تبیان، دستیار زندگی

اسفرزه گیاه بومی‌ایران و شبه قاره هند بوده و از قرون گذشته مورد مصرف بوده است. این گیاه بواسطه اثر تنظیم کنندگی که بر حرکات روده دارد در پیشگیری از

یبوست

بخصوص در بیماری روده تحریک پذیرIBS موثر می‌باشد.

خانواده:

بارهنگPlantaginaceae

مشخصات:

گیاهی علفی دارای ریشه اصلی و ساقه‌ای تا حدود 40 سانتی‌متر که حاوی برگهای متقابل بدون دمبرگ، نوک تیز که در حاشیه دارای چندین خار ظریف میباشند. گلها ریز صورتی درون سنبله‌‌های کوتاه که از محور برگهای بالایی منشاء گرفته‌اند، قرار می‌گیرند. میوه کپسولی 2 حجره‌ای دارد. دانه‌ها شبیه باقلا، نوک تیز به رنگ روشن با یک لکه تیره میانی می‌باشند.
زمان جمع آوری اخر تابستان است.

پراکندگی:

در جنوب اروپا، اسیای مرکزی، هند، پاکستان و شمال افریقا یافت میشود.

در ایران بومی‌ بوده و در اکثر نقاط یافت می‌شود.

بخش های مورد استفاده:

دانه‌ها

ترکیبات شیمیائی:

چربیها10-5% شامل اسید های چرب غیر اشباعunsaturated fatty acid و استرول هاSterols، موسیبلاژها 15-10% شامل گزیلوزXylose ، گالاکتورونیک اسیدGalacturonic acid ارابینوز Arabinose و رامنوز Rhamnose از عمده ترین مواد تشکیل دهنده می‌باشند.

خواص:

ضد اسهال: با جذب مایعات اضافی داخل روده موجب کاهش حرکات روده می‌گردد و دفعات اسهال را کاهش می‌دهد.

ضد یبوست: با جلوگیری از بازجذب مایعات موجب افزایش حجم محتویات روده شده و دفعات اجابت مزاج را افزایش می‌دهد.

کاهش کلسترولLDL: بواسطه اثر موسیلاژی و نیز مقادیری از چربیهای غیر اشباع موجود در این گیاه ، میزانLDL را کاهش میدهد.

موارد مصرف:

پیشگیری

یبوست: در مواردی که اجابت مزاج باید نرم باشد،مثل بواسیر، بعد از عمل فتق و افتادگی مقعد استفاده می‌شود.

درمان

یبوست: مخصوصا" در یبوست های مزمن و در افراد مسن بسیار موثر است.{خوراکی(کمکی)}

اسهال : بخصوص در اسهال های ترشحی که با دفع مایعات زیاد همراه می‌باشد.{خوراکی(کمکی)}

بیماری روده تحریک پذیرIBS : با جلوگیری از باز جذب ترشحات روده منجر به کاهش میزان یبوست شده و نیز نفخ ایجاد نمی‌کند، لذا در بیمارانی که تابلو بارز بیماری IBS یبوست است مناسب میباشد.{خوراکی(کمکی،معادل)}

افزایش کلسترول : بخصوص در بیمارانی که بیشتر کلسترول LDL بالا می‌باشد ، موثرتر می‌باشد.{خوراکی(کمکی)}

موارد منع مصرف و احتیاط:

* در افرادی که احتمال انسداد نسبی وجود دارد مصرف اسفرزه بدلیل احتمال ایجاد انسداد ممنوعیت دارد.

* در بچه‌های زیر7 سال و افرادی که بدلیلی توانایی مصرف آب زیاد ندارند( اختلال عصبی، دمانس، نارسایی قلبی و کلیوی)

* در افراد دیابتی بعلت اینکه جذب کربوهیدرات را اهسته می‌کند لذا تنظیم قند را بهم ریخته و باید با احتیاط مصرف شود.

* بدلیل احتمال وجود حساسیت بار اول مقدار کم استفاده شود.

