پرسش

با سلام
آیا تهیه غذا در ماکروفر یا توستر برای سلامتی مضر است؟ آیا تهیه غذا در دستگاه های یاد شده از ارزش مواد غذائی می کاهد؟
باتشکر

پاسخ

با سلام
تهیه غذا در توستر مانعی ندارد زیرا تنها با برق کار می کند .اما در مورد ماکروفر بدانید که:
امروزه در بیشتر خانه‌ها، مایکروفر برای پخت و پز سریع یا گرم کردن فوری غذا به کار می‌رود. مزیت استفاده از این دستگاه وقتی آشکار‌تر می‌شود که شما شاغل باشید و یک برنامه پخت غذا به دستگاه بدهید تا وقتی از سر کارتان به منزل برمی‌گردید، غذای شما پخته، حاضر و‌ آماده باشد؛ یا وقتی گرسنه به منزل می‌رسید، غذایتان را سریع گرم کرده و میل کنید.

البته بعضی‌ها از طعم غذایی که در مایکروفر پخته شده یا چایی که آب آن در مایکروفر جوش آمده است، خوش‌شان نمی‌آید. شاید هم بعضی از شما شنیده باشید که تشعشعات امواج آن سرطان‌زا است و برای انسان ضرر دارد.

اما جدا از بحث طعم غذاهای مایکروفری، نکته مهم‌تر آن است که آیا استفاده از مایکروفر، برای سلامت انسان واقعا ضرری دارد یا خیر؟

در این باره دکتر ناصر سماوات، متخصص تغذیه و رژیم درمانی توضیح می دهند:

آقای دکتر! بعضی‌ها می‌گویند در حین پخت مواد غذایی در مایکروفر، رادیکال‌های آزاد و ترکیبات سرطان‌زا ایجاد می‌شود. این حرف تا چه اندازه صحت دارد؟ واقعا مایکروفر سرطان‌زاست؟

ببینید عده ای از کارشناسان، ایجاد عوامل سرطان‌زا در شیر و غلات، تغییر در عناصر غذایی و در نتیجه اختلال در هضم غذا، ایجاد رادیکال‌های آزاد که جزو مواد سرطان‌زا هستند و به طور کلی آسیب دیواره مولکول‌ها و تغییر در کیفیت آنها و مستعد شدن غذا به آلودگی‌های میکروبی را از جمله خطرات استفاده از مایکروفر عنوان کرده‌اند، اما هنوز این موارد به اثبات نرسیده اند و درحد فرضیه هستند و شواهد مستندی دال بر اینکه تشعشعات مایکروفر بتواند موجب ایجاد یا تحریک سرطان شود، در دست نیست.
مکانیسم عمل مایکروفرها چگونه است؟

حرارت دهی یكی از مهم‌ترین روش‌های متداول در پخت موادغذایی است، اما این مکانیسم در مایكروفر کاملا متفاوت است. در روش پخت متداول، حرارت از منبع حرارتی خارجی به ماده غذایی وارد می‌شود، ولی در پخت با مایكروفر، حرارت در داخل خود ماده غذایی تولید می‌شود. امواج تولید شده توسط مگنترون، یك میدان متناوب مغناطیسی ایجاد می‌كند و مولكول‌های غذا مخصوصا مولكول‌های قطبی مثل آب، پروتئین‌ها و چربی‌ها خودشان را با تغییرات سریع میدان متناوب الكتریكی، همسو کرده و حول یك محور نوسان می‌كنند كه حدود 245 میلیون بار در ثانیه است. این نوسانات موجب ایجاد اصطكاك قابل توجهی بین مولكول‌ها می‌شود كه نتیجه آن تولید انرژی است، یعنی درون غذا گرم می‌شود، در حالی كه ظرف غذا خنك است.

