امکان دارد کهنسالی، روزگار نیکویی باشد. عصر سرخوشی و دلشادی، عزم و اراده، بزرگی، شکوه و سربلندی.
سالمندی، مرض نیست و همزمان با افزایش سن، دگرگونی های بهنجار در تمامی اعضای بدن پدید می آیند که با رعایت بعضی موارد آسان، می شود از پیدایی دشواری ها پیشگیری کرد و با مراقبت درست می شود به سالمندی همراه با تندرستی و خشنودی روبه رو گردید، تا مابقی سال های عمر نیز به نیکوترین وجه تداوم یابد.
هر چند به کارگیری روش صحیح زندگی باید از دوران رویانی (جنینی) آغاز گردد، ولی هیچ گاه برای دگرگون ساختن روش زندگانی و برقراری عادات پسندیده که به سلامتی و شادابی بینجامد، دیر نیست.
راهکار زندگی در عهد پیری باید چنان باشد که طی آن به مواردی همچون بهداشت فردی، ورزش متناسب، تغذیه متعادل، عدم استعمال دخانیات، حضور مؤثر در اجتماع، خانواده و... توجه شود. آنچه در پی می آید، اندرزهایی به شماست تا بتوانید دوره سالمندی سالم و پرتلاشی را توأم با سرخوشی و خشنودی به پایان ببرید.
1 - بهداشت فردی
-مسواک زدن، حتی در موارد استفاده از دندان مصنوعی لازم است.(چنانچه نصف قاشق چایخوری نمک را در یک لیوان آب حل کنید، محلول به دست آمده برای قرقره و شستشوی دهان مناسب است.)
- مرتباً استحمام نموده و لباس های تان را عوض کنید.
- موهای تان را تمیز و ناخن هایتان را کوتاه و پاکیزه نگهدارید.
- در صورتی که پوست شما زخم شده، با ضدعفونی کردن آن از عفونی شدن زخم پیشگیری کنید.
2 - تغذیه متعادل
- از پرخوری و کم خوری دوری کنید. سه وعده غذای اصلی و معمولاً دو میان وعده سبک تر در بین آنها بجاست.
- از انواع سبزی ها و میوه ها استفاده کنید.
- سعی کنید گوشت قرمز را کمتر و در عوض آن، گوشت مرغ و ماهی بیشتر میل کنید.
- شکر و نمک را کمتر مصرف نمایید.
- شیر و فرآورده های لبنی را در برنامه غذایی روزانه از یاد نبرید.
- روزانه لااقل هشت لیوان مایعات، ترجیحاً آب بیاشامید.
3 - ورزش
- عدم تحرک، عامل مهمی در ایجاد یبوست، خمودگی و پیری زودهنگام شمرده می شود.
- نرمش و پیاده روی مرتب و پیاپی، موثرترین ورزش در دوره سالخوردگی است، به خصوص چنانچه دسته جمعی با همسن و سالان صورت گیرد.
- فعالیت های بدنی سبک در جلوگیری از امراض شایع عهد پیری همانند بیماری های قلبی، مرض قند(دیابت)، پوکی استخوان و بیماری های مفاصل، فشار خون و افسردگی ها، خیلی سودمند می باشند.
سعی کنید 30 دقیقه صبح و 30 دقیقه شب، به پیاده روی بپردازید. (در صورت وجود بیماری ضروری است ورزش از طریق مشاوره با پزشک انجام پذیرد.)
4 - خواب
- خواب راحت و کافی در طول شب، سبب نشاط طی روز می شود.
- برای داشتن خوابی راحت در سرتاسر شب بهتر است سر وقت، به طور منظم و با لباس راحت به بستر بروید.
- چنانچه از میزان خوابتان کاسته شده است، نگران نباشید. این وضع در سنین بالا طبیعی است.
- از خواب روزانه به مدت طولانی بپرهیزید. چرت زدن در طول روز سبب بی خوابی شبانه می شود.
- از مصرف خودسرانه داروها به ویژه داروهای خواب آور خودداری کنید.
- از نوشیدن چای و قهوه در ساعات پیش از خواب، دوری جویید.