تداخلات داروئی:

* بواسطه مواد موسیلاژ اسفرزه‌، احتمال کاهش جذب داروهائی که توام با ان مصرف میشود، وجود دارد لذا باید 1-2 ساعت بین مصرف اسفرزه با دارو(دیگوگسین،لیتیم،وارفارین، اهن ..) فاصله باشد.

* دز انسولین در کسانیکه اسفرزه استفاده می‌کنند بدلیل کاهش سرعت جذب کربوهیدرات باید تغییر کند.

مصرف در دوران بارداری:

به همراه مایعات زیاد بلامانع است.

مصرف در دوران شیردهی:

بلامانع است.

 منبع:بیتوته

بیشتر مردم دست كم یك بار در زندگی خود یبوست را تجربه كرده اند. یبوست معمولاً مسئله مهمی نیست، اما برای این كه از بسیاری از دردسرهای آن رهایی یابیم، بهتر است به جای خندیدن، درباره آن بیشتر بدانیم. یبوست یك بیماری به شمار نمی آید، بلكه نشانه ی بیماری ها و مشكلات دیگری است. اگر در رژیم غذایی روزانه، فیبرهای غذایی كمی موجود باشد به راحتی دچار یبوست می شویم. افراد مسن تر نسبت به جوانان یبوست را بیشتر تجربه می كنند. یبوست به معنی توقف بیش از حد مواد دفعی در روده است.

زمان عمل دفع در افراد مختلف بسیار متفاوت است. برای بعضی افراد 2 بار در روز طبیعی و برای بعضی دیگر 2 بار در هفته طبیعی است. اما معمولاً هر 12 ساعت و گاهی هر 72 ساعت یک بار انجام می شود.

یبوست علت های متفاوتی دارد، اما برای آن كه به آن گرفتار نشوید، چند راه بسیار آسان وجود دارد:

سبزی و میوه بخورید

فیبرها حركات روده را تسهیل می كنند و یبوست را از بین می برند. سبزی ها و میوه های تازه، كاهو، كلم ، حبوبات، نخود، هویج، سویا، نان سبوس دار ، برنج، انجیر، آلو و زردآلو دارای فیبر زیادی هستند.

یبوست

وقتی از این غذاها استفاده می كنیم، مجبوریم مدت زمان بیشتری آن ها را در دهان بجویم. همچنین وقتی وارد معده می شوند، معده را پر می كنند و معده حالت كشیدگی پیدا می كند و احساس سیری می كنیم. همچنین این غذاها تخلیه مواد از روده را آسان تر می كنند.

مصرف زیاد غذاهای بسیار چرب، فرآورده های لبنی و تخم مرغ در ایجاد یبوست موثرند.

تنها زندگی نكنید

انسان هایی كه به تنهایی زندگی می كنند، بیشتر دچار یبوست می شوند. زندگی در كنار اعضای خانواده و جمع شدن کنار سفره، میل و شوق غذا خوردن را در انسان افزایش می دهد. اما معمولاً افرادی كه به تنهایی زندگی می كنند، علاقه خود را به آشپزی و غذاخوردن از دست می دهند و احساس بی اشتهایی می كنند. این افراد به استفاده از غذاهای آماده و كنسرو شده روی می آورند كه این محصولات غذایی فیبرهای كمی دارند. همچنین مادربزرگ ها و پدربزرگ هایی كه دندان هایشان را از دست داده اند و دندان مصنوعی آن ها در جویدن غذاها كارآیی لازم را ندارند، معمولاً از غذاهای نرم كه فاقد فیبر هستند، استفاده می كنند كه موجب یبوست می شود.

آب بنوشید

اگر در طول روز، به میزان لازم آب یا سایر مایعات را ننوشید، ممكن است دچار یبوست شوید. این مشكل در افرادی دیده می شود كه وعده های غذایی روزانه خود را در زمان های مشخصی در طول روز میل نمی كنند. آب و سایر مایعات به حركت مواد غذایی در روده كمك می كنند و از انبار شدن مواد در روده پیشگیری می كنند.

صبح كه از خواب بیدار می شوید، یك لیوان آب ولرم بنوشید و در طول روز هم 6 تا 7 لیوان آب و سایر مایعات میل كنید.

