تبیان، دستیار زندگی

قبل از هرچیز به این نکته اشاره می کنیم که ما قصد تحلیل علمی قرآن را نداریم زیرا هیچ کس قادر به رسیدن به تفسیر علمی کامل از قرآن نیست حتی یک آیه از آن. علم ما بسیار کم تر از فهم این آیه ها است. اما این یک تلاش با وجود محدودیت های علمی شخصی ما است. علی رغم این که علم ما محدود است ولی دیگران که علم بیشتری دارند و تخصص بیشتری دارند می توانند تحقیق کنند تا راز های بیشتری از قرآن را برای دیگران آشکار سازند.

در این مقاله ما به بعضی از آیه های قرآن که در سوره الانبیا است نگاهی می اندازیم. این آیه ها ما را به تفکر در مورد خالق و یکتایی اش از طریق اثبات هایی بسیار عقلی و علمی دعوت می کند. این آیه ها در مورد آغاز و ادامه و پایان جهان صحبت می کنند. دانشمندان تلاش کردند تا به بعضی از سوال ها از جمله اینکه جهان چگونه به این یکتایی و نظم به وجود آمده، چگونه با این نظم به حیات خود ادامه می دهد و پایانش چگونه خواهد بود پاسخ دهند. آن ها مواد ستارگان و سیارات را بررسی کردند و آن ها را یکسان یافتند. آنها نحوه حرکت ستارگان و مسیری که طی می کنند را مشاهده کردند و چگونگی حرکت سیارات اطراف آن ها را بررسی کردند. آن ها اندازه و طول عمر ستارگان را محاسبه کردند و مشاهده کردند که قوانین مخصوصی بر حرکت، مواد و اجرام آن ها حاکم است و از برنامه های خاصی تبعیت می کنند بنابراین نتیجه گرفتند که باید از یک منبع سر منشا گرفته باشند. بنابراین فرض کردند که احتمالا در ابتدا یک ماده فشرده وجود داشته که در یک محیط بسیار محدود و پر فشار قرار گرفته بوده. سپس در یک لحظه انفجاری بزرگ رخ داده که باعث شده این ماده به امواج تبدیل شود. این امواج در یک لحظه درکیهان منتشر شده اند. به خاطر سرمای شدید کیهان، این امواج به سرعت به اتم تبدیل شده اند. سپس این اتم ها به ستارگانی تبدیل شدند که حرکت، تشعشعات و طول عمرشان از یک قانون یکسان پیروی می کند! این ستارگان همچنین به گروه هایی تقسیم بندی شدند که قوانین بین گروه ها نیز یکسان می باشد.
اما عقل انسان حکم می کند که یک انفجار نمی تواند منجر به ایجاد این یکسانی حیرت انگیز شود. بلکه بر عکس انفجار منجر به نابودی و عدم تعادل می گردد و نمی تواند چنین آسمان و زمین زیبا با سیستم هایی که از قوانین دقیقی پیروی می کنند به وجود آورد.( بعد از انفجار انتروپی به شدت افزایش می یابد و مواد باقی مانده روبه بی نظمی می گذارند ولی بعد از انفجار بزرگ نه تنها بی نظمی به وجود نیامده بلکه همان طور که می بینیم نظم و شعور حیرت انگیزی در میان کوچک ترین ذرات گرفته تا بزرگ ترین ستارگان وجود دارد و این چیزی به غیر از تجلی اسما و صفات الهی نیست. مترجم).
هیچ کس حقایق خلقت ستارگان را نمی داند اما خالق این ستارگان از همه آن ها اطلاع دارد. خداوند در آخرین سوره ای که به محمد صلوات الله علیه و آله نازل کرد بسیاری از حقایق علمی را در مورد ستارگان به محمد آشکار کرد. اجازه بدهید ببینیم الله (جل جلاله) چگونه نظر ما را به حقایق علمی از طریق سوالی در مورد شروع دنیا جلب می کند و به هدایت او به جواب سوال دقت می کنیم. حال آیه ۳۰ از سوره الانبیا را می خوانیم:
أَوَلَمْ یَرَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضَ کَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاءِ کُلَّ شَیْءٍ حَیٍّ أَفَلا یُؤْمِنُونَ (٣٠)

"آنان که ناباور شده اند، آیا ندانند که آسمان ها و زمین به هم پیوسته بوده اند و ما آن ها را از هم جدا کردیم و هر چیز زنده را از آب آفریدیم ؟ پس آیا ایمان نمی آورند"۳۰ انبیا

