تبیان، دستیار زندگی

مسلمان است، زیرا «كافر، كسى است خدا را منكر شود یا براى خدا شریك قرار دهد یا پیغمبرىِ حضرت خاتم الأنبیاء محمدبن عبدالله(صلى الله علیه وآله) را قبول نداشته باشد. هم چنین اگر در یكى از اینها شك داشته باشد و نیز كسى كه ضرورى دین، یعنى چیزى را كه مثل نماز و روزه، مسلمانان جزء دین اسلام مى دانند، منكر شود كافر و نجس است، البته اگر چنان چه بداند آن چیز ضرورى دین است و انكار آن چیز به انكار خدا یا توحید یا نبوّت برگردد، نجس است و اگر نداند، احتیاطاً باید از او اجتناب كرد... .»[1]

نظر قرآن كریم، درباره اشخاصى كه از همه نظر، مورد تأیید مردم مى باشند و راه راست مى روند و هیچ آزارى به دیگران نمى رسانند، ولى نماز به جا نمى آورند، چیست؟

ازنظر اسلام نمى توان گفت كسى كه نماز نمى خواند در راه راست و صراط مستقیم حركت مى

كند، زیرا از نظر اسلام، راه راست آن است كه انسان را به پاكى، نیكى، عدل، داد، ایمان و عمل صالح هدایت كند. از آیات قرآن كریم برمى آید كه «صراط مستقیم»، همان آیین خداپرستى و دین حق و پاى بندى به دستورهاى خداست; یكى از مهم ترین آنها نماز است. خداوند متعال در آیات فراوانى به این راه اشاره فرموده است: یس،61 ـ 62 / انعام، 161 / آل عمران، 101 و...

توبه با یك جرقه آغاز مى شود، جرقه اى كه در آغاز تنها یك نقطه نورانى و كوچك در قلب است، امّا به تدریج تمامِ آسمانِ تیره و تاریك قلب را فرا مى گیرد. این نقطه نورانىِ سفید، انسان را از گذشته تاریك به آینده روشن مى برد. نسبت به گذشته تاریك و سیاه، احساس تلخى، پشیمانى و ندامت مى كند و آسمانِ ابر گرفته قلب براى آینده اى روشن آماده بارش رحمت الهى مى شود. قرآن، این كتاب نوید بخشِ رحمت، به همه مؤمنان فرمانِ توبه مى دهد. در سوره تحریم، آیه 8 مى فرماید: (یأیّها الذین ءَامنوا توبوا إلى الله توبةً نصوحاً عَسى رَبُّكم أَن یكفّر عنكم سیّئاتكُم و یُدخِلَكُم جَنّــت تجرى مِن تحتها الأَنهـر); اى كسانى كه ایمان آورده اید! با اخلاصِ كامل توبه كنید، باشد كه پروردگار از گناهان شما در گذرد و به باغ هایى واردتان كند كه در آن جویبارهایى جارى است.

در یك نگاه كلى، قرآن كریم، انسان ها را نسبت به برپایى نماز به چهار دسته تقسیم مى كند:

عبادت ها، به طور اعم، غیر از شرایط صحت، شرایط «قبول» و «كمال» هم دارد; یعنى وقتى از شرایط صحت فقهى برخوردار است موجب رفع عقاب خواهد شد، امّا همین عبادت صحیح آن گاه موجب رشد معنوى و قرب الهى مى شود كه داراى شرایط قبولى نیز باشد. بنابراین یك عبادت گاهى صحیح است، اما رشدآور نیست; یعنى مى تواند ما را از كیفر برهاند، ولى ما را محبوب خدا نمى سازد. اساس شرایط قبول نماز توجه قلبى به نماز و حضور قلب هنگام نماز است كه توجه قلبى روح براى اعمال خارجى است. هر مقدار كه نمازگزار حضور قلب داشته باشد، نمازش را خداوند مى پذیرد، لذا گفته شده با نوافل نماز خودتان را كامل كنید.

مراد از محافظت بر نماز، حفظ آداب و شرایط و اركان و خصوصیات آن است; آدابى كه ظاهر نماز را از آن چه مایه فساد است حفظ كند و نیز روح نماز را كه حضور قلب است، تقویت نماید و هم موانع اخلاقى را كه سدّ راه قبول آن است، از بین ببرد.[1]

گرچه گوش دادن به تلاوت قرآن خوب و داراى ثواب است، ولى هنگام خواندن نماز بهتر است انسان با خشوع، قلب خود را متوجه خداوند بزرگ كند; چنان كه خداوند متعال مى فرماید: (قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ * الَّذِینَ هُمْ فِى صَلاَتِهِمْ خَـشِعُونَ)[1]; به راستى كه مؤمنان رستگار شدند، همانان كه در نمازشان فروتنند.

كسى كه به خدا ایمان مى آورد باید بر همه حرف هاى او گوش بدهد. اگر ما واقعاً به خدا اعتقاد داریم و مى دانیم كه همه فرمان هاى او درست و حكیمانه است، دلیلى ندارد كه از بعضى از فرمان هایش اطاعت كنیم و از بعضى دستورهایش سرپیچى كنیم. قرآن كریم كسانى را كه فقط بخشى از احكام خدا را مى پذیرند اعتراض مى كند و مى فرماید: (أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْكِتَـبِ وَ تَكْفُرُونَ بِبَعْض)[1]; چرا به برخى احكام ایمان مى آورید و به برخى كفر مىورزید. بنابراین كسى كه نماز مى خواند باید روزه هم بگیرد.