تبیان، دستیار زندگی

چند روز پیش هاشمی رفسنجانی سفری به استان مازندران داشت و بخشی از این سفر را نیز به سخنرانی در شهر شیرگاه ( شهرستان سوادکوه) اختصاص داد.

دیروز (جمعه) که از منزل مادری در مازندران به تهران برمیگشتم، هنوز بنرهای خیرمقدم سفر هاشمی از بلوارهای شیرگاه جمع نشده بود. مقداری که دقت کردم، نکته جالبی توجهم را جلب کرد؛ بنرهای خیرمقدم که در سرتاسر بلوار شیرگاه نصب شده بود، عکس و طراحی مشترک داشت ولی نوشته های زیر آن با هم متفاوت بود.

نتیجه اینکه ظاهرا شیفتگان آقای هاشمی رفسنجانی یک نوع بنر را به اسم های گوناگون برای گلباران کردن مقدم ایشان چاپ کرده اند ولی حتی حوصله یا وقت نداشتند که طراحی بنرها را عوض کنند! و فقط زیر هر کدام اسم‌های مختلف نوشته اند تا همگان تصور کنند طیف‌های مختلفی در حال گلباران کردن مقدم جناب آقای هاشمی رفسنجانی هستند!


عکس سمت راست: جمعی از بسیجیان خیابان شهید اسلامی/ سمت چپ: جمعی از اهالی همان خیابان!

یا لثارات 

پایگاه خبری انصاحزب الله - طی سالیان اخیر بخصوص ظرف دو سه سال اخیر تولید و ساخت آثار سینمایی با درونمایه و تم «خیانت» و یا به چالش کشیدن اصل و حق الهی «قصاص» که مورد تاکید اسلام عزیز قرار دارد، مورد توجه افراطی برخی سینماگران قرار گرفته است. موضوعاتی با این محتوا عمدتا به صورت قضاوت یکجانبه و یا با ادعای واقعیت داشتن در جامعه به گونه ای تولید و ساخته می‌شوند که نه تنها موجب انذار و تذکار مخاطبان نمی‌شود بلکه به نوعی مشوق و ترغیب کننده آنها به چنین اقدام و افعالی نیز می‌گردد. 

موضوع خیانت زن و شوهر به همدیگر و یا موضوعاتی قابل طرح در این حوزه در طول چند سال اخیر به شکل یک موج فیلمسازی با بهانه کذایی انعکاس واقعیات جامعه مورد اقبال برخی سینماگران قرار گرفته است.

برخی از کارشناسان و اهل فن شکل گیری یک چنین فضایی را نتیجه تجربیات شخصی و یا اطرافیان سازندگان این فیلمها یا امیدواری به کسب جوایز جشنواره‌های خارجی و ... قلمداد می‌کنند. پرداختن به اینگونه مباحث به زعم کارشناسان در عین حال ظرافت و دقت بالا در کنایه گویی و دوری از نمایش برهنه و مستقیم اعمال خلاف عفت و شرع ، مستلزم نمایش عاقبت شوم و خوار و ذلیل کننده افراد عامل به این اعمال است؛ چرا که صرف نمایش و طرح یک معضل یا پدیده منافی قانون یا دین مخاطب را به امتناع و دوری از آن مسئله واردار و شایق نمی‌کند.چه اینکه لازم است بدون پرداختن مستقیم و نشان دادن ابعاد و کیفیت اصل عمل شنیعی مثل خیانت ، به سرانجام و عاقبت خوار و خفیف کننده آن اشاره شود تا موجبات کراهت جامعه و دوری از آن عمل را فراهم آورد.

حال رسیدن به این نوع نگاه که برگرفته از جهان بینی و تعظیم و تکریم ارزشهای متعالی الهی نزد انسانهاست، به ظرافت، دقت،هنر و توانایی‌های خاصی نیازمند است. در ادامه، آثار و تبعات منفی گسترش تولید و نمایش آثار سینمایی مخربی با موضوع «خیانت» در بین افراد جامعه و راه‌های صحیح پرداخت به این مسئله و موضوعاتی مشابه را با کارشناسان و اهل فن به بحث می‌گذاریم. 

