پرسش

چند نوع گریستن در اسلام داریم؟ و گریه بر امام حسین چه نوع گریه ای است؟

پاسخ

گریه انواع و اقسامى دارد كه مهم‏ترین آن با شرحى مختصر چنین است‏:1. گریه ترس و هراس: این نوع گریه غالباً در اطفال وجود دارد و در واقع كودك با این وسیله، ترس خویش را نمایان می‏كند.2. گریه جلب ترحّم: خود بر دو قسم است: «طبیعى» كه بسیار مؤثر و برانگیزاننده است؛ مانند گریه كودكى كه پدر و مادر خویش را از دست داده است. «تصنعى»؛ كه در ظاهر به دیگران میخواهد بباوراند كه ناراحت و اندوهگین است.3. گریه غم و اندوه: این گریه انعكاسى از ظلمتى كه فضاى درون را فرا گرفته ابراز میكند. جنبه مثبت این نوع گریه تنها تخلیه درون است و به همین جهت است كه پس از آن، آدمى كمى احساس آرامش می‏كند.4. گریه شوق و شادى: این نوع گریه ناشى از رقّت قلبى است كه غالباً پس از دوره‏اى از یأس و ناامیدى درباره موضوعى نمودار میگردد.5. گریه تقوا و رشد روحانى: این نوع گریه مختص مردان و زنان الهى است و بیان سوز درون و ابراز عجز و پشیمانى، پریشانى، توبه و عشق به معبود است. این گریه، موجب پالایش روح و زمینه‏ ساز قرب به خداوند است.گریه تقوا و پرهیزگارى، همان اشكى است كه اگر از سوز دل، بر گونه‏ ها جارى گردد؛ توجه حضرت حق را به بنده خود جلب كرده، بستر رحم و فضل او را فراهم میسازد. براى این گریه (تقوا و رشد روحانی) كه مقصود بحث ماست عواملى شمارش كرده ‏اند كه عبارتند از:5-1. ندامت از گناهان؛ گاهى اشك مردان الهى، به دلیل پشیمانى از گناهى است كه مرتكب شده ‏اند. این اشك باعث میشود كه آدمى از عمل زشت خود پشیمان گشته، عزم خود را بر ترك افعال ناپسند تقویت كند، چنان كه امام على(ع) می‏فرماید: «خوشا كسى كه به فرمانبردارى پروردگار روى آرد و بر گناه خود بگرید. نهج ‏البلاغه، خ 176، ص 185).5-2. احساس ابهام در بازگشت نهایى به سوى خداوند؛ مشتاقان كوى الهى همیشه خود را در خطر می‏بینند و نگران از آن كه آینده چه خواهد شد؟ و آنان چگونه به منزل مقصود بار خواهند یافت و با چه كیفیتى در محضر پروردگار حاضر خواهند شد؟! آیا تا رسیدن به معبود ازلى، از خدعه‏ هاى نفس و مكر شیطان در امان‏ اند؟ این نگرانى و احساس ابهام در رجعت به سوى خداوند، موجب گریه آنان میشود. فرازهایى از مناجات امام سجاد(ع) حكایتگر این عامل است:«و مالى لا ابكى ولا ادرى الى مایكون مصیرى و ارى نفسى تخادعنى و ایامى تخاتلنى و قد خفقت عند رأسى اجنحة الموت فما لا ابكى، ابكى لخروج نفسى، ابكى لظلمة قبرى ابكى لضیق لحدى ... مفاتیح‏الجنان، دعاى ابوحمزه ثمالى».5-3. شوق و محبت؛ دوستداران حقیقى پروردگار، از آنجا كه تنها محبوب ‏را او میدانند، گاهى از شوق و نشاط لقاى او می‏گریند و زمانى از هجران او در شكوه ‏اند. چنین گریه اى هم از فراق یار است و هم از شوق دیدار او.5-4. خشیّت؛ ترسى مبتنى بر بینش و فهم است و هنگامى كه مردان و زنان الهى، عظمت خداوند را درك میكنند - البته به قدر فهمشان - خوف از حضرتش پیدا كرده، این ترس موجب گریستن آنان میشود. امام صادق(ع) میفرماید: «هر چشمى در روز قیامت گریان است، مگر چشمى كه از محارم خدا اجتناب كند و چشمى كه شب را در طاعت خدا بیدار باشد و چشمى كه در دل شب از خشیت خدا گریه كند. اصول كافى، ج 2، كتاب الدعاء، باب البكاء).5-5. فقدان دوستان حقیقى؛ از آنجا كه از دیدگاه آیات قرآن و روایات، محبوبان الهى در شمار دوستان حقیقى به شمار می ‏آیند و محبت به آنها، محبت به خدا است؛ در صورت فقدان ظاهرى چنین محبوبانى، مردان الهى گریان ‏اند و گریه آنها در واقع به دلیل هجرانى است كه در مراتب پایین‏تر از محبوب ازلى و انسان‏هاى كامل، براى آنان پیش آمده است. (دوست‏ شناسى و دشمن‏ شناسى در قرآن، فصل 3). ‏گریه ائمه(ع) بر یكدیگر، گریه رسول اكرم(ص) بر از دست دادن حمزه و همسر خود و ... همه ریشه در چنین گریه ‏اى دارد.5-6. نداشتن فضایل و اوصاف راستین؛ گاهى اشك مردان الهى بر نبود اوصافى است كه باید در وجودشان تجلى مى‏یافت و این گریه در هنگام اندیشه در داشته ‏هاى انسان‏هاى برتر و راه طى‏ كرده‏ ها و فقدان آن در گریه كننده؛ شدت مى‏گیرد و موجب آن میشود كه آدمى در نیل به آن اوصاف كوشش كند. فرازى از دعاى امام سجاد نیز حكایتگر این عامل است: «واعنى بالبكاء على نفسى فقد افنیت با التسویف والآمال عمرى. دعاى ابوحمزه ثمالى).یكی از خواص بسیار مهم گریه مخصوصا قسم اخیر (تقوا و پرهیزكاری) برانگیختن نفس انسان در مسیر بندگی است چرا كه انسان زمانی در مسیر حقیقی بندگی و خودسازی قدم می گذارد كه به عجز و ناتوانی خویش پی برد و گریه یكی از مصادیق نیاز انسان به قدرتی ماورای خویش یعنی خداوند قادر متعال است. هر چند در خصوص انواع گریه‏ هاى دیگر، منعى وارد نشده است؛ ولى آنچه كه در آموزه‏ هاى قرآنى و روایى بر آن تأكید شده است؛ همان گریه تقوا و رشد روحانى است. گریه ‏اى كه در این سوى پرده، «سوز دل» و در آن سوى پرده «آرامش، لذت، ابتهاج و كرامت» است اصول كافى، ج 2، كتاب‏ الدعاء، باب البكاء. این سو، «غم و پریشانى دل» است و آن طرف، «ابتهاج، شراب طهور و لذت شهود» بحارالانوار، ج 73، ص 157).گریه ارزشی نیز دارای مراتب و درجاتی است كه بهترین آنها گریه ای است كه در رسای سید و سالار شهیدان عالم حضرت اباعبدالله (ع) می باشد كه در بر گیرنده تمام خصوصیات گریه رشد و تقوای روحانی به وجه احسن می باشد.