آیا مواد غذایی حین پخت در مایکروفر، آسیب می‌بینند؟

نکته بسیار مهم این است که امواج مایكروفر به دلیل دارا بودن فركانس كم، قادر به شكستن پیوندهای شیمیایی و آسیب‌رسانی به مولكول‌های موادغذایی نیستند. البته هر چه توان مایكروفر بالاتر باشد، به دلیل افزایش سرعت ماده غذایی برای رسیدن به دمای مورد نظر، كاهش مواد مغذی كمتر و هر چه عمق نفوذ امواج در ماده غذایی بیشتر باشد، زمان پخت كمتر خواهد بود. در عین حال، حفظ ویتامین‌ها به علت طبخ سریع و كم بودن آب در موقع پخت، بیشتر است. اما در مورد چربی‌ها، مواد معدنی و كربوهیدرات‌ها، تحقیقات صورت گرفته مطالب مفیدی را ارایه نمی‌دهند. در عین حال، حفظ مواد مغذی در موادی كه با مایكروفر گرم می‌شوند به وزن آنها بستگی دارد. هر چه وزن مواد كمتر باشد، حفظ مواد مغذی بیشتر است.

آیا امواج‌ تولیدشده در مایکروفر هنگام طبخ غذا، به بیرون راه پیدا نمی‌کنند؟

همه مایکروفرها حداقل دو کلید قفل داخلی دارند که به محض باز شدن درب دستگاه، تولید امواج را متوقف می‌کنند. البته در حین روشن بودن دستگاه، ممکن است مقداری از امواج از اطراف در نشت کنند، اما طراحی و ساخت مایکروفر باید طوری باشد که این نشت تا سطح مجاز استاندارد باشد. به همین منظور موسسات استاندارد، آزمایشی برای بررسی نشت از دیواره اجاق طراحی کرده‌اند تا با رعایت استاندارد و موارد احتیاط ، اثر مضری بر سلامت انسان نداشته باشد. بررسی‌های متعدد نشان داده‌اند که سطح این نشت در مایکروفرهای استاندارد در حدی است که اگر دستگاه سالم باشد و درست استفاده شود، بی‌خطر است.

حرف آخر؟

فراموش نکنید که هنگام طبخ مواد غذایی در مایکروفر حتما از ظروف مخصوص شیشه‌ای، پیرکس و... استفاده کنید. ظروف پلاستیكی معمولی برای استفاده در مایكروفر مناسب نیستند، زیرا با حرارت بالای مایكروفر، ساختار شیمیایی این ظروف تغییر می‌كند و مواد سمی وارد غذا می‌شوند.

بهترین روش‌های پخت غذا برای حفظ ارزش غذایی مواد چیست؟

چهار کلید حفظ مواد مغذی

از وقتی مواد غذایی اولیه را در آشپزخانه درون قابلمه می‌ریزید تا وقتی که غذای خوش‌طعم و بو روی سفره بیاید، تغییرات زیادی در مواد مغذی آن پدیدار می‌شود.

چهار عامل، نقش مهمی در کاهش مواد مغذی موثر دارند: 1- عملیاتی که پیش از پختن، روی ماده غذایی انجام می‌شود؛ 2- مدت زمان پختن غذا؛ 3- مقدار مایع مورد استفاده برای پختن غذا؛ و 4- مدت زمانی که غذا را داغ نگه می‌دارید یا در هوای آزاد می‌گذارید تا مصرف شود.

برای اینکه غذاهای شما مواد مغذی خود را حفظ کنند، باید این چهار عامل را کنترل کنید. بیشتر روش‌های پخت غذا، موجب کاهش ویتامین C در ماده غذایی می‌شوند و همچنین طعم و رنگ و مزه ماده غذایی را تغییر می‌دهند که ناشی از واکنش‌های شیمیایی است که درون ماده غذایی رخ می‌دهد. به عنوان یک قانون کلی هر چه در تهیه غذا، آب، زمان و روغن کمتری استفاده شود، مواد مغذی کمتری از بین خواهد رفت.

آب‌پز کردن

به‌طور معمول افرادی که رژیم غذایی دارند، از این روش برای پختن مواد غذایی استفاده می‌کنند، چون در آن خبری از روغن نیست. در این روش قسمت عمده ماده غذایی وارد آب می‌شود و از رسیدن به بدن بازمی‌ماند. مزیت جوشاندن مواد غذایی آن است که آب دارای گرمای ویژه بالایی است و محیط مناسبی برای انتقال حرارت به مواد غذایی است. در عین حال، جوشاندن روش آسانی برای آشپزی است. فراموش نکنید که هر چه در آب‌پز کردن مواد غذایی از آب بیشتری استفاده کنید و زمان جوشاندن را افزایش دهید، کاهش عناصر معدنی و ویتامین‌های محلول در آب مواد غذایی بیشتر است.