دکتر محمد صادق کوشکی استاد دانشگاه و کارشناس حوزه فرهنگ و رسانه در گفت و گو با خبرنگار هفته نامه «یالثارات» درباره آسیبها و اثرات منفی ساخت آثار سینمایی با موضوع «خیانت»، می‌گوید: اولین آسیب تولید و ساخت فیلمهایی با تم خیانت در جامعه این است که قبح این عمل را در بین افراد آن جامعه از بین می‌برد.چه اینکه خیانت مفهومی نیست که در درون خانواده بتوان به راحتی در مورد آن حرف زد. خانواده‌ها به لحاظ حیای اسلامی ایرانی که دارند نمی‌توانند در مورد آن صحبت کنند و حتی خانواده‌های اصیل و طبیعی کل کشورمان نمی‌توانند چنین چیزی را تصور کنند.

حال وقتی یک خانواده به سینما می‌رود ،به جهت اینکه به غلط چنین فیلمهایی را فیلم خانوادگی اعلام می‌کنند، و این گونه فیلمها را می‌بیند نتیجه این می‌شود که قبح خیانت برای آنها به مرور زمان ریخته می‌شود و از بین می‌رود و عادی می‌گردد.

نکته دیگر این است که یک فعل حرام و خلاف شرعی در جامعه ترویج پیدا می‌کند و به همین طریق انجام و اقدام به گناه کبیره عادی می‌شود! این در حالی است که چنین موضوعی باعث از بین رفتن ایمان جوانان و آحاد مردم جامعه می‌گردد.در ذهن انسانهای متدین و معمولی یک جامعه خیانت در روابط زناشویی و یا خیانت جنسی یک گناه بسیار بزرگ محسوب می‌گردد و به قول شرع مقدس یک گناه کبیره است. 

حالا اگر این بحث خیانت در قالب فیلمهای متعدد تکرار بشود و افراد و تماشاگران بروند و آنها را مشاهده کنند به مرور یک گناه کبیره در نگاهشان به مسئله ای معمولی و عادی تغییر پیدا می‌کند. این مسئله ایمان جامعه را کاهش می‌دهد و باعث می‌شود که قبح ، بزرگی و کبیره بودن این گناه به یک مسئله عادی تنزل پیدا کرده و جایگاه آن را به یک اتفاقی که ممکن است رخ بدهد و خیلی هم بد نباشد، تغییر می‌دهد و این فاجعه از جمله مفسده‌های چندگانه ای است که از نمایش چنین آثاری بروز می‌کند.
این استاد دانشگاه در ادامه می‌افزاید: بحث بعدی این است که با نمایش یک چنین آثاری سطح اخلاقی جامعه نازل می‌شود.

چرا که اکثر افرادی که در این فیلمها نقش آفرینی می‌کنند بازیگرانی هستند که در میان مردم بخصوص جوانان جامعه دارای محبوبیت اند و مردم این رفتارهای خیانت آمیز را در بازی بازیگران محبوب خودشان مشاهده می‌کنند و در نتیجه اصل خیانت خیلی در نظر آنها زشت جلوه نمی‌کند.

این بحث مخصوصا در میان نسل نوجوان و جوان و دخترها و پسرها که خیلی به این بازیگران علاقه‌مند و تاثیر پذیرند بیشتر است. حتی ممکن است از این طریق به طور غیر مستقیم به رفتارهای خیانت آمیز و تخلفات جنسی تشویق بشوند و با آنها همذات پنداری ‌کنند. این مسئله با توجه به محبوبیتی که برخی بازیگران نزد این علاقه‌مندان به سینما و بازیگری دارند و آنها را در هیبت یک قهرمان می‌بینند ممکن است تبعیت از این قهرمانها باعث عادی شدن رفتارهای خلاف عفت و خلاف اخلاق و وقوع آن کارها ‌شود.

