن! زندگی هیچ غذایی را بدون کالری‌های ناخواسته، بدریخت شدن اندام، بیماری، احساس گناه و پایین آمدن اعتمادبه‌ نفس از آن شما نمی‌کند.

بعضی از موادغذایی هستند که کارشان فقط چاق کردن ماست! درست در همان قسمت‌هایی که بیشترین استرس و خجالت را نصیبمان می‌کند: یعنی ران‌ها، بازوها، غبغب و از همه اینها بدتر، شکم!

لیست موادغذایی که موجب چربی آوردن شکم می‌شوند

اگر به دنبال لیست موادغذایی هستید که باعث بزرگ شدن شکمتان می‌شود باید بدانید که نمک، کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها بزرگترین متهمان پرونده هستند. وقتی می‌گوییم کربوهیدرات و چربی، منظورمان فقط بعضی از انوع کربوهیدرات و چربی است. کربوهیدرات‌های ساده که هضم آنها آسان است (مثل قندهای تصفیه‌ شده، گلوکز، فراکتوز و ساکاروز) و چربی‌های اشباع و ترانس که متهمان ردیف اول هستند. اما اجازه بدهید ببینیم این موادغذایی چطور دور کمر و شکمتان را بزرگتر می‌کنند.

چربی‌های اشباع و ترانس

چربی‌ها مهمترین منبع انرژی بدن هستند اما چربی اضافه ‌ای که بعد از سوختن مقدار نیاز بدن باقی می‌ماند است که ما را دچار مشکل می‌کند. از آنجا که این چربی‌ها وقتی در دمای اتاق نگهداری شوند میل به جامد شدن دارند، می‌توانیم تصور کنیم که وقتی در جایی از بدن ذخیره شوند، دسترسی به آنها و سوزاندن آنها بعنوان سوخت بدن کار سختی خواهد بود. بیشتر منابع غذایی غیرگیاهی حاوی میزان بالایی چربی اشباع است و البته برخی چربی‌های گیاهی و روغن‌ها هم شامل آن می‌شوند. این چربی‌ها کلسترول زیادی را وارد بدن می‌کنند و این کلسترول‌های زیان‌بار بر کلسترول مفید در بدن غلبه می‌کنند. هرچه مقدار این کلسترول زیان‌بار بیشتر باشد، احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی هم در فرد بیشتر می‌شود. جای تعجب نیست که چاقی و حمله‌ قلبی با هم ارتباط مستقیم دارند. موادغذایی حاوی چربی ترانس عبارتند از:

* فست ‌فود
* اسنک‌های سرخ‌شده غیرخانگی
* شیرینی‌ها
* مافین‌ها
* پاپکرن غیرخانگی کره‌ای
* چیپس
* برگرها
* پیتزا
* موادغذایی کنسرو شده مثل سیریال، پاستا، سوپ
* سس‌های بسته‌ بندی شده
* غذاهای پخته شده در رستوران
* موادغذایی فریزشده
* لبنیات پرچرب
* کره
* گوشت گاو/خوک/مرغ

اکثر مواقع وجود روغن‌های هیدروژنه در آماده‌ سازی این غذاهاست که مشکل‌ساز می‌شود. این روغن‌ها مدت نگهداری این محصولات را بالا برده و درنتیجه تولیدکننده‌ ها به وفور از آنها در محصولاتشان استفاده می‌کنند. چربی‌های ترانس نوعی از چربی‌های اشباع هستند.

کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده

هضم این کربوهیدرات‌ها آسان است به همین دلیل منبع بسیار خوبی از انرژی فوری به حساب می‌آیند. اما اگر این کربوهیدرات‌ها زیاد استفاده شوند، به چربی تبدیل شده و در بدن ذخیره می‌شود، مخصوصاً در ناحیه میان‌ تنه. موادغذایی که سرشار از کربوهیدرات‌های ساده هستند مثل شیرینی‌ها، دسرها، شکلات و از این قبیل از جمله مهمترین موادغذایی هستند که موجب چربی آوردن ناحیه شکم در خانم‌ها می‌شوند چون خانم‌ها بسیار بیشتر از آقایان از این تنقلات استفاده می‌کنند. موادغذایی اصلی که تحت این دسته نامگذاری می‌شوند عبارتند از:

* شکلات
* شیرینی
* بیسکویت
* کیک
* مافین
* برنج سفید
* آرد تصفیه ‌شده
* بستنی
* قهوه یا چای (درصورت استفاده از قند یا شکر تصفیه‌شده)
* نوشیدنی‌های قنددار و نوشابه
* قند و شکر
* سیریال‌های قنددار

نمک

متعجبید که چطور نمک باعث چاق شدنتان می‌شود؟ مولکول‌های سدیم موجب می‌شوند که آب دور سلول‌های چربی ذخیره در بدن را احاطه کرده و از این طریق آنها را مستحکم‌تر و البته متورم‌تر می‌کنند. این انباشتگی آب حالت بادکردگی به بدن داده و به سایز کلی بدن اضافه می‌کند. بیشتر موادغذایی کنسرو شده و غذاهای نمک‌ دار حاوی نمک یا سدیم هستند. درکنار اینها، موادغذایی دیگری که نمک فراوان دارند عبارتند از:

* پنیر
* گوشت
* آرد ذرت
* نخود
* سس‌ها
* چاشنی‌ها
* ترشیجات
* صدف

همانطور که می‌بینید، فقط غذاهای قنددار و چربی‌دار نیستند که قطر دور شکمتان را اضافه می‌کنند. نمک هم یک متهم اصلی است. درنتیجه، دفعه بعدی که خواستید ظرف نمکدان را برداشته و روی غذایتان نمک اضافی بپاشید یادتان باشد که این دانه‌های سفیدرنگ تا چه حد موجب چاق شدنتان می‌شود.