به داروهای ضد یبوست عادت نكنید

مصرف داروهای ضد یبوست برای مدت كوتاهی مناسب است، اما خود را به مصرف آن ها عادت ندهید، چون روده شما به این مواد عادت می كند و به اصطلاح تنبل می شود و فعالیت های طبیعی خود را كه موجب حركت و دفع مواد می شود، فراموش خواهد كرد.

ورزش كنید

زندگی ماشینی امروزی علت دیگر یبوست است. اگر شغل شما به گونه ای است كه مجبورید ساعت ها پشت میز بنشینید، ممكن است دچار یبوست شوید. برای رهایی از این مشكل، باید در بین ساعات كاری خود كمی قدم بزنید و یا ورزش های سبكی انجام دهید.

بیمارانی كه به علت تصادف یا جراحی یا بیماری مجبورند روزها بدون تحرك در بستر دراز بكشند، یبوست را تجربه می كنند، گرچه پزشك برای این افراد داروی ضد یبوست تجویز كند، ولی به هر حال مقدار كمی تحرك، می تواند بسیار مفید باشد.

در بیرون از منزل خود هم به دستشویی بروید

بعضی افراد به دلایل بهداشتی یا اجتماعی در محل كار خود و یا منزل اقوام و آشنایان از رفتن به دستشویی اجتناب می كنند. این كار درست نمی باشد. اگر این زمان تأخیر در دفع، طولانی شود، موجب یبوست می شود.

آلو بخورید

شب، قبل از خواب، تعدادی آلوی خشك را در آب خیس کنید و صبح پس از بیدار شدن از خواب، نوش جان كنید. آلو اثرات سحرآمیزی در از بین بردن یبوست دارد.

یك داروی گیاهی: پسیلیوم

پسیلیوم یك داروی گیاهی است كه به شكل پودر در داروخانه ها وجود دارد.

یك قاشق غذاخوری از این دانه های ریز را در یك لیوان آب مخلوط كنید و اجازه دهید چند دقیقه بماند، سپس آن را میل كنید.
یك داروی جدید برای درمان یبوست

اخیرا سازمان غذا و داروی آمریكا، استفاده از داروی جدیدی را برای درمان یبوست مزمن در بزرگسالانی كه علت خاصی برای این عارضه در آن ها پیدا نمی شود، مورد تایید قرار داده است. این دارو به نام "لوبی پروستون" با نام تجارتی Amitizia اولین دارو از گروه جدیدی از داروهاست كه به آن ها تركیبات اسید چرب كاركردی می گویند و برای درمان یبوست، سندروم روده تحریك پذیر، با علامت غالب یبوست و فلج موقتی روده پس از عمل جراحی ساخته شده اند.

یبوست مزمن یكی از شایع ترین بیماری های گوارشی است و زنان بیشتر از مردان به آن گرفتار می شوند. تجویز این دارو، تنها برای افرادی صورت می گیرد كه سایر شیوه های معالجه یبوست مانند افزایش مصرف مایعات و فیبرهای غذایی و ورزش منظم در آن ها موثر نبوده است.

 منبع:بیتوته

رژیم غذایی افراد مختلف با یکدیگر متفاوت است و باید متناسب با سن آنها باشد. منوپوز(یائسگی)شامل تغییراتی است که نتیجه کاهش استروژن در بدن است و همه زنان به آن مبتلا می شوند.

علائم یائسگی گر گرفتگی،سردرد ،تغییرات خلق و خو و تعریق شبانه می باشد.عوارض جدی یائسگی که باید به آن توجه کرد ناراحتی های قلبی و پوکی استخوان است که کاهش تولید استروژن محتمل ترین دلیل این شرایط است.

البته این طور نیست که تمام خانمها دچار ناراحتی های قلبی و پوکی استخوان شوند بلکه به شیوه زندگی افراد نیز بستگی دارد.پس در صورتی که مراقبت به موقع انجام گیرد سالیان بعد از یائسگی می توانند با سلامتی به زندگی خود ادامه دهند.