● توضیح علمی ( یا تلاشی برای توضیح) :
در این آیه ما به سوالی بر می خوریم که از کافرانی پرسیده شده است که دخالت خداوند در شروع خلقتی با این نظم و زیبایی را تکذیب می کنند. سوال این است: آیا این شروع، بعد از اینکه آن ها آن را مشاهده کردند، فقط با شانس انجام شده است؟ توسط دو کلمه رَتْقً وفَتَق ، خداوند تمامی جملات آن ها را که آن اتفاق را توضیح می دهد، خلاصه می کند. کافرانی که تلاش می کنند یکتایی جهان را توضیح دهند می گویند "ماده بسیار فشرده" و "انفجار بزرگ در یک لحظه" و " خنک شدن ناگهانی" و غیره. نظر آن دانشمندان در مورد اینکه دنیا از یک نقطه شروع شده است درست می باشد. قرآن چنین نقطه ای را با کلمه عربی " رَتْقً" که به معای الیاف یا مواد به هم پیچیده و متصل است تشریح می کند. اما اشتباه دانشمندان مادی گرا آن است که فکر می کنند این ماده به تنهایی تبدیل به چنین نظمی شده است.
آنها برای اینکه به نتایج علمی درست برسند باید اقرار کنند که تمامی این اتفاقات توسط قدرت خالق هستی و بر اساس خواسته اش صورت گرفته است. خداوند پراکندگی این مواد را با کلمه "فَفَتَقْنَاهُمَا" توضیح می دهد. این کلمه بدان معنا است که که خداوند این مواد فشرده را (رَتْقً) را به خواست خود به مواد همگن تبدیل کرد که دنیا را با نظم به وجود آورد. به طوری که مواد داخل خورشید با مواد داخل زمین و ماه و دیگر سیارات و دیگر ستارگان یکسان است و تمامی این مواد دارای اتم هایی با اجرا سازنده یکسان مانند هسته با بار مثبت و الکترون با بار منفی هستند. چنین تشابهی از لحظه اولیه خلقت وجود داشته زیرا این خلقت توسط یک خالق بوده و با یک فرمان صورت گرفته است. به نظر من بهترین معنی برای کلمه رَتْقً کلاف به هم پیچیده می باشد تا اینکه بگوییم مواد به هم فشرده. و کلمه "فَفَتَقْنَاهُمَا" که به معنی شکل دهی آسمان ها و زمین با پراکنده کردن مواد در هم پیچیده توسط اراده الهی است بهتر از انفجار بزرگ می باشد. بنابر این محققان مادی گرا باید فرضیه انفجار خود به خودی را کنار گذارند و به حقیقت کلام الهی در قرآن اعتراف کنند. این اقرار باعث می شود تا ایمان آورندگان واقعی به دین حقیقت باشند تا تمامی عقاید غیر منطقی آنها تصحیح گردد.
جمله شریفه "ما همه چیز را از آب زنده گردانیدیم" در انتهای این آیه آمده است. همان طور که خداوند در ابتدای این آیه خلقت جهان را از مواد در هم پیچیده آغاز کرده است همچنین بیان می دارد که خلقت موجودات زنده از آب شروع شد. این جملات خداوند بزرگ است. مسلما بر اساس علم ما اگر آبی وجود نداشت زندگی هم وجود نداشت. این موضوع با نگاهی به گیاهان اطراف ما اثبات می گردد. چون آب در دیگر سیارات وجود ندارد زندگی نیز در آن ها نیست. اگرچه ما معنای " زندگی " و یا فرق بین سلول های مرده و سلول های زنده را نمی دانیم. در هر سلول یا ارگانیسم زنده،‌ می بینیم که آب بیش از ۷۰% وزنش را تشکیل می دهد. بنابراین بدون این آب اثری از زندگی نخواهد بود. اما ما گوهر حیات را در چنین سلول هایی فراموش می کنیم. مسلما سلول اجزا سازنده هر موجود از انسان گرفته تا حیوان و حشره یا گیاه زنده است. اگر عمیق تر به آیه نگاه کنیم می بینیم که بیشتر اسید ها و ترکیبات داخل سلول از هیدروژن و اکسیژن و به صورت زنجیره هایی پیچیده با نظمی فوق العاده هستند. این دو گاز، هیدروژن و اکسیژن، عناصری هستند که آب را تشکیل می دهند و می توانند اجزای سازنده هر اتم بزرگ دیگر که در سلول است باشند. علم و توانایی ما در داشتن توضیح عمیق تر برای این آیه محدود است و تنها با الهام الهی می توان به آن دست یافت. مسلما خوانندگانی که از علم بیشتر و تفکر عمیق تر برخوردار هستند می توانند توضیح بهتر از من داشته باشند. شاید کشفیات آینده به درک بهتری از این آیه منجر شود.
هرکس که به سلول زنده و مولکول های بزرگش و زنجیره های سلولی اش نگاه کند نمی تواند دخالت خالق را تکذیب کند. همین طور که نمی توانیم دخالت خالق را در این جهان بزرگ نادیده بگیریم به همان ترتیب هم نمی توان این نتیجه منطقی را نادیده گرفت که طبیعت چگونه چنین زنجیره های پیچیده را در سلولی که دارای میلیون ها اتم است بدین ترتیب کنار هم چیده است. در عین حال نیز نمی توان فرض کرد که طبیعت گوهر حیات را به چنین زنجیره های پیچیده سلولی داده است تا فقط دارای حرکت، ‌تنفس، قابلیت غذا خوردن و هضم و حتی فکر کردن باشند. خداوند در این آیه می فرمایند که او این سلول ها را از آب آفرید و بعد زندگی را به آن ها داد این ها برای ما راز هایی هستند. آیا کسی به غیر از خداوند می تواند بگوید که او چگونه این کار را انجام داده است؟ یا آیا کسی می تواند بگوید که بدون یک خالق دانا آفریده شده اند؟ همان طور که در بالا اشاره کردیم آب به تنهایی منشا خلقت حیات نیست بلکه حیات را به دوش می کشد. این بدان معنا است که تمامی موجودات زنده به این مایع معجزه انگیز وابسته هستند. راز های این مایع نیز در نزد خداوند است. اگر دانه ای را در خاک قرار دهیم می بینیم که رشدش وابسته به آب است. همچنین رشد و ادامه حیات گیاه به آب وابسته است. کلمات کمی در این آیه راز های گیاه را بیان کرده و به صد ها سوال مرموز پاسخ داده است زیرا از طرف خداوند نازل شده که به راز های خلقت واقف است. من فکر می کنم که اقرار به یکی از راز ها، در را به روی راز های دیگر برای ما می گشاید و این که جهان، خالقی یکتا دارد که قرآن را برای ما نازل کرده است.
با هم آیه های ۳۱ تا ۳۳ را می خوانیم که در ادامه آیه قبلی در سوره انبیا است. می بینیم که این آیه ها با کشفیات علم امروزی بهتر شناخته می شوند. این آیه ها نماینگر حکمت و رحمت خالق است.
"و در زمین کوه ها را قرار دادیم تا جنبش آن را بگیرند و در آن دره ها و راه ها قرار دادیم تا در آن ها راه بروند".۳۱ انبیا
"و آسمان را سقفی محافظ قرار دادیم ولی آن ها از نشانه های او روی گردان هستند.۳۲" انبیا
"اوست که شب و روز و مهر و ماه را آفریده است و هریک در مسیری در حال حرکت هستند".۳۳ انبیا 

