تبیان، دستیار زندگی

پاسخ : اولا ; ابـليس بنابر برخى روايت شش هزار سال , كه روشن نيست از سالهاى دنيايى است يا سالهاى آخرتى , خدا را عبادت كرد . از اين رو خداوند پاداش عباداتش , ودرخواست او را اجابت فرمود . ثانيا ; وجود ابليس زمينه امتحان و ابتلاى انسانى را بهتر فراهم مى سازد . از آن جـهت كه خداوند اراده كرده است تا انسان از راه انجام كارهاى اختيارى , به كمال برسد , هر چه زمينه انتخاب و اختيار روشن تر وقوى تر باشد , كمال او بهتر قابل تحصيل است .

پاسخ : اولا ابليس سال ها خدا را عبادت كرده بود تا آنجا كه در رديف ملائكه درآمده بود . خـلـقـت آدم عليه السلام علاوه بر آنكه بر اساس طرح و تقدير الهى بايد صورت مى گرفت ماهيت ابليس را بايد نشان مى داد . در حقيقت خلقت آدم عليه السلام بزرگترين امتحان براى ابليس بوده است . ثـانـيـا ابليس زمينه ساز امتحان هاى انسان را فراهم مى كند و انسان از روى اختيار اگر در برابر او مقاومت كند به كمال خواهد رسيد . روشن است بدون وسوسه و امكان گناه , امكان كمال نيز وجود نخواهد داشت .

پاسخ : خداوند تبارك و تعالى غنى مطلق است و از خلقت عالم و انسان هيچ نفع و سودى به او نمى رسد . اما اگر مراد فائده براى جهان است , وجود انسان هاى كافر در عين آنكه كفرشان مستند به اختيار و سـوءاسـتـفـاده از آن اسـت , سـبب معنا يافتن ايمان مومنان و ارزش كارهاى آنان و امتحانات و ابتلائاتى است كه كمال انسان ها بر آن متوقف است . و امـا اگـر مراد سود خود شخص است ; اولا نعمت حيات و خروج از كتم عدم خود بالاترين فوايد براى انسان چه مومن چه كافر است . ثـانيا علم و آگاهى , عواطف و احساسات , زندگى تشكيل خانواده و بسيارى از موارد ديگر نيز از فوايد مترتب برزندگى و حيات انسان است . ثـالـثـا , اين خود انسان است كه با انتخاب و سوءاستفاده از اختيار خود را به تباهى مى كشد و علم خداوندى سبب نمى شود كه اختياراز او سلب گردد . كـفـر كافر علتهاى فراوانى دارد و تقدير و قضاى الهى نيز به فعل اختيارى او تعلق گرفته است نه فعل جبرى و اضطرارى .

پاسخ : بله , اما غرض الهى با اغراض ما انسان ها دو گونه تفاوت دارد : الف ; خداوندمتعال كه غنى بالذات و جامع جميع كمالات است , بوسيله اغراض افعالش نمى خواهد به كمالى دست يابد . ب ; مـصـلـحت و مفسده در كارها يا اشياء بر خداوند حاكم نيست ,آنگونه كه بر ما حاكم است و ما براى رسيدن به آن مصالح يا گريز از آن مفاسد دست به عمل مى زنيم .

پاسخ : هـدف خـداونـد از خلق زمين و آسمان و مسخر ساختن آنها براى انسان هدايت اجبارى وايمان از روى اجبار و قصد نبوده است بلكه هدايت و ايمان آوردن انسان ها از طريق اختيار و قصد و آگاهى است . از اين رو مسخر ساختن زمين و آسمان براى انسان صرفابراى امتحان و آزمايش و زمينه ساز ايمان اختيارى انسان است . بـه بـيـان ديـگـرخـداونـد هـدايـت و ايـمـان هـمـه انـسـانها را قصد نكرده است تا در اثر ايمان نـياوردن گروهى در رسيدن به هدفش ناكام باشد بلكه هدف او امتحان انسان و ايمان اختيارى او بوده است كه محقق شده است .

