تبیان، دستیار زندگی

1 همیشه سر خود را با تیغ بتراشید. طبق قانون بقای ماده اگر مویی درنیاید چیزی هم برای ریختن نخواهد بود. با این تمهید دیگر کچل نمی‌شوید فقط تمام عمر بی‌مو خواهید بود.

2 یکی از دلایل ریزش مو تغذیه نامناسب است. با توجه به ارزانی بی‌دلیل ارزاق حتما در وعده‌های اصلی یا میان‌وعده‌های خود از موادغذایی مقوی مانند مغز ران، چنجه، شاه میگو، لابستر، شنیسل پری دریایی و... استفاده کنید. اگر مانع ریزش موی سرتان نشوند باعث خیلی چیزهای دیگر خواهند شد.

3 اگر موهای حساسی دارید برایشان موسیقی ملایم پخش کنید. تحقیقات نشان داده موهایی که روزی 2 تا 3 ساعت در معرض موسیقی قرار می‌گیرند، حساسیتشان برطرف می‌شود یعنی کلا بی‌حس می‌شوند. برای اینکه موهایتان جان سگ پیدا کنند و دیگر با انبر هم نشود آنها را کند، برایشان روزی 2 ساعت این آهنگ را پخش کنید: همه چی آرومه/ من چقدر خوشحالم!

4 بدون کلاه خود برنامه‌های شاد و مفرح تلویزیون را تماشا نکنید. تحقیقات یک کارشناس چینی که دیپلم ردی دارد نشان داده 70 درصد از کسانی که تلویزیون می‌بینند ناخودآگاه نیمی از موی سرشان را می‌کنند.

5 سر جای پارک، گیس و گیس‌کشی نکنید. همیشه مطمئن باشید بعد از یک ساعت جای پارک پیدا می‌شود ولی موهایتان را که لای انگشت همشهری محترم باقی‌ مانده با هیچ چسبی نمی‌توانید دوباره سرجایش بچسبانید.

6 اگر پیک‌موتوری هستید از گذاشتن کلاه ایمنی خودداری کنید. آدم مخش روی آسفالت بپاشد بهتر است تا کچل بشود. بررسی‌های یک دانشمند کچل روس نشان داده امکان کچل‌شدن کله‌ای که روی جدول پاشیده حوالی صفر است.

7 سرخپوست کچل تاکنون گزارش نشده است. هر چه سریع‌تر رنگ پوستتان را عوض کنید. البته مطالعات یک انستیتوی کچل درمانی در گوانگجو ثابت کرده با سیلی صورت را سرخ نگه داشتن باعث مودارشدن نمی‌شود.

8 خواننده شوید. تا امروز به جز یک مثال نقض خواننده کچلی دیده نشده اما شنونده کچل تا دلتون بخواهد دیده شده.

9 سرمربی شوید. فوتبال معجزاتی دارد که آدم انگشت به دهان می‌ماند. مشاهده شده طرف در دوران بازیکن‌بودن مو نداشته ولی تا شده سرمربی یک دفعه گیس گلابتون شده.

10 از مالیدن قیر داغ روی پوست سرتان با بیل غیربهداشتی جدا خودداری کنید. چی؟ کدام آدم عاقلی با بیل غیربهداشتی این کار را می‌کند؟ یعنی می‌فرمایید آدم‌های نادان اگر کچل بشوند اشکالی ندارد؟ آیا می‌دانید آدم نادان کچلی که بیل غیربهداشتی هم دستش باشد چقدر می‌تواند امنیت جامعه را به خطر بیندازد؟ این را وقتی می‌فهمید که در آرامش مشغول برنزه‌کردن باشید، یک دفعه چشم باز کنید و ببینید یک آدم نادان کچل بیل به دست بالای سرتان ایستاده. پس توصیه‌های ایمنی را جدی بگیرید.

خبرگزاری فارس: اشعه ماوراءبنفش خورشید، این روزها یكی از خبرسازترین رویدادها بوده است و درباره آن و مضراتی كه می‌تواند برای سلامت انسان‌ها داشته باشد صحبت فراوان می‌شود. در آغاز فصل تابستان این صحبت‌ها به یك نگرانی عمومی تبدیل می‌شود.

خورشید مانند هر ستاره دیگری در كیهان، منبع كامل تولید امواج الكترومغناطیسی است. یعنی طیف كاملی‌ از امواج رادیویی تا اشعه‌ایكس و گاما از خورشید تابیده می‌شوند. به لطف سپرهای تدافعی متعددی، زمین در برابر امواج خطرناك این طیف وسیع مصون است و تنها نورمرئی و امواج رادیویی اجازه عبور از سپر جو زمین را دارند،‌ اما در ثابت‌نما و زمانی كه زاویه تابش خورشید به خط قائم نزدیك‌تر می‌شود، بخشی از گستره امواج ماوراءبنفش راه به درون باز كرده و زمان خطرناكی را برای در آفتاب ماندن ایجاد می‌كنند.
اشعه ماوراءبنفش خورشید، این روزها یكی از خبرسازترین رویدادها بوده است و درباره آن و مضراتی كه می‌تواند برای سلامت انسان‌ها داشته باشد صحبت فراوان می‌شود. در آغاز فصل تابستان این صحبت‌ها به یك نگرانی عمومی تبدیل می‌شود تا آنجا كه در بسیاری از كشورهای جهان بویژه مناطقی كه به خط استوا نزدیك‌تر هستند، هشدارهای عمومی ‌به مردم داده می‌شود تا كمتر در معرض نور مستقیم خورشید قرار گیرند.
سوختگی، التهاب و سرطان‌های پوستی از جمله پیامدهای قرار گرفتن در معرض نور قوی خورشید در مواقعی است كه ضریب نفوذ اشعه ماوراءبنفش آن به میزان قابل توجهی افزایش پیدا می‌كند. اما براستی چرا این اشعه كه همواره در اطراف ما وجود دارد، تا این حد می‌تواند خطرناك باشد؟
پرتوهای ماوراءبنفش خورشید یا همان پرتوهای (UV Ultra Violet) در 3 طبقه‌بندی مختلف UVA، UVB، و UVC قرار می‌گیرند كه هر یك اثرگذاری متفاوتی نیز بر بدن انسان دارند.
فقط پرتوهای ماوراءبنفش UVA و UVB از لایه ازن عبور كرده و به همین خاطر است كه هشدارها ‌تنها این دو دسته را در بر می‌گیرند. پرتوهای UVC كه البته آنها نیز خطرناك هستند نمی‌توانند از لایه ازن عبور كرده و به سطح زمین برسند و به همین دلیل است كه مورد توجه پزشكان و محققان قرار ندارند.
در میان 3 گروه عمده این نوع پرتوها، پرتوهای UVB عامل عمده سوختگی‌های خورشیدی به شمار می‌آیند. این دسته از پرتوها به وسیله لایه فوقانی پوست كه از آن به پوست بیرونی یاد می‌شود جذب می‌شوند.
ضخامت این لایه با ضخامت الیاف نازك ابریشمی ‌قابل مقایسه است و به همین دلیل است كه پرتوهای UVB براحتی درون آن نفوذ می‌كنند. همزمان با نفوذ این پرتوها سلول‌هایی كه به آنها ملانوكیت گفته می‌شود و به پوست رنگ می‌دهند، تحت تأثیر قرار گرفته و فعال می‌شوند. این دسته از پرتوهای ماوراءبنفش كوتاه‌تر از پرتوهای نوع UVA بوده و در فصل تابستان یعنی زمانی كه خورشید با زاویه قائم‌تری به زمین می‌تابد، فرصت مناسبی برای فرار از دست لایه ازن پیدا كرده و به همین دلیل سطح نفوذ آنها افزایش قابل توجهی می‌باید.
اما از پرتوهای UVA و تأثیرگذاری آنها بر سلامت بدن چه می‌دانیم؟ مطالعات دانشمندان نشان می‌دهد این دسته از پرتوهای ماوراءبنفش خورشید كه طول موج بلندتری از دسته UVB دارند بیشتر به عمق پوست نفوذ می‌كنند با این حال احتمال كمتری دارد كه عامل سوختگی‌های پوستی شوند، اما فراموش نكنیم كه از این دسته از پرتوها به عنوان عامل اصلی لكه‌های پوستی مرتبط با پیری، از دست رفتن خاصیت كشسانی پوست و ایجاد چین و چروك در آن یاد می‌شود. در كل می‌توان پرتوهای UVA را عامل شماره یك پیری ظاهری زودرس نامید.
زمانی كه صحبت از سرطان‌های پوستی می‌شود نیز این پرتوها مظنون شماره یك قلمداد می‌شوند. قرار داشتن در معرض پرتوهای UVA و UVB هر دو می‌تواند به سرطان پوست منجر شود كه به نوبت خوش خیم و بدخیم خواهند بود.
تحقیقات اخیر دانشمندان نشان می‌دهد قرار داشتن در معرض پرتوهای UVA نه تنها موجب افزایش اثرات سرطان‌زای پرتوهای UVB می‌شود، بلكه ممكن است مستقیما سرطان‌های پوستی نظیر ملانوما را نیز به همراه داشته باشد. البته ابتلا به سرطان تنها نتیجه قرار گرفتن برای مدت طولانی در معرض پرتوهای ماوراءبنفش خورشید نیست.
تضعیف سیستم ایمنی بدن یكی از مهم‌ترین نگرانی‌های دانشمندان است به طوری كه از آن به عنوان مقدمه‌ای برای ابتلا به سایر بیماری‌ها یاد می‌شود.
این پرتوها توزیع طبیعی و عملكرد سلول‌های سفید خونی را دستخوش تغییر می‌كنند. این سلول‌ها از اهمیت حیاتی برخوردارند چون نسبت به جراحات ناشی از قرار گرفتن برای مدت طولانی در برابر پرتوهای خورشید از خود واكنش نشان می‌دهند.

شاخص UV
آشنایی با شدت پرتوهای ماوراءبنفش خورشید در مواقع مختلف سال می‌تواند به افراد در مصون نگاه داشتن خود در برابر مضرات آنها كمك زیادی كند. از این رو شاخصی موسوم به شاخص UV تعریف شده است كه بر اساس آن می‌توان شدت این پرتوها را بررسی كرده و درخصوص قرار گرفتن در مجاورت نور خورشید یا دوری كردن از آن تصمیم مناسبی اتخاذ كرد.
شاخص UV یك اندازه‌گیری استاندارد بین‌المللی از شدت این پرتوهاست كه برای مكانی خاص در مواقع مشخصی از سال ارائه می‌شود. در بسیاری از كشورهای جهان این شاخص در لابه‌لای گزارش آب و هوا در اختیار مردم قرار می‌گیرد. زمانی كه این شاخص روی عدد 3 یا بالاتر از آن قرار می‌گیرد سازمان‌های مرتبط با سلامت عمومی ‌به افراد پیشنهاد می‌كنند با استفاده از عینك‌های آفتابی تایید شده و استفاده از كلاه از بدن خود در برابر پرتوهای ماوراءبنفش خورشید محافظت كنند.
هر چه عدد مربوط به شاخص UV بالاتر باشد پوست در مدت زمان كمتری دچار التهاب و سوختگی می‌شود. مطالعات نشان می‌دهند در مواقعی كه شاخص بالاتر از عدد 9 است سوختگی در كمتر از 15 دقیقه صورت می‌گیرد حال آن‌كه ممكن است احساس كنید پوستتان تنها كمی‌ملهتب شده است. در مواقعی كه شاخص بین 7 تا 9 قرار دارد سوختگی‌ حدود 20 دقیقه و زمانی كه شاخص بین 4 تا 7 قرار دارد حدود نیم ساعت صورت می‌گیرد. در مواردی هم كه شاخص UV كمتر از 4 باشد سوختگی پوستی ناشی از پرتوهای ماوراءبنفش خورشید در بازه زمانی بیش از یك ساعت روی می‌دهد.
اكنون این پرسش مطرح می‌شود كه سوختگی ناشی از قرار گرفتن در معرض پرتوهای ماوراءبنفش خورشید در سراسر نقاط زمین كه شاخص یكسانی دارند مشابه است؟ پاسخ منفی است. تحقیقات نشان می‌دهند یك‌سری فاكتورها در این فرآیند تأثیرگذار هستند. عرض جغرافیایی نخستین مورد در این سری است به طوری كه هرچه به خط استوا نزدیك‌تر باشید در برابر سطح بالاتری از پرتوهای ماوراءبنفش خورشید قرار دارید.
به همین دلیل است كه ساكنان مناطق نزدیك به خط استوا نظیر مردم ساكن آفریقا، بخش‌هایی از خاورمیانه و آمریكای لاتین پوستی تیره‌تر دارند. ارتفاع خورشید در آسمان نیز فاكتور مهم دیگری است. تحقیقات نشان می‌دهند هر چه خورشید عمودی‌تر بتابد، پرتوهای UV از شدت بیشتری برخوردار می‌شوند.