موسیقی آذربایجان شرقی  موسیقی سنتی آذربایجان؛ بازتاب مهم ترین وجوه و جوانب زندگی مردم است. درفولکلورموزیکال آذربایجان احوال و روحیات مردم گذشته این دیار با طرز بسیار لطیفی ترنم می شود. غم، شادی، هجران، وصال موفقیت‌ها، شکست‌ها و قهرمانی‌ها همه و همه دراین گنجینه موزیکال متجلی است. شیوه بدیهه خوانی، روش نواختن، اجرا، آراستگی‌های ملودیک و داشتن حالات ویژه مخصوص به خود هماهنگی و اسلوب خاص و پختگی و مطلوب بودن صداها از خواص جدایی ناپذیر موسیقی این مرز و بوم است. محققین و پژوهشگران؛ موسیقی آذربایجان را به پنج بخش عمده زیر تقسیم می کنند: 1-عاشق‌ها(عاشیقلار)، 2- ترانه‌های ملی و مقام ها (خلق ماهینلاری و موغاملار)، 3- موسیقی عزا و مذهبی (تعزیه موسیقی سی)، 4- موسیقی کار و تلاش روزانه (امک ماهینلاری) و 5- موسیقی عروسی و رقص‌های مربوطه (توی دویون موسیقی سی). دستگاه ها و مقام های آذربایجان با داشتن زیر و بم‌های به خصوص و حالات لطیف هر کدام گویای دریایی از تحولات درونی مردم هستند. آن ها مانند هزاران مروارید و جواهرات رنگارنگی هستند که به طرز ماهرانه و به صورت مرتب به رشته کشیده شده باشند و خوانندگان بزرگی مانند مصطفی پایان، پروفسور بلبل، حاجی بابا حسین اف، عالیم قاسم اف و جبارقاریاغدی اوغلی توانسته‌اند تاکنون مقام های موسیقی آذربایجان را به طوراستادانه‌ای اجرا نمایند. ویژگی و مشخصات موسیقی ملی و سنتی و آذربایجانی در جهات و وجوه مختلفی متجلی می شود. قدیمی‌ترین آلت موسیقی آذربایجان «ساز» است که یکی ازآلات موسیقی کهن است که قدیمی‌ها به آن «قوپوز» می‌گفتند و امروز به «ساز» معروف شده است. عاشق‌های آذربایجان از دیرباز«ساز»می‌نوازند و بعدها کمانچه «دایره» (قاوال) «قارانی» (کلارینت) «طبل»، «سرنا» و حتی بعضی سازهای ملل دیگرمانند: ویلن، قانون و پیانو نیز وارد موسیقی آذربایجان شد که مورد استفاده عاشق ها قرار می گیرد. ترانه‌های عامیانه، آوازها و افسانه‌های حماسی- عشقی و اخلاقی نماینده روح هنری ملت ها و بیان گر تمام احوال و روحیات و درحقیقت صدای درونی هر قومی است. یکی از معروف ترین ترانه های این خطه ترانه «قوی گولوم گلسین آی نه نه» که بیان گر یک عشق پاک حماسی است در سال ‌1955 میلادی به وسیله فکر امیراف به فهرست ترانه‌های ملی آذربایجان پیوست در بخشی از این ترانه که به همراهی آلات موسیقی اصیل آذربایجانی خوانده می‌شود آمده است:من عاشیقم، زیره سن// قارا باغین دو زووار زعفرانسان، زیره سن// دوزلرینده قوزووار اوگونه قوربان اولوم// ایکی کونول بیراولسا سن قاپیدان گیره سن // کیمین اوناسوز و وار قوی گولوم گلسین آی نه نه قوی یاریم گلسین ... درباره نوازندگان و خوانندگان سازهای موسیقی استان آذربایجان شرقی که عاشیق نامیده می شوند، بایستی گفت: عاشق یا عاشیق فردی خوش قریحه، شیرین بیان، هنرمند، خوش صدا و دارای ذوق شاعری است به عبارت دیگرعاشیق هم شعر می سراید، هم ساز می‌نوازد هم داستان نقل می‌کند و هم آواز می‌خواند. ساز عاشیق عبارت است از یک آلت موسیقی بنام ساز، ساز عاشیق از دو قسمت عمده دسته و کاسه تشکیل شده که به 7 الی 9 سیم از جنس فولاد و آلیاژ سخت نقره، خرک‌های استخوانی بالا و پایین و کوک کننده‌ های سیم‌ها مجهز است، دسته ساز از چوب گردو یا یک نوع درخت جنگلی به نام «اولاس» و «کاسه ساز» از چوب درخت توت به دلیل انعطاف پذیری و پرطنین‌تر شدن صدا ساخته می‌شود. ساز عاشیق دارای 14 پرده است که پرده‌ها به وسیله چلله گوسفند و یا نخ پلاستیکی محکم از هم جدا می ‌شوند. درطول تاریخ در همه جای آذربایجان عاشیق‌ها درعروسی‌ها شرکت داشته‌اند بااین تفاوت که عاشیق‌های آذربایجان غربی در تمام شعرهای این استان با تک ساز هنرنمایی کرده‌اند ولی درآذربایجان شرقی،استان اردبیل و جمهوری آذربایجان سازعاشیق را هنرمندان دیگری با بالابان و دایره (دف) همراهی می کنند. آهنگ‌های عاشقی به گفته عاشیق‌ها 72 آهنگ است ولی بعضی ‌ها تا 144 آهنگ نیز گفته‌اند که به دسته‌های حماسی، عشقی، اخلاقی اجتماعی، وصف حال و روایت تقسیم می ‌شوند. دربخش حماسی، عاشق‌ها با نواختن آهنگ‌های تند و مهیج مانند جنگ کوراوغلو، دبل جنگی، شاه سئونی و دویمه کرم اشعاری را از زبان قهرمانان آذربایجان می‌خوانند و شنوندگان را به دفاع از آرمان های دینی - انسانی و وطن دوستی تشویق می ‌نمایند. در بخش عشقی نیز عاشیق‌ها با آهنگ‌های عاطفی‌تر و شاد مثل تجنیس، گوز، للمه، دستان، جلیلی و قهرمانی و نخجوانی، اشعارعشقی خود را در وصف الهی، وطن، یار، ائمه اطهار و هر آن چه که به آن عشق می‌ورزند؛ می ‌خوانند. دربخش اخلاقی و اجتماعی هم اشعاری در وصف صفت‌های پسندیده سخنان نصیحت آمیز و طریقه آداب و معاشرت خوب با آهنگ‌های دلنشین تاجری، امرامی، دیوان، تجنیس، اکبری و غیره خوانده می ‌شود. وصف حال و روایت نیز ازدیگر بخش های موسیقی عاشیق‌ها است که دراین قسمت عاشیق‌ها با اشعار دلنشین از خاطرات و حال و روز خودشان و ایل و طایفه و وطن خود تعریف می ‌کنند. یکی از خصیصه‌های بارز موسیقی آذربایجانی بدیهه گویی و بدیهه نوازی است. این خصیصه به مجری آهنگ اجازه می ‌دهد که نیروی فانتزی و قوه خیال خویش را درمقیاس وسیعی به کاراندازد و درعرصه پهناوری؛ توسن خیال و تصور را به تاخت و تاز وادارد و با مهارتی خارق‌العاده ضمن رعایت کامل اصول فنی موسیقی بی ‌درنگ و فی البداهه به مایه موسیقی در حد امکانات تغییر شکل بدهد. بدیهه سرایی نه فقط در متن موسیقی آذری بلکه در نحوه ی اجرای آن نیز به طور گسترده‌ای به کار می‌رود که حد و میزان بدیهه سرایی و تعداد لحظات و دفعات پرداختن به بدیهه با قدرت و تصمیمات هنرمندان مجری است. یکی از خصوصیات بدیهه سرایی آن است که چون هر بدیهه در نوع خود تک و تکرار ناشدنی است در نتیجه موجب پیدایش تازگی و حالات نوین درتغییرات ملودیک موسیقی می‌شود. مایه غم درهمه قسمت‌های موسیقی آذربایجان حتی رینگ‌های ریتمیک و شاد نفوذ کرده است و علت آن نیز به گفته «هابیل علیف» (استاد کمانچه و از هنرمندان برجسته آذربایجان) همان مظلومیت‌های تاریخی این دیار است. در شادترین موزیک آذری و آ‌وازهای آذری مایه غم به خوبی حس می شود به عنوان نمونه آهنگ رقص «لزگی» از تندترین آهنگ‌های آذری است ولی با این حال یک غم و اندوه پنهانی درآن نهفته است. مراسم رقص لزگی یا تاقایتاثی دارای چندین حرکت آرام و تند است که ابتدا با حرکاتی آرام و سپس تند و ریتمیک اجرا می شود. همراه با رقص لزگی 3 نت 4 تایی نواخته می شود که گویند همان باله مشهور آذربایجان است و نیز حرکات موزون نازالما (ناز نکن) و کوراوغلی (قهرمان مبارزه با ظلم و ستم) توسط هنرمندان آذری و با حرکاتی تند و گاه آرام که بلافاصله با چرخش سریع تغییر ریتم داده و چرخ ها و پرش ها با نوای سرنا و دهل و با لباس های خاص و بسیار شکیل و زیبا در رنگ های گوناگون(اغلب مشکی) با چکمه براق تا به زیر زانو و با کلاهی از پشم سپید، همراه با بالاپوشی سبک و چسبیده به بدن و شلواری تنگ و چسبان و مناسب برای هر گونه حرکت آغاز می شود. اعضای گروه رقص لزگی معمولا بین 8 تا 12 نفر است. موسیقی عزا و مذهبی (اوخشاماها) نیزاغلب در قالب «بایاتی» سروده شده‌اند که به آن ها«بایاتی ها»‌ می ‌گویند که زنان صاحب عزا آن ها را در مجالس سوگواری با آهنگ مخصوص می ‌خوانند و حاضرین با شنیدن آن ها و گریه زاری تسکین می‌یابند. موسیقی کار و تلاش روزانه (امک ماهینلاری) نیزغالبا بدون نواختن موزیک و گاهی اوقات در صورت ریتمیک بودن آن با دست زدن اطرافیان اجرا می ‌شود. این نوع موسیقی اغلب در مراسم سمنوپزی اوایل بهار، قیمه درست کردن، خوابانیدن کودک درگهواره، مهمانی ‌های عصرانه و شبانه، شخم زدن زمین و کوبیدن خرمن، هنگام بافتن فرش، گلیم و غیره اجرا می‌شود. مادران هنگام خوابانیدن نوزادانشان با نوای شیرین و لطیف مادرانه روی دستگاه های شور- دشتی و گاهی سه گاه بایاتی‌های مخصوص لالایی (لایلالار) را ترنم می ‌کنند. آهنگ‌های عروسی و رقص‌های مربوطه (توی و دویون موسیقی سی) از شور و حال زیادی برخوردارهستند و تک آیاق، ایکی آیاق، سوبولاغی و دورد آیاق آهنگ‌های نسبتا آرام این رشته رقص‌ها هستند که فامیل نیز می ‌توانند در صورت نبودن افراد بیگانه در محفل خصوصی این رقص‌ها را انجام دهند. پس از آن نوبت رقص‌های تند مردانه مثل نرمه، بندی، شیخانی، یارگوزهل، و آهنگ‌های دیگر می‌رسد. در سراسر آذربایجان شرقی کم تر منطقه ای را می توان یافت که جشن ها و مراسم هایشان بدون موسیقی و رقص آذری انجام شود. شنیدن موسیقی آذری و اجرای عاشیق های آذربایجان یکی از مهم ترین و با ارزش ترین جاذبه های فرهنگی استان آذربایجان شرقی به شمار می رود. در استان آذربایجان شرقی علاوه بر موسیقی و رقص خاص، انواع بازی های سنتی و محلی نیز رواج دارد که برخی از مهم ترین آن ها عبارتند از: چوزمره، گزدلین پاچ، تیپک دوشی، کشتی محلی، حاجی آذی قلخان، قیش قاپدی، جفت المنده، قولاخ بورما، توپ آغاج، آتدی تودی، ناناقجی، خیم خیم، ازلی لجه، چلیک دسته، یالاخ قابی، هفت سنگ، جنگ خروس،ای قراقوس، اسب سواری در نواحی مغان و دیگر بازی ها. .  

لباسهای محلی آذربایجان شرقی  امروزه استفاده از لباس های محلی و سنتی در بسیاری از نقاط ایران از جمله استان آذربایجان شرقی منسوخ شده و مردم از لباس های معمول شهرهای بزرگ استفاده می کنند ولی در برخی از مناطق استان چون: میان عشایر کوچ نشین و میان روستاییان استان آذربایجان شرقی استفاده از لباس های محلی توسط مردان و زنان عمومیت دارد. لباس های محلی ایل شاهسون و ارسباران یکی ازمهم ترین جاذبه های فرهنگی این ایل به شمارمی آیند. مردان ایل پوشاک اختصاصی ندارند، کت و شلوار و کلاه آنان معروف به کپیkepi یا کلاه ترک داری که نظیر کلاه مردان گیلان است؛ تشکیل دهنده ی پوشاک مردان شاهسونی است. لباس بانوان ایل شاهسون هریک یادآور گوشه ای از پوشش مردم سایر مناطق ایران زمین است. روسری بانوان را چارقد گلداری تشکیل می دهد که با یک کلاغی بسته می شود. پیراهن زنان ایل شاهسون از رنگ های متنوع و شاد تشکیل شده و بلند است. تنبان؛ شلیته ای است که می پوشند و شبیه تنبان های بانوان گیلان، بختیاری و قشقایی است. جلیقه زنان شاهسون را پارچه های دوخته شده بدون آستین تشکیل می دهد که روی آن ها سکه های طلا و نقره دوخته شده است و تعداد سکه ها نشان دهنده میزان ثروت خانواده است. زنان کفش های دست دوزی به پا می کنند که در رنگ های متنوع و شاد تهیه شده اند. پوشش یاد شده در میان برخی روستاهای استان آذربایجان شرقی نیز متداول است http://iranshenasy.blogsky.com/category/cat-5/