- نوشیدن لیوانی شیرگرم قبل از خواب توصیه می شود.
5 - عدم مصرف دخانیات
- مصرف اقسام دخانیات همچون سیگار، قلیان، پیپ و... بسیار زیانبارست.
- استفاده از دخانیات، خطر بیماری های قلبی و عروقی، بیماری قند و ناراحتی های ریوی و گوارشی را افزون می سازد.
6 - اجابت مزاج
- به علت کم تحرکی، یبوست در این دوران متداول است.
- برای عمل دفع راحت تر، رعایت موارد ذیل ضروری می باشد:
- استفاده از میوه ها و سبزی ها
- انجام تمرینات ورزشی یا پیاده روی
- آشامیدن آب مخصوصا پس از برخاستن از خواب
- رفتن به آبریزگاه (توالت) هر روز در زمان معین
- چنانچه بعد از خوردن میوه ها و سبزیها، دچار نفخ شکم می شوید، میتوانید آنها را پخته مصرف کرده و کمتر نفخ کنید (یا برای کاهش نفخ شکم از داروهای خانگی نظیر عرق نعناع استفاده نمایید.)
- برای اجابت مزاج، داروهای ملین مصرف نکنید، چرا که همین ها روده ها را از کارکرد طبیعی باز می دارند.
- در صورت مشاهده خون یا سیاهرنگ شدن مدفوع، به پزشک مراجعه کنید.
7 - پیشگیری از بروز حوادث
- تمام مردم در معرض رخدادها قرار دارند، ولی سالمندان در برابر حوادث آسیب پذیرترند. 75 درصد از رویدادهایی که برای کهنسالان به وجود می آید، مربوط به محیط خانه است.
- شایع ترین حوادث، زمین خوردن است که بر اثر عدم تعادل، به سبب سرگیجه بوده و باعث شکستگی استخوان ها می گردد.
- با سپری گشتن زمان، استخوان ها پوک و شکننده می شوند. این مسئله در مورد زنان، به هنگام یائسگی، شایع تر است که به یاری تغذیه و ورزش مناسب، می توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد.
- شکستگی استخوان در افراد مسن به آسانی جوش نمی خورد و موجب زمینگیر شدن فرد می گردد، بنابراین باید از آن پیشگیری کرد.
- از حرکت های ناگهانی و تند دوری کنید به خصوص موقع برخاستن از بستر، اندکی بنشینید و بعد بایستید.
- از کفش و دمپایی مناسب استفاده کنید تا احتمال لیز خوردن کمتر شود. به عنوان مثال، دمپایی ابری برای حمام مناسب نیست.
- هنگام عبور از پله ها، برای اطمینان بیشتر، از نرده ها کمک بگیرید.
- از راه رفتن در مکانی که نور آن اندک است، بپرهیزید.
- برای داشتن دید بیشتر، بعد از معاینات پزشکی از عینک مناسب سود بجویید.
8- فعالیت های اجتماعی
- فعال بودن در اجتماع، موجب تندرستی و نشاط انسان می شود.
- با برقراری دوستی با سایران و مشارکت در امور اجتماعی و انسان دوستانه، سلامتی را نزد خود و دیگران تامین نمایید.
- زندگی و تماس نزدیک با اعضای خانواده، در حفظ سرخوشی و سلامت شما امری حیاتی است.
- با انجام فرایض دینی، تفحص در امور مذهبی، رفتن به مساجد و زیارت اماکن مذهبی اعتقادات مذهبی خویش را هر چه بیشتر تقویت نمایید که سبب آرامش دل و تسلای روح می گردد.
گیاهان دارویی مفید برای رفع درد از سالمندان
در زیر به شرح اثرات درمانی چند گیاه دارویی که خاصه در سنین کهنسالی می توانند اثرات درمانی سودمندی داشته باشند، یا از پیدایش بسیاری از ناراحتی های این سنین پیشگیری کنند، می پردازیم.