نکته کلیدی در جلوگیری از بیماری های قلبی و استئوپروز (پوکی استخوان) تغییر شیوه زندگی است که از طریق تغذیه صحیح و فعالیتهای فیزیکی امکان پذیر است.

یکی از مشکلات دیگر در دوران یائسگی افزایش وزن است.با افزایش سن نیاز به انرژی کاهش می یابد که این خود ناشی از کاهش فعالیتهای فیزیکی و کاهش توده ماهیچه ای است که نهایتا باعث کاهش متابولیسم می شود.به اعتقاد بسیاری متخصصان دلیل این امر نوسان در سطوح هورمونی و کاهش استروژن است.

در دوران منتج به یائسگی که 5 تا 10 سال طول می کشد به تدریج استروژن کاهش یافته و تخمک گذاری نامنظم می شود.در برخی خانمها افزایش فقط چند کیلوگرم می تواند شرایط سختی برای آنان ایجاد کند.حتی برای آن دسته از خانمهایی که دچار افزایش وزن نمی شوند ،حفظ وزن به همان صورت کار مشکلی است.

رعایت رژیم غذایی خاص به تنهایی پاسخگوی این مشکل نیست .بلکه تغییر شیوه زندگی و انجام ورزش در کاهش وزن نقش مهمی دارد.زیرا با ورزش توده ماهیچه ای بدن بیشتر شده و متابولیسم افزایش می یابد و از افزایش وزن جلوگیری می شود.

توصیه های غذایی
کلسیم: برای سلامت استخوانها ضروری است.روزانه باید سه وعده غذایی از مواد لبنی کم چرب مصرف شود.در زمان یائسگی استقامت استخوان افراد نشانگر شیوه زندگی آنان قبل ازدوران یائسگی است.

استخوانهای زنانی که در رژیم غذایی شان مقدار کافی کلسیم وجود نداشته شکننده است که این خطر بعد از یائسگی حادتر شده زیرا استروژن بر مقاومت استخوانها می افزاید.گرچه زنان نمی توانند کمبود کلسیم دوران قبل از یائسگی را جبران کنند ولی تلاش برای بازسازی استخوانها می تواند تا حدی کمک کننده باشد.

در دوران قبل از یائسگی خانمها باید روزانه 1000میلی گرم کلسیم مصرف کنند و در دوران بعد از یائسگی در صورتی که زنان استروژن مصرف کنند 1000 میلی گرم کلسیم و در صورتی که استروژن مصرف نکنند 1500 میلی گرم کلسیم باید مصرف شود.

بهترین منابع کلسیم شیر، ماست، پنیر و دیگر محصولات لبنی،سبزیجات برگ سبز مانند اسفناج،براکلی و همچنین صدف خوراکی،ماهی ساردین و سالمون می باشند.کلسیم در مکمل های کلسیم مانند قرص های کربنات کلسیم و لاکتات کلسیم نیز به راحتی توسط بدن جذب می شود.

عواملی که از جذب کلسیم جلوگیری می کنند:
*رژیم غذایی غنی از اسید فیتیک که در سبوس تمام غلات یافت می شود در جذب کلسیم اختلال ایجاد می کند.
* رژیم غذایی غنی از سدیم در جذب کلسیم اختلال ایجاد می کند.
* رژیم غذایی غنی ازکلسیم ولی فاقد مقدار منیزیم در جذب کلسیم اختلال ایجاد می کند.
*مصرف پروتئین زیاد در جذب کلسیم اختلال ایجاد می کند.
*مصرف مواد قندی زیاد با بر هم زدن تعادل میان کلسیم و فسفر در جذب کلسیم اختلال ایجاد می کند.
*اسید فسفریک موجود در نوشابه های غیر الکلی در جذب کلسیم اختلال ایجاد می کند. *مصرف قهوه زیاد در جذب کلسیم اختلال ایجاد می کند.
*نیکوتین موجود در سیگار مانع تشکیل سلولهای استخوان ساز می شود.