عشایر آذربایجان شرقی  عشایر که شیوه معیشت و آداب و رسوم خاص خود را دارند در ایران یکی از جذاب ترین شیوه های زندگی اجتماعی به شمار می آیند. استان آذربایجان شرقی از ایل ها و عشایر متعددی برخوردار است که مهم ترین و منسجم ترین آن ها ایل های شاهسون و ارسباران هستند که درمناطق گوناگون استان پراکنده شده اند. ایل شاهسون ازمهم ترین و معروف ترین ایل های استان آذربایجان شرقی به شمار می رود که دارای پیشینه تاریخی زیادی بوده و از ویژگی های خاص اجتماعی- فرهنگی برخوردار است. درباره وجه تسمیه نام و پیشینه تاریخی این ایل بایستی گفت: هنگامی که سرزمین ایران دچار هرج و مرج و آشوب بود و هرکدام ازامرای تیموری و آق قویونلو و دیگر حکام محلی گوشه ای از این سرزمین را محل حکومت خود کرده بودند؛ اسماعیل میرزا که بعدها به شاه اسماعیل معروف شد، توانست با سرکوب آق قویونلوها (که یکی از قبایل با نفوذ حاکم برایران بودند) در سال 907 هجری قمری، بنیان حکومتی خود را به مدت دو و نیم قرن استوار سازد. افرادی که شاه اسماعیل را دراین جنگ ها یاری می کردند، درتاریخ به نام قزلباش ها شهرت یافتند و شامل 32 قبیله مختلف بودند که شاه اسماعیل آن ها را در زمره نجبا در آورد و به ایشان عمامه خاصی داد که 12 ترک داشت و میان آن کلاه سرخی مانند فینه می گذاشتند و به همین لحاظ به قزلباش ها معروف شدند. درسال های 991 تا 994 هجری قمری سلطان محمد خدابنده به منظور جلب حمایت علیه ازبکان و عثمانی ها تصمیم گرفت افراد غیر نظامی را با رضایت خود به خدمت نظام درآورد که این عمل او به شاه سون (یعنی دوست داران شاه شدن) معروف شد. درسال 998 هجری قمری افراد قزلباش علیه نماینده شاه؛ سربه شورش برداشتند که ازاین رو شاه اسماعیل نسبت به قدرت آنان بدبین شد و گروه دیگری با نام شاهسون را برای درهم شکستن قدرت آن ها بسیج کرد. بنابراین شاهسون ها (دوست داران شاه) به گروهی اطلاق می شدند که از سوی شاه عباس تشکیل یافته بود تا جای قبایل ترک را که از سلسله صفوی پشتیبانی کرده بودند، بگیرند. شاهسون ها از آداب و رسوم سنتی و قوی برخوردارند، هرچند که از گذشته های دور از حوادث و خطرات دور نمانده و تحولات زمان برآن ها بی تاثیر نبوده است. براساس قرارداد ترکمن چای که طی آن قسمتی از مرزهای شمالی ایران به روس ها واگذارشد، قسمت بزرگی از منطقه قشلاقی شاهسون ها ازبین رفت. منطقه تابستانی (ییلاقی) شاهسون ها را ارتفاعات اهر، مشگین شهر و اطراف آن تشکیل می دهد و منطقه قشلاقی آن ها را بخش های خاوری جلگه کم عمق مغان (که در حدود 150 کیلومتر از منطقه سردسیر فاصله دارد و نزدیک رود ارس است) تشکیل داده است. منطقه ییلاق و قشلاق طایفه های شاهسون کاملا مشخص است. هنگام کوچ ابتدا از قیشلاخ (گویش محلی قشلاق) یا منطقه زمستانی به یازلاخ یا منطقه بهاره و سپس به ییلاخ (گویش محلی ییلاق) منطقه تابستانی می روند. درمراجعت پیش از استقرار در قشلاق، در محلی پاییزه که همان اردوگاه های پیرامون قشلاق هستند، توقف می کنند. جایگاه تابستانی شاهسون ها؛ شامل 4 تا 5 آلاچیق است که در حد فاصل 100 متری درچراگاه برپا می شود. قدمت تاریخی شاهسون ها سبب شده آداب و رسوم و شیوه های معیشت آن ها برای افراد عادی جذاب و دیدنی باشد، چنان که بازدید از زندگی عشایر شاهسون یکی از پرطرف دارترین برنامه های گردشگری ناحیه آذربایجان شرقی و اردبیل به شمار می آید. ایل شاهسون از طایفه، تیره، کویک و هر کویک از چند اوبه و اوبه ها از تعدادی خانواده تشکیل شده است. در راس هر طایفه؛ ایل بیگی از سوی دولت مرکزی برای حفظ نظم و وصول مالیات انتخاب می شد ولی اداره طایفه برعهده بیگ بوده که از طرف ایل بیگی گمارده می شد. ایل شاهسون دراستان های اردبیل و آذربایجان شرقی زندگی می کنند و برخی از آن ها در طی سالیان گذشته یک جا نشین شده اند. شاهسون ها از سجایای اخلاقی خوبی برخوردار هستند و در تیراندازی و شکار و میهن پرستی شهرت دارند. آن ها به زبان آذری صحبت می کنند و شیعه مذهب هستند. برپایی جشن ها و آیین های اسلامی و ایرانی از مهم ترین آداب و رسوم آن ها به شمار می آید که به شکل های خاصی و با رعایت اصول ایل انجام می شود و برای گردشگران بسیار جذاب، دیدنی و شنیدنی است. شاهسون ها جشن های خود را درمیدان برگزار می کنند و درعید های مذهبی از جمله عید قربان و عید فطر پس از نماز عید به دید و بازدید یک دیگر می روند. مراسم ها و آداب ازدواج درمیان این ایل ازاهمیت زیادی برخورداراست. وقتی پسری خواهان دختری است دو نفر از ریش سفیدان ایل را به چادر پدر دختر می فرستد و آن ها در صورت توافق عهد و پیمان می بندند و خیلی به آن اهمیت می دهند. پس از خواستگاری؛ خانواده داماد برای عروس هدایایی از قبیل: روسری، گردن بند، آینه، پارچه و شیرینی می برند. چند روزمانده به تاریخ عروسی از مهمانان دعوت به شرکت در مراسم می شود. مهمانان هدایایی به همراه می آورند و به محض نزدیک شدن مهمانان؛ داماد و همراهان وی به اتفاق نوازندگان سازهای محلی به استقبال آن ها می روند. مهمانان شام را در چادر خانواده داماد می خورند و مبلغی به آشپز و آبدارچی هدیه می کنند. این مراسم چند روز ادامه دارد و در روز آخر مهمانان به خانه عروس رفته و عروس را همراه خود به چادر داماد می آورند. زمانی که عروس قصد خروج ازمنزل پدر را دارد، یکی از افراد خانواده او کمربند زیبای طلایی به کمر او می بندد، سپس عروس با آینه و جهیزیه خود به سمت خانه داماد حرکت می کند. هنگامی که عروس به چادر داماد نزدیک شد، داماد سیب سرخ یا دسته گلی به طرف او پرتاب می کند که دراین موقع سوارکاران هر یک به نوبه خود به نمایش های محلی می پردازند. لباس های محلی ایل شاهسون یکی از مهم ترین جاذبه های فرهنگی این ایل به شمار می آیند. مردان ایل شاهسون پوشاک اختصاصی ندارند، کت و شلوار و کلاه آنان معروف به کپیkepi یا کلاه ترک داری که نظیر کلاه مردان گیلان است؛ تشکیل دهنده ی پوشاک مردان شاهسونی است. لباس بانوان ایل شاهسون هریک یاد آور گوشه ای از پوشش مردم سایر مناطق ایران زمین است. روسری بانوان را چارقد گلداری تشکیل می دهد که با یک کلاغی بسته می شود. پیراهن زنان ایل شاهسون از رنگ های متنوع و شاد تشکیل شده و بلند است. تنبان؛ شلیته ای است که می پوشند و شبیه تنبان های بانوان گیلان، بختیاری و قشقایی است. جلیقه زنان شاهسون را پارچه های دوخته شده بدون آستین تشکیل می دهد که روی آن ها سکه های طلا و نقره دوخته شده است و تعداد سکه ها نشان دهنده میزان ثروت خانواده است. شاهسون ها در چادرهای نیم کره ای شکلی زندگی می کنند که آن ها را آلاچیق، و برخی را کومه می نامند. کومه معمولا ازآلاچیق کوچک تر است و از جنس خشن بافته می شود ولی آلاچیق با ظرافت ومهارت بافته می شود و دوام آن ها از کومه بیش تر است. فضای داخلی کومه ها به طور معمول 5 متر است. آلاچیق اصلی عموما از نمد سفید و با ظرافت است این نمدها با طرح های رنگی در جلو و طرفین تزییین یافته و سر درب ورودی ها منگوله هایی آویزان است. نمدهای این چادر به علت باران و گرد و خاک و دود داخل به تدریج قهوه ای و سرانجام سیاه می شوند. چاتماcatma نیز نوع دیگری از چادرهای عشایر شاهسون است که در توقف گاه های موقت برپا می شود. شاهسون ها یکی از بزرگ ترین دام داران و کشاورزان ناحیه آذربایجان شرقی و اردبیل هستند. زندگی آن ها تا حدود زیادی به دام وابسته است و وجود فرآورده های دامی سبب شده است که صنایع دستی در میان این ایل اهمیت زیادی داشته باشد. انواع گلیم، جاجیم، خورجین و جل اسب ازمهم ترین صنایع دستی عشایر شاهسون به شمار می آید. مهم ترین بافته شاهسون ها گلیم های سوزن دوزی و ظریف معروف به سوماک است که درزبان محلی آن را ورنی بافی می گویند. ورنی بافی مهم ترین و زیباترین صنایع دستی این ایل است که طرح های پیچیده آن را با دستگاه های عمودی یا افقی به صورت تکه های دراز و باریک به طول 3 متر می بافند و سطح آن ها را با نقش های پیچیده، سوزن دوزی می کنند. معمول ترین و معروف ترین طرح این گلیم ها کشتی نوح نام دارد که به شکل سوزن دوزی با طرح کشتی است و در وسط آن درخت و اطراف آن پرندگان و جانوران دیده می شوند. مفرش نوعی صنایع دستی روستایی و عشایری است که در منازل روستایی برای نگه داری رخت خواب و لوازم خواب از آن استفاده می شود و در کوچ ایلات وعشایر نیز مفرش وسیله بسیار مناسبی برای حمل وسایل مختلف به شمار می‌آید. مفرش به شکل مکعب مستطیل است و در اندازه‌های مختلف به هم دوخته می ‌شود و نقش و نگارهای زیبا و دل‌انگیزی دارد. جل اسب های ایل شاهسون هم از لحاظ سبک خاص تصویر حیوانات و پرندگان و هم از لحاظ رنگ پردازی، از بهترین رواسبی های ایران به شمار می روند. خورجین برای حمل اشیا و وسایل دستی مورد استفاده قرار می ‌گیرد و با نقوش خاص و زیبایی بافته می شود. علاوه بر خورجین، برخی دیگر از لوازم مورد نیاز عشایر مانند بزک شتر و نوار مخصوص چادر به همین شیوه بافته می شود.کوچ نشینان ارسباران در منطقه زیبای ارسباران در ناحیه کوهستانی و جلگه ای به سر می برند و قلمرو عمده آن ها در بخش باختری دشت مغان در پیرامون شهرستان اهر است. نام این ایل از منطقه سکونت آن ها بین سرزمین ارسباران و قره داغ گرفته شده است. سابقه تاریخی این ایل نیز شباهت زیادی به تاریخ شاهسون ها دارد. منطقه تابستانی ییلاقی ایل ارسباران را کوه های اطراف ارسباران و سبلان تشکیل می دهد. منطقه زمستانی (قشلاقی) ایل ارسباران را نیز جنوب دشت مغان و اطراف رود قره سو و کنار رود ارس در منطقه خدا افرین تشکیل می دهد. کوچ نشینان ارسباران همانند شاهسون ها از طایفه، تیره، کویک، اوبه و خانواد تشکیل شده است. جشن ها و آیین های این ایل شباهت بسیار زیادی به مراسم ها و آیین های ایل شاهسون دارد. به طور کلی شیوه معیشت، لباس ها، موسیقی، جشن ها و آداب و رسوم خاص عشایر آذربایجان شرقی سبب شده بازدید از زندگی عشایر شاهسون و ارسباران درآذربایجان شرقی یکی از مهم ترین و جذاب ترین برنامه های گردشگران این خطه به شمار آید. http://iranshenasy.blogsky.com/category/cat-5/