اگر قرار است سبزی‌ها، سیب‌زمینی و ... را به روش آب‌پز آماده کنید تا جایی که می‌توانید آنها را کمتر خرد کنید، حتی بهتر است آنها را درسته بپزید(مثل هویج)، چون با این کار مواد ویتامینی و املاح معدنی کمتری از آنها جدا شده و از دست می‌رود.

استفاده از مایکروویو

مایکروویو در زندگی کارمندی و وقتی وقت کم می‌آید، یک معجزه در آشپزی سریع است. مایکروویو، کوتاه‌ترین زمان ممکن برای پخت غذا را در اختیارتان می‌گذارد.

بخارپز کردن

اگر از این روش برای پختن غذا استفاده می‌کنید، باید به شما تبریک بگوییم چون این روش سالم‌ترین روش پختن غذا به شمار می‌رود، زیرا از دست رفتن مواد مغذی به حداقل میزان ممکن تقلیل می‌یابد. در این روش شما مواد غذایی را به وسیله بخار آب، آماده خوردن می‌کنید. در این روش چون زمان پخت طولانی است، مقدار ویتامین C که به وسیله حرارت تجزیه می‌شود، زیاد است. دیگ زودپز یکی از وسایل آشپزخانه است که به شما این امکان را می‌دهد که موادغذایی را بخارپز کنید. در دیگ زودپز با استفاده از بخار تحت فشار زیاد، سرعت پخت افزایش می‌یابد. به‌خاطر داشته باشید پس از آنکه دیگ زودپز به حرارت مناسب خود برسد، نیازی به حرارت دادن زیاد نیست و حرارت ملایم هم می‌تواند دمای داخل آن را به طور ثابت بالا نگه دارد.

بخارپز کردن برای پخت گوشت‌قرمز، مرغ، ماهی و سایر گوشت‌ها مناسب است.

سرخ کردن

این روش به دلیل استفاده از چربی و روغن زیاد، خطر چاقی و افزایش وزن را افزایش می‌دهد. سرخ کردن یکی از روش‌های پخت سریع غذاست. زمانی که چربی‌ها حرارت می‌بینند، در آنها عوامل سرطان‌زا پدید می‌آید و با مواد غذایی آمیخته می‌شود. در تفت دادن داخل ماهی‌تابه، شما مواد غذایی را با روغن زیاد به مدت کوتاه و حرارت بالا سرخ می‌کنید. در سرخ کردن معمولی مواد غذایی درون روغن حرارت داده می‌شوند و بدتر از همه سرخ کردن عمیق است که مواد غذایی به طور کامل درون روغن غوطه‌ور می‌شوند. در این روش حرارت بالای روغن سبب از بین رفتن برخی مواد غذایی و افزایش انرژی‌زایی غذا در حجم کم می‌شود.

از آنجایی که روغن کمتری برای سرخ کردن مواد غذایی در ظروف تفلون استفاده می‌شود، برای سرخ کردن غذا مناسب هستند. هر چه روغن کمتری برای سرخ کردن ماده غذایی استفاده کنید، مواد مغذی آن کمتر از بین خواهد رفت.

آرام‌پز کردن

پختن مواد غذایی در آب داغ که حرارت آن پایین‌تر از نقطه جوش است را روش «آرام پختن» می‌گویند. تغییراتی که در غذا حین آرام پختن رخ می‌دهد مانند جوشاندن است ولی با سرعت کمتری رخ می‌دهند.

در این روش چون شما از حرارت پایین‌تری استفاده می‌کنید، پروتئین خیلی کم منعقد می‌شود، بنابراین قابل هضم‌ترین شکل خود را خواهد داشت. همچنین غذاهای پروتئینی تردتر خواهند شد.

چون کاهش مواد غذایی در این روش بسیار کم می‌شود، این روش برای پختن ماهی مناسب‌ است.

موفق باشید