نقاش، اول چند تا كوه بلند كشیده
كه روی هر كدام، كمی برف سپید نشسته بود. بعد چند تا ابر خاكستری گذاشت
گوشه تابلو و حاشیه‌هایشان را طلایی كرد كه یعنی، پشت‌شان خورشید پنهان شده
است.
آن وقت رفت سراغ كوه‌ها و دشت مقابل‌شان را با قلم‌مو سبز كرد و بعد
آدم‌هایی را كشید میان سبزی دشت كه كنار هم ایستاده بودند، عكس می‌گرفتند
یا روی قالیچه‌های سبك و كوچك دور هم نشسته بودند و گپ می‌زدند، اما باز
قانع نشد.
حس كرد تابلویش چیزی كم دارد و ناگهان یادش افتاد كه رنگ‌ها سرخ، زرد،
بنفش و سپیدبراق روی پالت نقاشی‌اش دست نخورده مانده است. پس قلم مخصوصش را
برداشت و به رنگ‌های دست‌نخورده آغشته‌اش كرد و بعد بارها كوبید روی تابلو
و این شد كه «آلوارس» متولد شد. روستایی در مجاورت دشتی سبز كه پر شده از
شقایق‌ها و لاله‌های سرخ، گل‌های ختمی و گل‌های وحشی دیگر.
پیشنهاد این هفته ما روستای آلوارس است كه خیلی از ما وقتی اسمش را
می‌شنویم خیال می‌كنیم باید نام یك گوشه سبز و درخشان در آن سر دنیا باشد،
اما آلوارس آنقدرها هم دور نیست. این روستای ییلاقی از توابع بخش سرعین
شهرستان اردبیل است كه گفته می‌شود پیش‌تر ییلاق چراگاهی عشایر شاهسون بوده
است.
آلوارس قدیمی ترین روستایی است که در دامنه سبلان پا به عرصه وجود گذاشته
است. مردی در زمان های قدیم در آن روستا زندگی می کرد که ادعا می کرد وارث
این مکان است. بعد از درگذشت پیر مرد طایفه او بنام آل وارث معروف شد.
گروهی هم می گویند در روستای آلوارس باغهای بزرگی وجود داشت که از درختان
تنومندی چون شمشاد و سر و بید تبریزی انباشته بود. نجاران از آن درخت
انبوه الورا می بریدند و کسانی که از روستا همجوار خانه می ساختند از
روستای آلوارس الوار می خریدند. به خاطر این درختان تنومند و الوار محکم
این روستا به الوارستان معروف شد.
گروهی هم می گویند اجداد اهالی این روستا به نژاد پارس می رسد. این روستا
را پارسیان در زمان های بسیار قدیم ساخته و مدت مدیدی در آن زندگی کرده
اند. به همین خاطر نام آل پارس نیز بر روی آن می نهند. ولی از همه مصطلح تر
برای این روستا عنوان آل پارس است.
آلوارس را كوهنوردها بهتر از گردشگران عادی می‌شناسند، چون این روستا در
مسیر صعود به سبلان قرار گرفته و از آنجا كه روستایی برفگیر و نسبتا سردسیر
است پیست اسكی در 12 كیلومتری آن نیز بنا شده است
آلوارسی‌ها به زبان آذری سخن می‌گویند و شیعه هستند و اگر شما را به آنجا
دعوت می‌كنیم نه فقط به این خاطر است كه می‌توانید از روستایشان جاجیم،
گلیم، فرش و شال گردن بخرید یا خانه‌های ساده و زیبایی دارد از جنس كاهگل و
خشت و چوب دارد، بلكه آلوارس طبیعتی بكر دارد كه در هر بهار و تابستان با
آب شدن برف‌های كوه‌های دامنه‌های سبلان، جان می‌گیرد و آن وقت یا گل‌های
رنگ به رنگ می‌شود در دامن دشت‌هایش یا ماهی‌های قزل‌آلا در چشمه مین بلاغ
یا هوای خنك و مرطوبی كه روح را تازه می‌كند و دردها را شفا میدهد.
آلوارس را كوهنوردها بهتر از گردشگران عادی می‌شناسند، چون این روستا در
مسیر صعود به سبلان قرار گرفته و از آنجا كه روستایی برفگیر و نسبتا سردسیر
است پیست اسكی در 12 كیلومتری آن نیز بنا شده است.
