تبیان، دستیار زندگی

نخل‌هایی كه می‌چرخند
نخلگردانی یكی از آداب مشهور عزاداری در ایران در روزهای سوگواری امام حسین(ع)، سومین امام شیعیان در ایران است. این عمل به عنوان سمبل تشییع پیكر مقدس سیدالشهدا (ع) در روز عاشورا انجام می‌شود. البته نخلگردان آیینی است كه مردم شهرهای كویری و مركزی ایران مانند كاشان، یزد، نائین و تعدادی از روستاهای این مناطق برگزار می‌كنند.
نخل، اتاقك كوچكی است كه دیواره‌های عمودی مشبك دارد و 2 طرف این دیواره‌ها شبیه درخت سرو است. نخل را با انواع پارچه، شال و ترمه تزیین می‌كنند و در روزهای عزا بویژه روز واقعه عاشورا آن را با آداب مخصوصی روی دوش حمل می‌كنند، همراه با عزاداران در شهر می‌گردانند و در پایان مراسم به جای اولش كه معمولا یكی از تكیه‌های مشهور و بزرگ شهر است، برمی‌گردانند.
معروف ترین روستایی كه مراسم نخلگردانی در آن به یكی از جاذبه‌های توریستی این روستا هم تبدیل شده، روستای تاریخی ابیانه است. در این مراسم نخلگردانی، مردم ابیانه این رسم قدیمی را كه «نباید نخل را بر زمین گذاشت» به كمال رعایت می‌كنند. نخل از حسینیه تا سرچشمه كه قبرستانی در شرق روستاست توسط آدم‌های مختلفی حمل شده و بالاخره در سرچشمه به زمین گذاشته می‌شود. خیلی از مردمی كه چشم انتظار آمدن این روز بوده‌اند، برای برآورده شدن حاجت‌هایشان، پای نخل عاشورا، گوسفند قربانی می‌كنند.

    behroozraha

علمبندان در مازندران
در شب هفتم محرم، مردم شهرهای مختلف استان مازندران، مراسم «علمبندان» را برگزار می‌كنند. در این شب مردم به پای علم‌ها می‌روند و اصطلاحا علم را لباس می‌‌كنند. زن‌ها و مردها در كنار علم‌ها داخل تكایا حاضر می‌شوند، علم را با گلاب می‌شویند و هر كس نذر یا حاجتی دارد پارچه سبزی به آن می‌‌بندد 

behroozraha

عاشورا در قزاقستان :

در آن سوی كوه‌های سر به فلك كشیده‌ی « تیان شان » در جنوب قزاقستان ، گروهی ایرانیان رنج كشیده زندگی می‌كنند كه در طول یك قرن ، به زندگی غریبانه و دوری از وطن انس گرفته و روزگار سختی را در طول سال‌های تاریك خفقان ماركسیسم به سر برده و هم‌اكنون نیز می‌سوزند و می‌سازند ، آن‌ها كسانی هستند كه در سال‌های نخستین انقلاب اسلامی یكی در آن سوی مرزها ، اسیر حكومت شوروی گردیده و به این كوهپایه‌های دور دست ، یعنی تیان شان تبعید شدند .

گفته می‌شود اینان ، یك هزار خانواده‌ی آذری ایرانی هستند، از عشایر آذربایجان كه در مناطق مشكین شهر و بیله سوار مغان كه به طور سنتی از منطقه‌ای به منطقه‌ی دیگر كوچ می‌كردند و با بسته‌شدن مرزهای شوروی در آن سوی مرزها گرفتار شدند و پس از بیست سال انتظار بازگشت به وطن ، سرانجام حكومت شوروی سابق ، آن‌ها را به این سرزمین تبعید نمود و در منطقه‌ی « مركه » قزاقستان ، آن‌ها را ساكن نمود . اما با گذشت سالیان سال ، این انسان‌های غیرتمند، به خوبی از سنّت‌های مذهبی و ملّی خویش و اجدادشان پاسداری كردند و مخفیانه مساجد ساختند و اجتماعات خویش را ، از جمله محرم و عاشورا در آن بر پا كردند .