دکتر کوشکی اظهار می‌دارد: یکی دیگر از تبعات منفی این آثار بروز و ایجاد شک و تردید در بین تماشاگران چنین آثاری است که این صحنه‌ها را مشاهده می‌کنند و متاسفانه عمده این تماشاگران خانواده‌ها هستند. شک و تردید یک حس درونی است که با دیدن چنین فیلمهایی در ذهن تماشاگران تقویت می‌شود و با خودشان می‌گویند نکند چنین اتفاقاتی در زندگی آنها هم وجود داشته باشد.

این اتفاق باعث شکل گیری بی‌اعتمادی و تردید بین اعضای خانواده‌ها بخصوص زن و شوهرهای جوانی که تازه تشکیل زندگی داده‌اند می‌گردد. حتی ممکن است خانواده ای که تا کنون به چنین مسئله ای فکر هم نمی‌کرده با تماشای اینگونه فیلمها زن و مردها نسبت به یکدیگر مشکوک بشوند و این موجب بروز و شکل گیری بی‌اعتمادی ، بدگمانی ، اختلافات و شک وتردیدها در زندگی می‌شود. این مسائل در کنار همدیگر باعث فروپاشی بنیان خانواده و از بین رفتن استحکام پایه‌های اخلاقی و اعتقادی زندگی می‌گردد.

این کارشناس حوزه فرهنگ و رسانه درباره مدعای برخی از فیلمسازانی که آثاری با درونمایه و تم خیانت دارند و ادعای اینکه موضوع خیانت یکی از واقعیتهای جامعه است، می‌گوید: سوالی باید اینجا مورد توجه بگیرد و آن اینکه سازندگان چنین آثاری که مدعی واقعی و فراگیر بودن مسئله خیانت در جامعه هستند آیا دیگر واقعیات جامعه را نیز با به تصویر کشیدن مورد توجه قرار می‌دهند و آنها را به مردم عرضه می‌کنند؟ به طور مثال در عالم سینما تخلفات مالی ، اخلاقی و امثالهم وجود دارند و کما بیش هم در مورد آنها اخباری به گوش می‌رسد. 

آیا اهالی سینما حاضر می‌شوند که این تخلفات اخلاقی و ... که در سینما وجود دارند و قابل پنهان شدن هم نیستند ، برای جامعه علنی و به آنها عرضه بشوند؟! قاعدتا قبول نمی‌کنند و اگر کسی بیاید و بگوید برخی از اهالی سینما از نظر اخلاقی مشکل دارند؛ همه به صف می‌شوند و علیه آن فرد اقدامات زیادی انجام می‌دهند تا او را ساکت کنند. خود این مسئله می‌تواند یک نماد باشد ، اینکه یک نفر آمده است و برخی از اهالی سینما را به یکسری مفاسد اخلاقی متهم کرده است، اهالی سینما در مقابل آن فرد جبهه می‌گیرند و آن فرد را به دلیل بحثی که مطرح کرده مطرود و محکوم می‌کنند! این یک اتفاقی است که چند وقت پیش رخ داد!

حال موضوع این است که اگر واقع نمایی اشکال ندارد خب اجازه بدهند تا آنچه در درون سینمای ایران در حال اتفاق است(از جمله برخی مفاسد مالی و مفاسد اخلاقی) علنی بشوند! می‌بینیم که اینگونه نیست هر واقعیتی الزاما لازم باشد در بین مردم مطرح و منعکس شود! ممکن است طرح اینگونه مسائل(مباحثی مثل خیانت) برای آسیب شناسان ، جرم شناسان ، روانشناشان و مسئولان انتظامی و قوه قضائیه که لازم است در جریان این موضوعات باشند تناسبی داشته باشد اما برای عامه مردم قطعا مضر و مخرّب است. 