1 - حساسیت
حساسیت، یکی از بیماری های شایع دوران کهولت است. برای درمان یا عدم ابتلا به حساسیت در دوران سالمندی، می توان از مجموعه گیاهانی که دارای اثرات مشخصی هستند، استفاده نمود. این گیاهان عبارتند از: گزنه که ضدحساسیت است، بومادران و بابونه که هر دو اثر ضدتورمی دارند و بارهنگ که ترمیم کننده غشای مخاطی است.
2 - آسم
این مرض نیز در افراد سالخورده بسیار شایع است. از جمله گیاهان مورد استفاده در درمان آن می توان از سرخارگل، آویشن، افدرا که بازکننده مجاری تنفسی اند و بابونه که ضدتورم مجاری تنفسی است، نام برد.
3 - ضدچربی
افراد سنین بالا در معرض افزایش چربی زیر پوستی هستند. مصرف گیاهانی نظیر گل قاصد که تحریک کننده عمل کبد است، بومادران و گزنه که جریان گردش خون را بهبود می بخشد و دم اسب و جعفری که ادرار آور می باشند و پیچک به صورت مصرف خارجی، سبب کاهش تجمع چربی زیر پوست می شوند.
4 - افزایش کلسترول
در سنین کهولت هم افزایش کلسترول خون می تواند مشکلات عدیده ای را ایجاد کند. مصرف گیاهانی مانند سیر، سنبله، زنجبیل و شوید، نقش عمده ای در افزایش مقاومت بدن در برابر بیماری های ویروسی دارد.
5 - نشانگان خستگی مزمن
این معضل که ناشی از تجمع برخی سموم در بدن است، از بیماری های شایع دوران سالخوردگی می باشد. مصرف گیاهانی مانند ماریتیفال و گل قاصد، فعالیت کبدی را تحریک می کنند. زرشک و سرخارگل، نیروی دفاعی بدن را افزایش می دهند. مصرف گیاهانی همچون سیر، گونه هایی از گیاه گون و گل راعی، گل مغربی و جین سنگ، سبب از بین رفتن نشانگان خستگی مزمن در دوران سالمندی می شود.
6- افسردگی
افسردگی نیز از ناراحتی شایع در دوران کهولت است. برای عدم ابتلا به این بیماری مزمن، می توان از گیاهانی چون گل گاوزبان و گل راعی استفاده کرد.
7- بیماری قند(دیابت)
این بیماری را در دوران کهولت می توان با ریشه گل قاصد(برای افزایش فعالیت های لوزالمعده [پانکراس] )، گالگا، شنبلیله، پیاز و سیر که سبب کاهش قند خون می شوند و سرخارگل که موجب جلوگیری از عفونت های ناشی از مرض قند می شود، مهار کرد.
8- خشکی پوست
برای مداوای این بیماری، می توان از صبر زرد، روغن گل مغربی و گل همیشه بهار استفاده کرد.
9- نفخ شکم
نفخ شکم را می توان با بذر رازیانه، انیسون و نعناع خنثی کرد.
10 - نقرس
نقرس را می توان با بذر کرفس، برگ قاصد، چای گزنه و میوه نسترن کوهی معالجه کرد.
11 - سردرد
در دوران سالمندی، سردرد را می توان با بابونه و سنبل الطیب معالجه کرد.
12 - چربی خون (تری گلیسیرید)
چربی خون در دوران کهولت را می توان با گل قاصد، بولدو و زرشک که سبب تقویت و محافظت کبد می شوند، معالجه کرد.
13 - عوارض ناشی از یائسگی
این عوارض را می توان با گیاهانی چون جین سنگ، مریم گلی و پنج انگشت تخفیف داد.
14- تورم پروستات
تورم پروستات که از بیماری های شایع مردان سالمند است، می تواند با دانه کدو و تخمه کاغذی و دم اسب معالجه شود.
15- حساسیت پوستی
از ریشه گل قاصد (جهت تصفیه خون و افزایش فعالیت کبد)، شیرین بیان (برای درمان ورم) و زرشک به عنوان درمان حساسیت پوستی استفاده کرد، همچنین از گل ختمی نیز استفاده می شود.
16 - میگرن
برای تسکین این بیماری در دوران کهولت می توان از تاناستوم جهت جلوگیری از ترشح پروستاگلاندین، سنبل الطیب که اثر آرام بخش دارد و بلبس که از بین برنده فشارروانی (استرس) است، استفاده کرد.