داستان غمبار سوختگی ناشی از پرتوهای UV در وال‌ها
تحقیقات گروهی از دانشمندان دانشگاه لندن و مركز حیوان‌شناسی این شهر نشان داده است كه 3 گونه از وال‌های ساكن خلیج كالیفرنیا دارای سوختگی‌هایی در ناحیه پوست هستند كه عامل اصلی آنها پرتوهای مضر UV است. با توجه به چنین یافته‌هایی و اخبار نگران‌كننده‌ای كه درباره نازك شدن لایه ازن در اثر آلودگی‌های محیطی منتشر می‌شود،‌ شاید باید گفت زنگ خطر برای ساكنان سیاره زمین كه همواره در معرض پرتوهای ماوراءبنفش خورشید قرار دارند به صدا در آمده است.

منبع : روزنامه جام جم 1390/05/17 به نقل از skincare / sciencedaily

چه كسانی باید مورد معاینه چشمی قرار گیرند؟

صرف نظر از سن و سلامت جسمانی، هر شخصی باید به صورت دوره ای و منظم مورد معاینه چشمی قرار گیرد.
در بزرگسالان معاینه ی چشمی از جهت درست بودن شماره عینك و تشخیص زودرس بیماری ها اهمیت دارد.
در كودكان، معاینه چشمی نقش بسیار مهمی در تكامل بینایی كودك دارد. از آن جایی كه بینایی نقش مهمی در فرایند یادگیری كودكان دارد، اهمیت معاینات دوره ای در كودكان دو چندان است. مشكل بینایی كودك گاهی خود را به صورت افت تحصیلی و مشكل در انجام تكالیف مدرسه نشان می دهد. در بسیاری موارد، كودكان به این دلیل كه نمی دانند دید "طبیعی" چگونه باید باشد شكایتی از دید خود ندارند. اگر كودك شما از نظر درسی در مدرسه مشكل دارد و یا در خواندن و یادگیری دچار مشكل است حتماً باید جهت اطمینان از عدم مشكلات چشمی، معاینه شود.

در معاینه چشم چه مشكلاتی مورد توجه قرار می گیرند؟
مشكلاتی كه چشم پزشك در معاینه چشمی بدان ها توجه می كند عبارت هستند از:
عیوب انكساری: شامل دوربینی، نزدیك بینی، آستیگماتیسم، ...
تنبلی چشم (آمبلیوپی): این مشكل در موارد استرابیسم و یا اختلاف زیاد بینایی دو چشم رخ می دهد. در این وضعیت مغز تصویر گرفته شده از چشم مشكل دار را ارسال نمی كند. آمبلیوپی در صورت عدم درمان ممكن است باعث اختلال در تكامل بینایی شده و اختلال دائمی بینایی را به همراه داشته باشد. این اختلال معمولاً با بستن چشم بدون مشكل، برای مدتی مشخص درمان می شود.
استرابیسم (انحراف چشم): چشم پزشك چشم بیمار را از نظر هماهنگی حركتی و وضعیت قرار گیری نسبت به یكدیگر بررسی می كند. استرابیسم می تواند سبب اختلال در درك عمق و آمبلیوپی شود.

بیماری های چشمی: بسیاری از بیماری های چشمی نظیر گلوكوم و مشكلات ناشی از دیابت در مراحل اولیه علائم واضحی ندارند. چشم پزشك در معاینه چشمی به این بیماری ها توجه كرده و در صورت برخورد با این علائم درمان های اولیه را آغاز می كند. در بسیاری موارد تشخیص و درمان زودرس بیماری ها سبب كاهش عوارض و از دست دادن دائمی دید می شود.
بیماری های دیگر: معاینه ی عروق ته چشم، پرده شبكیه و دیگر قسمت های چشم می تواند ابتلای بیمار به بیماری های غیر چشمی نظیر فشار خون، دیابت، چربی خون بالا و بعضی بیماری های دیگر را نشان دهد.

معاینه چشمی به چه فواصلی باید انجام شود؟
چشم پزشكان توصیه می كنند كه هر فردی بسته به داشتن ریسك فاكتور و سلامت جسمانی هر 1 تا 3 سال یك بار معاینه كامل چشمی شود.
كودكان: این زمان در كودكان متفاوت است. تخمین زده می شود كه از هر 20 كودك پیش دبستانی و هر 4 كودك دبستانی 1 كودك مشكل چشمی دارد كه در صورت عدم درمان می تواند سبب كاهش دائمی بینایی شود. كودكانی كه علائمی نداشته و ریسك پایینی دارند باید در 6 ماهگی، 3 سالگی و قبل از ورود به مدرسه معاینه كامل چشمی شوند. این كودكان پس از آن باید هر 2 سال مورد معاینه قرار گیرند.
اما كودكان دارای ریسك فاكتور مشكلات بینایی، نیاز به معاینات بیشتری دارند. بعضی از این ریسك فاكتورها عبارت هستند از:
تولد زودرس (قبل 40 هفتگی)
تأخیر در تكامل
انحراف چشم
سابقه خانوادگی بیماری های چشمی
سابقه صدمات چشمی
كودكانی كه از عینك یا كنتاكت لنز استفاده می كنند اغلب نیاز به معاینات سالانه دارند تا در صورت تغییر در شماره چشم، عینك آن ها اصلاح شود.
بزرگسالان: به طور كلی، بسته به میزان تغییرات بینایی و سلامت جسمانی، بزرگسالان باید تا سن 40 سالگی هر 2 تا 3 سال تحت معاینه ی كامل چشمی قرار گیرند. در بیمارانی كه به بیماری هایی نظیر دیابت و فشار خون مبتلا هستند معاینات بیشتری توصیه می شود زیرا این بیماری ها تاثیر سویی بر بینایی دارند.
در افراد بالای 40 سال بهتر است معاینه چشمی هر 1 تا 2 سال صورت گیرد. زیرا بعضی بیماری ها نظیر پیر چشمی، كاتاراكت و دژنراسیون ماكولا با افزایش سن اتفاق می افتند.
از آن جا كه ریسك بیماری های چشم با افزایش سن بالا می رود افراد بالای 60 سال باید هر سال معاینه شوند.

شاید از نظر بیشتر ما ضربات سر اگر باعث بیهوشی یا كما نشوند، خیلی مهم نیستند اما بد نیست بدانید حتی ضربات به ظاهر ساده و بی‌اهمیت هم می‌توانند منجر به بیماری‌های روحی و جسمی متعددی شوند كه در بعضی از موارد بیمار تا پایان عمر از ناتوانی‌هایی نظیر صرع یا اختلالات روانی رنج می‌برد.