خوش‌تان آمد؟ می‌خواهید به جمع گردشگران تابلوی نقاشی آلوارس بپیوندید؟
پس اول به سرعین سفر كنید و از آنجا جاده‌ای 12 كیلومتری شما را به این
روستای زیبا می‌رساند.
بزرگترین پیست اسکی کشور
مجموعه فرهنگی، توریستی و ورزشی آلوارس در یکی از زیباترین نقاط استان از
لحاظ گردشگری و در دامنه های مرتفع و زیبای سبلان قرار دارد که بزرگترین
پیست اسکی از لحاظ وسعت در ایران به حساب می آید. این پیست اسکی در فاصله
12 کیلو متری روستای آلوارس و 24 کیلومتری سرعین قرار گرفته و از آنجایی که
در ارتفاع 3200 متری از سطح دریا قرار دارد در طول پائیز و زمستان پر از
برف است و در حدود شش تا هشت ماه از سال مورد استفاده قرار گیرد.
این مکان مجهز به امکاناتی مثل بالابر و تله سیژ است و با وجود گرمای
35-40 درجه ای هوای تابستان در اردبیل و سرعین باز هم می توانید برف را
در این مکان ببینید.
حمام‌های ایرانی بسیار هوشمندانه ساخته
می‌شدند. در طراحی ساختمان حمام‌ها با ایجاد راهرویی پیچ‌درپیچ در حدفاصل
دهلیز و ورودی حمام با تعدیل تفاوت دمای سرد بیرون و دمای گرم داخل، مانع
از سرماخوردن مراجعان می‌شدند.
فضای داخل گرمخانه به چند محل جهت كیسه كشیدن، تمیز كردن و خزانه‌ها تقسیم
می‌شده است. خزانه‌ها نیز سه عدد بوده است؛ یكی برای آب گرم، دیگری برای
آب سرد و آخری مخصوص آب ولرم. حمام‌ها نیز همچون بازار علاوه بر این كه در
آن عملی مشخص انجام می‌گرفته، محل اجتماعات نیز بوده است. مراسم مهمی چون
حنابندان، حمام عروسی، زایمان و ... نیز در آن انجام می‌شده است.
حمام گنجعلی‌خان (كرمان)
یكی از بناهای موجود در مجموعه گنجعلی‌خان شهر كرمان، حمام آن است كه در
سال 1020هجری‌قمری به دستور گنجعلی‌بیگ ملقب به گنجعلی‌خان، حاكم كرمان
در زمان شاه‌عباس صفوی ساخته شد. هدف از ساخت این مجموعه ایجاد یك مركز
تفرجگاهی در وسط شهر بوده است. در حمام گنجعلی‌خان تمام نماد‌های معماری
سنتی یك حمام رعایت شده است و در برخی جاها حتی توجه به جزئیات توانسته
این‌حمام را برجسته سازد.
برای مثال در رختكن این‌حمام، گوشه‌هایی خلوت و تودرتو تعبیه شده كه محل
مناسبی جهت گپ و گفت، استراحت و حتی عبادت بوده است. حجاری‌های منقوش،
كاشیكاری‌های معرق و خشتی، كاربندی‌های چشمنواز و... اوج معماری صفوی را در
این بنا متجلی ساخته است. حمام گنجعلی‌خان در حال حاضر به صورت موزه
مردم‌شناسی درآمده و مجسمه‌های مومی نصب شده در آن اقشار مختلف جامعه آن
روزگار را در حالات متنوع نمایش میدهد.
طی سال‌های اخیر، حمام وكیل به چایخانه سنتی تغییر كاربری داده است.
علاوه بر فالوده كرمانی خوش‌طعمی كه در این حمام می‌توان تجربه كرد، غذاهای
سنتی نیز در بخش گرمخانه سرو می‌شود
حمام وكیل (كرمان)
یكی دیگر از حمام‌های سنتی و تاریخی شهر كرمان، حمام وكیل است كه اولین
بخش از مجموعه وكیل به حساب می‌آید. این بنا براساس معماری زندیه ـ قاجاریه
و با تقلید از حمام گنجعلی‌خان در سال 1270 هجری قمری ساخته شد.