گفتنی است که سایر امراض دوران سالخوردگی مانند پزوریاسیس، فراموشی، بی خوابی، دردهای روده، به هم خوردن تنظیم فشارخون، بیماری های کبدی و... را می شود به وسیله داروهای گیاهی مداوا کرد.
شما میتوانید با استفاده از روشهای مختلف مثل جراحی پلاستیک، جوانی ظاهری خود را حفظ کنید ولی برای جوانی درونی، فقط یک راه وجود دارد؛ آن هم اینکه از 9 عامل پیری دوری کنید:
1 - استرس:
استرس از همان دوران نوسنگی با زندگی انسان عجین بوده و از همان زمان هم مخل آسایش درونی، امنیت و سلامت روانی بشر بود.
استرس، خطر حملات قلبی را بالا میبرد و عنان تصمیمگیری درست را از بشر میرباید. بهتازگی پروفسور الیسا ای.اپل- استاد روانپزشکی دانشگاه کالیفرنیای ایالت سانفرانسیسکو- اثبات کرده است که استرس زیاد باعث بروز فرسودگی زودرس دستگاه ایمنی بدن میشود.
سلولهای بدن مادرانی که فرزندانشان از بیماریهای سخت و مزمن رنج میبرند و از ترس ازدستدادن فرزندشان و مشکلات بیماریهای آنها دائم دچار استرس هستند، بسیار زودتر از افراد عادی دچار فرسودگی میشوند.
دکتر ای.اپل میگوید: «چطور باید استرس را کم کرد!؟ اولین قدم برای کاهش استرس، شناختن عوامل و علائم بروز استرس است(از علائم بارز استرس، تپش قلب و عرقکردن است). یکی از راههای برطرفکردن موقت استرس، کشیدن نفس عمیق است که ما به آن، نفسکشیدن دیافراگماتیک میگوییم.
روش بلندمدت کاهش استرس، این است که وقت بگذارید، عوامل بروز استرس را در زندگی خود بیابید و حتیالامکان یا از آنها دوری کنید یا با منطق از کنارشان بگذرید.
2 - تحرک کم:
دکتر ویلیام جی. اونس- متخصص دارو، تغذیه و روانشناسی دوران پیری و استاد دانشگاه آرکانزاس، دانشکده علوم داروسازی در لیتل راک- میگوید: «کمتحرکی، اعتیادی است که همه ما کمابیش به آن مبتلا هستیم؛ غافل از اینکه حتی میزان کمی تحرک در روز میتواند تا حد زیادی روی سلامت ما تأثیرگذار باشد، از اضافه وزن جلوگیری کند و استرسها را کاهش دهد و حتی میتواند در عقبانداختن و جلوگیری از ابتلا و پیشرفت آلزایمر هم تا حد زیادی مؤثر باشد. اولین و اساسیترین قدم هم اراده است.
حتی میتوانید برای شروع، کمی دورتر از جایی که قصد دارید بروید، ماشینتان را پارک کنید و کمی از راه را پیاده بروید و به جای آسانسور از پلهها برای بالا و پایین رفتن بین طبقات استفاده کنید». مرکز کنترل و جلوگیری از بروز بیماریها توصیه میکند: حداقل روزی 30دقیقه پیادهروی و 10دقیقه نرمش کنید.
3 - خوردن زیاد چربیهای اشباعنشده:
خوردن چربیهای اشباعنشده موجود در گوشت دام و پرندگان، شیر و کره، میزان کلسترول بد را در خون افزایش میدهد و در واقع، میزان خطر ابتلا به بیماریهای قلبی را بالا میبرد.
برای جلوگیری از دریافت اینگونه چربیها، حتیالامکان سعی کنید از غذاهای دریایی و سرخنکردنی و روغن آفتابگردان، زیتون، ذرت و هسته انگور استفاده کنید.