شاید از نظر بیشتر ما ضربات سر اگر باعث بیهوشی یا كما نشوند، خیلی مهم نیستند اما بد نیست بدانید حتی ضربات به ظاهر ساده و بی‌اهمیت هم می‌توانند منجر به بیماری‌های روحی و جسمی متعددی شوند كه در بعضی از موارد بیمار تا پایان عمر از ناتوانی‌هایی نظیر صرع یا اختلالات روانی رنج می‌برد. به‌طور كلی آسیب مغزی در نتیجه برخورد ناگهانی و شدید سر با جسمی سخت پدید می‌آید كه می‌تواند به صورت خفیف، متوسط یا شدید باشد.
در نوع خفیف آن شخص آسیب دیده هوشیار است و در برخی موارد ممكن است تنها برای چند ثانیه هوشیاری خود را از دست دهد. در حالت متوسط و شدید شخص آسیب دیده دچار عدم هوشیاری در مدت زمان طولانی‌تری می‌شود.
فراموش نشود بسیاری از ضرباتی كه در زمان وقوع حادثه علائم جدی ندارند، در سنین بالاتر می‌توانند به بیماری‌هایی از قبیل سردرد و صرع منجر شوند.
به گفته پروفسور علی گرجی، استاد دانشگاه مونستر آلمان، ضربه به سر حتی به صورت خفیف می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد و در واقع آسیب مغزی به دنبال ضربه به سر یكی از جدی‌ترین مشكلاتی است كه هر سال سلامت افراد بیشماری را به خطر می‌اندازد.این موضوع از نظر پروفسور گرجی آنقدر جدی است كه با وجودی كه حدود یك ماه پیش مصاحبه مفصل "جام‌جم " با ایشان منتشر شد اما باز هم از نظر این چهره سرشناس جهانی در حوزه مغز و اعصاب، پرداختن به این موضوع باعث می‌شود مردم دیدگاه خود را نسبت به این مساله و عواقب ان تغییر دهند و به این ترتیب می‌توان از بروز بسیاری از این ضربات پیشگیری كرد.
پروفسور گرجی با تاكید بر این نكته كه ضربه به سر یكی از دلایل عمده مرگ و معلولیت دائم بشمار می‌آید به عنوان نمونه به آمار ایالات متحده آمریكا اشاره می‌كند كه نشان‌دهنده شیوع بالای ضربه به سر است. براساس این آمار به طور متوسط سالانه یك میلیون و 700 هزار نفر در این كشور دچار ضربه به سر می‌شوند كه از میان آنها 52 هزار نفر جان خود را از دست می‌دهند، 275 هزار نفر بستری می‌شوند و یك میلیون و 563 هزار نفر در اورژانس تحت مداوا قرار می‌گیرند.
متاسفانه با وجود تلاش‌های فراوان به منظور پیشگیری، ضربه به سر همچنان یكی از شایع‌ترین آسیب‌هایی است كه جان هزاران نفر را در سراسر جهان تهدید می‌كند و علاوه بر مشكلات جسمی و روانی هزینه‌های بسیاری به خانواده‌ها تحمیل می‌شود. به طوری كه طبق آمارهای موجود، تنها در ایالات متحده آمریكا سالانه بالغ بر 70 میلیارد دلار به منظور درمان و پیشگیری هزینه می‌شود.
تصادفات رانندگی مهم‌ترین عامل ضربه به سر در ایران
از مهم‌ترین علائم هشداردهنده پس از ضربه به سر می‌توان به حالت تهوع و استفراغ، گیجی، سردرد، تاری دید، از دست دادن تعادل، اختلال در خواب، مشكلات حافظه، وزوز گوش و خستگی اشاره كرد.به اعتقاد پروفسور گرجی چنانچه هر یك از این علائم در فرد آسیب دیده مشاهده شد، فرد را باید سریعا به مراكز درمانی منتقل كرد. بنابراین فراموش نكنید كه نبودن تورم و خونریزی بدین معنا نیست كه آسیب جدی نبوده است چرا كه عواقب و پیامدهای این ضربات به‌شدت و محل آسیب بستگی دارد.
از مهم‌ترین علل ضربه به سر به ترتیب می‌توان به تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع، درگیری فیزیكی، حوادث در حین كار، حوادث داخل منزل و حوادث حین ورزش اشاره كرد. البته به اعتقاد پروفسور گرجی مهم‌ترین عامل ضربه به سر در ایران، تصادفات رانندگی است كه سالانه بیش از 700 هزار نفر در تصادفات رانندگی مجروح و درصد بالایی ازآنها دچار ضربه به سر می‌شوند. تعداد بسیاری از آنها نیز به علت این ضربات جان خود را از دست می‌دهند.
تشنج، صرع، سردردهای مداوم، خونریزی مغزی، عفونت مغزی، فراموشی، عقب ماندگی ذهنی، مرگ مغزی، اختلالات خلقی ـ روانی و اختلالات هورمونی از جمله پیامدهای ضربه به سر هستند كه هریك از عوارض می‌توانند تا پایان عمر همراه بیمار باقی بمانند و حتی با مصرف دارو و جراحی به‌طور كلی برطرف نخواهند شد.
بنابراین پیشگیری از بروز ضربات و درمان موثر و بموقع مصدومان می‌تواند نقشی كلیدی در زندگی فرد داشته باشد. كما این‌ كه در اغلب كشورهای پیشرفته جابه‌جایی فرد آسیب دیده به بیمارستان توسط افراد متخصص و مجرب انجام می‌گیرد.
در بسیاری از موارد حمل غیر صحیح مصدوم می‌تواند به مرگ منجر شده یا مشكلات ثانویه‌ای از قبیل قطع نخاع و صدمات مغزی را برای بیمار به همراه داشته باشد.به‌طور معمول با معاینه دقیق مصدوم، گستردگی آسیب مشخص می‌شود.
امكان دارد پس‌ از معاینه‌ و بررسی‌ فرد توسط‌ پزشك‌، ‌فرد به خانه‌ فرستاده‌ شود، اما باید یك‌ فرد قابل‌ اطمینان‌ در كنار او بماند و مراقب‌ بروز علائم‌ بالینی‌ باشد. 24 ساعت‌ اول‌ پس‌ از ضربه‌ از نظر بروز علائم‌ و عوارض‌ جدی بسیار مهم‌ است‌، اگرچه‌ این‌‌گونه‌ علائم‌ و عوارض‌ ممكن‌ است‌ دیرتر (تا 6 ماه‌ پس‌ از آسیب‌) نیز ظاهر شوند.
راه‌های پیشگیری از وقوع فاجعه
متاسفانه به‌رغم پیشرفت‌های اخیر در علوم اعصاب، همچنان هیچ درمان خاصی برای ضایعات مغزی نخاعی پس از ضربه وجود ندارد؛ چراكه بافت عصبی پس از آسیب دیدن قادر به بازسازی خود نیست. به همین دلیل هم بهترین روش برای مقابله با ضربه مغزی پیشگیری از آن است. با رعایت كردن برخی قوانین ساده، می‌توان احتمال وقوع آسیب‌های مغزی را به‌طور چشمگیری كاهش داد.
پروفسور گرجی یكی از راه‌های موثر در پیشگیری از بروز این صدمات را انعكاس اطلاعاتی جامع و كاربردی از طریق رسانه‌های گروهی نظیر رادیو و تلویزیون، روزنامه‌ها و تابلوهای تبلیغاتی می‌داند كه در بسیاری از كشورهای پیشرفته به عموم مردم داده می‌شود.
وی همچنین تاكید می‌كند: با توجه به این‌كه قشر آسیب‌پذیرتر در كشور ما كودكان هستند می‌بایست آموزش مستمری به كودكان نیز داده شود. پیشنهاد می‌شود تا یك واحد درسی با همین عنوان به سایر دروس اضافه شود.
این درحالی است كه تحقیقات اولیه‌ای كه در مراكز تحقیقات علوم اعصاب رضوی و شفا انجام شده است نشان می‌دهد در ایران هزینه درمان 20 هزار برابر بیشتر از هزینه آموزش است. طبق این تحقیق سهم آموزش هر كودك 76 تومان برآورد شده است؛ این در حالی است كه هزینه تحمیلی سال‌های از دست رفته عمر ناشی از حوادث ترافیكی در ایران 373 میلیارد دلار است.
موسس مراكز تحقیقات علوم اعصاب رضوی و شفا، معتقد است بستن كمربند ایمنی اصلی است كه باید توسط تمام سرنشینان چه در صندلی‌های جلو و چه در صندلی‌های عقب خودرو اجرا شود. چرا كه استفاده از كمربند ایمنی 50 درصد احتمال مرگ و میر سرنشینان جلوی ماشین و 25 درصد احتمال مرگ و میر را در سایر سرنشینان كاهش می‌دهد.
در كودكان با قد كوتاه‌تر ازcm 140 نیز، استفاده از صندلی كودك قبل از بستن كمربند ایمنی توصیه می‌شود. صندلی كودك كمك می‌كند تا كودك در ارتفاع بالاتری قرار گیرد تا كمربند ایمنی به درستی بسته شود. صندلی كودك باعث كاهش بیش از 70درصد مرگ و میر در نوزادان و 54 درصد در كودكان یك تا 4 ساله می‌شود.
به اعتقاد پروفسور گرجی این والدین هستند كه در آموزش كودكان خود در بستن كمربند ایمنی نقش بسزایی ایفا می‌كنند. طبق آمارهای موجود، بیش از 40درصد از كودكانی كه از كمربند ایمنی استفاده نمی‌كنند، والدین آنها نیز از این قانون تبعیت نمی‌كنند.در كنار این موضوع رعایت سرعت مجاز هم از اصولی است كه نقش موثری در پیشگیری از صدمات و ضربات دارد.
چراكه سرعت بیشتر از حد مجاز بخصوص در مواقعی نظیر لغزنده بودن جاده‌ها ناشی از بارندگی یكی از عوامل كاهش كنترل خودرو یا موتورسیكلت توسط راكب است كه منجر به افزایش میزان مرگ و میر و ضربات مغزی می‌شود. برای مثال خودرویی كه با سرعت 60 كیلومتر در ساعت در حال حركت است در مقایسه با خودرویی كه 50 كیلومتر در ساعت سرعت دارد، هنگام ترمز 8 متر مسافت بیشتری را طی می‌كند تا متوقف شود.
در این میان به گفته پروفسور گرجی در ایران آزمونی عملی كه جهت اخذ گواهینامه از متقاضیان گرفته می‌شود با استانداردهای جهانی بسیار فاصله دارد.
مواردی كه در آزمون عملی مورد سنجش قرار می‌گیرد بیشتر روی مهارت‌های پارك، دور زدن و... تمركز دارد و این در حالی است كه در كشورهای پیشرفته بیشترین تمركز روی رعایت اصول ایمنی در رانندگی از قبیل رعایت سرعت مجاز در رانندگی، استفاده از چراغ راهنما، رانندگی در بین خطوط و... است.همچنین ایران جزو معدود كشورهایی است كه تنها با انجام یك آزمون عملی اقدام به صدور گواهینامه موتور سواری می‌كند.
این در حالی است كه با توجه به آمار بالای مرگ و میر موتورسواران در تصادفات، برگزاری دوره‌های آموزشی به صورت تئوری و عملی امری ضروری است.
استفاده از كلاه ایمنی هم یكی از اصولی است كه برای پیشگیری از ضربات سر توصیه می‌شود، هرچند بسیاری از كلاه‌های ایمنی موجود در كشورمان استاندارد نیستند. در واقع كلاه ایمنی باید هنگام ضربه بتواند قسمت اعظمی از فشار وارد شده به سر مصدوم را بگیرد. استفاده از كلاه ایمنی هنگام موتورسواری احتمال بروز آسیب و جراحت را 69 درصد و میزان مرگ و میر را 42درصد كاهش می‌دهد.
اما در این میان شاید موضوعی كه كمتر مورد توجه ما قرار داشته باشد استفاده از روروئك برای كودكان است. چراكه به گفته پروفسور گرجی استفاده از روروئك در اغلب كشورهای پیشرفته ممنوع شده است؛ زیرا 35 درصد از كودكانی كه در روروئك گذاشته می‌شوند دچار ضربه به سر می‌شوند كه ممكن است عوارض این ضربات سال‌ها بعد نمایان شود. تحقیقات اخیر در ایران نشان می‌دهد، بسیاری از كودكان زیر 8 سال و برخی از كودكان بین 8 تا 10 سال توانایی كافی برای عبور از خیابان را به تنهایی ندارند؛ بنابراین باید به صورت عملی به این كودكان آموزش‌های لازم داده شود.
از موارد دیگری كه می‌توان برای پیشگیری از عواقب ناشی از ضربات سر مورد توجه قرار داد رعایت اصول ایمنی هنگام ورزش و ایمنی در محیط كار هستند.در بعضی از ورزش‌ها مثل دوچرخه‌سواری، اسكیت، كشتی، بوكس، اسب‌سواری و اسكی استفاده از كلاه ایمنی مخصوص ضروری است. هنگام دوچرخه سواری و اسكیت كه محبوبیت خاصی بین كودكان ایرانی دارند، گذاشتن كلاه ایمنی و محافظ‌های دست و پا باید اجباری شود. همچنین كودكان باید از كلاهی استفاده كنند تا جلوی دید آنها گرفته نشود.

نویسنده : بهاره صفوی

منبع : روزنامه جام جم 1390/05/16

فعالیت‌های ورزشی بخصوص تمرین‌های تعادلی می‌تواند ذهن ما را نیز تواناتر كند. بخصوص انجام تمرین‌هایی كه سبب حفظ تعادل بدن، انعطاف‌پذیری و نیروی پاها می‌شود از اهمیت زیادی برخوردار است. حتی پزشكان بر این عقیده‌اند كه ورزش، گردش خون را در مغز بالا می‌برد و نمی‌گذارد بافت‌های عصبی مغز با بالا رفتن سن بسرعت از بین بروند.

تا به حال برایتان اتفاق افتاده كه شماره تلفن، كوچه یا پلاك منزلتان را بعد از سال‌ها تكرار فراموش كنید یا این كه در مقطعی احساس كنید آنقدر ذهنتان خسته است كه حتی قادر به یادگیری مفاهیم ساده یا به خاطر سپردن اسامی افرادی كه هر روز می‌بینید هم نیستید؟
برای بسیاری از افراد در مقطعی از زندگی این اتفاق می‌افتد، چرا كه با افزایش سن، معمولا از دهه سی‌ام زندگی به بعد و بخصوص پس از طی دوران تحصیل، به این دلیل كه مغز كمتر با ارقام و اطلاعات سر و كار دارد، به نظر می‌رسد كه بتدریج توانایی‌های خود را از دست می‌دهد. البته معدود افرادی كه بسیار اهل مطالعه هستند یا فعالیت‌های جسمانی منظم و مداومی دارند و از سیستم تغذیه‌ای مطلوبی هم به‌طور همیشگی بهره می‌برند، از این قاعده مستثنا هستند. با این حال ضروری است با راهكارهایی كه برای مقابله با كاهش قوای ذهنی و قدرت حافظه موثر هستند، آشنا و مانع كاهش قوای مغز خود شویم.

كاهش قوای ذهنی از چه زمان آغاز می‌شود؟
روند مرگ سلول‌های عصبی از بدو تولد آغاز می‌شود، ولی این روند پس از 35 سالگی شدت می‌یابد، به نحوی كه روزانه 100 هزار سلول عصبی در انسان از دست می‌رود. در عین حال ایجاد پیوند بین سلول‌های باقیمانده افزایش می‌یابد، به نحوی كه تخریب سلول‌های عصبی تا حدود زیادی جبران می‌شود.دكتر فربد فدایی، روان‌شناس و مدیر گروه روان‌شناسی دانشگاه بهزیستی و توانبخشی در این باره می‌گوید: برای كاهش تاثیرات تخریب سلول‌های عصبی و در واقع جلوگیری از كاهش قوای ذهنی نه‌تنها باید از راهكارهای مربوط به بهداشت عمومی یعنی تغذیه سالم، ورزش و جلوگیری از مصرف دخانیات بهره گرفت، بلكه از هر آنچه منجر به تمرین مغز برای انجام فعالیت‌های ذهنی می‌شود نیز استفاده موثر كرد.