صنایع دستی و سوغات استان  آذربایجان شرقیاستان آذربایجان شرقی یکی از کانون های مهم صنایع دستی ایران است. تنوع صنایع دستی این استان مرهون وسعت منطقه، روستاها و شهرستان های متعدد و وجود ایلات و عشایر ناحیه است. به طور کلی در مناطق مختلف استان آذربایجان شرقی قالی بافی، قالیچه، مسند، ورنی، ‌خورجین، مفرش بافی جاجیم، گلیم، شال، گلیمچه، ظروف سفالی، سرامیک، انواع سبد حصیری و ترکه ‌ای، پارچه‌ های پشمی، ابریشمی، سوزن دوزی، نقره ‌سازی، قلاب بافی، حوله، پتوبافی، مفرش بافی، مسند، کفش دوزی، ممقان دوزی و بافته های داری تهیه و تولید می شوند. هریک ازشهرستان های استان آذربایجان شرقی به صنعت دستی خاصی شهره هستند. قالی تبریز از معروف ترین قالی های ایران است که به طورعمده در مرکز استان و روستاهای اطراف تهیه می شود. قالی هریس شهرت جهانی داشته و بافت قالی های نفیس و ظریف ابریشمی از روزگاران قدیم در این شهرستان معمول بوده است. شهرستان سراب ازگذشته های دور جزو مراکز مهم فرش بافی آذربایجان شرقی بوده است و قالی بافی درآن از قدمت طولانی برخورداراست. نقره سازی نیز از ظریف ترین صنایع دستی استان آذربایجان شرقی است که بیش تر در شهرستان تبریز انجام می شود. شهرت شبستر نیز در زمینه سفال گری است و سفال های منطقه کوزه کنان شبستر بسیار معروف است. ابریشم بافی در شهرستان اسکو رواج دارد و نوعی پارچه زیبا و منحصر به فرد دراین منطقه تهیه می شود که تولید آن در هیچ ناحیه دیگر ایران معمول نیست. گلیم بافی نیز صنعت بومی و اصیلی است که در بیش تر روستاهای استان رواج دارد. قالی قره داغ به علت بافته شدن توسط عشایر منطقه قره داغ مورد توجه قرار گرفته است. در آذربایجان شرقی، ایلات و عشایر مغان، ارسباران و خلخال با جمعیت متحرک و با حفظ خصوصیات قومی و سنتی و چادرنشینی در اوقات بیکاری به تولید انواع محصولات و صنایع دستی اشتغال دارند. ورنی بافی مهم ترین صنایع عشایری استان آذربایجان شرقی است. ورنی نوعی گلیم ریزبافت فرش نما است که دارای بافت و طرح خاصی است و جز در استان آذربایجان شرقی در کم تر منطقه ای از ایران بافته می ‌شود. نقش‌ هایی که به وسیله بافندگان بر روی ورنی تصویر می ‌شوند ذهنی بوده و بنا به ذوق و سلیقه بافندگان طراحی و بافته می‌ شوند. معمولی ‌ترین نقش ها عبارتند از: طاووس، آهو، روباه و قطار شتر که مربوط به حاشیه فر‌ش ‌ها است. مواد اولیه ای که‌ جهت تولید ورنی به کار می روند عبارتند از: پود که‌ از پشم و تار و پود ‌نازک‌ که‌ غالبا از نخ‌ پنبه ای تهیه می ‌شوند. در گذشته با توجه‌ به‌ نوع معیشت عشایر مستقر ‌در دشت‌ مغان، گرما دوز و ارسباران، پس‌ از چیدن پشم از دام های موجود منطقه در فصول ‌مناسب‌، آن ها را با دوک‌ های نخ‌ ریسی سنتی ریسیده و پس‌ از آن شست و شو می ‌دادند. این نخ های ریسیده شده را ‌با روشی بسیار ابتدایی، با رنگ های شیمیایی پست و در خود منطقه رنگ رزی می ‌کردند. این‌ روش رنگ رزی از جنبه کیفی بزرگ ترین‌ لط‌مه را به‌ بازار و بازاریابی این‌ کالاهای هنری ‌سنتی وارد می کرد، اما در بیست سال اخیر تحولی در ارتقای کیفی ‌تولید ورنی بین عشایر منطقه به وجود آمده‌ است‌. تولید ورنی بیش تر در نقاط قشلاقی انجام ‌می پذیرد و نقوشی که‌ بر روی این‌ گلیم فرش نما نقش می ‌بندد نشان گر محیط زیست و ‌انعکاس آن در اذهان زنان و دختران عشایر و نمودار ذهن‌ توانا و استعدادهای بالقوه ‌فکری آنان است. بیش تر نقوش این ورنی ها از اشکال حیوانات و وحوش منطقه تاثیر پذیرفته و در این میان از نقش حیواناتی چون گوزن‌، آهو، گرگ، سگ‌ گله، بوقلمون، مرغ، خروس‌، گربه‌، مار،‌ عقاب، گوسفند، ببر، شتر، شیر، روباه، شغال، طاووس‌ و پرندگان محلی استفاده بیش تری می شود. این تولیدات صرفا خانگی بوده‌ و غالبا در همان اطاقی که‌ خانوار عشایری در آن سکونت دارند صورت‌ می پذیرد و ابزار آن نیز از قبیل دار و دفتین همه در محل تهیه می ‌شوند. ‌‌ بر اساس بررسی ‌های انجام شده تولید ورنی ظرف یک صد سال اخیر در دشت‌ مغان مرسوم‌ شده و به روایت‌ افراد مط‌لع، محل اصلی تولید آن منطقه قره باغ آذربایجان شوروی بوده‌‌ که براثر روابط‌ و علقه های فرهنگی عشیره ای و ترددهایی که‌ در کناره‌ رودخانه‌ ارس‌ انجام ‌پذیرفته به تدریج‌ در منطقه ارسباران و سپس در بین ایلات و عشایر دشت‌ مغان ‌رایج‌ شده است‌.‌ در حال حاضر تولید ورنی در سطح‌ جهانی منحصر به‌ ایران و آن هم تنها در مناطق ذکر شده است. ویژگی های خاص تولید آن عمل اقتباس یا مشابه‌ سازی را مانند بسیاری از ‌زیراندازهای دیگر از قبیل قالی و گلیم را در سایر نقاط ایران و جهان دشوار و حتی غیر‌ممکن ساخته است.‌ ورنی ‌های تولیدی آذربایجان شرقی معمولا در زمینه رنگ های لاکی، سرمه‌ ای، کرم، سفید، پیازی و ‌آبی روشن‌ با نقش حیوانات در وسط‌ و حاشیه ای حداکثر به‌ عرض بیست سانتی متر‌ در طرفین ‌تولید می شوند. اندازه‌ رایج‌ ورنی ‌های تولیدی عبارتند از: ورنی قالی به ابعاد 300 - 200 سانتی متر‌، ورنی کناره‌ بزرگ‌ به ابعاد 320 - 150 سانتی متر‌، ورنی کناره‌ به ابعاد 310 - 125 سانتی متر‌، ورنی زرع‌ و نیم (جفت) به ابعاد 160 - 115 سانتی متر، ورنی قالیچه به ابعاد 250 - 120 سانتی متر‌ و ورنی پشتی به ابعاد 100 - 70 سانتی متر ‌و 90 - 60 سانتی متر.  http://iranshenasy.blogsky.com/category/cat-5/

تخت عروس   تخت عروس در موقعیت ۶۲۲ ۰۹/ ۳۴ شمالی و ۸۸۴ ۴۵/ ۵۴ شرقی در استان اصفهان و در جنوب کویر بزرگ مرکزی ایران واقع شده است. در اصطلاح جغرافیایی تخت های مناطق کویری، به نقاطی اتلاق می شود که نسبت به زمینهای اطراف دارای ارتفاع زیادتری باشند و بلندترین نقطه آنها مانند یک تخت صاف و هموار باشد. وجود بادهای شدید در مناطق کویری و فرسایش بادی باعث شده که قله این تپه ها در اثر مرور زمان صاف و هموار شوند . همچنین باد خاک نرم را با خود حمل کرده و قلوه سنگها و سنگریزها را به جا گذاشته است.در زمانهای گذشته از تختها به عنوان عوارض طبیعی راهنما استفاده می شده است. وجود علامتهای نشاندهنده مسیر بر بالای تخت عروس بیانگر این مطلب است. تختها به علت وسعت و ارتفاع قابل توجه در مناطق کویری عوارض طبیعی مناسبی برای جهت یابی و تعیین مسیر بوده اند.علت نامگذاری این منطقه به تخت عروس وجود مناظر زیبا بر بالای این تخت می باشد. در فرهنگ کویر نشینان، عروس نماد زیبایی و وجاهت است. مردمان حاشیه کویر به مناطق زیبا لقب عروس میداده اند. نامهایی چون روستای عروسان در شرق مصر و تخت عروس از جمله این نامگذاری ها می باشند.تخت عروس یکی از زیباترین مناطق کویری ایران می باشد. در بالای تخت عروس در منظره جنوبی تپه های شن روان ، چال سلکنون و روستای مصر قابل رویت هستند. در منظره شمالی نیز تپه های وسیع شنهای روان، تخت شورو در شمال غربی، کوههای دامغان،قله دماوند در صورت صاف بودن هوا و باتلاقهای کویر مرکزی قابل رویت هستند. در قسمت غربی تخت عروس تپه شنی بسیار بلندی قرار دارد که در صورت صعود به آن می توانید از موبایل نیز استفاده کنید.پوشش گیاهی تخت عروس اغلب گیاهان شور پسند مانند تاق، ترخ، اسفند و نسی می باشد. این پوشش بسیار ضعیف است . وجود سنگریزه های فراوان در بالای تخت نشانگر وجود بادهای شدید در بالای تخت می باشد. باد غالب در این منطقه جهتی غربی-شرقی دارد که از شکل تپه های شنی قابل تشخیص است.مناظر دیدنی تخت عروس آنچنان بدیع و زیباست که هر بینندهای را محسور میکند. برای رسیدن به تخت عروس باید از روستای مصر به سمت شمال حرکت کرد. بعد از گذر از روستای فرحزاد وارد دو راهی چال سلکنون شد و پس از طی مسافتی در حدود ۳ کیلومتر وارد دو راهی دریاچه چال سلکنون شد. در این قسمت باید از چند تل شن عبور کرد. پس از عبور از دیواره شنی دریاچه نمک سلکنون و تخت عباس در قسمت شرق قابل رویت هستند. مسیر را به سمت شمال ادامه دهید تا پس از طی ۶ کیلومتر و عبور از ۲ چال به تخت عروس برسید. برای بالا رفتن از تخت با خودروهای ۴wd از حاشیه جنوبی تخت مسیر اوریب برای کاهش شیب به سمت شرق را انتخاب کنید و پس از رسیدن به انتهای تخت به سمت غرب تغییر مسیر دهید. محسن ادیب    