هارولد‌بور از دانشگاه ییل برای اولین بار با انجام یك آزمایش ساده،به وجود میدان مغناطیسی در اطراف موجود زنده پی‌برد.او با توجه به یك مولد الكتریكی كه در آهن‌ربا در داخل سیم‌پیچ دوران میكند و جریان تولید می‌كند،سمندری را در یك ظرف آب‌نمك قرار داد و ظرف را به دور سمندر چرخاند.الكترودهایی كه در این ظرف وجود داشتند و به یك گالوانومتر حساس متصل شده‌بودند،یك جریان متناوب را نشان می‌دادند.

زمانی كه بور این آزمایش را بدون سمندر انجام داد،گالوتنومتر هیچ جریانی را نشان نداد.این بدان معنا بود كه در اطراف موجود زنده میدانی وجود دارد كه خاصیت مغناطیسی هم دارد.بور این وسیله را بر روی دانشجویان داوطلب خود امتحان كرد و مشاهده نمود كه این میدان در بدن انسان هم وجود دارد وكاملا تابع رویدادهای اساسی زیست شناختی بدن است.او این میدان را حیاتی نامید چون هرگاه حیات از بین برود،میدان حیاتی هم از بین می‌رود.به گونه‌ای كه یك سمندر مرده در دستگاه هیچ پتانسیلی به وجود نمی‌آورد.
تشكیل میدان مغناطیسی بدن: همانگونه كه می‌دانید،در بدن ما میلیون ها عصب وجود دارد كه كار انتقال پیام در بدن ما بوسیله تحریك الكتریكی این عصب ها صورت می گیرد.در اثر شار بار در اطراف آنها در بدن ما یك میدان تشكیل می‌شود و میدان بدن ما در اثر فعالیت همزمان میلیون ها عصب به وجود می آید.  امواج مغزی:دستگاه موج‌نگار مغز چهار نوع منحنی از امواج مغزی را ارائه می‌دهدكه عبارتند از:آْلفا،بتا،دلتا
و تتا.ریتمهای دلتا كندترین امواج مغزی با تناوب از 1تا3 دور در ثانیه بوده و اغلب در خواب عمیق ظاهر می‌شوند.به‌نظر می‌رسد كه ریتمهای تتا كه دارای تناوب 4تا7 دور درثانیه می باشند به خلق و خوی بستگی داشته باشند.ریتمهای آلفا از 8 تا 12 دور در ثانیه،در اوقات تفكروتامل آزاد رخ داده و در صورت تمركز حواس و توجه قطع می‌شوند و بالاخره ریتمهای بتا با تناوب 13الی22 دور در ثانیه،ظاهرا منحصر به نواحی جلوئی مغز،یعنی جایی كه فعالیت های پیچیده مغزی رخ می‌دهد می‌باشند.امواج آلفا امواج بسیار مهمی هستند كه بوسیله هانس‌برگر آلمانی كشف شدند و به گفته وی با نوعی هوشیاری و خودآگاهی معطوف به درون ظاهر می‌شوندو تغییرات فیزیولوژی مهمی در بدن ایجاد می‌كنند.
 