این کارشناس فرهنگ و رسانه ادامه می‌دهد: اگر کسی که خودش از اینگونه رفتارها منزجر است می‌آمد و زشتیهای چنین مسائلی را بدون اینکه خود این رفتارها را با آب و تاب و جذابیت نشان بدهد، به جای اینکه خود خیانت را نشان بدهد بیاید و عواقب و تبعات چنین کار شنیعی را با نشان دادن معضلات و مشکلاتش و بدون اینکه با وقاحت به شرح عمل خیانت بپردازد؛ می‌توانستیم قبول کنیم که این کار و این فیلم یک اتفاق بازدارنده و انذار دهنده است؛ چرا که چنین رویکردی باعث واکسینه شدن جامعه نسبت به مباحث مشابه و اینچنینی می‌شود. 

اما متاسفانه مشاهده می‌کینم با توجه به کارهای تولید شده در این زمینه، خیلی هم اینگونه نیست؛ چرا که موضوع خیانت را آنچنان با رنگ و لعاب و دراماتیزه کردن نشان می‌دهند که موجب جذب مخاطب می‌شود و خود خیانت موضوعیت و مطلوبیت پیدا می‌کند.

مسئله دیگر این است که برخی از این نوع فیلمسازان پا را از مرحله وقاحت جلوتر گذاشته‌اند و رسما خیانت را تجویز می‌کنند. به زنی که همسرش به او خیانت کرده تجویز و توصیه می‌کنند که تو هم به شوهرت خیانت کن! چرا که پاسخ خیانت خیانت است! این مسئله را در برخی از آثاری که در این یکی دو سال اخیر اکران شده‌اند می‌توان دید. تم و محتوایشان نشانی از پشیمانی به خاطر ارتکاب خیانت ندارد بلکه نوعی ترویج خیانت با تجویز مقابله به مثل است. و چنین آثاری هیچ دفاعی از خودشان نمی‌توانند بکنند! 

این استاد دانشگاه ضمن تاکید بر این که بحث خانواده جزئی جدایی ناپذیر از فرهنگ اسلامی ایرانی جامعه ما محسوب می‌شود، در پاسخ به چنین هجمه‌هایی می‌افزاید: اینها دارند خشتها و سلولهای تشکیل دهنده فرهنگ و جامعه ما را با تولید آثار سخیف و مسمومشان هدف قرار می‌دهند. تداوم ساخت چنین آثاری می‌تواند به چالش‌ها و بحرانهای اجتماعی تبدیل بشوند و نهاد خانواده را مورد آماج قرار می‌دهند. جالب است که این افراد خودشان را در موضع حق قرار می‌دهند و منتقدین خودشان را به شدت با انواع و اقسام تهمت‌ها محکوم می‌کنند و برای خودشان یک نوع فضای مظلوم نمایی ایجاد می‌نمایند.

علت چنین اقداماتی سکوت دستگاه‌های مسئول و ذی مدخل در این مباحث و مسائلی نظیر حفاظت از اخلاق اجتماعی هستند که می‌بایست به چنین موضوعاتی ورود کرده و جلوی تولید و انتشار آثار مخربی از این دست را می‌گرفتند.از همه مهمتر متاسفانه عملکرد ضعیف وزارت ارشاد در چند سال اخیر و باج‌دادنهای مکررش به این جریان مبتذل ساز به صورتی بود که این افراد را از مرحله وقاحت به مرتبه گستاخی رساندند. تا جایی که آثاری منافی عفت و اخلاق جامعه ساختند و خودشان را هم در جایگاه مدعی نشاندند.