4 - سیگار کشیدن:
طبق گزارشهای مرکز کنترل و جلوگیری از بروز بیماریهای آمریکا، بیش از یکپنجم جمعیت بزرگسالان آمریکا یعنی جمعیتی معادل 46میلیون نفر، سیگاری هستند. برای اینکه از بروز سرطان، چروک زودرس پوست و پیری زودرس جلوگیری کنید، به شما توصیه میکنیم که هرچه زودتر سیگارکشیدن را کنار بگذارید.
5 - تنفس هوای آلوده:
تنفس هوای آلوده بیرون، باعث بروز سرفه و سوزش چشم و در بلندمدت، به آسم و بیماریهای تنفسی منتهی خواهد شد. پس به شما توصیه میکنیم حتیالامکان در خانه بمانید و فقط برحسب ضرورت از خانه خارج شوید یا کمتر به مراکز آلوده شهر بروید تا کمتر در معرض هوای آلوده قرار بگیرید.
6 - زیاد در معرض نور آفتاب بودن:
بیش از یک میلیون آمریکایی دچار سرطان پوست هستند و 55000 نفر از این آمار به نوع بدخیم و کشنده آن دچار شدهاند. جذب کمتر اشعه خورشید توسط پوست با استفاده از کرمهای ضد آفتاب با SPF حداقل 15 میتواند تا حد زیادی خطر ابتلا به سرطان پوست را کاهش دهد.
7 - کمخوابی:
کمخوابی میتواند حتی در سنین جوانی هم باعث بروز دیابت، فشار خون بالا، چاقی و فراموشی شود. دکتر رونالد کلاتز- رئیس آکادمی داروهای ضدپیری شیکاگو- میگوید: «بهترین داروی جوانی، خواب کافیاست. در هنگام خواب، تلویزیون و دیگر وسایل عامل سروصدا را خاموش و اتاق خوابتان را تاریک کنید».
8 - اضافه وزن:
وزن زیاد باعث بروز بیماریهای قلبی، دیابت و حتی برخی سرطانها میشود. از رژیمهای درست استفاده کنید و سعی کنید وزنتان را کنترل کنید.
9 - خوردن شیرینی زیاد:
شکر باعث بروز چاقی و سکته میشود. توصیه متخصصان تغذیه این است که از 2200 کالری رژیمتان میتوانید 12 قاشق چایخوری شکر به غذا و خوراکیهایتان بیفزایید. بهتر است به جای شکر از سبزی یا میوههای شیرین استفاده کنید(مثل کشمش و خرما).
بسیاری از سالمندان وقتی احساس افسردگی میکنند، به تنهائی با این احساس دست و پنجه نرم میکنند.
ورود به دوران سالمندی امتیازات بسیاری با خود دارد؛ از قبیل خردمندی، صبوری و رضایت خاطر. اما همین دوران مسائل منفی هم به دنبال دارد، به ویژه آنکه با ضعیفتر شدن بدن، فرد قادر به انجام کارهایی که قبلاً انجام میداده، نخواهد بود. با این اوصاف شاید شیوع بیماری افسردگی در سالمندان تعجبآور نباشد.این مقاله بیماری افسردگی در سالمندان و راههای درمان و مواجهه مؤثر با آن را بررسی میکند.
این تصور که افسردگی بخش جداییناپذیر دوران سالمندی است، تصوری نادرست است، اما با وجود این، بسیاری از سالمندان نگرانیهای خود را بروز نمیدهند و وقتی احساس افسردگی به آنان دست میدهد، بهتنهایی با این احساس دست و پنجه نرم میکنند.
اگرچه راههای مؤثر برای درمان این بیماری وجود دارد اما به احتمال بسیار افراد سالمند خودکشی را تنها راه رهایی خود میدانند. اگر شما یا یکی از دوستان و بستگانتان دچار افسردگی شدهاید، هرچه زودتر از پزشک خود کمک بگیرید.
بیولوژی افسردگی
افراد سالمند به احتمال بسیار حوادث یا عوامل محیطی را مسئول افسردگی خود میدانند، در حالی که مرگ همسر یا دوستان و یا یک بیماری مزمن همگی عوامل مهمی هستند که در افسردگی آنان نقش دارند، عوامل طبیعی بیولوژیک علت بروز افسردگی هستند.