میدان مغناطیسی بدن و امواج مغزی در معرض خطر

حتما تا به حال‌درباره خطرات گوشی‌های موبایل یا زندگی در نزدیكی نیروگاهای برق چیزهایی شنیده‌اید.بنابرتحقیقات پروفسور لای امواج مغناطیسی كه از نیروگاه های برق یا وسایل برقی مثل سشوار و ریش‌تراش برقی و...ساطع می‌شود به دی ان ای سلول های مغزی آسیب می‌رساند و قابلیت ترمیم را در آنها از بین می‌برد.میدان های مغناطیسی خارجی علاوه بر آسیب به دی ان ای مغز
اثر منفی دیگری به بدن دارند.این میدان ها باعث اختلال در میدان مغناطیسی طبیعی بدن می‌شوند.همانطور كه می‌دانید نزدیك به 70%از بدن مارا آب فراگرفته و مولكول های آب به صورت دوقطبی هستند و زمانیكه ما در معرض یك میدان مغناطیسی خارجی قرار می گیریم،این
مولكولها در جهت آن میدان قرار می‌گیرند و این پدیده باعث می‌شود نظم میدان مغناطیسی ما به هم بریزد.
علاوه بر عوامل خارجی یكسری عوامل داخلی نیز وجود دارند كه باعث می‌شوند اختلال در میدان بدن ایجاد شود.مهمترین آنها بارهای الكتریكی هستند كه هنگام شارش بار در عصب در اطراف آن به وجود می آیند و به صورت الكتریسیته ساكن در بافت های بدن ذخیره می‌شوند و میدانی كه در اطراف این بارها بوجود می‌آیند در میدان بدن ایجاد خلل می‌كنند.این‌بارها به خصوص در نقاطی كه تراكم اعصاب بیشتر است ذخیره می‌شوند و به دلیل این كه هم تراكم زیادی دارند و هم در نزدیكی عصب های بیشتر و مهمتری قرار دارند برای بدن به شدت مضر هستند.از جمله این نقاط ناحیه سر و دستها و قسمت مچ پابه پایین است و در بین این سه قسمت،سر اهمیت ویژه‌ای دارد چون بارهای ذخیره شده در آن علاوه بر ایجاد خلل درمیدان مغناطیسی مغز باعث اغتشاش در امواج مغزی نیز می‌شوند. به ظاهر ما روزانه تنها دقایقی را در معرض میدان مغناطیسی هستیم،مثل موبایل یا سشوار و غیره.اما در طول دوران زندگی خود در معرض میدانی بسیار قوی هستیم و آن میدان مغناطیسی زمین هست.عوامل داخلی اغتشاش در میدان بدن ما هم فعالیت‌های حیاتی و اجتناب‌ناپذیری هستند كه در تمام طول عمر ما در جریان هستند پس چگونه می‌توان اثرات سوء آنها كه باعث اختلال در بدن ما و بیماری هایی  مثل سرطان می‌شوند را خنثی كرد؟
در اینجاست كه باید گفت خداوند راه حل تمام این سوالات را در یك عمل ساده كه امكان آن برای همه افراد وجود دارد و بیش از چند دقیقه هم وقت نمی برد و هیچ ضرری هم ندارد به انسان هدیه داده و آن نماز است.
 
نماز و میدان مغناطیسی

آنگونه كه از تصاویر به دست آمده از میدان مغناطیسی زمین پیداست،بطور شگفت‌انگیزی اگر انسان در هر نقطه از زمین رو به قبله بایستد،میدان مغناطیسی بدنش بر میدان مغناطیسی زمین منطبق می‌گردد و در مدتی كه در نماز است میدان بدنش منظم می‌شود. یكی از نكات بسیار جالبی كه پروفسوربور به آن دست یافته بود این بود كه دریافته بود كه در بدن تمام دانشجویان مؤنث ماهی یكبار تغییر ولتاژ شدید ایجاد می‌شود و میدان بدن به منظم‌ترین حالت خود میرسد و به همین دلیل است كه زنان نیازی ندارند در این مدت نماز بخوانند.
اخیرا هم كشف شده است كه قلب زنان منظم‌تر و قوی‌تر از مردان می‌زندو دلیل آن همین تغییر ولتاژ است.

