ته‌سبێح زیاتر بناسه
بەپێی بۆچوونە مێژووییەكان، بەكارهێنانی تەزبیح دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی مەسیحیەت، بۆ ناوهێنانی خوداو كاری ئایینی كە بەزۆری لەجۆری شوشە بووەو لەلایەن قەشەكانی (نیسترۆن) بۆ وتنی (ئەوراد) بەكارهێنراوە، هەروەها كاسۆلیكەكانیش بەهەمان مەبەست بەكاریانهێناوە، بەڵام پڕۆتستانتەكان بەهیچ شێوەیەك بەكاریان نەهێناوە، تەنانەت رووبەڕووشی بوونەتەوەو بەدژی مەسیحییەت زانیویانە.
هەر بەگوێرەی بەڵگەنامە مێژووییەكان، تەسبیح لەمەسیحییەكانەوە گواستراوەتەوە بۆ ناو موسوڵمانان، كاتێك موسڵمانەكان لەسەردانە بازرگانییەكاندا بەرچاویان كەوتووە‌و هێناویانە بۆ ناوچەكانی خۆیان، بەڵام چیرۆكێك لەناو موسڵماناندا هەیە كە گوایە لەكاتی خۆیدا پێغەمبەر محەمەد (د.خ) بەزەهرای كچی(س) وتووە لەدوای نوێژ 34 جار سوبحانەڵڵا بكە، ئەویش 34 نۆكی سەوزی هێناوەو بەیەكەوە بەستویەتییەوەو سوبحانەڵڵای پێكردووە، دواتر بەشێك لەموسڵمانان لەو بەردانەی لەسەر گۆڕی ئیمام حەمزەدا هەبووە، تەزبیحیان دروستكردووە.
جۆرەكانی تەزبیح
چوار جۆر تەزبیحی باو لەرۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هەیەو هەریەكەیان لەكاتی خۆیدا بەمەبەستێك بەكارهێنراون، پێكهاتوون لە 25 دانەیی كە بەچواریەك ناسراوەو زیاتر لەدار دروستدەكرێت، 34 دانەیی كە بۆ سوبحانەڵڵا بەكاردەهێنرێت، 100 دانەیی كەپەیوەندیی بەناوەكانی خواوەوە هەیەو زیكری پێدەكرێت‌و ئێستا باوترین جۆری تەزبیحە، هەزار دانەیی كە بەتەزبیحی زیكر ناسراوەو شێخ‌و دەروێشەكان بەكاریدەهێنن، یان هەندێجار دەیكەنە ملیان.
تەزبیح نەك تەنها لەرۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، بەڵكو لەبەشێكی زۆر لەوڵاتاندا هەیە، بەشێوەیەك لەئەڵمانیا گرانترینی دەستدەكەوێت‌و لەچین لایەن بوزی‌و رەبەنەكانەوە گرنگی زۆری پێدەدرێت، بەتایبەتی ئەو جۆرەی لەدار دروستدەكرێت.
لەناو كوردیشدا هەر لەكۆنەوە وەكو ناوچە‌و نەتەوەكانی تر، بەزۆری بۆ خواپەرستی‌و دینداری بەكارهێنراوە، بەڵام ئێستا لەوانەیە ئەو بیرۆكەیە جیاوازبێت لەلای ئەو گەنجانەی خوو دەدەن بەتەزبیح.
كەرەستەی كوردەوارییە
هەرچەند مێژووی دروستبوونی تەزبیح زۆر لەكوردەوە دوورە، بەڵام رۆژنامەنووسێك پێیوایە ئەو جۆرەی لەكوردستان‌‌و بەدەستی پیشەوەر یان هونەرمەندانی كورد دروستدەكرێت، مۆركی كوردی پێوەیەو هیچ خاڵێكی یەكسانی لەگەڵ ئەوەی وڵاتانی تردا بەتایبەت وڵاتانی عەرەبی نییە، ئەویش لەو رووەی كە كەرەستەی دروستكردنی تەزبیح لەكوردستاندا لەهیچ شوێنێكی تر پێش كورد بەكارنەهێنراوە.
هێمن محەمەدی رۆژنامەنووس باس لەوەشدەكات، ئەو جۆرە تەزبیحەی لەكوردستان بەكاردەهێنرێت، واتە قەزوان‌و شوشە‌و درەخت، زۆر جیاوازە لەوانەی كەلەوڵاتانی تر بەكاردەهێنرێن، بۆیە لەرووی رەنگ‌‌و توندوتۆڵییەكەیەوە باشترە لەوانەی تر، ئەمەش ئەوە دەردەخات كەتەزبیحی كوردی لەكوردستاندا تایبەتە بە كورد، نەك شێوەی دروستكردنەكەی لەوڵاتێك یان لەنەتەوەیەكی ترەوە هێنرابێتە كوردستان، بۆیە دەبێت گرنگی زیاتری پێبدرێت‌و هەموو جۆرەكانی لەكوردستان دروست بكرێت‌و بتوانرێت لەشوێنە جیاوازەكاندا بازاڕی گەورە بۆ كەرەستە كوردەوارییەكان .
هەست بەتەواوكاری دەكەن
كۆمەڵناسێكیش پێیوایە كە بەشێك لەو كەسانەی تەزبیح بەكاردەهێنن، كاریگەری دەروونییان لەسەرەو خوویان پێوەگرتووە، بەتایبەتی لەو روانگەیەی ئارامییان پێدەبەخشێت‌و هەست بەبوونی جوانی دەكەن، كاتێك لەپاڵ جلە كوردییەكانیاندا تەزبیحێكیان بەدەستەوەیە.
رێواز كەریم، ئاماژە بۆ ئەوە دەكات، جگە لەوەی بۆ كاری خواپەرستی بەكاردەهێنرێت‌و زیكری پێدەكرێت، بەشێكیشی پەیوەندی بەوەوە هەیە كەوەكو كەرەستەیەكی كوردەواری ئەژمار دەكرێت‌و ئەوانەی بەكاری دەهێنن، بەگشتی لەگەڵ جلوبەرگی كوردەواری‌و هەروەها بۆنەو ئاهەنگەكاندا بەكاری دەهێنن، لەو كاتەدا هەست بەتەواوكاری دەكەن‌و زۆریان پێ جوانە، بۆیە لەوكاتەدا ئاسودە دەبن‌و هەست بەبوونی نوێگەری‌و جوانكاری دەكەن.
هەروەها وتیشی "یەكێك لەخەسڵەتە باشەكانی تەزبیح ئەوەیە، كە لەكاتی بێكاریدا وەكو نیمچەكارێك ئەو تاكە خەریك دەكات‌و هاوسەنگی بەمێشكی دەدات، بەتایبەتی ئەوانەی چوونەتە تەمەنەوە".
سه‌رچاوه : ماڵپه‌ڕی خه‌ڵک-سایتی رادیۆی سۆرانی