مراسم عروسی در روستاهای آذربایجانآداب و رسوم در زندگی مردم ایران نقش مهمی دارند. برگزاری عروسی ها هنوز در بسیاری از نقاط ایران بر اساس رسوم قدیمی انجام می گیرد. حالا می خواهیم شما را با مراسم عروسی در روستاهای آذربایجان آشنا کنیم.کار عروسی در این روستاها بنا به رسم قدیمی با رفتن زنان مسن یا به اصطلاح گیس سفیدها به خواستگاری شروع می شود.در پذیرایی از آنها ، دختر مورد نظر بیش از سایر افراد خانواده شرکت دارد و آوردن شیرینی و میوه و تعارف به میهمانان را او برعهده دارد. زنان و بستگان پسر سعی می کنند به هر بهانه ای که شده خود را به دختر نزدیک کنند تا او را بیشتر ببینند تا اگر عیبی در بدنش وجود دارد ببینند.پس از توافق های اولیه برای نامزدی دو جوان، از خانه پسر برای دختر هدایایی فرستاده می شود که شامل انگشتر، پارچه لباسی ، شیرینی و میوه است.آنها نیز برای پسر پیراهن ، جوراب که اغلب توسط دختر دوخته و یا بافته شده است را می فرستند. در مرحله بعد شرایط عروسی و میزان شیربها توسط ریش سفیدان تعیین می شود.در روز عقد همه دوستان ، آشنایان و فامیل عروس و داماد در خانه عروس جمع می شوند. روحانی مسئول خواندن خطبه عقد از دختر سوال می کند که آیا مایل است داماد را به عنوان شوهر انتخاب کند. بنابر رسم معمول دختر جواب نمی دهد ( به معنی این است که خجالت می کشد!) ، بار دیگر از او سوال می شود این بار هم پاسخ نمی دهد و بالاخره در بار سوم دختر با اصرار دیگران بله می گوید!در بعضی از مراسم عروسی از « عاشیق »ها دعوت می شود تا به گرمی مجلس اضافه کنند. عاشیق ها گروه های موسیقی محلی آذربایجان هستند که در مراسم دف و تار می زنند و آواز می خوانند.قبل از این که عروس را به خانه داماد ببرند ، یکی از معمول ترین مراسم تزیین اتاق « جهیزیه » است. دیوار و کف این اتاق با بافته ها و دوخته های دستی عروس مثل قالیچه و جاجیم تزیین می شود و بعد جهیزیه او را به خانه داماد می برند.قبل از بردن عروس به خانه داماد ، مراسمی برپا می شود و زنان سر و کف دست و پا و ناخن ها را حنا می کنند. دخترها فقط به دست و پا یا سر انگشتانشان را حنا می بندند.اگر فاصله خانه داماد زیاد باشد، عروس را بر اسب سوارمی کنند و آینه ای را جلویش می گیرند. قبل از این که عروس برسد، داماد و برادرخوانده ها و دوستانش به پشت بام می روند و همین که عروس از در وارد حیاط شد نقل و سکه های کوچک به سر عروس و همراهانش می ریزند.رسم دیگر در مراسم عروسی بستن کمر عروس با دستمال بزرگی است که کمی نمک و نام کوچکی در آن قرار دارد. این به معنی دادن برکت به زندگی دو جوان است که زندگی مشترک را آغاز می کنند.در زمان بستن این دستمال به کمر عروس که توسط پدر او انجام می شود مردم به زبان ترکی شعری می خوانند که معنی فارسی آن چنین است:عروس ، عروس ، خداوند به تو 7 پسر و 1 دختر بدهد! http://azhamejayejahan.persianblog.com/