اگر مسئولان مربوطه متوجه نام و جایگاهشان بودند قطعا چنین اقداماتی صورت نمی‌گرفت؛ چرا که اگر آنها در ذیل عنوانی مثل ارشاد اسلامی خدمت می‌کردند به هیچ عنوان چنین سینماگرانی پیدا نمی‌شدند که وقاحت را به گستاخی برسانند و تلاش کنند جامعه ای را که می‌خواهد اخلاق و عفت و حریم خودش را حفظ کند،محاکمه کنند!
دکتر محمدصادق کوشکی درباره اینکه سینماگران برای پرداختن و تولید آثاری در رابطه با بخشی از معضلات اخلاقی اجتماعی جامعه که قابلیت انعکاس و نمایش برای عامه مردم را دارند چه مولفه‌هایی را باید ملاک نظر داشته باشند، توضیح می‌دهد: مشهور است که می‌گویند اگر می‌خواهید مضرات و خطرات مصرف مواد مخدر را نشان بدهید نباید به گونه ای باشد که مخاطبان و یا نسل جوان نحوه خرید و مصرف مواد مخدر را یاد بگیرند و یا به این کار ترغیب بشوند. 

جالب اینجاست بر طبق پژوهشی که توسط پژوهشگران انجام شده است متوجه شده‌اند هر گاه در سیما یا سینما مثلا یک شیوه یا نحوه خاصی از سرقت نمایش داده می‌شود دقیقا آن نوع تخلف در جامعه شیوع پیدا می‌کند!

جالب است که بارها این مطلب توسط نیروی انتظامی تذکر داده شده است که وقتی یک رفتار مجرمانه یا خلاف قانون به شکلی جذاب در سیما یا سینما نمایش داده می‌شود آن رفتار مجرمانه در جامعه به شدت تکرار می‌شود!

این بدان معنی است که برخی از بینندگان و مخاطبان از چنین موضوعاتی الگو برداری می‌کنند و آنها را انجام می‌دهند. اگر قرار است که رفتار خلاف اخلاقی نقد بشود باید سعی شود که آن رفتار حتی الامکان به صورت کاملا پنهان و گذرا نمایش داده شود. 
وی در پایان اظهار می‌دارد: مطلبی که در قرآن با عنوان اشاعه فحشا از آن تعبیر می‌شود یعنی کاری که موجب شایع شدن و رایج گشتن و آموزش دادن زشتی فحشا است نباید در یک فیلم اتفاق بیفتد. 

این اشاعه فحشا مورد نهی جدی و قوی قرآن و کلام خداوند قرار گرفته است. وزارت ارشاد وظیفه دارد با کمک افراد متخصص و اسلام شناسی که هم دین و شریعت و اخلاق دینی را می‌شناسند و هم سینما را درک کرده‌اند، لایحه ای تنظیم کند و خطوط قرمز را مشخص کند. لازم است که با تنظیم یک چنین لایحه ای خطوط قرمز قانونی را مشخص کنند که نمایش بدی‌ها به صورتی نباشد که این افعال را آموزش بدهند و قبح منکرات را در جامعه بریزند و آنها را عادی بکنند. 

می‌توان به صورتی که منافی عفت و حیا نباشد و با استفاده از کنایه و یا نماد، و نیز به جای نمایش مدقانه و دقیق اصل اعمال ، افعال و زشتی‌ها ، عواقب زشتی‌ها را با تیز بینی و عاقبت‌اندیشی به مخاطب نشان داد.

دکتر صابر امامی استاد دانشگاه و کارشناس رسانه هم درباره تولید آثار سینمایی با محوریت خیانت بدون در نظر گرفتن شرایط جامعه و مخاطبان به خبرنگار هفته نامه «یالثارات» می‌گوید: پرداختن به برخی مباحث مثل خیانت موضوع و مسئله پیچیده ای است. از جمله دلایلی که شرع مقدس اسلام مسئله غیبت را یک اقدام زشت و گناه آلود و خطرناک می‌داند این است که موجب شایع شدن گناه می‌شود. این یعنی اینکه وقتی کسی گناهی انجام داده است صحبت کردن از آن گناه موجب شکستن حرمت انجام آن و منتشر کردنش می‌گردد؛ چرا که بازگو کردن گناه دیگران توسط افراد که همان غیبت محسوب می‌گردد باعث عادی شدن آن گناه نزد گوشها و چشمهای مردم می‌شود.

