پرسش

سلام علیكم
<div>فعالیت غلات در عصر امام سجاد (ع) چه بود و شیوه برخورد امام با آنان چگونه بود؟</div>

پاسخ

باسلام. غُلات به غُلوّ کنندگان می‌گویند. هر چند واژی «غُلاتِ شیعه» بسیار رایج شده است، اما «غلّو» هیچ اختصاصی به برخی از شیعان ندارد، یک عادت دیرینه در میان برخی انسان‌ها بوده است؛ و همین امر سبب انحراف از یکتاپرستی، گرایش به خرافه‌پرستی و هم چنین انحراف در پیروان ادیان الهی شده است. بالاخره کسانی که عُزَیر و یا مسیح بن مریم علیه‌السلام را پسر یا خود خدا می‌خواندند، آنها را می‌شناختند و قبول داشتند، منتهی در حق و حدّ آنها غلوّ نمودند (و می‌نمایند).

غلوّ، فقط در حق افراد صورت نگرفته و نمی‌گیرد، بلکه در هر خبر و گزاره‌ای ممکن است غلوّ شود. لذا سابقه‌ی آن در اسلام نیز به زمان حیات نبی اکرم و رسول اعظم، حضرت محمد صلوات الله علیه و آله بر می‌گردد. چنان چه در حق او و یا در حق احکامی چون نماز نیز غلوّ می‌کردند.

در زمان حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام، این فرهنگ منحط غلوّ به پیروان جاهل و خرافه‌گرای امامان (ع) نیز راه یافت و در هر عصر و نسلی، به گونه‌ای ظهور و بروز داشت و پیدایش فرقه‌هایی چون چهار امامی، شش امامی، هفت امامی و ... نیز از همین غلوّ ریشه گرفت. دیگران از فرزندان را امام خواندند و یا امامانی را امام زمان و حضرت مهدی (عج) خواندند و ... .

از این رو همه اهل عصمت علیهم‌السلام، هم چنان که با فرهنگ منحط کفر، شرک، نفاق، جهل، قومیت‌گرایی، نژادپرستی و سایر گرایشات و رفتارهای انحرافی مبارزه می‌کردند، با «غلوّ» که به اهل آن «غُلات» گفته می‌شود نیز مبارزه می‌کردند و از جمله در زمان امامان سجاد، باقر و صادق علیهم‌السلام.

*- در زمان امام سجاد علیه‌السلام، یعنی بعد از کربلا تا 34 سال بعد و زمان شهادت ایشان، «غلوّ» به سرعت فزاینده‌ای گسترش یافت. هر چند که معمولاً هر گاه واژه «غلوّ و غُلات» به میان می‌آید، آن را به شیعیان و غلوّ کنندگان در حق اهل بیت علیهم‌السلام اختصاص می‌دهند، اما «غلوّ» به دلایل متفاوت و مختلف، در همه‌ی موضوعات و عرصه‌های اعتقادی، فکری و حتی سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جامعه اسلامی رسوخ کرده و رواج یافته بود.

*- یزید و حکومت بنی‌امیّه، سعی داشتند تا با ترویج نظریه‌ی «جبر» و نفی هر گونه اختیار، حکومت خود را خواست خدا بنامند و گناه جنایات‌شان را نیز به گردن خدا بیاندازند، چنان چه یزید ملعون در همان کاخ در حالی که با چوب دستی با لب و دندان و سر بریده بازی می‌کرد، خطاب به حضرت زینب علیهاالسلام می‌گوید: «دیدی خدا با برادرانت چه کرد؟!».

*- از سوی دیگر اهل عراق و حجاز (به ویژه مکه و مدینه) که امام حسین علیه‌السلام را یاری نکرده بودند و اکنون به غیر از حادثه کربلا، با آتش زدن کعبه و نیز حمله به مدینه و حلال کردن مال، زنان و دختران به لشکریان یزید و نیز جنایات افرادی چون حجاج بن یوسف مواجه شده بودند، سعی داشتند تا با غلوّ در حق اهل بیت علیهم‌السلام، گذشته خود را تطهیر کنند.

*- از سوی دیگر دشمنان اهل بیت (ع) خود به این غلوّها دامن می‌زدند تا بتوانند گرویدگان را تکفیر و تحقیر نمایند.

*- از سوی دیگر عده‌ای بوی زوال دستگاه جبار اموی به مشام‌شان رسیده بود و احتمال می‌دادند که قدرت به سوی اهل بیت (ع) برگردد، لذا شروع به غلوّ نسبت به ایشان کردند و ... .

حضرت امام سجاد علیه‌السلام مأمور بودند تا با تمامی انحرافاتی که از صدر اسلام آغاز شد و منجر به کربلا گردید، مبارزه کنند و آن هم در شرایط خفقان کامل که از جمله مبارزه با غُلات بود.

مقابله با غُلات شیعه نیز با عمل و بیان بروز و ظهور می‌یافت. بسیاری از کسانی که جوّی تحت لوای دوستداری حضرت علی، امام حسن و امام حسین علیهم‌السلام راه انداخته بودند، از ایشان تأیید می‌خواستند، بسیاری از ایشان مجوزهایی می‌خواستند، بسیاری می‌خواستند بیعت کنند و بدین بهانه خود را مؤید کنند و ...، که ایشان به رغم فشارها و جوّهای منفعلانه نمی‌پذیرفتند.

عده‌ای از عراق نزد ایشان آمدند و ایشان در پاسخ‌شان فرمودند: «احبّونا حُبَ الاِسلام وَ لا تَرفَعُونا فَوقَ حَدّنا» - یعنی: ما را به خاطر اسلام دوست دارید و بالاتر از اندازه‏اى كه هستیم نبرید. (حلیة الاولیاء، ج 3، ص 136)

تا آنجا که ایشان حتی شیعیان غلوّ کننده در حق خود و سایر امامان علیهم‌السلام را به شدت ردّ و تقبیح کردند و حتی آنان را مانند غُلات یهود و نصرانی خواندند:

بو خالد كابلى نیز مى‏گوید: از امام سجاد(ع)شنیدم كه مى‏فرمود: یهود و نصارا، عزیر و عیسى را آنقدر دوست داشتند تا مطالب آن چنانى درباره آنان گفتند، چنان كه: «ان قوما من شیعتنا سیحبونا حتى یقولوا فینا ما قالت الیهود فى عزیر و ما قالت النصارى فى عیسى بن مریم، فلا هم منا و لا نحن منهم‏».



كسانى از شیعیان ما، تا آن اندازه در دوستى ما افراط مى‏كنند كه نظیر سخنان یهود و نصارا درباره عزیر و عیسى(ع)درباره ما مى‏گویند. نه آنها از ما هستند و نه ما از آنها هستیم. (طبقات الكبرى، ج 5، ص 214)