شیفتگان مراسم حسینی ، هر ساله به شكلی مراسم محرم و عاشورا را به پا داشته و در عزای مولایشان  اشك ماتم ریختند ، مردم ((مركه)) با پوشیدن لباس سیاه و تشكیل دستجات صد نفری كاملاً به شكل عزاداری سوزناك آذربایجان كشورمان بر سرو سینه زده و ساعت های متمادی تا پاسی از شب ، نوحه سرایی و گریه و زاری می‌كنند و هم برای مظلومیت حسین (ع)  و مظلومیت خویش  اشك می‌ریزند و جالب این كه به هنگام اذان مغرب، دست از عزاداری كشیده و نماز جماعت به پا می‌دارند .

  behroozraha

عاشورا در تاجیكستان :

شیعیان اسماعیلی بدخشان تاجیكستان، ارادتی خاص نسبت به خاندان اهل بیت (ع) دارند و نسبت به حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه زهرا (س) و اولاد آن‌ها ، علاقمندی زیادی داشته تا درجه‌ای كه حضرت علی (ع) را چون خدا پرستش می‌كنند و حضرت فاطمه زهرا (س) را مادر قیامتی خود می‌دانند . بدخشانیان ، حضرت امام حسین (ع) را به نام شهیر نیز یاد می‌كنند و اعتقاد بر این دارند كه شهیر نام و لقب محسنین است .

اسماعیلیان بدخشان امام حسین (ع) را همچون دیگر هم مذهبان خویش امام بر حق می‌شمارند و آن را امام سوم خود می‌دانند و در ماه محرم و عاشورا كه آن را شدّه یا عشورا می‌نامند ، برای آن حضرت سوگواری و عزاداری برپا می‌دارند . در این ماه ، به‌خصوص در این روز ، لباس سیاه به تن می‌كنند و بساط شادی را بر می‌چینند ، در این روزها ، مردان هرگز صورت نمی‌تراشند و مناطق به شكلی است كه گویا همه جا در ماتم است . مردم در خانه‌ها ، عزاداری برپا كرده كه آن را « حقزنی» گویند و یا حسین وای حسین گویان ، مشت بر سینه می‌كوبند ، به درجه‌ای كه بعضی بدن و رخساره خود را خونین كرده و از حال می‌روند . مردم بدخشان ، كشندگان حسین و خاندانش را كه از آن‌ها با عداوت و كینه یاد می‌كنند ، پلید‌ترین و بی‌رحم‌ترین موجود عالم می‌شمارند ، تا جایی كه آدم منافق و رذیل را در بدخشان ، یزید می‌گویند . 

  behroozraha

عاشورا در میانمار :

شیعیان كشور میانمار كه ایرانی الاصل هستند و در حقیقت ، مهاجرانی از شهرهای اصفهان ، تبریز، بهبهان ، مازندران و همدان می‌باشند كه در طول 200 سال گذشته به این سرزمین وارد شده و جمعیتی ببالغ بر 10 هزار نفر را تشكیل می‌دهند . فرهنگ و تمدن و مساجد و حسینیه شیعیان میانمار توسط همان ایرانیان اولیه‌ی مهاجر تشكیل و رو بنا شده‌است .

مسجد جامع رانگون كه در سال 1856 م . ساخته‌ شده‌است ، مركز تجمع شیعیان میانمار است و مراسم عزاداری سالار شهیدان ، حسین بن علی (ع) ، در روز عاشورا در همین مسجد برگزار می‌شود .

به طور كلی ، مراسم مذهبی شیعیان میانمار ، ساده بوده و به وضع نامناسبی انجام می‌‌پذیرد و شیعیان نیز همیشه نسبت به انجام فرایض مذهبی به خاطر نداشتن مُبَلغین تحصیل كرده گله‌مندند . خوشبختانه طی چند سال گذشته ، حدود 5 هزار نفر از جوانان شیعه‌ی میانمار ، جهت فراگیری دروس و احكام مذهبی به قم اعزام شده‌اند و در حال تحصیل هستند كه انشاء لله ، به واسطه‌ی همین افراد ، در آینده ، شاهد شكوفایی مذهب تشیع در میانمار خواهیم بود . شیعیان میانمار به خاطر ایرانی الاصل بودنشان كشور ایران را دوست داشته و به آن افتخار می‌كنند و در صددند تا دامنه‌ی روابط خود را با كشور ایران گسترش دهند . 

  behroozraha

عاشورا در آذربایجان

مراسم ماه محرم در جمهوری آذربایجان، بین عزاداران از جایگاه خاصی برخوردار است. در «نهرم»، «بننی یار»، «یتوی» و دیگر روستاهای منطقه نخجوان جمهوری  آذربایجان، این مراسم به شكل دسته جمعی برگزار می‌شد و همیشه، توجه اهالی دیگر مناطق را به خود جلب می‌كند.