نماز و بارهای الكتریكی: همانطور كه قبلا اشاره شد بارهای زائدی كه در اثر تحریكات الكتریكی اعصاب به وجود می‌آیند هم بر میدان بدن و هم بر امواج مغزی اثر سو دارند. و این اثرات در نواحی‌ای كه اعصاب در آن تحرك بیشتری دارند،خطرات جدی‌تری ایجاد می‌كنند و باید هرچه سریعتر از آن نواحی دور شوند.به طرز حیرت‌آوری می‌بینیم كه این نواحی دقیقا نواحی هستند كه در وضو شسته می‌شوند و بنابر تحقیقات صورت گرفته بهترین راه دفع این بارهای زائد استفاده از یك ماده رساناست كه سریعترین و ارزانترین و بی‌ضررترین ماده برای این كار آب است و جالب اینجاست كه آب هرچه خالص‌تر باشد سریعتر بارهای ساكن را از بدن ما به اطراف گسیل می‌دهد و هیچ مایعی مثل آب خالصی كه در وضو به انسان سفارش شده این اثر را ندارد.
نماز و امواج مغزی:با دفع بارهای زائد بدن در وضو امواج مغزی در ایده‌ال‌ترین حالت قرار می گیرند.علاوه بر آن حالت تمركزی كه در هنگام نماز در انسان به وجود می‌آید،تشعشع امواج آلفا و نیز توانایی مغز در تولید این امواج را افزایش می دهد.

عصا كه بر زمین افتاد، ناگهان همه دیدند كه آن عصا به صورت مارى بزرگ آشكار شد . فرعون به اطرافیان گفت: «این ساحر آگاه و ماهرى است! مى‏خواهد با سحر خود شما را از سرزمینتان بیرون كند . شما چه نظر مى‏دهید؟» اطرافیان گفتند: «موسى و برادرش (هارون) را مهلت‏بده و مامورانى را به تمام شهرها بفرست تا به جستجوى ساحران بپردازند و هر ساحر آگاه و زبردستى دیدند، نزد تو بیاورند» . بزودى همه ساحران به مصر آمده، در روز معین جمع شدند .

 دهها هزار نفر براى تماشا اجتماع كردند . فرعون و اطرافیان در جایگاه مخصوص قرار گرفتند . در این هنگام ساحران با غرور به حضرت موسى، علیه‏السلام، گفتند: «یا تو آغاز به كار كن و عصا را بیفكن و یا ما آغاز مى‏كنیم و وسائل خود را مى‏افكنیم‏» . حضرت با خونسردى پاسخ داد: «شما كار خود را آغاز كنید» . ساحران، طنابها و عصاهاى خود را به میدان افكندند و با چشم‏بندى، سحر عظیمى را نشان دادند . صحنه‏اى كه ساحران به وجود آورندند بسیار وسیع و هولناك بود . آنها بقدرى به پیروزى خود مغرور بودند كه گفتند: «به عزت فرعون، قطعا ما پیروز هستیم! (1) » . وسایلى كه ساحران به میدان افكندند به صورت مارهاى بزرگ و گوناگونى در آمدند . غوغایى برپا شد . ساحران كه هم تعدادشان بسیار بود و هم آگاهى‏شان در فن چشم‏بندى و شعبده‏بازى و استفاده از خواص مرموز فیزیكى و شیمیایى قوى‏تر بود با اعمال عجیب خود توانستند همه تماشاچیان را مجذوب و شیفته خود كنند . در این هنگام خداوند وحى كرد: «نترس . قطعا برترى و پیروزى با توست . عصایى را كه در دست دارى بیفكن كه تمام آنچه را ساحران ساخته‏اند مى‏بلعد» (2) . حضرت عصاى خود را افكند . آن عصا به اژدهاى عظیمى تبدیل شد و همه مارهاى مصنوعى ساحران را بلعید . تماشاچیان كه وحشت‏زده شده بودند، پا به فرار گذاشتند . ساحران با خود گفتند: «قطعا تبدیل عصاى موسى به اژدها از نوع سحر نیست . اگر سحر مى‏بود، وسائل ما را نمى‏بلعید و نابود نمى‏كرد» . در این هنگام همه ساحران در برابر خداى موسى به سجده افتادند و گفتند: «ما به پروردگار موسى و هارون ایمان آوردیم ... (3) » .