كاخ چهل‏ستون‏  باغ چهل‏ستون كه بالغ بر 67 هزار متر مربع مساحت دارد، در دوره شاه‏ عباس اول احداث گردیده و در وسط آن عمارتى ساخته شده و در سلطنت شاه ‏عباس دوم در ساختمان موجود مركزى، تغییرات كلى صورت گرفته است اگرچه انعكاس ستون هاى بیست‏ گانه، تالار چهل‏ستون در حوض مقابل عمارت، مفهوم چهلستون را بیان مى‏كند ولى در حقیقت عدد چهل در ایران، كثرت و تعداد را مى‏رساند و وجه تسمیه عمارت مزبور به چهل ستون‏ به علت تعداد زیاد ستون هاى این كاخ مى‏باشدقسمت‌های‌ جالب‌ و دیدنی‌ كاخ‌ چهل‌ ستون‌عبارتند ازشیرهای‌ سنگی‌ چهارگوشه‌ حوض‌ مركزی‌، تالار و ازاره‌های‌ مرمری‌ منقش‌ اطراف‌ آن - تزئینات‌ طلاكاری‌ سرسرای‌ پادشاهی‌ و اتاق‌های‌ طرفین‌ تالار آینه‌ و تابلوهای‌ نقاشی‌ تالار پادشاهی‌ كه‌ تصویرشاهان‌ صفوی‌ بر آن‌ نقش‌ بسته‌ است -  تصویر شاه‌عباس‌ اول‌ با تاج‌ مخصوص‌ و مینیاتورهای‌ اتاق‌ گنجینه - سردر «مسجد قطبیه‌» و سردرهای‌ «زاویه‌ درِكوشك‌» و آثاری‌ از مسجد «درب‌ جوباره‌» و «مسجد آقاسی‌» كه‌ بردیوارهای‌ ضلع‌ غربی‌ و جنوبی‌ باغ‌ نصب‌ شده‌ است‌. تالار و ایوان‌ این‌ كاخ‌ در پنجمین‌ سال‌ سلطنت‌ شاه‌ عباس‌دوم‌ بناشده‌ است‌. انعكاس‌ ستون‌های‌ بیست‌گانه‌ تالارهای‌ چهل‌ ستون‌ در حوض‌ مقابل‌ عمارت‌، مفهوم‌ چهل‌ستون‌ را القاء می‌كنند  این كاخ در جنوب خیابان سپه كنونى واقع و 67000 متر مربع مساحت دارد. اغلب مورخان نوشته ‏اند كه كاخ مزبور قسمتى از باغ نقش جهان بوده و مقدارى از آن را شاه عباس بزرگ جدا كرده و در وسط آن عمارت كلاه فرنگى سبكى ساخته بوده و جشن و نوروز سال بیست و سوم جلوس خود را در آن محل بر پا داشته است.  سپس در زمان سلطنت شاه عباس دوم بر عمارات آن افزوده و كاخ چهلستون بنا گردید. و در تاریخ یك هزار و پنجاه و هفت هجرى پایان یافت و ماده تاریخ آن را مباركترین بناهاى دنیا گفتند.  برخى از مورخان گفته‏اند چهلستونى كه بدست شاه عباس دوم ایجاد گردید داراى چهل ستون بوده و در هنگام آتش سوزى كه در 21 رمضان سال هزار و یكصد و هیجده (1118) هجرى اتفاق افتاد از پنج ستونى هشت تائى فقط بیست ستون آن باقى مانده و در واقع قسمتى از عمارت و بیست ستون طرفین از جلو سوخته است و تاریخ آتش سوزى آنرا چنین سروده‏اند:  یكصد و هیجده زهجرت نبوى گذشته بود كه آتش به چهلستون افتاد و تاریخ تعمیر آن‏را كه در زمان سلطنت شاه سلطان جسین صفوى اتفاق افتاده چنین سروده‏اند. مبارك باد تالار بلند ایوان جمجماهى كه سال 1118 ه.ق را میرساند.  این كاخ كه شامل چهلستون و باغ است عمارت چهلستون در وسط آن واقع شده و ساحتش دو هزار و یك صد و بیست متر مربع می باشد و یك شعبه از مادى فدا از وسط آن میگذرد محل بناى عمارت ساخته شده كه حكم دریاچه دارد. گویا بعنوان دولتخانه بنا شده بوده و لیكن چون چهلستون داشته بنام اخیر معروف شده است. كاخ چهلستون مشتمل بر ایوان بزرگ بطول 38 متر و عرض 17 متر و به ارتفاع 14 متر رو بطرف مشرق ساخته شده و هیجده ستون از چوب چنار و كاج دارد و شكل آن كثیرالاضلاع و 16 ضلعى و 8 صلعى مدور می باشد. چهارستون وسط بر روى چهارشیر سنگى قرار دارد و طورى حجارى شده دو شیر با یك سرنشان داده می شود و از دهان چهارشیر جلو آب جستن كرده وارد حوض مرمر وسط می شده است.   در ایوان دومى كه اندكى مرتفع‏تر است دو ستون چوبى با ارتفاع دوازده متر قرار گرفته كه با ستونهاى ایوان بزرگ بالغ بر بیست ستون میشود.  بالاى این ایوان دو كتیبه یكى از زمان شاه عباس دوم شامل این اشعار است:  بعهد شهنشاه عباس ثانى              كه عهدش جوان كر دپیر جهان را  بنا كرد از فیض لطف الهى              بنائى كه شد رشك نه سقف مینا  زیس رعتش بر سپهر كواكب              نماید چو ریگ ته جو ثریا  كواكب چو گلهاى باغش نمایان              مجره در او همچو جوئى است پیدا كند سالها اندر آن كامرانى              بود قرنها سجده گاه برایا مبارك بود زانكه تاریخ آن شد              مباركترین بناهاى دنیا   كتیبه دیگر از اول تا آخر ایوان در زمان سلطنت شاه سلطان حسین صفوى و بخط نستعلیق سفید محمد صالح نوشته شده كه شامل 28 فرد بوده و قسمتى از آن كه خوانده میشود چنین شروع میگردد:  بحمدالله كه باز از نو باقبال شهنشاهى              مرصع شد زمین و آسمان از ماه تا ماهى  تجلى در گریبان طالع از جام جهان بین شد              صفاى صبح عید و فیض انوار سحرگاهى  بحكم شاه دین سلطان حسین آن ماه مهر آئین              كه صبح و شام عالم را كند خورشیدى و ماهى  سهیل صبح عید زندگانى خسرو عادل              فروغ اختر روشن دلى خورشید آگاهى  ز شیر و پرچم سرپنجه تیغ جهانگردى              بلند و پست عالم را گرفت از ماه تا ماهى  زبس در كفه میزان احسانش سبك گشته              خجالت میكشد دائم طلا از چهره كاهى  شب و روز جهان را ریخت درهم مهر و مه یكجا              كه ریزد طرح و رنگ این بناى آسمان جاهى  زهى عالى بنا كاندر بلندریهاى اوصافش              قباى لفظ براندام معنى كرده كوتاهى  خدا زان بیستون گرداند خلق این آسمانها را              كه بر پا باشد از این چهل ستون از ماه تا ماهى   چو شمع محفل خضر نبى زرین ستونهایش              یدبیضا بكف با خضر و موسى كرده همراهى  برنگ چل تنان چلستون در ربع آن مسكون              گرفته اربعین بهر دوام دولت شاهى  مرصع كارى سرو ستونهایش بآن ماند              كه آیین كرده با دست دعا با عرش همراهى  چهل دیوند بر سر داده جا تخت سلیمان را              ستونهاى مرصع پوش تالار شهنشاهى  بجز در آب و آئینه ندیده مثل و مانندش              سكندر گرد عالم گشت همچون حرف افواهى  زهى نقاش صورت آف‏رین كلك نقاشى              كشیده درین روشندلى تصویر آگاهى  زرنگ روحى و جسمى نموه ظاهر و باطن              بهر معنى كه میجوئى و هر صورت كه میخواهى  ز آهنگ شبیه چارتارى هم نیم غافل              دو گاهى میرساند گاه بر گوشم سحرگاهى  صفاى منبع فواره گوهرفشان آن              كبوترهاى زرین بال انجم را كند چاهى  ضیاء چار دیوار مرصع كار مینایش              بود تا صبح حش آئینه دار طلعت شاهى  اگر چه ماه اوج سلطنت دارد بهر شهرى              مكان هاى همایونى و منزل هاى جمجماهى  ولیكن این همیون بارگاه آسام رفعت              گرفت از كرسى اعلى خطاب عرش درگاهى  نگهدارش بود از چشم زخم دیده بدبین              على مرتضى تعوید بازوى یداللهى  چو شد اتمام این عالى بنا زینت ده گردون              بتاییدات یزدانى و توفقیات الهى  نجیب از نو بطاق آسمان بنوشت تاریخش              مبارك باد تالار بلند ایوان جمجاهى     كتیبه محمد صالح از قصیده مزبور كه بعضى از ابیات آن خوانده نمیشود معلوم میگردد كه نامیدن این كاخ به چهلستون براى شكون عدد چهل و داراى بیست ستون بوده كه در آب منعكس و جمعاً چهلستون میشده است.  این نكته از شعر:  برنگ چل تنان چل ستون در ربع آن مسكون              گرفته اربعین بهر دوام دولت شاهى  و شعر:   چهل دیوند بر سر داده تخت سلیمان را              ستونهاى مرصع پوش تالار شهنشاهى   كاملاً معلوم می گردد. از دو موضوع دیگر بسیار توصیف شده یكى فواره‏ها و دیگر تذهیب كارى ستونه و سقف.  این اشعار سروده نوالدین محمد نجیب كاشانى است كه ملك الشعراى دربار شاه سلطان حسین صفوى بوده و كتابى هم بنام كشیك خانه در (1109ه.ق( تالیف كرده است كه در كتابخانه سلطنتى كاخ گلستان دیده شده است.  در دو طرف شاه نشین چهلستون و ایوان مدخل سالون پادشاهى و در داخل تزیینات آئینه كارى دو طرف مقرنس سقف آن در دو لوح بخط نسخ مشكى بر زمینه گل و بوته دار مذهب بخط شمس الدین بن ملا محمد سعید جیلانى مورخ بسال (1119 ه.ق( این عبارات نوشته شده.  1 - لوح جنوبى شاه نشین نصر من الله و فتح قریب و بشر المومنین رب انزلنى »منزلا مباركاً وانت خیرالمنزلین تولوا قفل تولوا قفل حسبى الله كتیبه العبد شمس الدین بن ملا محمد سعید الجیلانى فى 1119)  2 - لوح شمالى: نصر من الله و فتح قریب و بشر المومنین رب انزلنى منزلا.  مباركاً و انت خیرالمنزلین و لایوده حفظهما و هو العلى العظیم كتیبه العبد شمس الدین بن ملا محمد سعید الجیلانى.«  تمام آنچه در ساختمان و نقاشیها و تذهیبها كه در كاخ مزبور دیده میشود از دوره صفویه است مگر چند تابلو كه عبارت از:  1 - جنگ شاه اسماعیل اول با سپاه عثمانى در چالدران 2 - مجلس جنگ نادر شاه افشار با هندوها كه بعد از صفویه الحاق شده است.  میرزا علیخان نائینى روزنامه نگار دربار ناصرى در سال یكهزار و سیصدهجرى قمرى گزارشى راجع به عمارت چهلستون داده كه با مطالب جغرافیاى اصفهان میرزاحسین خان تحویلدار عیناً مطابقت دارد و آن چنین است:  عمارت باغ چهلستون و دریاچه‏هاى دو طرف تالار وسط باغ و اطاقهاى بزرگ جنین و بیوتات فوقانى و اطاق طنابى تحتانى كه سرتاسر عقب تالار افتاده با عرض عریض و ارتفاع طاقى كه دارد و درهاش بچهار سمت باز، بانضمان ایوانهاى بزرگ و ایوانچه‏هاى و غلام گردشهاى اطراف عماراتى است قوى بنیاد كه نظیر مانند ندارد از بنائى و نجارى و  حجارى و آینه كارى و طلا و لاجورد و تصویرات كثیره كارهاى استادان بزرگ و ستونهاى رفیعه و حمالهاى عظیمه و سایرآلات ادوات جراثقالى كه در زیر و رو و جوف سقف تالار و غیره بكار رفته در غرابت عظمت و در رفعت و صناعت عقل همه اهالى خبره و بصیرت بحیرت است.  یك زبان خواهد زافواه ملك              تا بگوید وصف آن رشك فلك   یكى از اوصاف این عمارت آن است كه در بزرگى و وسعت هم میان تالار جلو و هم در اطاق طنابى عقب میتوان سلام عام ملوكانه بست و نیز یك دریاچه بزرك جلو طنابى عقب و یك دریاچه عظیم كه در عظمت ثانى ندارد در پیش روى تالار افتاده كه همیشه آب رودخانه از آنها جارى است وجوى وجداول سنگى و آب نماها و آب افشارها در میان خیابانهاى باغ واقع شده كه بسیار نقل دارد.  مولف تاریخ نصف بیشتر به توصیف كیفیت ساختمان كاخ چهلستون پرداخته و چنین گفته است؟  دیگر از عمارات عالیه دولتى كه قابل ذكر است عمارت چهلستون است كه آنرا شاه عباس ثانى ساخته و وضع آن مركب است از طرز عمارات چین و فرنگستان و ایران و بنفاست و خبوى این عمارت در تمام ایران نیست، تالار عالى با سقف آینه و ستونهاى غریب چوبى كه در زیر چهارعدد آنها سنگى بزرگ و اطراف آن سنگها را صورت شیریال دار در آورده و ساخته‏اند، و حجارى بكمال خوبى نموده و حوضى در میان این چهارستون است كه اطراف آنها بسنگ مرمر فرش نموده‏اند ساخته و از دهان آن شیرهاى روى بحوض راه و سوراخ آب هست كه در آن حوض میریخته و در سقف آن مهندسان صنعتهاى عجیب نموده‏اند و در استحكام آن مبالغه فرموده ستونهاى آن بیست عدد است و تمام آنها را نقش و آینه كارى نموده بودند، عقب آن تالار طنابى است بس عالى و زیبا كه آن را سقفى رفیع به سه چشمه زده‏اند و مذهب تذهیب و زرنشان نموده و در نماهاى آن صورت بعضى از سلاطین صفویه را ساخته‏اند كه اكثر آن مطابق واقع است چنانچه صورت شاه اسماعیل و هر دو ساه عباس موافق صورت شاه اسماعیل در میدان جنگ اوزبك است و از دیگران مجلس بزم است و در نماهاى میان صورت جنگ شاه اسماعیل با رومى.  