در نظر مردم، امام حسین (ع)  به منزله‌ی شهید، عضو همه خانواده‌هاست. نغمه‌ها، مراثی و قصایدی كه در شان و منزلت ایشان خوانده شده با قصایدی كه در مدح پپادشاهان گفته‌اند، تفاوت بسیار دارد. اینها نشانگر احساسات درونی مردم است كه از محبت و اعتقاد به خدای بلند مرتبه، پیامبر و حضرت علی (ع) است.

ماه محرم برای مردم آذربایجان آن قدر عزیز است كه صرف نظر از این كه چه مذهبی داشته باشند، در این ماه مراسم عقد و عروسی برگزار نمی‌گردد و ساختن خانه جدید را شروع نمی‌نمایند. تا پایان ماه محرم و اربعین حسینی، معمولا خانم ها موهایشان را رنگ نمی‌كنند و لباس های نو نمی‌دوزند و خانواده ها، تغییر مكان نمی‌دهند.

دهه‌ی اول ماه محرم، مخصوصاً روزهای تاسوعا و عاشورا از روزهای مهم عزاداری برای مردم است.

چه مرد و چه زن در این روزها، لباس های رنگارنگ مخصوصا لباس قرمز نمی‌پوشند .

خانواده های مذهبی كه از امكانات برخوردار هستند برای امام احسان می‌دهند و در خانه‌ها، مراسم مرثیه‌سازی برگزار می‌كنند. در نتیجه احترام به نیل حضرت علی(ع)‌، بدون در نظر گرفتن گذشت قرن‌ها و تغییرات اساسی در فرهنگ و تحصیلات مردم هنوز هم استفاده از اسامی نظیر علی، حسن، علی اكبر، علمدار عباس، علی عباس، ذوا لفقار، فاطمه، زینب، زهرا و سكینه، برای كودكان متولد شده در ماه محرم ادامه دارد. قابل ذكر است كه مراسم ماه محرم در نخجوان از محدوده‌ی یك رسم شیعه خارج شده و به یك مراسم عمومی اسلامی تبدیل شده‌است.  behroozraha

اندونزی :

برای اولین بار ، مردم مهاجر جنوب هند،ساختن تابوك را برای برگذاری مراسم محرم،به مردم بومی منطقه « پیدی» در اندونزی آموزش دادند. تابوك یا همان تابوت، یك سازه چوبی است كه با اوراق رنگارنگ تزئین می‌شود، كه در اصل شبیه حرم مبارك امام حسین(ع) است كه مردم، تمام روز دهم محرم بر دوش گذاشته و در كوچه و بازار می‌چرخانند و وقت غروب، در دریا می اندازند.

این مراسم، در نیمه اول قرن نوزدهم میلادی، به دست سپاهیان مسلمان، از جنوب هند،به اندونزی رسیده است.

در پاریامان سوماترا، تابوت از چوب آبنوس، بید، پارچه و كاغدهای رنگارنگ گوناگون و ورقه‌های مس تهیه می‌شود. تابوت‌های جالب، شكل براق، شبیه اسب امام حسین (ع)است كه بالای براق، یك ساختار چوبی مزین از ورقه‌های رنگارنگ دارد و به دست استادان نمونه تهیه می شود.

مردم پاریمان از همان روز اول محرم، مراسم را شروع می‌كنند و روز دهم، این مراسم به اوج خود می‌رسد.

مراسم برگذاری محرم(تابوك) در پاریمان، بعد از دیدار هلال محرم، از نیمه شب، با آوردن خاك پاك و تمیز رودخانه شروع می شود. افرادی كه برای آوردن خاك به رودخانه می‌روند، لباس سپید می‌پوشند.این خاك را در مكانی جمع می‌كنند و روی آن پارچه‌ی سپید می‌كشند و آن را دارگاه (یعنی درگاه یا امام بارگاه) می نامند. این دارگاه سمبل مرقد امام حسین (ع) و چادر سیاه روی آن، نشانی پاكیزگی، حیات، دلیری و شهادت حضرت امام حسین (ع) در راه خداست. روز پنجم محرم، ساقه درخت موز را از باغ،با یك ضربه شمشیر تیز می‌برند كه سمبل بهادری و دلیری و مهارت شمشیر زنی حضرت قاسم (ع) است.