سرامیك و كاشیكاری‌های زیبای این حمام كه از كف تا سقف امتداد یافته‌‌است،
فضای داخلی حمام را بسیار زیبا و چشمنواز كرده است. طی سال‌های اخیر،
حمام وكیل به چایخانه سنتی تغییر كاربری داده است. علاوه بر فالوده كرمانی
خوش‌طعمی كه در این حمام می‌توان تجربه كرد، غذاهای سنتی نیز در بخش
گرمخانه سرو می‌شود.
حمام چهارفصل (اراك)
یكی دیگر از حمام‌های تاریخی ایران كه تبدیل به موزه مردم‌شناسی شده است،
حمام چهارفصل در شهر اراك است كه بزرگترین حمام ایران نیز محسوب می‌شود.
این حمام در اواخر دوره قاجار (احمدشاه) توسط حاج محمد ابراهیم خوانساری
بنا شد.
از تزئینات به‌كار‌رفته در این بنا می‌توان به انواع كاشیكاری‌های
زبردستانه اشاره كرد كه طرحهایی از انسان، حیوان و گیاهان را نمایش
میدهد. نقاشی‌ها و نگارگری‌هایی از چهارفصل سال در چهارگوشه از این حمام
علت نامگذاری آن به چهارفصل است. این حمام همچنین تنها حمام كشور است كه در
آن بخشی مجزا به اقلیت‌های مذهبی اختصاص داده شده است. حمام چهارفصل در
فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
حمام علیقلی آقا
حمام
های بزرگ و کوچک علی قلی آقا در محله بیدآباد اصفهان ( مسجد سیدکنونی(
توسط شخص علی قلی آقا از درباریان دو پادشاه عصر صفوی شاه سلیمان وشاه
سلطان حسین در مجموعه ای که خود بانی آن بوده است به سال ۱۱۲۵ ه . قبرپا
شده و وقف مسجد و مدرسه گردیده است . این بنای زیبای عصر صفوی که به ثبت
آثار ملی ایران رسیده است علاوه بر آنکه کلیه ویژگیهای حمام های ایرانی را
داراست از ارزش های خاص تاریخی ، هنری برخوردار بوده شامل حمام بزرگ و کوچک
و دارای تزئینات کاشی هفت رنگ و معرق و آهک بری زمان صفویه ونقاشی های
دوران قاجار است که در دوره های بعدی هنگام تعمیرات افزوده شدهاست .
حمام
در سال ۱۳۷۲ تعطیل گردیده و در معرض تخریب قرار داشت تااینکه در سال ۱۳۷۹
سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان فعالیتهای مرمتی در این بنای تاریخی
را آغاز نمود . حمام پس از تکمیل مرمت اساسی به موزه مردم شناسی اصفهان
تبدیل گردیده است مشخصات حمام : ورودی حمام بزرگ یک فضای هشت ضلعی بوده که
به هشتی مشهور است و پس از عبور از دو راهروی عمود بر هم به بینه (رخت کن
)متصل می گردد بینه یک هشت ضلعی کامل بزرگ است . پوشش طاق و گنبد آن بر روی
هشت ستون سنگی قرار گرفته است . برای تأمین روشنائی بینه نورگیرهای شیشه
داری بنامجام گاه در سقف تعبیه گردیده است. ازاره های بینه به فاصله ۱۴۰
سانتیمتردارای کاشیکاری هفت رنگ با نقوش گل وبوته و برگ و اسلیمی بوده و
قسمت بالایی تزئینات آهک بری سفیدرنگ به زمینه مشکی مربوط به دوران صفویه
ونقاشی با موضوعات متنوع مربوط به دوران قاجار است .سربینه با راهرو موربی
به گرمخانه متصل می گردد. در ضلع دیگر این راهرو لنگ شوی خانه و سرویس
بهداشتی قرار گرفته است . گرمخانه حمام فضای تقریبا"مستطیل شکلی است که بر
روی هشت ستون سنگی و دیوارهای جانبی قرارگرفته ، کف گرمخانه با سنگهای
مرغوب مرمرین پوشیده شده است که زنبورک هایی در زیرداشته ، از طریق تون
هوای گرم به داخل زنبورک وارد شده و باعث گرم شدن کفمی گردیده است . دور تا
دور دیوار گرم خانه تا ارتفاع ۱۴۶ سانتیمتر باتزئینات کاشیکاری با نقوش گل
و مرغ و اسلیمی مزین شده است . خزینه حمام در کنار گرمخانه قرار گرفته و
از طریق پله هایی کوتاه بدان می رسند .در طرفین خزینه نیز دو محل استحمام
اختصاصی طراحی شده که به شاه نشین مشهور است . در ضلع جنوبی گرمخانه
ساختمان چهارحوض و در طرفین آن نیم هشتی های زیبایی (شاه نشین های غربی و
شرق (قرار دارد. ابعاد تقریبی استخر ۵*۱۳ متر با عمق ۲۵/۱ است .