از بازی‌ها و تمرین‌های فكری غافل نشوید
تاثیر فعالیت‌های فكری چون حل كردن جدول و معما و انجام بازی‌هایی مانند شطرنج یا حتی درست كردن لوگو و پازل در كودكان از سنین زیر 5 سالگی، در افزایش شناخت و درك بیشتر مغز به طور قطع به اثبات رسیده است.
دكتر فدایی تاكید می‌كند: فعالیت‌هایی چون خواندن كتاب، نوشتن با دست و نه با كامپیوتر، تمرین‌های ریاضی، حفظ اشعار، آموختن زبان‌های بیگانه، حل جدول و انجام بازی‌هایی چون شطرنج به طور قطع سبب افزایش توان مغزی می‌شود.
مهرداد آشتیانی، صاحب درجه بین‌المللی از فدراسیون جهانی شطرنج و مدرس بازی شطرنج نیز می‌گوید: با یادگیری بازی شطرنج هم می‌توان به تقویت حافظه و هم ارتقای قدرت تمركز بچه‌ها كمك كرد. بعلاوه می‌توان وضعیت تحصیلی دانش‌آموزان را بخصوص در درس ریاضی بهبود بخشید و به آنها برنامه‌ریزی و خویشتنداری را یاد داد. كما این كه تحقیقات دانشمندان ثابت كرده است، كسانی كه از كودكی شطرنج یاد می‌گیرند ضریب هوشی‌شان رشد چشمگیرتری نسبت به دیگر كودكان خواهد داشت. وی تاكید كرد: بازی شطرنج گرچه همچون حل جدول، جنبه عمومی ندارد و انجام آن نیاز به یادگیری قواعدش دارد ولی از هر تمرین و فعالیت فكری دیگر، حتی از حل جدول و معما، بیشتر در كاهش ابتلا به آلزایمر موثر است.

بهره‌مندی از زندگی شاد و پویا
در عین‌حال ثابت شده است كه ارتباط با انسان‌های دیگر موجب افزایش توانمندی‌های ذهنی می‌شود.
دكتر فدایی می‌گوید: داشتن محیط زندگی شاد و پویا و مشاركت افراد در امور محله، شهر و كشور منجر به افزایش توان مغزی می‌شود. بعلاوه زندگی بدون استرس و رعایت دستورات دینی و اخلاقی به كاركرد بیشتر مغز كمك می‌كند.

كنترل مغز با دستان ماهر شما
فراموش نكنید كه هیچ بخشی از بدن بیشتر از دست‌ها به مغز نزدیك نیست. به همین سبب، هر قدر مهارت‌های سریع انگشتان افزایش یابد، عملكرد و فعالیت مغز نیز بیشتر خواهد شد. به گفته دكتر فدایی بین مراكز ادراك تكلم و تولید تكلم با مراكز حركتی كه به دست راست ارتباط دارد، روابط متقابل و پیچیده‌ای وجود دارد كه یكدیگر را تقویت می‌كند. در نتیجه نوشتن با دست یا انجام كارهای مهارتی به وسیله دست، موجب تقویت مراكزی در مغز می‌شود كه به تقویت حافظه نیز كمك می‌كنند.

مغز سالم در بدن سالم
باز هم تاكید می‌كنیم كه فعالیت‌های ورزشی بخصوص تمرین‌های تعادلی می‌تواند ذهن ما را نیز تواناتر كند. بخصوص انجام تمرین‌هایی كه سبب حفظ تعادل بدن، انعطاف‌پذیری و نیروی پاها می‌شود از اهمیت زیادی برخوردار است. حتی پزشكان بر این عقیده‌اند كه ورزش، گردش خون را در مغز بالا می‌برد و نمی‌گذارد بافت‌های عصبی مغز با بالا رفتن سن بسرعت از بین بروند.
بهره‌گیری از تغذیه سالم و توجه به قند، فشار خون و چربی خون در تقویت قوای فكری بسیار موثر است. دكتر فدایی با اشاره به تاثیرات مثبت مكمل‌های غذایی در تقویت حافظه تاكید می‌كند: امروزه توصیه زیادی بر مصرف آنتی‌اكسیدان‌ها از قبیل ویتامین E و C می‌شود. در عین‌حال ویتامین D نیز برای جلوگیری از كاهش و تضعیف توان ذهنی و همچنین حفظ بهداشت روانی در افراد، بخصوص سالمندان بسیار مفید است. بعلاوه ثابت شده است كه مصرف آنتی‌اكسیدان‌ها كه در میوه‌ها و سبزیجات تازه به وفور یافت می‌شود، خطر ابتلا به آلزایمر را پایین می‌آورد.
خودتان را زود بازنشسته نكنید
فراموشی، ناشی از نابودی جمعی سلول‌های مغز است و متخصصان معتقدند كه یك راه جلوگیری از آن، غافل نشدن از انجام فعالیت مغزی در طول زندگی تا سنین بالاست. براساس تحقیقات انجام شده كسانی كه دیر بازنشسته شده‌اند در مقایسه با كسانی كه تصمیم گرفتند زود بازنشسته شوند، كمتر به آلزایمر دچار می‌شوند. فراموش نكنید كه آنچه‌در به تعویق انداختن ابتلا به آلزایمر كمك می‌كند، تقویت یادگیری و حل مسائل جدید است.علاوه بر همه نكاتی كه گفتیم بر این مساله هم تاكید می‌كنیم كه خواب مناسب شبانه می‌تواند بهترین روش برای تقویت حافظه باشد. در واقع خواب كافی از 6 تا 9 ساعت در شبانه‌روز با تقویت كاركردهای ذهنی به تقویت حافظه و قدرت یادگیری كمك می‌كند.

نویسنده : پونه شیرازی

منبع : روزنامه جام جم 1390/05/18

لطیف بودن روح طفل همانند جسم او :
فرزندى كه خداوند به شما عنایت فرموده است ، امانت خداست در دست شما، هم جسم او و هم روح او، شما كه خود را نسبت به سلامت او مسئول مى دانید، نسبت به سلامت روح او نیز مسئولید.فرزند شما روحى دارد همانند جسم او لطیف و پاك ، همچنانكه دوره یك تا هفت سالگى در اطفال از نظر جسمى فوق العاده مهم است و رشدى سریع در آنها ایجاد مى شود، همین دوران نیز در شكل گیرى روحیات او بسیار مؤ ثر است . فرزند شما گرچه به ظاهر از نظر عقلى نمى فهمد، اما اخلاق و آداب خانواده به شدت در او تأثیر مى كند، و بطور ناخودآگاه ، روحیات او را شكل مى دهد، او با اخلاق خانواده بار مى آید، گرچه خود نیز نداند.

مراعات شخصیت او را بكنید، هرگز تحقیرش نكنید، او را به مفاسد اخلاقى مبتلا نكنید، ارزش را در درون روح او عملا قرار دهید ، یعنى شما و پدر و مادر عزیز، خودتان مراعات اخلاق را بكنید، خوب با هم صحبت كنید، حرص و طمع ، حسد و عصبانیت ، نداشته باشید. اخلاق و ارزشها را با رفتار خود به طفل تلقین كنیدارزشهاى اخلاقى را برایش تلقین كنید، آن هم در عمل ، یعنى به گونه اى بر خورد كنید كه باور كند، علم بهتر از ثروت است ، اخلاق بهتر از جمال و مال است .اگر شما در سخنان و برخوردهاى خود نسبت به دیگران ، همیشه ارزش را به مال و جمال و مقام و رفاه بدهید، فرزندتان هم همانگونه بار مى آید.

او همواره به فكر رسیدن ، به این ارزشهاى كاذب خواهد بود. پدر و مادر آگاه ، وقتى از كسى تعریف مى كنند و آن را بزرگ مى شمرند باید بخاطر جنبه هاى اخلاقى و مهم باشد، تا بچه هم عملا این را باور كند، شما دیده اید كه اگر خانواده به نظافت و تمیزى اهمیت دهند، فرزندان آنها هم تمیزى و نظافت بر ایشان اهمیت مى یابد.مبادا كه پدر و مادرى ، بخاطر كیفیت غذا خوردن و یا شستشو و یا لباس پوشیدن ، دهها بار با فرزندانشان صحبت كنند و تذكر دهند.اما نسبت به اخلاق او دین او راستگوئى او، بد دهن نبودن او، حسود نبودن و یا تنبلى او تذكرى ندهند یا جدى برخورد نكنند.تربیت اولاد باید هماهنگ با سن اولاد صورت گیرد، آن وقت كه بچه نمى فهمد، باید در عمل ، او را تربیت كرد، یعنى با رفتار شایسته با او و در خانه ، ارزشها را به او تلقین كرد، فرزندانى كه دوران كودكى را در خانواده پاك و ارزشمند سپرى كرده اند، و روحیات آنها به شكل زیبا و مناسبى شكل گرفته است ، وقتى به سن رشد و درك مى رسند، و در مقابل آراء و افكار و شهوات گوناگون قرار مى گیرند خود را مجهز مى یابند، و در مقابل فساد و فحشاء واكسینه شده مى باشند و دچار انحرافات و امراض سخت اخلاقى نمى شوند، و نسبت به انجام كارهاى خوب ، در سراشیبى قرار دارند و به راحتى انجام مى دهند.اما فرزندانى كه از این موهبت بى بهره بوده اند، و روحیات آنها به علت جو بد خانواده و اخلاق و رفتار ناهنجار پدر و مادر، به طور ناشایستى پرورش یافته است .

آنها همانند طفلى كه زمینه امراض گوناگون را به ارث برده باشد، براى انحرافات مستعد و آماده هستند، اینها از درون ، متمایل به صفات ناپسند هستند، وقتى به سن رشد و درك مى رسند، خود را با جو اخلاقى ارزشمند، نامتناسب احساس مى كنند، كارهاى اخلاقى و پر ارزش براى آنها سخت و كم فروغ است .حتى اگر صفات اخلاقى خود را هم درك كنند و بفهمند كه روحیات آنها نامناسب است ، زیر پا گذاردن و نادیده گرفتن آنها و تغییر عادت و ارزشهاى درونى ، كارى است بس مشكل ، كه از عهده هر كسى مخصوصا جوان كمتر بر مى آید.

حضرت على علیه السلام فرمود: اصعب السیاسات نقل العادات ( سخت ترین برنامه ها تغییر دادن عادتهاست)(44) جوانان خود را طورى تربیت كنید، كه هنگام رشد و فهم ، خود را نسبت به ارزشهاى واقعى بیگانه ندانند، بلكه متمایل به نیكى باشند، حضرت على علیه السلام در سفارشات خویش به یكى از فرزندانش مى فرماید: دل بچه همانند زمین آماده است كه هر چه در آن نهاده شود مى پذیرد. من به تربیت تو قبل از اینكه دلت سخت شود و ذهنت مشغول گردد اقدام كردم. (45)

امام باقر(ع)در حدیثی می‏فرمایند: در سه سالگی كلمه توحید(لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ)و در چهار سالگی(مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ)را به كودكان یاد دهند و در پنج سالگی رویش را به قبله متوجّه كنند و به او بگویند سر به سجده بگذارد. در شش سالگی ركوع و سجود صحیح را به او بیاموزند و در هفت سالگی به طفل بگویند وضو بگیر و نماز بگذار.(46)

تفاوت تربیت دختر و پسر و آماده كردن آنان برای آینده
تربیت دختر و پسر باید نزد پدر و مادر فرق داشته باشد، مبادا كه دختران خود را مثل پسر بزرگ كنید، پسر باید به گونه اى پرورش یابد، كه در زندگى فرداى او یك مرد پر استقامت و با عقل در مقابل امواج زندگى باشد.چرا برخى از والدین ، سعى دارند بجاى تربیت و تقویت عقل پسران خود، به سر و وضع آنها و زیبائى نامعقول آنها بپردازند، به گونه اى كه بچه حس زیبائى او بیش از عقلش تقویت مى شود. لباسهاى بچه ها باید زیبا و روشن باشد، اما ناهنجار و سبك نباشد، پسرها باید سردى و گرمى ، شكست و استقامت و تلاش را، در خانواده تمرین كنند.