× × ×

چندى پیش در یكى از مجلات (4) آمده بود: «رشد فكرى بشر توجه به جادوگرى را در سالهاى اخیر افزایش داده است . مردم قرن بیستم حتى در كشورهاى پیشرفته، بیش از هر زمان دیگر به جادوگرى و پیش‏بینى وقایع علاقه‏مندند . در ایران و اروپا حتى كسانى كه عقیده مذهبى قوى و ثابتى دارند، بیشتر معتقد به جادوگرى‏اند و هیچ كس نمى‏تواند آنها را متهم به خرافه‏پرستى كند . زیرا جادوگرى جزو خرافات نیست و بدون مطالعه یا با مطالعه‏اى سطحى نمى‏توان به آثار آن پى برد ... (به طور مثال) امروزه عقل مى‏تواند به نحوه معجزه معراج پیغمبر، صلى‏الله علیه و آله، پى ببرد و شاید در آینده آنچنان علم پیشرفت كند كه هر انسانى بتواند معراج پیامبر، صلى‏الله علیه و آله، (5) را تكرار كند» . مطابق آنچه كه نویسنده این مقاله به آن معتقد است، آیا گذشت زمان و پیشرفت علم مى‏تواند معجزه را براحتى توجیه كند آنقدر كه به صورت یك امر عادى، توسط هر كسى قابل اجرا باشد؟ براى روشن‏شدن موضوع به سراغ قرآن، احادیث و منابع معتبرى مى‏رویم كه در این باره مطالبى را ذكر كرده‏اند .

معجزه چیست؟
معجزه قدرتى است كه فقط با اجازه و خواست‏خدا و با قدرتى كه خدا مى‏دهد براى اثبات حقانیت رسولان محقق مى‏شود و تمام مردم از انجام آن عاجزند . یعنى معجزه به اراده شخصى بستگى ندارد و همه انبیا هم تنها به اراده خداوند معجزه‏اى ارایه كرده‏اند . به عبارتى در معجزه اجازه و قدرت خداوند وجود دارد اما در سحر و جادوگرى این طور نیست . معجزه آن است كه دیگران از عمل مشابه آن عاجز باشند: طوفان نوح (6) ، سردشدن آتش بر ابراهیم، علیه‏السلام (7) ، شكافته‏شدن دریا به عصاى موسى، علیه‏السلام (8) ، نرم‏شده آهن در دست داوود، علیه‏السلام (9) ، بیرون‏آمدن شتر صالح از دل كوه (10) ، زنده بیرون‏آمدن یونس، علیه‏السلام، از شكم ماهى (11) ، ماجراى اصحاب كهف (12) ، معجزات حضرت عیسى، علیه‏السلام (13) ، داستان اصحاب فیل (14) و معراج حضرت محمد، صلى‏الله علیه‏و آله (15) و ... از جمله امورى هستند كه جز به اراده خداوند هرگز تحقق نمى‏یافتند .
 
سحر و جادو و تعریف انواع آن:
سحر، ظاهرنمودن امرى است كه بر خلاف جریان عادى در عالم طبیعى باشد كه اصطلاحا به آن خرق عادت مى‏گویند . در لغت‏به معناى هر كارى است كه براى پى بردن به چگونگى آن باید دقت زیادى به كار برد . واژه سحر بیش از 50 بار به معانى دانش، دروغ، چشم‏بندى، دیوانگى و رویگردانى از حق در قرآن كریم به كار رفته است (16) .

با توجه به برخى مسلمات علمى، سحر بر سه نوع است كه دو نوع آن در قرآن آمده است و نوع سوم را علما با كسب شرایطى مانند انواع ذكرشده در قرآن دانسته‏اند:

1 - سحر مؤثر: سحرى كه در میان یهود متداول بوده اما آن را به حضرت سلیمان، علیه‏السلام، نسبت مى‏دادند، چون مى‏پنداشتند كه سلیمان، علیه‏السلام، آن ملك و سلطنت و آن تسخیر جن و انس و حیوانات و پرندگان را به وسیله جادو فراهم مى‏كند (17) . از امام محمد باقر، علیه‏السلام، روایت‏شده است كه چون سلیمان از دنیا رفت ابلیس سحر و جادو را درست كرد و كفار گفتند: عجب، پس تسلط سلیمان بر موجودات به دلیل داشتن سحر و جادو بوده اما مؤمنین گفتند: نه، سلطنت‏سلیمان از ناحیه خدا و او پیامبر خدا بوده است .

2 - سحر تخییلى: ساحر پدیده‏اى را در نگاه و خیال ما غیرواقعى جلوه مى‏دهد . مانند ساحران زمان حضرت موسى ، علیه‏السلام، كه به او گفتند: اى موسى! یا (آن است كه) تو (عصا را) بیفكنى یا آنكه ما نخستین كسى باشیم كه افكند . (موسى) گفت: شما بیفكنید . پس ناگهان ریسمانها و عصاهایشان از سحر آنان در (نظر) موسى چنان نمودار شد كه جنب و جوش دارد» (18) .