کف محوطه
باسنگ فرش شده و ازاره دیوار آن تا ارتفاع ۱۶۸ سانتیمتر دارای کاشیکاری هفت
رنگ با طرحهایی نظیر درخت سرو و شکوفه ، ترکیب بندی هایی با نقوش درختان
میوه و گل و بوته و اسلیمی است . بر روی یکی از جرزهای مشرف به گرمخانه یک
تابلو کاشی تصویر مردی ایستاده با لباس و عمامه و عصا بدست مربوط به دوران
صفویه که احتمالا" تصویربانی حمام یعنی علی قلی آقا می باشد را نشان میدهد.
حمام کوچک ساختار معماری مشابه حمام بزرگ دارد . با این تفاوت که درمقیاس
کوچکتری اجرا گردیده است . آب مورد استفاده در حمام از چاه گاو تأمین می
شده که بوسیله گاو در فضایی به نام گاورو واقع در ضلع غربی بنابیرون کشیده و
به مخزنی واقع در پشت بام انتقال داده می شد و از آنجا باتنبوشه های
سفالین به خزینه ها و آب نماها و چهارحوض هدایت می گردید. ازدیگر بخشهای
حمام سیستم گرمایش آن شامل تون ( آتشدان ) ، انبار سوخت ،تیان (ظرف مخصوص
گرم کردن آب ) وگودال جمع آوری خاکستر می باشد که درضلع غربی بنا واقع شده و
همچنین دودکش ها و کانال های انتقال گرما به زیر حمام است . سیستم دفع
فاضلاب به روش گنداب بوده. بدین ترتیب که فاضلاب ازطریق کف شوی های دو محل
گرمخانه و بینه به کانالی هدایت گردیده و سرانجام درمحوطه بزرگی در پشت
حمام سرازیر شده در آن محل پس از خشک شدن به خارج شهرحمل می گردید.
حمام پهنه (سمنان)
یكی از حمام‌های تاریخی و ارزشمند ایران، حمام پهنه در شهر سمنان است. این
حمام كه در مجاورت مسجد جامع قرار گرفته، در سال 856 هجری قمری به دستور
خواجه غیاث‌الدین بهرام سمنانی، وزیر دربار تیموری ساخته شد. بعدها در زمان
مظفرالدین شاه قاجار، این حمام كه نیمه‌ویران بود، بازسازی و احیا شد.
در‌سال73 حمام پهنه توسط سازمان میراث فرهنگی سمنان مجدد بازسازی شد و
به موزه مردم‌شناسی تغییر كاربری داد.
مهم‌ترین اثری كه در این گرمابه موزه نگهداری می‌شود، استخوان‌های مادر و
جنینی است كه در شكم دارد. قدمت این استخوان‌ها 4500 سال تخمین زده شده
است. حمام پهنه در سال 1353 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
گرمابه صفا (قزوین)
گرمابه صفا گرچه نه تغییر كاربردی داده و تبدیل به‌موزه یا رستوران شده و
نه حتی به عنوان یك اثر تاریخی در فهرست آثار ملی ثبت شده است، اما
می‌تواند برای گردشگران از جذابیت خاصی نسبت به سایر حمام‌های سنتی و
تاریخی ایرانی برخوردار باشد. گرمابه صفا همچنان فعال است و گردشگران با
مراجعه به آن امكان تجربه گرمابه سنتی ایرانی را در عصر حاضر خواهند داشت.
این حمام در حاشیه شرقی و انتهای خیابان مولوی قزوین واقع شده است. تمام
بخشهای مختلف این حمام سنتی، از سنگ مرمر صیقلی و نفیس ساخته شده است.