در تربیت دختران ، بخاطر نقش حساس آنها در مسئولیتهاى خانوادگى و تأثیر آن در اجتماع ، باید مراقبت بیشترى نمود. دختر وقتى به سن هفت سالگى رسید، كم و بیش باید متوجه شود، رفتار و وظائف او با پسر فرق دارد، اگر بنا باشد، هر جائى كه پسر مى رود دختر هم برود و یا او را ببرند، هر طور كه پسران لباس مى پوشند، او هم بپوشد، و پسروار بزرگ شود، آیا دخترى كه مثل پسر احساس آزادى در پوشش كرده است ، در سن رشد و درك مى توان او را دستور حجاب داد؟! حجاب براى این دختر، مثل روسرى براى پسران سخت و مشكل است .

دختران شما عروسك نیستند، زندگى آینده آنها به بانوئى نیاز دارد، خوش فكر، با ادب و اخلاقى بلند و دینى محكم ، همراه با تمیزى و نظافت و شوهر دارى و ملاطفت ، كارى كنید كه این خدمات در دختران تقویت شود، حس زیبائى جوئى و زینت كردن در بانوان بطور غریزى وجود دارد و چه بسا افراط هم بكنند، و احتیاج به تشویق چندان ندارند، بلكه در بسیارى احتیاج به كنترل و تعدیل دارد، این كنترل و تعدیل را پدر و مادر باید انجام دهند.امام صادق علیه السلام به زنى فرمود: اى فلانى اگر خداوند به تو چیزى نداده بود جز آن دخترت را، همانا به تو خیر بسیار عطا كرده بود(47)

یعنى پدران و مادران ، ارزش اولاد صالح خود مخصوصا دختران صالح و عفیف و مؤ من خود را بدانند و از این نعمت بزرگ الهى تشكر كنند و خوشحال باشند.(48)

واى به حال فرزندان آخر الزمان
روزى رسول خدا صلى الله علیه و آله نگاهش به طفلى افتاد و فرمود: واى به حال بچه هاى آخرالزمان از طرف پدرهاى ایشان ! پرسیدند: یا رسول الله از پدرهاى مشرك ؟ فرمود: نه از پدرهاى مؤ من كه واجبات را به فرزندان خود تعلیم نمى دهند، و هر گاه دیگرى بخواهد به ایشان تعلیم دهد، مانع مى شوند، و خشنود هستند كه فرزندانشان از مال و منال دنیا چیزى بدست آورند (ولى به دین اولادشان اهمیت نمى دهند، فقط به فكر رفاه هستند) من از این پدرها بیزارم ، آنها هم از من بیزارند.(49)

به كودكان خود ظلم نكنید
امام باقر علیه السلام فرمود: وقتى هنگام وفات (پدرم ) على ابن الحسین علیه السلام رسید، مرا در آغوش گرفت و فرمود: اى پسرك من ترا سفارشى مى كنم كه پدرم (امام حسین علیه السلام ) هنگام وفات(شهادت ) مرا به آن وصیت نمودوفرمودكه پدرش (حضرت على علیه السلام ) او را وصیت كرده است به آن ، فرمود: اى پسرك من بپرهیز از ستم كردن به كسى كه جز خدا یاورى برابر تو ندارد.و امام صادق علیه السلام نیز فرمود: هیچ ستمى ، بزرگتر از آن ستمى نیست كه مظلوم جز خدا یاورى نداشته باشد.(50)

این احادیث باید زنگ خطرى باشد براى كسانى كه به زیر دستان خود ستم مى كنند، و آنها را بى یاور مى پندارند، در همین رابطه است كه پدر و مادر، مخصوصا پدر نسبت به برخورد با كودكان باید به مهربانى و خویشتن دارى رفتار كند.خشونت بى مورد و نامتناسب ، بدگوئى و بى احترامى نسبت به كودكان ، مخصوصا زدن آنها ظلمى است ، كه بخاطر بى یاور بودن كودكان ، انتقام الهى را در بر خواهد داشت .

والدین و یا معلم و یا هر فردى كه قدرتى احساس كرد، گمان نكند كه چون مظلوم یاور ندارد مى توان با او هر ظلمى را روا داشت ، خداوند یاور بى یاوران است و كافى است كه خداوند از كسى انتقام بگیرد، خشم بر كودكان باید به موقع و متناسب باشد و جنبه تربیتى داشته باشد، نه از روى فرو نشاندن خشم و عقده گشائى ، و مقدار آن هم باید متناسب با تربیت وى و خطاى او باشد، نه بمقدار خشم شما و ناتوانى او..

تساوى میان اطفال
پیامبر اكرم صلى الله علیه و آله به مردى كه دو پسر داشت و یكى را بوسید و دیگرى را نبوسید نگاه كرده فرمود: چرا میان آندو به تساوى رفتار نكردى حساسیت ذهن اطفال در عین كودكى قابل انكار نیست و رفتار شما و كردار بزرگترها در اعمال و كردار آنها اثر مستقیم دارد. (51)

هنگامى كه على‏علیه السلام در بصره با زنى از قبیله نَهْشَل ازدواج كرد، خود بر روى تخت نشست، حسن‏علیه السلام را در سمت راست و حسین‏علیه السلام را در سمت چپ و محمّد بن حنفیّه را روى زمین نشانْد، و ترسید كه این كار، او را برنجاند. از این رو فرمود: "پسرم! تو پسر منى و این دو، پسران پیامبر خدا ".(52)رسول حق (صلى الله علیه وآله وسلم) در رابطه با فرزندان این سفارشات را دارند :تقواى الهى را مراعات كنید، و مابین فرزندانتان به عدالت رفتار نمائید. ودر دادن تحفه و هبه بین فرزندانتان فرق نگذارید، چنانكه دوست دارید بین شما در نیكى و رأفت عدالت به خرج دهند. وخداوند دوست دارد بین فرزندان خود حتّى در بوسیدن هم عدالت را مراعات كنید(53)

7 سالگی تا 14 سالگی
تربیت فرزند را باید با آگاهى از تفاوت‏هاى خود و فرزندان از حیث فضاى فرهنگى و مناسبات اجتماعى صورت داد. باید فرزند را آماده ساخت تا اصول ثابت و نامتغیر اخلاق را متناسب با ظرف زمانى و مكانى زندگى خود رعایت كند. این آمادگى او را براى مقابله با تلقینات مسموم توانا مى‏سازد و امنیت اخلاقى او را در دوران جوانى و بعد از آن تضمین مى‏نماید. به امیرالمؤمنین(ع) نسبت داده شده است كه فرمودند: فرزندان خود را به اخلاقى متناسب با روزگارشان مؤدب سازید: فرزندان خود را به اخلاق خودتان تربیت نكنید زیرا آنان براى زمانى غیر از زمان شما آفریده شده‏اند(54)

فرزندان خود را با نماز آشنا كنید
یكى از وظائف مهم پدر و مادر آشنا كردن فرزندان خود با نماز در سن كودكى است .حضرت على علیه السلام فرمود: به بچه هاى خود نماز را یاد دهید، و در هشت سالگى آنها را وادار كنید به نماز خواندن(55) شخصى از امام رضا علیه السلام پرسید: كسى فرزندش یكى دو روز نماز نمى خواند، آیا مى تواند او را مجبور كند؟حضرت فرمود: آن پسر چند ساله است ، گفت : هشت ساله است ، حضرت با تعجب پرسید: سبحان الله (بچه هشت ساله ) نماز نمى خواند؟! آن مرد گفت : بیمارى دارد، حضرت فرمود: هر مقدار كه مى تواند نماز بخواند. (56)آرى پس از سن هفت سالگى ، پدر و مادر مى بایست ، فرزند خود را با نماز كه اساس دین ، و ستون آن است آشنا كنند، و بوسیله تشویق و مراقبتهاى پى در پى سعى كنند بچه را به نماز عادت دهند تا هر چه بیشتر با خدا آشنا شود. همچنین به فرزندانتان آموزش دهید كه در نماز خواندن هم عجله نكنند .

پس به نماز خود ارزش دهید، خانواده خود را هم به نماز تشویق كنید، كه شما مسئول خانواده خود هستید، و هرگز نماز را بخاطر كار دنیا سبك و تند نخوانید، كه این بدترین دزدی هاست .امام صادق علیه السلام فرمود: حضرت على علیه السلام مردى را دید كه سریع نماز مى خواند، فرمود: چند وقت است كه اینگونه نماز مى خوانى ؟ گفت : فلان مقدار، حضرت فرمود: تو نزد خدا همانند كلاغى هستى كه نوك بر زمین مى زند، اگر بمیرى ، بر روش پیامبر نمرده اى ، سپس فرمود: بدترین دزدها كسى است كه از نمازش بدزدد .(57) و امام صادق علیه السلام فرمود: وقتى بنده اى به عجله نماز را تمام مى كند و میرود تا كارش را انجام دهد ، خداوند مى فرماید: این بنده من مگر نمیداند كه كارها بدست من است ؟!(58)

جوانان را با دین آشنا كنید
امام صادق علیه السلام فرمود: جوانان خود را با دین آشنا كنید، قبل از اینكه گروه مرجئة (طائفه اى كه زمان حضرت صادق بخاطر عقیده فاسدشان خطرناك بودند) آنها را دریابند(59) امام علیه السلام فرمود: مردم را از راهى جز زبان (در عمل ) دعوت (به نیكى )كنید(60) فرزندان خود را با دین و جلسات دینى ، قرآن و علماء بیگانه نكنید، خودتان در نمازتان دقت كنید، هنگامى كه شما وضوء مى گیرید، یا هنگام غذا بسم الله مى گوئید، وقتى سخن از خدا مى گوئید، ترس و تشویق و بهشت و جهنم را متذكر مى شوید، روزه مى گیرید، اطفال را به جلسات مى برید، در خواندن قرآن و حفظ آن تشویق مى كنید، كتب دینى تهیه مى كنید، مخصوصا وقتى در جلسات عزادارى اهل بیت اشكى مى ریزند و سینه اى مى زنید، لباس سیاهى مى پوشید و مى پوشانید، بهترین تربیت دینى را انجام مى دهید.

بچه هاى ده ساله جدا بخوابند
پیامبر اكرم صلى الله علیه و آله فرمود: رختخواب پسر و پسر، دختر و دختر، دختر و پسر را وقتى به سن ده سالگى مى رسند باید جدا كردزیرا در این سن قواى شهوانى كم كم مى تواند خطرناك باشد. (61)بنابراین در سخن و اعمال و لباس پوشیدن و غیره باید رعایت عفاف را كرد(62)

حقوق فرزند بر پدر و مادر
مقتضاى غیرت و تربیت بر اولاد، آن است كه: در ابتداى امر، مراقب احوال او باشى.واز براى پرستارى و شیردادن او زنى صاحب عفت معین نمائى.و غذاى او را ازحلال مهیا سازى، زیرا كه طفلى كه گوشت او از شیرى كه از غذاى حرام به هم رسیده‏ متكون شود طبع او خبیث مى‏شود، و طینت او از خباثت‏سرشته مى‏گردد.