پاسخ : ايـن اشـكـال مبتنى است بر آنكه لام در الجن و الانس , براى استغراق وشمول همه افراد مى باشد . زيرا در اين صورت برخى از افراد خدا را عبادت نكرده ونمى كنند . اما لام براى جنس است . يعنى خداوند جنس جن و انسان را براى عبادت آفريده است . و روشن است كه اين غرض با عبادت برخى از انسان ها و برخى از جنيان حاصل مى آيد .

پاسخ : يـك آفـريـنش آميخته با نظام صحيح چنين تفاوتى را ايجاب مى كند مثلا بدن انسان يك آفرينش منظم است و براى تامين اين نظام تفاوتهايى در ميان اعضاء بايد باشد به همين دليل بايد سلولهائى هـمـچـون مغز در بدن رهبرى عضلات و اعضاى بدن را بعهده بگيرد و سلولهاى محكم استخوانى اسـتقامت بدن را حفظ كند و اين امتياز ذاتى كه براى ايجاد يك سازمان منظم نهايت لزوم را دارد ساده نيست بلكه توام با يك مسووليت عظيم به اندازه اين امتياز مى باشد بنابراين همان نسبت كه پـيـامبران ورهبران بشر امتياز دارند همان اندازه مسووليت نيز دارند و ديگران كه امتيازمتفاوتى دارنـد مسووليت كمترى خواهند داشت از اينها گذشته امتيازات ذاتى براى نزديكى انسان به خدا هرگز كافى نيست بلكه بايد با امتيازات اكتسابى همراه باشد .

پاسخ : بـه طـور كـلـى شـرور اخلاقى يا طبيعى مثل , زلزله و سيل 000 امور عدمى اند ; و از اين رو اساسا وجود ندارند تا نيكو شمرده شوند . به بيان ديگر بيمارى , عدم سلامتى است , كورى عدم بينايى , ظلم عدم عدل و زشتى عدم زيبايى است .

پاسخ : اينكه مى گوئيم عالم از نيستى به هستى آمده معنايش اين است كه عالم قبلا وجودنداشت سپس مـوجـود شـد و بـه تـعبير فلسفى : هر موجود ممكن ( آنكه از ذات خود هستى ندارد ) از دو جنبه تـشكيل شده است : ماهيت و وجود , ماهيت عبارت از معنى اعتبارى است كه نسبت آن به وجود و عدم مساوى است به عبارت ديگر قدر مشتركى كه از ملاحظه وجود و عدم چيزى به دست مى آيد مـاهيت ناميده مى شود بنابراين خداوندماهيت را از حال عدم به حال وجود آورده و به تعبير ديگر لباس وجود بر اندام ماهيت پوشانيد .

پاسخ : الـف - بـوته گلى كه در باغ روييده و از ميان خاك و كود , با بوى خوش و رنگارنگ ظاهر گشته است . ب - درخت سيبى كه از دانه كوچكى برآمده و هر سال مقادير زيادى سيب خوشرنگ وخوشبو ببار مى آورد . ج - بلبلى كه بر شاخ گل مى سرايد . د - گوساله اى كه تازه از مادر متولد شده , پستان مادرش را مى مكد . ه - شيرى كه حتى قبل از تولد نوزاد در پستان مادر مهيا گشته . و - تركيب اعضا و جوارح بسيار شگفت انگيز در بدن انسان . ز - برنامه زندگى زنبور عسل , ماهيان مهاجر , پرندگان مهاجر و 000هر نظم هدفمندى نشانه اى از ناظم هدفدار است . و چنين نظمهايى در سراسر جهان مشاهده مى شود و همگى يك نظام مكرر را تشكيل مى دهند كه آفـريـنـنـده حكيمى آن راپديد آورده و همواره دست اندركار اداره آن است و همه اينها نشانه هاى هدفمندى پديده هاست .