روز هفتم محرم ساعت دوازده ظهر،پنجه حضرت امام حسین (ع) را برای دیدار مردم، در ظرفی كه آن را «وسنگان» می نامند، با«دارگاه» می برند و در كوچه و بازار می چرخانند.

روز دهم محرم، مراسم به اوج می رسد. مردم ازسایر مناطق برای شركت در مراسم محرم به پاریمان می‌روند. در این روز همراه مراسم محرم، بازی‌های محلی راهم كه نشانه دلیری می‌باشند،بازی می‌كنند. در زبان و ادبیات « میننگ كباو»باورها و اعتقادات درباره‌ی تابوك بسیار است. گفته می‌شود كه اگر مردی زنش را برای شركت در این مراسم در روز دهم محرم ببرد زن آنقدر ناراحت می شود كه تقاضای طلاق می‌كند. همینطور، جوانان همسر خود را در این مراسم انتخاب می‌كنند، زیرا كه در این موقع، تمام جمعیت میننگ كباو و بچه های جوان، این جا جمع می‌شوند.

روز دهم محرم هنگام برگزاری مراسم، پنجه و شبیه عمامه‌ی امام حسین (ع) را در كوچه و بازار می‌چرخانند و هزاران نفر در این راهپیمایی شركت می‌كنند. این راه پیمایی را از دو جای شهر پارایامان، یعنی از بازار مركزی و منطقه جاوء شروع می‌كنند.

سوگواران و بینندگان، آرام آرام حركت می‌كنندو با آواز بلند، صدای یا حسین! یا تابوت! (هو یا حسین! هو یا تابوك) در می‌آورند. دو گروه كه از جاهای مختلف، یعنی یكی از بازار مركزی و دیگری از منطقه‌ی جاوء حركت می‌كنند، تمام روز در كوچه و محله‌های شهر راه می‌روند و در عصر به یكدیگر می‌پیوندند.

در آخر این مراسم راه پیمایی،  مردم به ساحل شهر پاغرایامان می‌روند تا تابوت را در آب بگذارند.

قبل از گذاشتن تابوت در آب دریا، اوراق زرین، پارچه‌های تزیینی و لوازم گران قیمت و پر ارزش و مهم را از تابوت بر می‌دارند تا برای ساختن در سال آینده به كهر برند.

فرو بردن تابوت در آب دریا نشان می‌دهدكه برگزاری مراسم محرم به پایان رسیده‌است و روح حضرت امام حسین (ع) با براق آن حضرت به سوی آسمان پرواز خواهد كرد تا آنجا به حضور امام علی(ع)‌ برسد و از آنجا به سوی بهشت عروج كند. تابوت آرام آرام در آب فرو می رود و هنگامی كه تاریكی شب فرا می‌رسد، سوگواران بر می‌گردند و زیر زبان ورد گونه می‌خوانند: علی بدایا! علی بدایا!( یعنی یا حضرت علی (ع) به داد برس ) و یا حسین! یا حسین! 

  behroozraha

عاشورا در كانادا :

مراسم مختلف مذهبی مربوط به محرم در كانادا و در شهرهای مختلف هر ساله در روزهای دهه‌ی آغازین ماه محرم و سوگواری حضرت سیدالشهداء (ع)  برگزار می‌گردد. هر گروه شیعه براساس آداب و سنن مرسوم مناسبت‌های مذهبی در كشور خویش به برگزاری مراسم مذهبی در كانادا نیز مبادرت می‌ورزد . البته شكل كلی و عمومی مراسمی كه به شیوه‌ی مشترك میان شیعیان با ملیت‌های مختلف انجام می‌گردد با توجه به مقتضیات محیط برخی ویژگی‌های خود را نیز دارند . برجسته‌ترین ویژگی مراسم عزاداری مشترك در میان جامعه‌ی شیعیان كانادا برگزاری مجالس سخنرانی است. محتوای این سخنرانی‌ها سعی بر این دارد كه در این محافل بیشتر به وجه تاریخی و علمی مسئله عاشورا و درس‌های تاریخی آن پرداخته‌شود . مراسم عاشورا در كانادا شیوه‌ی مرسوم عزاداری شیعیان یعنی سینه‌زنی و نوحه‌خوانی نیز انجام می‌گیرد. البته اغلب این مراسم سوگواری در مكان‌های سرپوشیده و مراكز تجمع شیعیان مانند حسینیه‌های مختلف برگزار می‌شود . در پایان مراسم نیز پرچمی را به یاد امام حسین (ع) در برابر شهرداری تورنتو به اهتزاز در می‌آورند . یكی دیگر از ابتكارات این كشور تهیه و نصب پوسترهایی در معرفی امام حسین (ع) و قیام عاشورا در وسایط نقلیه‌ی عمومی شهر تورنتو است .