و چون به‏سرحد تمیز رسد باید او را از آداب نیكان بیاموزى.و آداب خوردن و گفتن و نشستن وبرخاستن و غیر اینها به او یاد دهى. پس او را بیاموزى كه: نخورد مگر با دست راست.و در وقت‏شروع به چیزخوردن‏ "بسم الله‏ " بگوید.و از نزد خود لقمه برگیرد.و به هر طرف دراز نشود.و پیش‏از دیگران دست‏به طعام نبرد.و نیز به طعام و كسانى كه طعام مى‏خورند نگاه نكند.و به‏شتاب غذا نخورد.و لقمه را نیك بجود.و دست و جامه را به آنچه مى‏خورد آلوده‏نسازد.و پرخورى و شكم پرستى را عادت نكند.و باید در نزد طفل مذمت پرخورى رانمود.و مدح قناعت و كم خورى را كرد.و او را چنان پرورید كه در بند غذا نباشد، و به هر چه رسد قانع باشد.

و از همنشینى طفلانى كه بر ناز و نعمت و لباس و زینت‏پرورش یافته‏اند او را محافظت كنى.و او را به لباس پست و درشت معتاد سازى.وطریقه نشستن و برخاستن و راه رفتن و خوابیدن را به او تعلیم كنى.و یاد دهى او را كه‏در نشستن و برخاستن و ایستادن، پشت‏به دیگرى نكند.و در حضور مردمان آب دهان‏نیفكند.و انگشت ‏به بینى نكند.و آب بینى نیفكند، و اگر ضروری شود پنهان، بینى راپاك كند.و در برابر مردم خمیازه نكشد.و پا بر روى پا نیفكند..و به هر طرف ننگرد و اطاعت‏بزرگتر را كند، و تعظیم‏ایشان را به جاى آورد، و در حضور ایشان بازى نكند.

و او را منع كنى از پرگوئى ودروغ و قسم خوردن - اگر چه راست‏باشد - و فحش و دشنام و لغو و غیبت و بسیارخندیدن و استهزاء كردن و زیاد مزاح كردن و تیز به مردم نگریستن و ابتدا به سخن‏كردن. و عادت ده او را به درستگوئى و با فكر سخن گفتن.و گوش دادن به كسى كه با اوتكلم مى‏كند.و برخاستن در پیش پاى بزرگ‏تر از خود.و به دو زانو نشستن وجاى دادن و وقار و سكینه و خوددارى در جمیع حركات به او بیاموز.

و باید او را ازهمنشین بد، نهایت محافظت را كنى، كه اصل ادب همین است.و بترسانى او را از اینكه‏ از اطفال یا مردان چیزى بگیرد.و به او بفهمانى كه بزرگى در عطا و بخشش است، و درگرفتن، خوارى و ذلت است، و داب سگان است كه در انتظار لقمه‏اى دم خود رامى‏جنبانند و تملق و چاپلوسى مى‏كنند.

و باید او را به معلمى متدین دانا داد كه او را قرآن بیاموزد، و حكایات نیكان را به او بخواند.و از سخنان لغو او را منع كند. و سزاوار آن است‏كه چون از مكتب فارغ شود او را اذن دهى كه مشغول بازى و تفرج شود تا دل او نمیرد و پژمرده نگردد. و چون اندكى تمیز او بیشتر شد باید اخلاق نیك به او بیاموزى، و او را از رذائل‏صفات بازدارى.و در نظر او صفات حسنه، را جلوه دهى.چون صبر و شكر و توكل ورضا و شجاعت و سخاوت و صدق و صفا و غیر اینها.و صاحبان این صفات را در نزد او ستایش كنى.

و اخلاق رذیله، از حسد و عداوت و بخل و كبر و دزدى و خیانت وامثال اینها را مذمت كنى، و ارباب این اخلاق را نكوهش نمائى.و او را به طهارت ونماز بدارى. و در بعضى از روزهاى ماه رمضان او را به روزه داشتن امر كنى.و اصول عقاید را به‏او تلقین نمائى.و آداب شریعت را به او یاد دهى.و چون فعل نیكى از او سرزند یاصفت‏خوبى از او ظاهر شود او را آفرین گوئى و در برابر مردم تحسین كنى.و به اواحسان نمائى. و اگر فعل قبیحى از او سر زد دفعه اول ندیده انگارى و به روى او نیاورى، و چنان‏ وانمود كنى كه كسى جرات نمى‏كند كه چنین كارى بكند، خصوصا اگر خود طفل‏بخواهد آن را پنهان كند، تا جرى‏ء نشود. پس اگر دوباره آن كار از او سرزند در خفیه او را عتاب و خطاب كنى، و چنان‏نمائى كه اگر این، از او ظاهر شود در نزد مردم رسوا مى‏گردد، و بسیار در مقام عتاب‏برنیائى.

و باید پدر هیبت‏خود را نگاه دارد و خود را در نظر فرزند بى‏وقع نسازد.و مادر باید او را از پدر بترساند و او را از اعمال ناشایست منع كند. و چون تمیز او بیشتر شد او را به عبادت بدارى.و دنیا را در نظر او خوار سازى.و او را به پروردگار امیدوار نمائى.و آخرت را در نظر او جلوه دهى.و عظمت‏خدا را به او ذكر كنى.

و چون چنین نمائى این اخلاق در دل طفل راسخ مى‏شود و بعد از بلوغ داخل‏زمره اخیار و از براى پدر و مادر از باقیات صالحات خواهد بود. و اگر بر خلاف این باشد و در تادیب او مسامحه كند تا طفل به هرزگى پرورش یابد و بى‏شرمى و فحش و شكم پرستى و امثال آن را معتاد شود خبیث النفس مى‏گردد و وبال پدر و مادر، بلكه باعث ‏بر رسوائى و عار ایشان مى‏شود.و خود در دنیا به سختى ونكبت و زحمت، و در عقبى به عذاب مبتلا مى‏شود. پس بر پدر مهربان لازم است كه سعى در تادیب فرزند نماید و بداند كه: این امانتى‏است از خدا در نزد او.و دل او پاك، و جوهر او صاف است.و قابل هر نیك و بدى‏هست.و به هر چه تعلیم دهد نشو و نما مى‏كند.و پدر هم در ثواب و وبال او شریك‏است، پس او را ضایع و مهمل نگذارد و از او غافل نشود.

و دختر را نیز باید مانند پسر تربیت داد، مگر در چیزهائى كه تفاوت میان پسر و دختر است.پس باید او را پرده نشینى و حیا و حجاب و عفت و امثال اینها آموخت .و بعد از آنكه این آداب را به فرزند آموخت ملاحظه كند كه قابلیت و استعداد كدام ‏علم و صنعت را دارد، پس او را به آموختن آن بدارد و نگذارد كه مشغول امرى شودكه استعداد آن را ندارد تا عمر او ضایع نگرد(63)

امام صادق علیه السّلام فرمود: هفت چیز در باره نوزاد از سنّت است :1) نامگذارى، 2) تراشیدن موى سر او، 3) در صورت امكان به وزن موى سرش‏ نقره یا طلا صدقه دادن، 4) براى او عقیقه كردن، 5) به سر او زعفران مالیدن، 6) پاكیزه ساختن او با ختنه كردن، 7) از عقیقه او به همسایگان خوراندن.(64)

گفتن اذان و اقامه در گوش نوزاد
پیامبر اكرم (ص ) فرمود: هر كه فرزندى خدا به او دهد باید در گوش راست او اذان نماز بگوید و در گوش چپ اقامه بگوید كه این كار او را از شیطان رجیم نگه مى دارد(65)

ختنه نمودن
" اختنوا اولادكم لسبعه ایام فانّه اطهر و اسرع لنبات اللحم و ان الاءرض تكره بول الاءغلف " امام صادق فرمود: فرزندان خود را طى هفت روز ختنه كنید كه پاكیزه تر و گوشت او را سریعتر مى رویاند و همانا زمین از ادرار فرد ختنه نكرده كراهت دارد(66)

عقیقه نمودن
"كل مولود مر تهن بالعقیقة "امام صادق علیه السلام فرمود: هر نوزادى در گرو عقیقه است و در روایت دیگرى پیامبر فرمود: نوازد در گرو عقیقه است خواه پدر و مار او را از این گرو بیرون آورند یا نیاورند(67) روایت دارد كه دادن پول عقیقه كفایت نمى كند باید گوسفند یا گاو یا شترى بكشند و بهتر است و عقیقه چاق باشد و پدر و مادر از عقیقه نخورند مخصوصا مادر.

نام نكو نهادن
" فلیحسن احدكم اسم ولده " حضرت موسى ابن جعفر(ع ) فرمود: اولین خدمت مرد به فرزندش ، نام نیكو است ، بر هر یك از شما لازم است كه براى فرزندش نامى نیكو انتخاب كند(68)

اهمیت و بركت نام محمد و فاطمه در خانواده
ابوهارون گوید: من در مدینه همنشین امام صادق علیه السلام بودم ، چند روز نزد حضرت نرفتم ، وقتى خدمتش رسیدم حضرت فرمود: اى ابا هارون چند روز تو را ندیدم ؟ عرض كردم : پسرى برایم متولد شده ، فرمود: خداوند مبارك گرداند نامش را چه گذاردى ؟ عرض كردم او را محمد نامیدم ، حضرت همین كه نام محمد را شنید در حالى كه مى فرمود: محمد، محمد، محمد، آنقدر خم شد تا صورتش نزدیك زمین قرار گرفت ، سپس فرمود: جانم و فرزندانم و خانواده و پدر و مادرم تمام اهل زمین همگى فداى رسول الله باد، به فرزندت بد نگو و او را مزن و اذیتش مكن ، و بدان در زمین خانه اى نیست كه در آن نام محمد باشد مگر اینكه هر روز تقدیس مى شود، سپس حضرت به من فرمود: آیا او را عقیقه كرده اى ؟ جوابى ندادم ، حضرت از سكوتم پى برد كه من انجام نداده ام .شخصى را صدا زد و به گونه اى كه من متوجه نشوم به او چیزى فرمود: به گمان كردم كه به آن شخص دستورى خصوصى داده است ، خواستم بلند شوم فرمود: سرجایت باش ، آن مرد سه دینار آورد و به من داد، حضرت فرمود: برو دو گوسفند فربه تهیه كن و آنها را ذبح كن خودت بخور و به دیگران هم بخوران.(69) و در روایتى كه در حقوق و تربیت اولاد ذكر خواهد شد، امام صادق علیه السلام به مردى كه نام دخترش را فاطمه نهاده بود فرمود: وقتى نام او را فاطمه نهادى ، به او بد مگو، نفرینش مكن و او را مزن(70)

از نامهاى زشت پرهیز كنید
"ان الشیطان اذا سمع منادیا ینادى باسم عدو من اعدائنا اهتز واختال " امام باقر(ع ) فرمود: شیطان چون بشنود كسى همنام دشمنان ما را صدا مى كند و به وجد و طرب در مى آید.

نامهاى زشت را تغییر دهید
" ان رسول الله (ص ) كان یغیر الاسماء القبیحة فى الرجال و البلدان " پیامبر اكرم (ص ) نامهاى زشت در مردها و شهرها را تغییر مى داد.(71)

به پیامبر جفا نكنید
" من ولد له اربعة اولاد لم یسم احدهم باسمى فقد جفانى " پیامبر اكرم (ص ) فرمود: هر كه خداوند به او چهار فرزند (پسر) بدهد و یكى از ایشان را بنام من نكند به من جفا كرده است .