3 - سحر شیمیایى: در چنین سحرى با برخى از مواد شیمیایى تغییراتى را در اشیاء مختلف به وجود مى‏آورند كه براى بیننده، غیرعادى جلوه مى‏كند . چنانكه اگر تخم‏مرغ را براى مدتى در سركه بگذاریم پوست آن حالتى مى‏یابد كه مى‏توان آن را در هر مایعى كه نمى‏توان در حالت عادى در درون آن قرار داد فرو برد . آنگاه بر روى آن آب سرد ریخت تا به حالت عادى برگردد (19) .

البته سحر و جادو با شعبده كه یك نوع چشم‏بندى و تصرف در دید افراد است، تفاوت دارد . شعبده با استفاده از سرعت‏حركت اعضاى بدن و بخصوص دست انجام مى‏شود . اما سحر با وسایل غیرعادى و با مقدمات غیرطبیعى انجام مى‏شود .
 
فرق بین معجزه و سحر:
1 - معجزه از طرف خداى رحمان و براى تصدیق نبوت رسولان ارایه مى‏شود اما سحر از طرف شیطان و ایادى اوست .

2 - معجزه آموختنى و قابل یادگیرى نیست و به مجرد طلب‏نمودن آن فورا از جانب پیغمبر و به اذن خداوند حاصل مى‏شود ولى سحر آموختنى است و ساحر در نشان‏دادن سحر خود محتاج به اعمال مخصوص از قبیل تسخیر جن و شیطان و مصرف انواع طلسمات، طعامهاى خاص و داروهاى معدنى است كه موجب ازبین‏رفتن عقل و انحراف حواس است . چنانكه در نزد اهل سحر متداول است كه به وسیله نوشیدن فنجان قهوه یا چاى و امثال آن در حواس انسان تصرف مى‏نمایند و امور عجیب را در نظر جلوه مى‏دهند .

3 - زمان و مكان هیچ دخالتى در معجزه ندارد بلكه پیغمبر در هر زمان و مكانى كه باشد مى‏تواند از خداوند آن را بخواهد و آنچه كه مى‏آورد با آنچه كه مردم طلب كرده‏اند، دقیقا مطابق است ولى سحر محدود به زمان و مكان مخصوص است و محدود به امورى است كه ساحر اراده مى‏نماید نه آنچه از او طلب مى‏كنند . در آیات آخر سوره لقمان آمده است كه غیب اختصاص به خداوند دارد و هیچ كس را بر آن اطلاعى نیست و هر یك از انبیاء چنانچه حق تعالى اذن داده به مدد وحى و الهام به این غیب آگاه شده‏اند و منجمان و پیشگویان و آنهایى كه از طریق ریاضت و تسخیر جن، خبرهایى مى‏دهند، به غیب خداوند و امور جزئى و عوالم مافوق این عالم راهى ندارند و فقط از برخى امور كلى كه در این عالم رخ مى‏دهد خبر مى‏دهند و اطلاعات آنها ناقص است و مبناى صحیحى ندارد كه بتوان بر قول آنها اعتماد نمود و اكثرا در كار خود خطا مى‏كنند .

4 - معجزات پیامبران با مبارزه‏طلبى همراه است و تا كنون كسى نتوانسته است‏با آنها مقابله كند . چنانكه خداوند، قرآن را معجزه بزرگ پیغمبر خود قرار داد (20) كه اگر تمام افراد بشر هم جمع شوند قادر نیستند حتى یك آیه مانند آن را بیاورند ولى سحر و جادو تكرارپذیر است و با معجزات انبیاء تفاوت دارد چنانكه نه از پیامبران جادو بر مى‏آید و نه ساحران خواهند توانست معجزه‏اى در میان آورند و انتساب صفاتى چون ساحر و جادوگر به پیامبران خدا، خاصه به نبى اكرم، صلى‏الله علیه‏و آله، و تهمت‏به ایشان و ائمه اطهار، علیهم‏السلام، در حكم تهمت‏به خداست .