ویتامین D : ویتامین D برای جذب کلسیم و استخوان سازی بسیار ضروری است و کمبود ویتامین D و در معرض نور خورشید نبودن در جذب کلسیم اختلال ایجاد می کند. تحقیقات نشان داده است شکستگی ستون فقرات در زنانی که ویتامین D را به مدت 3سال مداوم مصرف کرده اند کاهش می یابد.البته باید توجه داشت که دوز بالای ویتامین D منجر به سنگ کلیه،دردهای شکمی و یبوست می گردد.

سویا: دارای ماده ای به نام فیتواستروژن است که ماده ای شبیه استروژن است و گرگرفتگی و دیگر علائم یائسگی را کاهش می دهد. .تحقیقات نشان داده است در زنان ژاپنی که روزانه سویا و محصولات آن را مصرف می کنند علائم یائسگی کمتر از دیگر زنانی است که این مواد را مصرف نمی کنند. گیاهان دیگر که در آن فیتواستروژن یافت می شود عبارتند از هویج،جو و غلات می باشند. بنابراین مصرف روزانه غذاهایی که فیتواستروژن دارند در کاهش علائم یائسگی موثر می باشد.

فیبر: رژیم های غذایی مملو از فیبر نه تنها برای سلامتی دستگاه هاضمه و قلب مفید است بلکه برای کاهش گرگرفتگی نیز موثر می باشد.فیبر در غلات سبوس دار و سبزیجات وجود دارد.مصرف 20تا 30 گرم فیبر روزانه توصیه می شود.

ویتامین E: نتایج تحقیقات در مورد موثر بودن ویتامین E برای کاهش گرگرفتگی قطعی نیست.با این حال ویتامین E برای سلامتی مفید است. ویتامین E در مغزجات،جوانه گندم،زیتون،آسپاراگوس و غلات یافت می شود.

مصرف غذاهای کم چرب: چربیها نسبت به کربوهیدراتها و پروتئین ها مقدار کالری بیشتری دارند و هر گرم چربی 9کالری دارد .در صورتی که هر گرم کربوهیدرات و پروتئین 4 کالری دارد.مصرف چربی باید کمتر از 30 درصد کالری روزانه را تشکیل دهد.
مصرف حبوبات ،میوجات وسبزیجات مخصوصا آنهایی که دارای ویتامین C و کاروتن هستند مانند پرتقال،گریپ فروت،هویج،گوجه،براکلی گل کلم و سبزیجات برگ تیره افزایش یابد.

ورزش: زندگی بی تحرک باعث می شود که موادمعدنی موجود در استخوان تحلیل رود .
ورزشهایی مانند پیاده روی و دویدن باعث ایجاد استخوانهای پر حجم و قوی می شود.ورزش می تواند باعث کاهش برخی علائم یائسگی مانند گرگرفتگی و تغییرات خلق و خو شود.همچنین از افزایش وزن که خود باعث افزایش خطر بیماریهای قلبی،دیابت و فشار خون بالا می شود جلوگیری می کند.
افرادی که نمی توانند رژیم سالمی را دنبال کنند می توانند از مکمل ها بهره گیرند.که باید متناسب با نیاز فرد و بعد از مشورت با پزشک تجویز گردد.زیرا دوز بالای برخی ویتامینها می تواند بسیار خطرناک باشد.

مصرف غذاهای زیر باید محدود گردد:
- چای ،قهوه ،الکل و کافئین موجود در نوشیدنی ها باعث بدتر شدن گرگرفتگی می شود .
- استعمال دخانیات علائم یائسگی را تشدید می کند.
- غذاها و نوشیدنی هایی که دارای قند مصنوعی می باشند باید محدود گردد و خود میتواند باعث افزایش وزن گردد.
- فشار خون با مصرف نمک افزایش می یابد و با افزایش سن احتمال آن افزایش می یابد.پس باید مصرف نمک را محدود نمود و غذاهای نمک سود شده مصرف ننمایند.
- از مصرف گوشت پر چربی، غذاهای سرخ شده، روغن سرخ کردنی،کره، خامه ،سس، سوسیس و کالباس خودداری کنند.

منبع:www.3-m.ir