و جنگ نادرشاه را با محمد شاه هندى ساخته‏اند در زمان متاخر از آنها و هیچیك از صورتها موافق نیست.  بالجمله این عمارت مطمح نظر همه كس میباشد و این عمارت و تالار در باغى است كه معروف به همان چهلستون است  و در پیش روى آن عمارت دریاچه مربع طولانى ساخته‏اند كه اكثر پرآب و در كمال صفا است.  جابرانصارى كه در تاریخ اصفهان بصیرت كافى داشته راجع بساختمان این كاخ و بانى و زمان آن نیز مطالبى نوشته كه عین آن نگاشته میشود.  و باغ چهلستون كه آن هم از باغ نقش جهان گرفته شده یكى از بزرگترین مبانى صفویه است و طرحش را زمان شاه عباس اول ریختند و بناى چهلستون را شاه عباس دوم در (1057) پس از صلح با عثمانى اقدام كرد، و مساحت آن با باغچه‏هاى گرداگردش قریب پنجاه جریب میشود. عمارت وسط چون دیگر مبانى قدیم تیموریه روى به مشرق افتاده طنابى بزرگ عقب تالار ایوان است كه شاه نشین سلطنتى بوده و داراى سه گنبد طول تقریباً بازیردیوارها 28 ذرع و عرض بیش از 11 ذرع و نیم در بهایش از اطراف روبه ایوانهاى گرداگرد باز میشود و دو اطاق بزرگ خروجى جنبین ایوان شاه نشین است و صندوق خانه‏ها و بالاخانه‏ها عقب هم دارد و خود جنین ایوان شاه نشین و اطاقها است و بیست ستون بلند پایه‏هاى آن سقف بیستون مانند است و بیست ستون هم عكس آن در آینه‏هاى سقف میافتاد. طول حوض بیرون تخمیناً 12 ذرع و عرضش بیش از 10ذرع و آن سقف محیرالعقول را از چوبهاى كاج زده‏اند حقیقة دیدنى است. چوتیرهائى قویتر از تیرهاى عصارى و بلندتر با چه آهنها و میخها بهم بسته و با جرثقیل بالا كشیده‏اند و بچه زنجیرها پیوسته میان كف سقف زیرین و سقف پائین ایستاده براحتى گردش توان كرد و دربها و بباغ باطراف براى دخول هوا میان دو سقف باز است و تذهیب ستونها و قابهاى سقف زیرین نمایش زیبا دارد، و سقف ایوان و دیوارهایش همه به آینه‏هاى سنگ بزرگ و نقشهاى كار استاد مزین بود و در این شصت ساله پیش از (1300) همى بردند و فقط شاه نشین آینه كارى ماند، آینه‏هاى بزرگ دیوارها حكایتى از چرخ آینه گون مینمود خصوصاً آینه چهلستون نما یا جهان نماى دیوار بالاى سر حوض كه چندان بزرگ و عالى و شفاف و روشن بود هر قدر جمعیت از درب عراد چهلستون كه تا عمارت تقریباً 180 متر فاصله داشت پیدا میشد عكس آن جماعت در آن آینه بخوبى نمودار بود و دربها یكسره خاتم و پاره منقش بنقوش دلربا كار اساتید بزرگ و ستونها نیز بآینه‏هاى ریزه و رنگارنگ با نقاشیهاى قشنگ زینت افزا و آن آینه‏هاى را با دربهاى بحدود (1300 قمرى( بمسعودیه طهران بردند و شنیدم آینه چهل ستون نما را یكپارچه دربى بزرگ قرقره دار ساخته كه با فنر باز و بسته میشد و جیوه را برداشته و دور و بلور نمایان و بعضى از آن آینه‏ها در هجوم بختیارى بطهران شكسته و بعضى را به عمارت دیگر پیوسته پنجره‏هاى بالاى سردرب‏ها نیز بسى زیبائیها داشت. وسط ایوان حوض میریخت و منبع آن آب از هزار جریب و جوى سیاه بود و در شاه نشین پرده شكل جوانى ناصرالدین شاه كار حسن خان لال مصور بود گوئى خود ناصرالدین شاه است سخن میگوید و از محمد شاه نیز صورتى عینا در طنابى بود و دو آیة الكرسى خط میرزااحمد تبریزى استاد نسخ بستونها و سلام سلطنتى در این ایوان بود و حوض بزرگ وسط باغ و طول تالار بیش از 32 ذرع و عرض 22 ذرع.  در 1118 عمارت چهل ستون سوخت كه بفال بدگرفتند و پس از چهارده سال فتنه افغان عراق و فارس را ویران نمود خاصه اسپهان را دیوارهاى دو ایوان شمالى و جنوبى طنابى را نقشهائى بود از چهره دختران گرجى و ارامنه كه دیده را خیره میساخت و دل بدان نقش و نگار بى روان میباخت. امروزه كه بر آن گچها كشیده اند و طرح برداشته باز حسنش نمودار است.  بالاخانه‏هاى گوشه ایوآنهابراى خلوت نشینى و خواب بود و خرقه شاه صفى و طومار عهدنامه منسوب به حضرت امیر)ع( و قرآن منسوب بخط امام حسن عسگرى )ع( در آن بالاخانه محفوظ و خواص را ملحوظ، خط طومار و قرآن را چنین نسبت میدادند ولى خلجانى بقلب مولف بخاطر است كه شاید مانند سیاست آل عثمان در قرآن منسوب بخط عثمان صفویه نیز در مورد این قرآن خط قدیم نظر سیاسى داشته‏اند.  در طنابى چهل ستون ارازه‏هاى سنگ مرمر و گچبرى كار اساتید معتبر و طلا و میناكارى و شش مجلسى نقاشى است: چهار مجلس آن را گویند از عهد صفویه بوده یكى مجلس همایون شاه پسر ظهیرالدین با بركه پس از هجوم شیرخان بدو او بدرباز ایران پناه آورد در (951) هر چند آن روزگار قزوین مركزیت داشت اما همایون را بگردش بلاد تا اصفهان آوردند كه طهماسب بزرگ همه جا سلطان محمد پدر شاه عباس را بمهماندارى او مقرر داشت و اگر مهمانى هم شهر دیگر بوده نقشه را اینجا كشیده‏اند.  و مجلسى هم بزم شاه عباس بزرگ و حضور ولى محمد خان پادشاه ترك 1019 كه او نیز ملتجى بدربار صفویه شد.  و مجلسى هم جنگ شاه عباس و باز مجلسى دیگر از شاه صفوى و اكبر یكى از شاهزادگان هندى كه باصفهان آمده و دو مجلس هم پس از صفویه نقاشى شده و بامر نادر و یقیناً مجالس قدرت صفویه را قبلا داشته از آمدن سلاطین ترك چون ولى محمد خان و عبدالعزیز خان و ندر محمد باصبهان یا جنگهاى فاتحانه شاه عباس بزرگ بارومیان و بامر نادر بسیاست اتحاد اسلام و برانداختن نام صفویه حك نموده‏اند و روى آنها نقشه شكت شاه اسماعیل را از سلطان سلیم و فتح نادر هند را كشیده‏اند ظنى قوى است و هم گمان میبرم نقش بزم باده گسارى صفویه نیز بامر نادر پیوست بوده خصوصاً مجلش شاه طهماسب كه یقینى است باده نبوده و او سالها بوده همه را از میگسارى توبه داده و خود لب نیالوده پس از نادر هم كریمخان زند صورت خود را گفته كشیده‏اند. بكودكى یاد دارم در طنابى چهلستون قالى تخت دو رو بافت بود كه هر وجبى از آن را ببهائى گزاف میخریدند بى مبالاتى از سال 1298 قمرى تا 1305 قطعه قطعه از میان رفت.  مسترسایكس انگلیسى در جلد دوم تاریخ ایران ترجمه فخر داعى در باب كاخ چهلستون كه آنجا را در اواخر قرن سیزدهم و اوائل قرن چهاردهم هجرى مشاهده كرده شرخ مختصرى چنین ایراد كرده است:  عالى قاپو انسان را به باغهاى وسیعى هدایت میكند كه در آن كاخهاى متعددى قرار داشته و مهمتر از همه كاخ چهلستون است. این تختگاه مجلل بابام آن از تنه درختان عظیم چنار بنا شده و بر بیست ستون ساخته شده‏اى از همان درخت یعنى درخت چنار نگاهداشته‏اند. اطراف این ایوان از سنگ مرمر سفید پوشیده شده بود و روى آن آئینه كارى كرده بودند. جایگاه واقعى سریر سلطنت در عقب این ایوان واقع شده بود و از آنجا شاه نشینى تكیه گاه سریر راه داشت در هر طرف اطاقهاى كوچكى براى وزیران و كار آنها تعبیه شده بود و پشت سر كه در تمام طول ساختمان امتداد دارد راهرو و یا غلام گردش درازى با سه تابلو نقاشى روغنى بسیار بزرگ و نفیس در هر طرف آن وجود دارد كه هر سه تاى آنها در این كتاب گراور شده است لرد گرزن شرحى كه در این باب نوشته ما آنرا ذیلاً نقل میكنیم:  این تابلوها دوره مجلل سلطنت شاه عباس و اسلاف و اخلاف او را در نظر ما مجسم میسازد، در این تابلوها شاه ایران در حال جنگ و یا در مجلسى بزم با پیاله شراب مشاهده میشود، سبیلهاى بلند و ضخیم، چانه‏هاى تراشیده و عمامه هائى، كه در این تابلو بنظر میرسد نماینده یك نوع آرایشى است كه مدتها است و از مد اتفاده و منسوخ گردید است. سلاح و لباس جنگجویان آلات طرب مطربان و حركات رقاصه‏ها درهاى بسته گذشته را بر روى ما باز و تاریح روزگار پیشین را در پیش چشم ببینده مصور مى‏نمایند و گوئى بى اختیار هر بیننده‏اى خود را در این مجالس پرشور و مجلل بزم و رزم پادشاهان صفوى شریك و سهیم میباشد.  كروزنیسكى میگوید: عمارت اولیه چهلستون طعمه حریق  شده و این بناى فعلى را دوباره شاه سلطان حسین بجاى آن ساخته است.  این بود وضع گذشته كاخ چهلستون كه مورخان شرح آنرا نوشته‏اند و در برخى موارد اختلافات مختصرى دیده میشود و اما وضع كنونى این كاخ مطابق آنچه اخیراً نوشته‏اند بررسى میگردد:  مولف تاریخچه ابنیه تاریخى اصفهان كه در سال 1335 شمسى انتشار یافته شرح مبسوطى راجع بكاخ چهلستون نوشته كه منتخبى از آن این است:  در جنوب خیابان سپه باغ مشجر بزرگى بمساحت 67000 متر مربع واقع شده كه میگویند در ابتدا جز باغ نقش جهان بوده و از وسط آن مادى فدا میگذرد این باغ داراى سه درب خروجى است و در قدیمى باغ در طرف خاور میباشد. در وسط باغ تقریباً یك متر بلندتر كاخ چهلستون ساخته شده و مساحت آن دو هزار و یكصد وبیست (2120) متر میباشد. پس از نقل قول میرسید على جناب مولف الاصفهان راجع بسوختن بیست ستون از چهل ستون گفته كه آقاى معارفى معمار ابنیه تاریخى آثار سوختگى را در قسمت غرب عمارت دیده است .و نیز گفته‏اند بعضى را عقیده بر اینست عمارت چهلستون دورو بوده و تالار بیست ستونى یا كمتر در طرف مغرب عمارت وجود داشته و این قسمت آتنش گرفته كه آثار در و پنجره آن هنوز باقى و در زمان شاه سلطان حسین تعمیرات كلى در آن بعمل آمده است. و نیز متذكر شده‏كه سلاطین صفویه پس از عالى قاپو جشن‏هاى مهم را در كاخ مزبور برگزار میكرده‏اند و وضع كنونى را چنین بیان كرده است:  ایوان بزرگ كاخ بطول 38 متر و عرض 17 متر و بارتفاع 14 متر روبطرف مشرق بنا شده و داراى 18 ستون از چوب چنار و كاج است كه بشكل كثیرالاضلاع 16 ضلعى و 8 ضلعى مدور میباشد چهارستون وسط بر روى چهار شیر سنگى قرار داد و حجارى آنها طورى است كه دو شیر بایك سر نشان داده میشود و از دهان چهار شیر جلو آب فوران نموده داخل حوض مرمر وسط میریخته است.  تاریخ حجارى شیرها را بعضى بزمان هخامنشیان و عده‏اى بساسانیان )خسرو پرویز( و حتى اشكانیان و برخى بدیالمه و بالاخره بصفویه مربوط میدانند.  در ایوان دومى كه كمى مرتفعتر است دو ستون چوبى بارتفاع 12 متر قرار دارد كه با ستونهاى ایوان بزرگ كه بیست ستون میشود. بالاى این ایوان دو كتیبه دارد یكى مربوط ببناى آن در سلطنت شاه عباس دوم یعنى سال (1057ه.ق( دیگرى مربوط به تغییر آن بعد از حریق یعنى سال یكهزار و یكصد و هیجده قمرى هجرى است كه در سال 1327 هجرى شمسى از زیر گچ بیرون آمده است.  سقف ایوان از آیئنه‏هاى مستطیل شكل و اطرافش از قطار بندیهاى رنگین ساختمان شده است دیوارهاى سفیدیكه دیده میشود در قدیم نقاشى و آینه كارى بوده و ازاره‏اش سنگهاى مرمر منقوش میباشد.  در دو طرف ایوان دو اطاق كه بچهار طرف در دارد واقع شده و هر یك داراى تصاویر گوناگون است كه ازیر گچ بیرون آمده است و میرزا عبدالله نقاش طرحهاى اولیه رضا عباسى را با تغییراتى تعمیر نموده است در اطاق شمالى در منبت كارى و منبر خاتمه دور صفوى و كاشیهاى متفرقه سلجوقى و صفوى و سقف زراندودى كه از زیر گچ بیرون آورده‏اند و نیز در اطاق جنوبى تصویرهائى دیده میشود.  