مطالعه و بررسی تصویرهایی که از مغز گرفته شده نشان میدهد که در افسردگی، مدارهای مغز که مسئول تنظیم و کنترل حالات روحی، تفکر، خواب، اشتها و رفتار فرد هستند، بهخوبی از عهده انجام کامل این وظایف برنمیآیند. ترکیبات شیمیایی که سلولهای مغزی برای ایجاد ارتباط با یکدیگر استفاده میکنند از کنترل خارج میشوند و این امر هم در افراد سالمند و هم در جوانان یکسان اتفاق میافتد و همیشه هم امری است غیرطبیعی.
الگوهای خاص در سالمندان
افسردگی علل خاصی دارد که الگوهای معینی را در افراد سالمند نشان میدهند. مثلاً بسیاری از افراد پس از بازنشستگی از کار دچار افسردگی میشوند؛ یعنی هنگامی که میکوشند تا خود را با وضعیت جدید و جریان عادی زندگی جدید خود وفق دهند، دچار افسردگی میشوند.
سپس این افسردگی در دهه بعد زندگی کمتر میشود تا اینکه در اواسط دهه 70 عمر عواملی نظیر بیماریهای مزمن، مرگ مکرر همسالان و دوستان و محدودیتهای حرکتی عامل افسردگی آنان میشود.نحوه بروز علائم افسردگی در سالمندان و جوانان متفاوت است.
اضطراب و کند شدن جریان تفکر و فعالیت در سالمندان شایع است.علاوه بر این، سالمندان تمایل به داشتن علائم بیماریهای جسمانی دارند، اگرچه پاسخ به این موضوع که این علائم، افسردگی هستند یا فقط بخشی از علائم بیماریهایی هستند که با بالا رفتن سن بروز میکنند، مشکل است.
سالمندان علاوه بر ابتلا به ضعفهای جسمی، احتمالاً بیشتر گرفتار بیماریهای سردرد، تپش قلب، کاهش میل جنسی، دردهای شکمی، دردهای کمری، تنفس کوتاه و یبوست میشوند، بیماریهای خیالی و توهمات نیز بسیار شایع است.همچنین اختلالات ذهنی در بیماران افسرده در سنین 18 – 88 سالگی رخ میدهد، اما جوانان از قوای ذهنی بیشتری برخوردارند و لذا این مسائل در سالمندان بیشتر دیده میشود. اما مهم، تفاوت قائل شدن میان تاثیرات افسردگی و بیماریهایی نظیر آلزایمر است.
بیماری و افسردگی
چندین بیماری وجود دارد که موجب افسردگی سالمندان میشوند، از جمله مشکلات قلبی، کمکاری تیروئید، کمبود ویتامین 12B، اسیدفولیک و بیماری سرطان.بسیاری از داروها نیز موجب شروع یا تشدید افسردگی میشوند، مانند بتابلوکرها، اما داروهایی که در درمان فشار خون استفاده میشوند مانند دیگوکسین و استروئیدها و داروهای مسکن نیز موجب حادتر شدن یا شروع افسردگی میشوند.افسردگی غالباً پس از سکته پیش میآید و درمان آن میتواند در بهبودبخشی به تواناییهای طبیعی بیمار نقش کلیدی داشته باشد.
درمان مؤثر
داروهای ضدافسردگی میتوانند در بازگرداندن تعادل به هدایتکنندههای عصبی مفید باشند. حمایتهای اجتماعی و رواندرمانی نیز در رفع بسیاری از عوامل افسردگی مؤثر هستند.
مطالعات نشان میدهند که 80 درصد افراد مبتلا به افسردگی اگر تحت درمان مناسب دارویی و رواندرمانی و دیگر اقدامات درمانی قرار گیرند، بهبود مییابند.اما این بهبودی در سالمندان دیرتر از جوانان حاصل میشود و بهطور متوسط 12 هفته برای رسیدن به بهبود نسبی زمان لازم است و لذا باید صبور بود. تحقیقات نشان میدهند که استفاده همزمان از رواندرمانی و دارو درمانی در پیشگیری از بازگشت افسردگی بسیار مؤثر است.