امام حسین علیه السلام نام على را دوست مى داشت
امام حسین علیه السلام به والى مدینه كه نامش مروان بود و به حضرت از اینكه دو فرزندش را على گذارده است عیب گرفت ، حضرت بعد از ملامت وى فرمود: اگر براى من یكصد فرزند زاده شود دوست دارم همه را اسمى جز على نگذارم(72)

اثر نام هاى نیكو
ابوالحسن (امام رضا علیه السلام) فرمود: در خانه اى كه در آن محمد یا احمد یا على یا حسن یا حسین یا جعفر یا عبدالله یا فاطمه باشد فقر و احتیاج وارد نمى شود(73) نام فرزندان علاوه بر اینكه نشان دهنده مقدار دیندارى و علاقه پدر و مادر به دین است ، خود تبلیغى و تشویقى است به مكارم الاخلاق و ارزشهاى صاحب آن نام ، و به همین جهت هر گروهى كه بخواهند مرام و روش محبوب خود را زنده كنند با نام آنها نامگذارى مى كنند، و هر اندازه كه نامهاى خوب موجب تقویت دین در سطح فرد و جامعه مى گردد، نامگذارى به نامهاى افراد فاسد یا مسائل ناهنجار سبب لكه دار شدن ارزشهاى واقعى است .پس بهتر است كه پدران و مادران هوا و هوسهاى جاهلانه خود را كنار گذارند و به ارزشهاى دینى و معنوى توجه كنند و نامهاى رهبران دینى كه از زیبائى لفظ و معنى بر خوددار است براى فرزندان خود انتخاب كنند(74)

داستانهایی از تربیت

میوه باغ پاكى
عبد اللّه مبارك انسانى حكیم، فرزانه، دانشمند و عارف بود، در ایام جوانى جهت باغدارى و باغبانى به استخدام یك باغدار درآمد.صاحب باغ در فصل انار تعدادى مهمان به باغ آورد، فریاد زد مبارك انار بیاور، مبارك سبدى انار آورد، انارها ترش بود، صاحب باغ گفت انار شیرین بیاور، آورد باز هم ترش بود، گفت مبارك مگر نگفتم انار شیرین بیاور، در این مدت شش ماهى كه در این باغى خبر ندارى انار شیرین از كدامین درخت است ؟! گفت : نه خبر ندارم. گفت : چرا ؟ جواب داد : روزى كه با هم قراداد بستیم قرار باغبانى بستیم نه باغ خورى، من از وضع میوه هاى این باغ در جهت شیرینى و ترشى خبر ندارم!!آرى نطفه پاك، رحم پاك، مادر پاك، تربیت پاك حافظ مال مى سازد نه مال مردم خور، باغبان بوجود مى آورد نه باغ خور. (75)

نور عبادت گاهى كمرنگ مى شود
جوانى به مادر مراجعه كرد، به او گفت مادر گاهى از اوقات حال عبادتم ضعیف مى شود، پاره اى از اوقات حسّ مى كنم رشته تاریكى بر نورانیت باطنم مى دود، حرام خور نیستم، با بدان معاشرت ندارم، از عوامل كسالت در عبادت پرهیز مى كنم، در تحقیق و جستجو نسبت به این مسئله به این نتیجه رسیدم كه از شما سئوال كنم، احتمالاً عامل این كسالت و تاریكى از شما به من منتقل شده، حقیقت را به من بگو، تا من به علاج داستان برخیزم.مادر گفت : پسرم، زمانى كه به تو حامله بودم پدرت در سفر بود، زمان فراوانى زردالو رسیده بود،من از خانه بیرون نمى رفتم، زمینه خریدن زردالو برایم نبود، براى پهن كردن رخت به بام رفتم، چشمم به زردالوى زیادى افتاد كه همسایه براى خشك كردن پهن كرده بود، به اندازه چشیدن، اندكى از یكى از آن زردالوها را خوردم، و بعد پشیمان شدم، ولى روى رضایت گرفتن نداشتم، جوان گفت مادر علت مسئله پیدا شد، اجازه مى خواهم در خانه همسایه بروم، و این مسئله را با او حل كنم، تا از این پس بدون حمله شیطان بتوانم خدا را عبادت كنم! (76)

حرام خورى على اكبر تربیت نمى كند
نقل قول از استاد حسسین انصاریان: " در ایام كودكیم پیرمردى بزرگوار، باتقوا، منظم، در محل ما زندگى مى كرد، در بازار تهران واسطه بود، تجار به خاطر تدیّن و ادب و سلامت او عجیب به خرید و فروشش اعتماد داشتند، سه وقت به نماز جماعت مى آمد، جاذبه عجیبى براى جذب بچه ها به مسجد داشت، من از جمله كودكانى بودم كه به عشق او حتى به نماز جماعت صبح مى رفتم، داستانهاى عجیبى از دوران هشتاد ساله عمرش براى ما تعریف مى كرد كه عجیب آموزنده و بیداركننده بود، مى گفت جوانى مؤمن و نورانى در منطقه ناصر خسرو، همراه با پدر و مادرش زندگى مى كرد، پدرش مسائل شرعى را رعایت نمى كرد، او كه با اهل علم و مجالس مذهبى سر و كار داشت از وضع پدرش رنج مى برد، نصیحت هاى دلسوزانه اش در پدر اثر نمى كرد، به حالت قهر به شهر رى كنار مرقد حضرت عبدالعظیم رفت، سالى را در آنجا دست فروشى كرد، و براى مردم بازار مسائل شرعیه گفت، سحر عاشورا جهت دیدن پدر و مادر به تهران آمد، پدر و مادرش جهت عزادارى به تكیه دولت رفته بودند، خود او هم روانه آن محل شد، از قضا شمر تعزیه مریض شده بود، و به معركه حاضر نشد، رئیس تعزیه خوانها آن جوان را دید، چون با او سابقه آشنائى داشت، او را دعوت به انجام مراسم كرد، پذیرفت، لباس پوشید، وارد میدان شد با مهارت بازى كرد، پدرش در میان جمعیت او را شناخت از این كه در نقش شمر درآمده بود ناراحت شد، پس از پایان مجلس همگى به خانه آمدند، پدر از پسر سئوال كرد غذا خوردى ؟ پاسخ داد نه، گفت در پستوى خانه خمره شیره، و ظرف ماست هست، بیاور و بخور، وقتى به سر خمره شیره آمد موشى را در آن مرده یافت، ماست خالى آورد، مشغول خوردن شد، پدر گفت چرا شیره نیاوردى ؟ جواب داد موش مرده اى در آن یافتم، نجس بود، خوردن نجس حرام، با لحنى تند به پسر گفت : هنوز دست از این مقدّس بازى برنداشته اى ؟ پس از چند لحظه سكوت گفت : پسرم، اكنون كه پس از یك سال بازگشته اى چرا شمر شدى، و در نقش على اكبر قرار نگرفتى؟ پسر با لحنى زیبا و جالب گفت : پدر شیره¬اى كه موش مرده در آن افتاده، توقع نداشته باش هر كه از آن بخورد نطفه اش تبدیل به على اكبر شود، نتیجه غذاى حرام شمر است!! (77) "

نتیجه گیری
1.در یك مكتب كه دارای هدفهای مشخص است و مقررات همه جانبه ای دارد و به اصطلاح سیستم حقوقی و سیستم اقتصادی و سیاسی دارد و هدف او جامعه است باید با مقدمه و ابزار ساختن آن جامعه كه همه تعلیم در كنار پرورش و تربیت است ، آشنا شد و افراد تحت پرورش مبانی تربیتی آن مكتب در آیند .(78)
2.اولین مرحله تربیت ، كانون خانواده است .
3.فرزندان قابلیت یادگیری همه چیز رااز والدین خود دارند باید دقت كنیم كه آنان نسبت به اعمال ما تأثیرپذیری بیشتری دارندتا به حرفهای ما.
4.فرزند صالح از بارزترین باقیات صالحات برای انسان است پس در تربیت آن بكوشیم .
5.تربیت فرزند از خود او عزیزتز است .
6.فرزندانی كه در محیط گناه بزرگ شوند نسبت به والدین خود ناسپاس تر خواهند بود .
7.در تربیت فرزند دلسوزی بیش از حد ممنوع است .
8.خطاب زیبا ، گامی برای تأثیر گذاری پیام است . اگر والدین بخواهند كه فرزندشان به سخنانشان گوش دهند ، بایدآنان را زیبا صدا زنند.
9.برای تأمین سعادت فرزند تنها به تربیت خود متكی نباشیم اورا به خدا بسپاریم كه توانایی های ما محدود و عوامل انحراف زیاد است .

عوامل موثر در تربیت عبارتند از
روح پاك مادر فَتَقَبَّلَها رَبُّها بِقَبُولٍ حَسَن‏
جسم سالم نَباتاً حَسَنا
تغذیه پاك وَجَدَ عِنْدَها رِزْقا
تعلیم وتربیت الهی كَفَّلَها زَكَرِیَّا(79)

1.عبادت مایه تربیت انسان است .
2.تربیت نیاز به آگاهی عمیق دارد .
3.پیروی از آیات الهی سبب رشد و تربیت بشر است .
4.طبق آمار نود درصد بزهكاران از ناحیه پدر و مادر خود ضربه دیده اند .

معرفی برخی از كتب منتشر شده پیرامون موضوع تربیت برای مطالعه بیشتر
1. آسیب شناسی تربیت اجتماعی ، تألیف : عبد العظیم كریمی ، ناشر : عابد ، محل نشر : تهران .
2. آسیب شناسی خانواده ، تألیف : خدابخش احمدی ، ناشر : سپاه پاسداران ، محل نشر : تهران .
3. آشنایی با تعلیم و تربیت اسلامی با تأكید بر روشها ، تألیف : مجید رشید پور ، ناشر : سازمان انجمن اولیاء و مربیان ، محل نشر : تهران .
4. آنچه والدین و مربیان باید بدانند ، تألیف : رضا فرهادیان ، ناشر : حوزه علمیه قم ، محل نشر : قم .
5. ارزش والدین و تربیت فرزند ، تألیف : مهدی دانشمند ، ناشر : یاس نبی ، محل نشر : تبریز .
6. تعلیم و تربیت از نگاهی تازه : پدران ، مادران ، فرزندان ، تألیف : هوشنگ فتحی ، ناشر : مجرد ، محل نشر : تهران .

پی نوشت ها :

44.شرح آقا جمال الدین خوانسارى بر غرر الحكم ص : 283
45. وسائل ج 15 ص 197.
46.یحضره الفقیه، ج1، ص281
47. وسائل ج 14 ص 23
48. اخلاق در خانواده و تربیت فرزند ، سید محمد ، نجفی یزدی
49.منقول از لئالى الاخبار
50. سفینة البحار باب ظلم
51.وسائل ج 15 ص 204
52. ربیع الأبرار: 2/330
53. میزان الحكمة، ج 10، ص 705 ـ 707
54. اسلام و مقتضیات زمان، ج 1، ص 275 - 274
55.وسائل ج 3 ص 13
56.همان
57. وسائل ج 3 ص 22 و 24
58.وسائل ج 3 ص 24
59. وسائل ج 15 ص 196
60.كافى ، ج 3، ص 124
61.وسائل ج 14 ص 171
62. اخلاق در خانواده و تربیت فرزند ، سید محمد ، نجفی یزدی
63.معراج السعادة، ملا احمد نراقى
64. آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 86
65. وسائل ج 15 ص 137
66. وسائل ج 15 ص 16
67. كافى ج 5 ص 24 و 39
68. كافى ج 5 ص 18
69.كافى ج 5 ص 34 و 49
70. كافى ج 5 ص 34 و 49
71.وسائل ج 15 ص 124 و 126
72.وسائل ج 15 ص 128 و 129
73.وسائل ج 15 ص 128 و 129
74.اخلاق در خانواده و تربیت فرزند ، سید محمد ، نجفی یزدی
75.نظام خانواده در اسلام ، حسین ، انصاریان
76.همان
77.نظام خانواده در اسلام ، حسین ، انصاریان
78.تعلیم و تربیت در اسلام ، شهید مطهری ، ص 16
79. آل عمران/ 37

نویسنده:مصطفی مرجوی

منبع :سایت راسخون

آداب میهمانی
اسلام اهمیت خاصی برای مسأله میهمان نوازی قائل شده تا آنجا كه در حدیثی از پیغمبر گرامی اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ می خوانیم: الضیف دلیل الجنه؛ میهمان راهنمای راه بهشت است![1].