حكم اسلام درباره سحر و جادو:
همه فرقه‏هاى مسلمان، سحر را از گناهان كبیره و در مواردى با استناد به آیات قرآن ممنوع و كفر دانسته‏اند (21) . از حضرت على، علیه‏السلام، روایت‏شده: «سحركننده مانند كافر به خداوند است‏» . از امام صادق، علیه‏السلام، روایت‏شده: «حد ساحر و جادوگر یك ضربه شمشیر بر سرش است‏» . و رسول خدا، صلى‏الله علیه‏و آله، فرموده‏اند: «شهادت دو شاهد عادل حكم بر حلال‏بودن خون جادوگر است‏» . همچنین از امور مرتبط با سحر یكى انجام تردستى است كه اگر مایه فریب مردم نباشد اشكالى ندارد اما اگر براى نیت‏سوئى مورد استفاده قرار گیرد، حرام است و دیگر احضار روح است كه بیشتر مراجع آن را حرام دانسته‏اند (22) . البته اینكه عالمى وراى عالم ما وجود دارد چیزى نیست كه در تعالیم اسلامى مورد تردید قرار گرفته باشد حتى در مورد اینكه موجوداتى غیر انسانى مانند جن در عالم حیات دارند نیز شكى وجود ندارد اما اینكه عده‏اى فرصت‏طلب و سودجو كه فسادهاى اخلاقى در آنان آشكار است ادعاى رابطه با عالم دیگر را داشته باشند و از این راه به كسب درآمد بپردازند و دههابار در طول یك روز قادر باشند چنین ارتباطى را برقرار كنند امرى است كه براى هیچ عاقلى پذیرفتنى نیست . یكى از محققان اروپایى درباره جادوگرى مى‏نویسد: «اگر آدمیان قواعد مشخصى براى اداره تمام امور زندگى خود داشتند هرگز به خرافات روى نمى‏آوردند» . دیگرى مى‏گوید: «امروزه در غرب جادوگرها بیشتر به صفحات كتابهاى داستانى كودكان سپرده شده‏اند» و نویسنده‏اى هم عنوان مى‏كند: «كسانى كه در جامعه ما به جادوگرى متوسل مى‏شوند آنهایى هستند كه شدیدا احساس درماندگى مى‏كنند» . لذا در اسلام گفته شده است كه به این گونه افراد كه پیشگویى مى‏كنند مراجعه نكنیم و به گفته‏هاى آنان ترتیب اثر ندهیم، بلكه در جمیع امور توكل و ایمان به پروردگار داشته باشیم و براى رفع بلایا به درگاه خالق یكتا دعا كنیم و صدقه بدهیم .

پى‏نوشت:

1 . سوره شعرا (22)، آیه 44 .

2 . سوره طه (20)، آیه 69 .

3 . همان، آیه 70 تا 74 .

4 . ماهنامه كهكشان، شماره 56، آذرماه 77، صص 40 تا 42، مقاله دنیاى ناشناخته سحر و جادو (كه البته نویسنده و ماخذ مقاله مجهول و نامعلوم است) .

5 . معجزه معراج پیامبر، صلى‏الله علیه و آله، خود بحث جداگانه‏اى را مى‏طلبد كه در این مقاله، مجال پرداختن به آن نبود . اما به عنوان نمونه مى‏توانید به

كتاب «فروغ تجلى‏» نوشته سید امیر معصومى كه ماجراى معراج پیامبر با زبانى ساده و روان در آن بیان شده است، مراجعه نمایید . 6 . سوره هود (11)، آیه 24 تا 49 .

7 . سوره انبیاء (21)، آیه 69 .

8 . سوره بقره (2)، آیه 50 .

9 . سوره سباء (34)، آیه 9 تا 12 .

10 . سوره هود (11)، آیه 60 تا 68 .

11 . سوره صافات (37)، آیه 139 تا 148 .

12 . سوره كهف (18)، آیه 9 تا 26 .

13 . سوره مائده (5)، آیه 110 .

14 . سوره فیل (105) .

15 . سوره اسراء (17)، آیه 1 و سوره نجم 53 .

16 . دانشنامه قرآن و قرآن‏پژوهى، ج‏2، بهاءالدین خرمشاهى .

17 . ر . ك: سوره بقره (2)، آیه 102 و 103 .

18 . ر . ك: سوره طه (20)، آیه 65 و 66; سوره اعراف (7)، آیه 116 تا 121; سوره نمل (27)، آیه 13 و 14; سوره طه (20)، آیه 57 تا 75; سوره اسراء، آیه 101 و 102; سوره قصص (28)، آیه 36 و سوره یونس (10)، آیه 76 تا 85 . 19 . دانشنامه قرآن و قرآن‏پژوهى .

20 . انعام (6)، آیه 7; سوره سباء (34)، آیه 43; سوره احقاف (46)، آیه 7 و 8; سوره مدثر (74)، آیه 24 و 25; سوره زخرف (43)، آیه 30 و 31 .

21 . ر . ك: دانشنامه قرآن و قرآن‏پژوهى .

22 . مقام معظم رهبرى، آیة‏الله صافى گلپایگانى و آیة‏الله فاضل لنكرانى، سحر و جادو، شعبده و احضار روح را حرام مى‏دانند .

موعود جوان 11