گرمابه صفا در سال 1259 هجری قمری و توسط حاج‌حسن بن حاجی عبدالله تبریزی
ساخته شده است.
حمام وكیل (شیراز)
حمام وكیل به همراه سایر بناهای مجموعه وكیل در كانون شهر شیراز واقع شده
است. این حمام كه از یادگارهای عصر كریمخانی است، از بهترین معماری و
تكنیك‌های عصر خویش بهره برده است. وجود بخشی ویژه به نام شاه‌نشین در حمام
وكیل، این حمام را از سایر حمام‌های سنتی ایرانی مجزا ساخته است.
وجود نقوش آهك‌بری زیبا بر سقف - كه هر‌یك روایتگر داستانی مذهبی یا فولك
و محلی است - زیبایی چشمنوازی به این حمام بخشیده است. حمام وكیل به شماره
917 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
حمام خان (یزد)
حمام خان یزد یكی دیگر از حمام‌هایی است كه به رستوران و چایخانه سنتی
تغییر كاربری داده است و این امكان را به گردشگران میدهد كه در حین بازدید
از این بنای تاریخی از شیرینی‌ها و غذاهای لذیذ یزدی بهره برد.
بنای این حمام كه در میدان خان و در كنار سایر اجزای مجموعه خان یزد واقع
شده، به دستور محمدتقی‌خان بافقی، حاكم یزد در سال 1212 هجری قمری ساخته
شد. حمام خان در سال 1242 هجری قمری مجدد مورد بازسازی قرار گرفت و
تزئیناتی به آن افزوده شد.
حمام فین (كاشان)
از دیگر «گرمابه‌‌موزه‌ها»، حمام فین كاشان است كه در مجموعه باغ فین
قرارگرفته و به عنوان قتلگاه امیركبیر شناخته می‌شود. این گرمابه از دو
حمام بزرگ و كوچك تشكیل شده است. تاریخ ساخت حمام كوچك به عصر صفویه مربوط
است و همراه با بنای اولیه باغ ایجاد شده است. با ساخت حمام بزرگ در دوره
فتحلعی‌شاه‌قاجار، حمام بزرگ به حمام سلطنتی معروف گردید و به رجال‌دولتی و
افراد مهم جامعه اختصاص داده شد.
در مقابل، حمام كوچك به حمام خدمه شناخته شد و توسط افراد عادی جامعه مورد
استفاده قرار گرفت. نكته قابل توجه این است كه هر دو حمام، كامل و دارای
تمام ویژگی‌ها و نشانه‌‌های معماری گرمابه‌های سنتی هستند. حمام فین
در‌سال 1314 جزو آثار ملی ایران به ثبت رسید؛ این مجموعه همچنین در سال
2011 در فهرست میراث جهانی یونسكو به ثبت رسیده است.
حمام خان (كاشان)
یكی دیگر از حمام‌های برجای مانده از مجموعه حمام‌های تاریخی و سنتی
ایران، حمام خان در بازار كاشان است كه متعلق به میرزاعبدالرزاق حاكم زندی
شهر كاشان بوده است.
این حاكم كه در ساخت و مرمت شهر كاشان بسیار دلسوزانه تلاش كرده، این حمام
را در سال 1187 هجری قمری بنا كرده است. حمام خان در حال حاضر در تملك
خصوصی قرار دارد.
حمام حاج شهبازخان (كرمانشاه)
این حمام كه از بناهای دوره قاجار محسوب می‌شود، در خیابان مدرس در راسته
بازار و در میان بافت قدیمی شهر كرمانشاه واقع شده است. حمام حاج شهبازخان
در سال 1232 هجری قمری به دستور حاج شهبازخان، پسر منوچهر خان بیگلربیگی
از رجال سیاسی دوره قاجار ساخته شد.
این حمام از تمام المان‌های معماری حمام‌های سنتی بهره برده است. گنبدهای
این حمام با استفاده از آهك‌بری به زیبایی مقرنس‌كاری شده‌اند. نقاشی‌های
دیواری از دیگر تزئینات چشمنواز این حمام به شمار می‌آیند. حمام
حاج‌شهبازخان در‌سال1386 به شماره 20495 در شمار آثار ملی ایران به ثبت
رسیده است.