   behroozraha

عاشورا در سیرالئون :

تاریخ كربلا برای مسلمانان این كشور برگی از تاریخ اسلام است كه به تازگی مفتوح گشته و مورد توجه فراوان آنان قرار گرفته‌ است در مراسمی كه به همین مناسبت برگزار می‌گردد مسلمانان با شنیدن حقایق تاریخ اسلام و مصائبی كه بر سبط بزرگوار رسول اكرم (ص)‌گذشته‌ است بر گونه‌هایشان اشك جاری می‌شود و كاملاً تحت تأثیر خیام الهی امام حسین (ع)  قرار می‌گیرند . علاوه بر مراسمی كه به مناسبت‌های مختلف در این خصوص برگزار می‌گردد از دو سال قبل در دهه اول محرم و اربعین در انستیتو بین المللی علوم اسلامی هر شب و در سالن اجتماعات رایزنی فرهنگی هر روز مراسم عزاداری و سوگواری ابا عبدالله برگزار می‌گردد . هر ساله در دهه اول محرم مراسم عزاداری توسط تجار لبنانی مقیم سیرالئون در حسینیه مسجد مركزی مزی تاون برگزار می‌گردد .

  behroozraha

 عاشورا در كنیا :

در كنیا برای هر دوازده روز اول به جز اولین روز كه روز آغاز سال است شیعیان دوازده امامی عصرها با لباس سیاه رهسپار مجالس عزاداری امام حسین (ع) می‌شوند و در سالنی كه با پرده‌های سیاه پوشیده شده‌است اجتماع می‌كنند و به سخنرانی وعاظ درباره‌ی حادثه‌ی كربلا گوش فرا می‌دهند و به مجردی كه راوی شروع به ذكر مصیبت می‌كند مردم می‌گریند، آن‌گاه مردان و زنان عزادار به حركت در می‌آیند و وقتی كه راوی در ذكر مصیبت اوج گرفت ، دسته‌های عزادار به پا می‌خیزند و به ماتم می‌پردازند و بر  سر و سینه می‌زنند و جمعی در حالی‌كه زنجیر می‌زنند فریاد یا حسین یا حسین سر می‌دهند . روز دهم محرم عزاداری به اوج خود می‌رسد . در نایروبی در نیمه روز و در مومباسا عصرها مجالس عاشورا برگزار می‌شود و مردم پس از گوش سپردن به سخنان روضه‌خوان یا حسین یا حسین گویان به سینه‌زنی می‌پردازند و در خیابان‌ها به راه می‌افتند و به قسمت قدیمی شهر می‌روند . زنان شیعه اثنی عشری در این سیر و حركت سینه‌زنان دیده نمی‌شوند . آنان برای خود مجالس زنانه و باشكوهی دارند . همه عزاداران سیاه‌پوش و پابرهنه هستند. در پیش پیش دسته‌های عزادار شخصی كه رهبری جمعیت را به عهده دارد قرآن را با احترام در سینی حمل می‌كند و به دنبال دسته‌ی تابوت و بارگاه امام حسین (ع) را به دوش دارند و بعد از آن دستگاه صوتی و در پشت دسته زنجیرزن حركت می‌كنند .

اطلاعات مربوط به عاشورا به زبان انگلیسی و سواحلی انتشار می‌یابد در سایر روزهای محرم مجالس تعزیه حادثه كربلا ، اسارت حضرت زینب و … پا برجاست . شیعیان كنیا پایان آخرین روز صفر را كه در باور آنان روز قصاص و كشته‌شدن عمر سعد توسط مختار است را جشن می‌گیرند . لباس و پارچه‌های سیاه را در می‌آورند و شادی می‌كنند .  

behroozraha