ایوان سومى كه مرتفعتر و كوچكتر است بنام شاه نشین و بمساحت 7*5/5 متر ساخته شده. در طرفین ایوان علاوه بر آینه‏هاى مستطیل شكل سنگى چهارتابلو مصور كه دو تاى آنها بسیار خوب و بلباس اروپائى و دو تاى دیگر را تعمیر بسیارى بدى كرده‏اند و دو لوحه از آیات قرآنى بخط شمس الدین ملا محمد سعید الجیلانى در 1119 دیده میشود.  در طرفین شاه نشین دو اطاق منقوش است كه درهایش به ایوان شمالى و جنوبى باز میشود. نقاشیهاى اطاق جنوبى كه داراى صورتهاى اصلى و قدیمى است در سال 1331 از زیر گچ بیرون آورده شده است و شامل مجلس بزم مفصلى است كه به سبك ایرانى و هندى نقاشى شده شاید طرح عروسى رضاقلى میرزا باشد یاقصه وامق و غذرا و طاقچه بلند سمت راست مجلس یوسف و زلیخا و روبرویش خسرو و شیرین است و چند تصور دیگر. در اطاق مقابل شمالى كه در دیماه سال 1334 شمسى از زیر گچ خارج شده روبرو مجلس بزم شاه عباس است كه در كنار نهر آبى نشسته و جمعیت زیادى از مرد و زن در اطارفش میباشند و در طاقچه سمت راست یكى از شاهزادگان صفوى و روبرو شاه عباس با كلاه مخصوص گرجى دیده میشود كه از ساقى با حضور چند نفر جام میگرد.  در جرزهاى طرفین در ورودى دو اطاق سه تصویر زیبا دیده مى‏شود كه بنا بگفته حاج مصور الملكى نقاش از آثار رضا عباسى است.  در بالاى شاه نشین محفظه‏اى وجود دارد كه در قدیم قرآن امام حسن و عهدنامه على بن ابى طالب بانصارى وجبه شیخ صفى الدین اردبیلى در آنجا محفوظ بوده و الحال در ویترینهاى سالن گذارده شده است.  شاه نشین بسالن بزرگى كه طولش 22 و عرضش 11 متر از شمال بجنوب و به ارتفاع 12 متر متصل میگردد. سالن داراى سه گنبد منقوش زراندود عالى است كه بیننده رامات و مبهوت مینماید. لچكهاى رنگارنگ و طرحهاى طلائى و شفاف از شاهكارهاى هنرى و نفیس محسوب است ازاره طالار كه فعلاً با گچ سفید پوشیده شده در قدیم از كاشیهاى منقش مستور بوده است.  ولى اكنون روى نمونه كتاب بررسیهاى هنر ایران پرفسور پوپ كاشیهائى تهیه و زینت افزاى تالار گردیده است. در بالاى ازاره دور تا دور 24 مجلس مینیاتور مختلف دیده میشود كه در حال عیش و سرورند همه بر روى گچ و اطرحهاى اولیه زمان شاه عباس صفوى است كه در سال 1307 شمسى بدون توجه بطرز و سبك قدیمى آنها تعمیر و روغن مالى شده است. بالاتر شش مجلس نقاشى نفیس بطول 4*6 مشاهده میشود كه دو مجلس وسط طرفین تالار جنگ چالدران و كرنال را نشان میدهد و مربوط بدوره نادرشاه افشار است كه در زمان محمد خان قاجار بقلم استاد صادق نقاشى تعمیر گردیده است. و در زیر تابلو جنگ كرنال چنین نوشته شده است:  بحسب الحكم شاهنشاه دوران              فریدون فر محمد خان قاجار  زكلك صادق نقاش نو شد              نشان و فر نادرشاه افشار یا صادق الوعد چهار مجلس كه دو تا از آنها مجلس پذیرائى شاه عباس اول و دوم پادشاهان از بك و دو تا دیگر مجلس پذیرائى شاه طهماسب از همایون شاه هندى پسرظهیرالدین بابركه از شیرزار افغان شكست خورد و در سال 951 هجرى قمرى به ایران پناهنده شد و یكى جنگ با ازبكان از نقاشیهاى خوب قدیمى و جالب است. بنا بنظر حاج مصور الملكى نقاش معروف مجالس آخرین بقلم استاد رجبعلى شاگرد مظفر على و دو تاى اول بقلم استاد صادق است.  عكس ناصرالدین شاه قاجار بقلم محمد حسن افشار نقاش در تاریخ 1276 هجرى در زیر لنگه طاق نیر دیده میشود. چهاربخارى در اطراف سالن بدستیارى مرحوم استاد حاجى اسماعیل گچ بر و میرزاعلى بطرز قدیم در سال 1327 شمسى ساخته شده است.  اشیائى كه در این سالن دیده مى‏شود بیشتر مربوط به مقبره شیخ صفى الدین اردبیلى است كه بر حسب مساعى جناب سید محمد تقى مصطفوى ریاست وقت اداره كل باستان‏شناسى و مساعدت مرحوم احسنى رئیس فرهنگ وقت و سرپرستى مهندس روانبد از تهران به اصفهان نقل شده و اعلیحضرت همایونى شاهنشاه آریا مهر هنگام مسافرت براى زدن كلنگ تونل كوهرنگ موزه چهلستون را نیز افتتاچ فرمودند و این افتتاح در تاریخ هشتم مهر ماه 1327واقع گردید.  در سه طرف دیگر این سالن سه ایوان وجود دارد كه هر یك داراى نقاشیها و صورتهاى بسیار عالى ایرانى و اروپائى است كه با لباسهاى قرن 17 میلادى ترسیم شده و امكان دارد صورت سفرا یا شاهزادگان فرانسوى و ایتالیائى باشد كه بدست نقاشان هندى و ایتالیائى ساخته شده است.  در توصیف آن محمد بیك شاعر معاصر شاه عباس دوم سروده است:  عكس آئینه‏اش بجلوه گرى              میكند دیو را بشكل پرى  در و دیوار گشته رنگارنگ              همه تصویرهاى كارفرنگ  روى دو ایوان بزرگ چوب بست عجیب و غریبى از الوارهاى قطور و بلند با یك اسلوب هندسى و. فنى درست كلاف شده كه ببیننده را متعجب میسازد و بفاصله سه متر بالاترشیروانى آجرى كه بمنزله بام عمارت است ساخته شده و پنجره‏هاى اطراف براى هواكش و عبور و مرور پرندگان میباشد. اطراف عمارت مجراى آب است كه در وسط آن فواره‏اى سنگى از قدیم موجود است.  در جنوب شرقى باغ عمارت استاندارى از زمان قاجاریه است و برج هشت شلعى سه طبقه مرتفعى از زمان صفویه نیز دیده میشود. قسمت فوقانى آن مورد استفاده استاندارى و تحتانیش در تصرف اداره آمار میباشد. نكته ایكه ممكن است مورد مداقه و بحث واقع شود چهلستون است كه با اینكه كمتر از چهل ستون داشته و دارد آنرا چهلستون نامیده‏اند.  آنچه از مطالعه تاریخى اینگونه اسامى استنباط میگردد اعداد 7و40و100 در موقع اغراق در توصیف و غرابت ابنیه بكار میرفته است.  مثلاً كاخ صد ستون در تخت جمشید و یا چهلستون مسجد جامع اصفهان و چهلستون مسجد جمعه تهران و نظائر آنها و یا چهلستون مسجد گوهرشاد در مشهد مقدس كه هیچكدام از نظر عدد با اسم مطابق نیست بلكه چهلستون كنایه از اینستكه آن قصر یا شبستان در بزرگى و توسعه بحد اعلى كه احتیاج بداشتن چهل ستون باشد رسیده و آن اندازه وسیع است كه بدون اتكاء به چهل ستون ابقاى آن مقدور نبوده است.  و همینطور است كلمه صد ستون در كاخ صد ستون كه حاكى و مبین وسعت زیاد كاخ است كه در حدود صد ستون تكیه گاه لازم دارد.  و با تشریح نكات مزبور روشن گردید اینكه گفته‏اند كاخ چهلستون در موقع حریق چهل ستون داشته و بیست ستون آن سوخته است اساسى ندارد و همان بیست ستون را داشته است، زیرا اگر كاخ چهلستون پیش از حریق داشته بود خلف شاه عباس دوم هنگام حریق همان چهل ستون را میساخت نه اینكه نقصى در آن قائل شود و با بیست ستون تجدید بنا كند.  در كاخ چهلستون سردرها و ساختمانها و تابلوها و آثار دیگرى مشاهده میشود كه جزكاخ مزبور نبوده و براى محافظت بآنجا نقل گردیده است:  1 - پنجره عالى گچبرى كه از شاهكارهاى این صنعت است و ابتداء تمام آن از گچ ریخته شده و سپس از قسمت پشت خلل و فرج آن با شیشه ‏هاى رنگى تزیین شده و سرانجام تركیبى بى نظیر و عالى شده است این پنجره از بناى تاریخى درب امام كه ساختمان آن مورخ بسال 857 ه.ق است بعمارت چهل ستون انتقال داده شده است.  2 - پایه ستونهایى كه به صورت مجسمه‏ هاى شیر و انسان در چهارگوشه استخر قرار دارد و چهار قطعه است و دو تخته سنگ حجارى شده بشكل چهارشیر كه در دو باغچه دو طرف خیابان ورودى كاخ قرار دارد از بقایایى عمارات سرپوشیده صفوى و آینه خانه بكاخ چهلستون نقل شده است.  3 - سردركاشیكارى مسجد قطبیه مربوط بزمان شاه طهماسب اول كه در مسیر خیابان واقع و براى محافظت چهل ستون انتقال یافته ورودى دیوارهاى جنوبى باغ چهلستون قرار داده شده است.  4 - قطعات كاشیكارى از مسجد آقاسى - مسجد خواجه علم - مسجد درب جوباره - پیربكران نیز بر روى دیوارهاى جنوبى باغ كاخ مزبور دیده میشود.  5 - سردرب كاشیكارى بناى تاریخى در كوشك مورخ بسال 902 ه.ق از عهد رستم آق قوینلو كه براى محافظت به كاخ چهل ستون منتقل و در قسمت ضلع غربى باغ نگهدارى می گردد.  این كاخ باستانى طى شماره 108 به ثبت تاریخى رسیده است.   کاخ چهلستون به روایتی دیگر باغ چهلستون كه بالغ بر 67000 متر مربع مساحت دارد در دوره شاه عباس كبیر احداث شده و در وسط آن عمارتى ساخته شده بوده است. در سلطنت شاه عباس دوم در ساختمان موجود مركزى تغییرات كلى داده شده و تالار آینه و تالار 18 ستون و دو اتاق بزرگ شمالى و جنوبى تالار آینه و ایوانهاى طرفین سالن موزه فعلى و حوض بزرگ مقابل تالار با تمام تزیینات نقاشى و آینه كارى و كاشیكارى دیوارها و سقفها افزوده شده است.  قسمتهاى جالب و دیدنى كاخ چهلستون به شرح زیر است:  1 - سقف باشكوه نقاشى تالار 18 ستون و سقف آینه كارى تالار آینه و مدخل آینه كارى سالن جلوس شاه عباس دوم.  2 - ستونهاى عظیم تالارهاى 18 ستون و تالار آینه كه هر یك از آنها تنه یك درخت چنار است.  3 - شیرهاى سنگى چهارگوشه حوض مركزى تالار و ازاره‏هاى مرمرزى منقش اطراف كه معرف صنعت حجارى در عهد صفویه است.  4 - تزیینات عالى طلاكارى سالن پادشاهى و اطاقهاى طرفین تالار آینه و تابلوهاى بزرگ نقاشى سالن موزه كه پداشاهان صفوى را به شرح زیر معرفى مى‏نماید:  شاه عباس كبیر در حال پذیرایى از ولى محمد خان فرمانروایى تركستان شاه اسمعیل اول در جنگ چالدران شاه طهماسب اول در حال پذیرایى از همایون پادشاه هندوستان. شاه اسماعیل اول یا شاه عباس اول در جنگ ازبكان، شاه عباس دوم در حال پذیرایى از ندر محمد خان امیر تركستان. بعلاوه یك تابلو از جنگ كرنال كه در سلطنت نادر شاه افشار افزوده شده و تصویرى از ناصرالدین شاه قاجار.  5 - تصویرى از شاه عباس كبیر با تاج مخصوص مینیاتورهاى دیگرى در اتاق گنجینه چهلستون كه در سنوات اخیر از زیر گچ خارج شده و اخیراً به وسیله متخصصین ایتالیایى تحت تعمیر و ترمیم واقع شده است.  6 - پنجره عالى گچبرى اتاق جنوبى تالار آینه كه از بناى تاریخى دیگرى به نام درب امام به عمارت چهلستون انتقال داده شده و شاهكار هنرگچبرى در ایران است.  7 - قرآنهاى بسیارى نفیس به خط كوفى و خرفه شیخ صفى الدین اردبیلى   تبصره:  1 - سال ساختمان كاخ چهلستون به موجب اشعارى كه در جبهه شرقى تالار از زیر گچ خارجى شده مصراع مباركترین بناهاى دنیا است كه به حساب حروف ابجد سال 1057 هجرى مى‏شود یعنى پنجمین سال سلطنت شاه عباس ثانى.  2 - سنگ شیرها و مجسمه‏هاى سنگى اطراف حوض و داخل باغچه‏ها تنها آثارى است كه از دوقصر با شكوه دیگر صفویه یعنى آینه خانه و عمارت سرپوشیده باقى مانده است.  3 - اگر چه انعكاس ستونهاى بیست گانه تالارهاى چهلستون در حوض مقابل عمارت مفهوم چهلستون را تشریح مى‏كند ولى در حقیقت عدد چهل در ایران كثرت و تعدد را مى‏رساند و وجه تسمه عمارت مزیور به چهلستون تعدد ستونها است.  اكنون كه قصر سلطنتى چهلستون تا حدى توصیف شد به شرح دو مجلس از نقاشیهاى دیوارى چهلستون كه موضوع آنها پیرایى شاه عباس اول و دوم از مهمان خود ولى محمد خان و ندر محمد خان پادشاهان تركستان است و در شهر اصفهان پذیرایى شده ‏اند مى‏پردازیم. http://www.isfahan.us/isfahan[b6].htm