اهمیت و احترام میهمان به اندازه ای است كه در اسلام به عنوان یك هدیه آسمانی تلقی شده، رسولخدا ـ صلی الله علیه و آله ـ می فرماید: اذا اراد الله بقوم خیرا اهدی الیهم هدیه، قالوا: و ما تلك الهدیه؟ قال:‌الضیف، ینزل برزقه،‌و یرتحل بذنوب اهل البیت؛ هنگامی كه خداوند اراده كند نسبت به جمعیتی نیكی نماید هدیه گرانبهائی برای آنها می فرستد، عرض كردند ای پیامبر خدا! چه هدیه ای؟ فرمود: میهمان، با روزی خویش وارد می شود، و گناهان خانواده را با خود می برد (و بخشوده می شوند)[2]

جالب اینكه كسی نزد پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ عرض كرد: پدر و مادرم فدای تو باد، برنامه من این است كه وضو را به طور كامل انجام می دهم نماز را بر پا می دارم، زكات را به موقع می پردازم، و از میهمان با آغوش باز و به خاطر خدا پذیرائی می كنم.
فرمود: بخ بخ بخ ما لجهنم علیك سبیل، ان الله قد برأك من الشح ان كنت كذلك؛ آفرین،‌ آفرین، آفرین بر تو باد! جهنم راهی به سوی تو ندارد، اگر چنین باشی خداوند تو را از هر گونه بخل پاك ساخته است! در این زمینه سخن بسیار است اما برای اختصار به همین مقدار قناعت می كنیم.

رعایت سادگی در پذیرائی
با تمام اهمیتی كه میهمان دارد پذیرائیهای پر تكلف و پر زرق و برق از نظر اسلام نه تنها كار خوبی نیست، بلكه رسماً از آن نهی شده است. اسلام توصیه می كند كه پذیرائیها ساده باشد، و یك خط جالب عادلانه در میان میهمان و میزبان ترسیم كرده است و آن اینكه: میزبان از آنچه دارد مضایقه نكند، و میهمان نیز بیش از آن را انتظار نداشته باشد! امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرماید: المؤمن لایحتشم من اخیه، و ما ادری ایهما اعجب؟ الذی یكلف اخاه اذا دخل علیه ان یتكلف له؟ او المتكلف لاخیه؟ افراد با ایمان از برادر مؤمن خود رودرواسی ندارند، و من نمی دانم كدامیك از این دو عجیبتر است؟ كسی كه به هنگام ورود بر برادر خود او را به تكلف می افكند؟ و یا كسی كه شخصاً به سراغ تكلف برای میهمان می رود؟[3].

سلمان فارسی از پیغمبر گرامی اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ چنین نقل می كند كه فرمود: اِنْ لا نتكلف للضیف ما لیس عندنا، و ان نقدم الیه ماحضرنا؛ برای میهمان نسبت به آنچه نداریم تكلف نكنیم، و آنچه موجود است مضایقه ننمائیم.[4]

حقوق میهمان
گفتیم میهمان از نظر اسلام یك هدیه آسمانی، و فرستاده و رسول خداست، و باید او را همچون جان گرامی داشت و نهایت احترام را درباره او انجام داد، تا آنجا كه امیرمؤمنان علی ـ علیه السلام ـ از پیغمبر اكرم ـ صلی الله علیه و آله ـ نقل می كند كه فرمود: من حق الضیف ان تمشی معه فتخرجه من حریمك الی البر؛ از حقوق میهمان آنست كه او را تا در خانه بدرقه كنی[5].

و تا آنجا كه به تكلف نیانجامد باید وسایل آسایش و راحتی او را فراهم كرد، تا آنجا كه در حدیثی داریم یكی از حقوق میهمان این است كه حتی خلال را برای او فراهم سازند قال رسول الله ـ صلی الله علیه و آله ـ: ان من حق الضیف ان یعد له الخلال![6].

گاه می شود میهمانها افرادی كم رو و خجالتی هستند و به همین دلیل دستور داده شده است كه از آنها درباره غذا خوردن سؤال نكنند، بلكه سفره غذا را آماده سازند، اگر مایل بود بخورد، چنانكه امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرماید: لا تقل لا خیك اذا دخل علیك اكلت الیوم شیئا؟ و لكن قرب الیه ما عندك، فان الجواد كل الجواد من بذل ما عنده؛ هنگامی كه برادرت بر تو وارد شود از او سؤال نكن آیا امروز غذا خورده ای یا نه؟ آنچه داری برای او حاضر كن، چرا كه سخاوتمند واقعی كسی است كه از بذل آنچه حاضر دارد مضایقه نكند.[7]

از جمله وظایف میزبان در پیشگاه خدا این است كه غذائی را كه آماده ساخته است تحقیر نكند، چرا كه نعمت خدا هر چه باشد عزیز و محترم است، ولی در میان مترفین و ارباب تكلف معمول است كه هر قدر سفره را رنگین كنند می گویند: چیز ناقابلی بیش نیست و لایق مقام شما نمی باشد! همانگونه كه میهمان نیز وظیفه دارد آنرا كوچك نشمرد.

در حدیثی از امام صادق ـ علیه السلام ـ می خوانیم: هلك امروءً احتقر لاخیه ما یحضره و هلك امروء احتقر من اخیه ما قدم إلیه؛
میزبانی كه آنچه را برای برادرش آماده ساخته كوچك بشمرد هلاك (و گمراه) شده است، همچنین میهمانی كه آنچه را كه نزد او حاضر كرده اند كوچك بشمرد گمراه است![8].

اسلام به قدری در گرامی داشتن میهمان موشكاف است كه می گوید به هنگامی كه میهمان وارد می شود به او كمك
كنید اما برای رفتن از منزل به او كمك نكنید مبادا تصور شود مایل به رفتن او هستید![9].

وظایف میهمان
همیشه مسئولیتها جنبه متقابل دارد یعنی همانگونه كه میزبان وظایف مهمی در برابر میهمان دارد در جهت مقابل نیز میهمان وظایف قابل ملاحظه دارد.

علاوه بر آنچه در احادیث بالا ذكر شد میهمان موظف است آنچه را صاحب خانه در مورد منزلش پیشنهاد می كند انجام دهد، فی المثل هر جا را برای نشستن پیشنهاد می كند بپذیرد.

امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرماید: اذا دخل احدكم علی اخیه فی رحله فلیقعد حیث یامر صاحب الرحل، فان صاحب الرحل اعرف بعوره بیته من الداخل علیه؛ هنگامی كه یكی از شما وارد منزلگاه برادر مسلمانش می شود هر جا به او پیشنهاد می كند، بنشیند،‌چرا كه صاحب منزل به وضع منزل خود و آن قسمتهائی كه نباید آشكار گردد آشناتر است.[10]

كوتاه سخن اینكه مسأله میهمان نوازی و آداب میهمان داری و وظایف و خصوصیات هر كدام بحث گسترده ای را در آداب معاشرت اسلامی به خود اختصاص داده[11].

اما با نهایت تأسف در عصر ما كه عصر غلبه مادیگری بر جهان است این سنت قدیمی انسانی چنان محدود شده كه در بعضی از جوامع غربی تقریباً برچیده شده است و شنیده ایم هنگامی كه بعضی از آنها به كشورهای اسلامی می آیند و گستردگی میهمان داری و میهمان نوازی را كه هنوز در خانواده های اصیل این مرز و بوم به صورت گرم و مملو از عواطف برقرار است می بینند، شگفت زده می شوند كه چگونه ممكن است افرادی بهترین وسائل موجود خانه و با ارزش ترین غذاهای خود را برای پذیرائی مهمانهائی كه گاهی با آنها ارتباط كمی دارند، و شاید تنها در یك سفر كوتاه آشنا شده اند بگذارند؟!.

ولی توجه به احادیث اسلامی كه گوشه ای از آن در بالا آمد دلیل این ایثار و فداكاری را روشن می سازد و محاسبات معنوی را در این رابطه مشخص می كند، محاسباتی كه برای ماده پرستان فرهنگ نامفهومی است.
________________________________________
[1] . بحارالانوار: 75 / 460 (حدیث 14) باب 93.
[2] . همان مدرك.
[3] . بحارالانوار: 75 / 453.
[4] . محجّه البیضاء، 3 / 29.
[5] . بحارالانوار: 75 / 451.
[6] . بحارالانوار: 75 / 455.
[7] . همان مدرك.
[8] . محجّه البیضاء، 3 / 30.
[9] . بحارالانوار: 75 / 455 (حدیث 27).
[10] . بحارالانوار: 75 / 451.
[11] . كسانی كه توضیح بیشتری در این زمینه می خواهند به بحارالانوار بابهای 88 تا 94 از ابواب كتاب العشره از جلد 17، و كتاب محجه البیضاء جلد 3 باب چهارم فضیله الضیافه مراجعه كنید.


منبع: كتاب یكصد موضوع اخلاقی در قرآن و حدیث نوشته آیت الله مكارم شیرازی

عسل از زمان‌های بسیار قدیم به عنوان غذا و دارو مصرف می‌شد. برای مدت‌ها عسل به عنوان یك ماده خوراكی مقدس و كم‌یاب شناخته می‌شد. در تاریخ این طور آمده كه برای مدت‌ها، تنها خانواده‌های ثروتمند، قدرت خرید عسل را داشتند. تا زمانی كه طرز تهیه شكر از چغندرقند و نیشكر كشف شد. از آنجایی كه تولید شكر به مقدار زیاد، گسترش پیدا كرد و از قیمت مناسبی نیز برخوردار بود، توانست جای خود را در میان مردم باز كند. با توجه مردم به شكر، عسل در مصرف آشپزی، جای خود را به شكر داد. هر چند عسل هنوز هم به عنوان یك ماده شیرین‌كننده شناخته می‌شود، اما بیشتر برای مصرف دارویی و شیرینی‌پزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این ماده با ارزش، جایگزین مناسبی برای شكر سفید به شمار می‌رود. هرچند در همه سال موجود است، اما باید دانست كه در تابستان و پاییز به دست می‌آید و تازه‌تر است. عسل در رنگ‌های مختلفی از جمله سفید، كهربایی، قرمز، قهوه‌ای و تقریباً سیاه وجود دارد. طعم و حالت آن به شهد گل‌هایی كه عسل از آن تهیه می‌شود، بستگی دارد.

فایده‌های عسل: عسل یك میكروب‌كش قوی است و خواص آن به كیفیت آن بستگی دارد. از عسل به عنوان ماده‌ای انرژی‌زا نیز استفاده می‌كنند. سال‌ها پیش به هنگام برگزاری مسابقات، ورزشكاران برای به دست آوردن نیرو و توان بیشتر از مواد غذایی مخصوصی استفاده می‌كردند كه در این میان می‌توان به عسل و انجیر خشك اشاره كرد.از دیگر خواص شفابخش عسل، می‌توان به اثر بسیار مفید آن در بهبود زخم‌ها اشاره كرد.دانشمندان در‌آزمایش‌های مختلفی كه بر روی افراد سالم و كسانی كه چربی خون بالایی دارند و یا دچار دیابت نوع دوم بودند، انجام دادند، به این نتیجه رسیدند كه عسل یكی از مناسب‌ترین شیرین‌كننده‌ها برای همه افراد است.

بنابر این بهتر است كمی عسل را صبح‌ها در شیر، ظهرها در ماست یا بعدازظهر در چای خود مخلوط كنید و از نوشیدن آن لذت ببرید. به نظر می‌رسد كه مصرف یك قاشق عسل به طور روزانه، نیاز شما به مصرف داروهای مختلف را تا حد زیادی كاهش می‌دهد.عسل مقدار زیادی انواع ویتامین ب، آهن و منگنز دارد. روزانه یك قاشق عسل، بدن را در مقابل میكروب‌ها محافظت می‌كند. همچنین مصرف روزانه یك قاشق عسل گردش خون در رگ‌ها را سرعت می‌بخشد.