زمانی که انقلاب اسلامی به پیروزی رسید ما در سنین نوجوانی بودیم و به یاد دارم که آن موقع برخی صفحات روزنامه اطلاعات و مجله جوانان و نظایر آنها دارای مطالب و خاطرات مبتذل افرادی بود که با انتشار آنها سبب عادی سازی و از بین بردن قبح انجام چنان اقداماتی می‌شدند. این باعث می‌شد که در بین مخاطبان ذهنیتی پیش بیاید مبنی بر اینکه خب حالا اگر چنین اتفاقی برای ما بیفتد چه اشکالی دارد! 

این استاد دانشگاه ضمن تاکید بر اینکه اگر فیلمی یا اثری به این سمت برود متولیان آن موظفند که جلوی آن را بگیرند، می‌افزاید: حال اگر اثر یک فیلمساز به شکل یک واکسن برای جامعه عمل کند و بتواند با رعایت جوانب مختلف شرعی و قانونی اثرات مخرب و مترتب بر یک عمل زشت و خلاف شرع را نمایش بدهد؛ به طوری که اثر او باعث تقویت نگاه زشت و گناه انگاری آن عمل گردد، قطعا موفق عمل کرده است. اما اگر به بهانه چند اتفاق معدود قرار باشد قبح عملی در نزد افکار عمومی و خانواده‌ها شکسته شود قطعا باعث تخریب اخلاق و شرع می‌شود.

دکتر امامی در خاتمه می‌گوید: واقعیت این است که اگر راجع به پیامبر اسلام هم فیلم بد ساخته شود به جایگاه ایشان آسیب می‌رساند؛ البته برعکس این موضوع هم صادق است و اگر یک اثر با پرداخت صحیح و درست ساخته شود موجب محبوبیت بیشتر ایشان می‌گردد. این بستگی به نوع نگاه فیلمساز دارد و اینکه تا چه‌اندازه منطق فیلم در مبحث مورد پرداختش و انتقال مفهوم آن به مخاطبان قوی است و همچنین اینکه فیلمساز در چه مسیری حرکت می‌کند.یک موقعی به بهانه چند نمونه معدود یا برگزاری چند جلسه دادگاه سعی دارند که از آن بحث حرمت شکنی و قبح زدایی بشود. 

متاسفانه تا کنون در زمینه انذار و آگاهی بخشی صحیح و درست به مخاطبان نسبت به چنین مسائلی آثار بسیار بسیار اندکی ساخته شده است. عموما در آثاری که ساخته شده‌اند رفتار خلاف اخلاق را آنقدر پر رنگ نمایش داده‌اند که کل داستان فیلم را تحت الشعاع خودش قرار می‌دهد. اگر هم چنین اتفاقی نیفتد، معمولا یا به صورت بسیار محدود،کم اثر و کمرنگی عواقب و تبعات منفی چنین کارهایی را نمایش داده‌اند و یا اینکه در مواردی نه تنها عواقب منفی خیانت را تبیین نکرده‌اند بلکه به نوعی آن رفتار خلاف اخلاق را به عنوان یک راه چاره تجویز هم کرده و می‌کنند.

به هر حال لازم و ضروری است ضمن حمایت از فیلمسازان متعهدی که تلاش و مساعی شان را در حمایت و نشر ارزشهای اسلامی و دینی به کار می‌بندند، در مقابله با رشد و تکثر ساخت چنین فیلمهایی قوانین و مجازاتهای جدی پیش بینی و تصویب گردد، تا اینکه به وسیله آن قوانین بتوان جلوی سیاه‌نمایی ، کذب گویی و یا بازنمایی تجارب یا تخیلات برخی افراد در کسوت فیلمسازی به عنوان دروغین و مطنطن «حقایق جامعه!» گرفته شود. 

***

برخی از فیلمسازانی که آثاری با درونمایه و تم خیانت دارند ممانعت و جلوگیری از اکران آثارشان را نوعی استبداد و دیکتاتوری فرهنگی قلمداد می‌کنند و خودشان را در موضع حق قرار می‌دهند.

یا لثارات