تبیان، دستیار زندگی

تربیت انسان ها کار پیچیده و مشکلی است و جز با توکل بر خدا و توسل به معصومان (علیهم السلام) و نیز استفاده از شیوه های ارائه شده از سوی دین مبین اسلام، ممکن نیست. همچنین عملکرد انسان هایی که در تربیت موفق بوده اند می تواند کمک بسیار مؤثری در این امر مهم باشد. از این رو با توجه به مطالبی که در فصول و مباحث پیشین مطرح شد، در این مبحث به بررسی آداب و سنن زمینه ساز تربیت در آغاز تولد می پردازیم تا با پیروی از سیره تربیتی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و اهل بیت (علیهم السلام) بتوانیم گامی مؤثر در تربیت فرزندان خویش برداریم.
در سیره معصومان (علیهم السلام) آداب و سنت هایی یافت می شود که از آغاز تولد فرزند تا روز هفتم به آنها عمل می کرده اند. عمل به این آداب، زمینه های مساعد تربیت را در فرزند به وجود می آورد. ممکن است نقش برخی از این آداب در تربیت فرزند برای ما مخفی باشد یا تأثیر کمتری در تربیت داشته باشد، ولی به هر حال تأثیر خود را در فرزند خواهد گذاشت.
بخشی از این روش ها، زمینه های تربیت بعدی را فراهم می کند و برخی، علاوه بر آن، خود نیز اثر تربیتی مستقیمی دارند. از مجموع همین تأثیرات جزئی است که تربیت تحقق می یابد؛ زیرا تربیت امری لحظه ای نیست که یکباره صورت پذیرد، بلکه امری تدریجی است که با فراهم شدن زمینه های آن، از بین رفتن عوامل مزاحم و رعایت آداب و دستورهای تربیتی و استفاده از شیوه های مناسب تحقق می یابد. برخی از این آداب چنین است:

1. اذان و اقامه گفتن در گوش نوزاد
 

نخستین کاری که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه (علیهم السلام) پس از تولد فرزند انجام می دادند، این بود که در گوش راست او اذان و در گوش چپ او اقامه می گفتند. امام سجاد (علیه السلام) می فرماید:
هنگامی که امام حسین (علیه السلام) متولد شد، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در گوش او اذان گفت (مجلسی، 1403، ج 43، ص 240).
همچنین در روایتی دیگر آمده است:
هنگامی که امام حسن (علیه السلام) متولد شد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در گوش او اذان گفت (همان، ج 104، ص 123).
نجمه، مادر امام رضا (علیه السلام) نیز می گوید:
وقتی حضرت رضا (علیه السلام) متولد شد، امام کاظم (علیه السلام) در گوش راست او اذان و در گوش چپ اقامه گفت (حر عاملی، 1367، ج 15، ص 138).
امیرمؤمنان علی (علیه السلام) نیز می فرماید:
هنگامی که زایمان حضرت زهرا (علیهاالسلام) فرا رسید، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به اسماء بنت عمیس و ام سلمه فرمود: بر بالین حضرت فاطمه (علیهاالسلام) حاضر شوید و وقتی فرزند متولد شد، در گوش راست او اذان و در گوش چپ او اقامه بگویید؛ زیرا اگر چنین کنید، از شیطان در امان خواهد بود (إربلی، 1405، ج 2، ص 148).
در این باره روایات فراوان دیگری نیز آمده است که معصومان (علیهم السلام) در زندگی خویش چنین شیوه ای داشتند و به دیگران نیز سفارش می کردند که این گونه عمل کنند.
در اینجا ممکن است بپرسید: آیا این عمل، در کودک تأثیری نیز باقی می گذارد یا اینکه آداب و سننی است که والدین با عمل به آن کسب ثواب می کنند؟ در پاسخ باید گفت: اولاً در برخی روایات آثار تربیتی و همچنین آثار جسمی و روحی دیگری نیز برای این عمل بیان شده است؛ از جمله محفوظ ماندن از جنون، پیسی، غش، که برای اطلاع بیشتر می توان به آن روایات مراجعه کرد (حر عاملی، 1367، ج 15، ص 137). (1)
براساس این روایات، اذان و اقامه گفتن در گوش نوزاد، موجب آرامش روحی کودک و ایمنی وی از شیطان، جنون و پیسی می شود. البته اذان هرجا گفته شود، شیطان از آنجا دور می شود؛ از این روست که برای کودکان نیز سفارش شده است. سلیمان الجعفری می گوید از امام رضا (علیه السلام) شنیدم که می فرمود:
أذن فی بیتک فانه یطرد الشیطان و یستحب من أجل الصبیان (کلینی، 1365، ج 3، ص 308)؛ در خانه ات اذان بگو که موجب دوری شیطان می شود و برای کودکان پسندیده است.
ثانیاً، این عمل، از نظر علمی نیز توجیه پذیر است. پژوهشگران اثبات کرده اند که کودکان نه تنها در روزهای اول تولد گفته های ما را می شنوند و در ذهن خود ضبط می کنند، بلکه پیش از تولد نیز از صدای قلب و حرکت غذا در روده و معده مادر و حتی صداهای بیرونی مثل صدای پدر و مادر و اطرافیان اثر می پذیرند و نسبت به آن صداها شناخت پیدا می کنند و بعد از تولد با آنها مأنوس خواهند بود.
یکی از علل آرامش فرزند، هنگامی که مادر او را در آغوش می گیرد، انس با صدای قلب مادر در رحم است. ویلیام سیرز در این باره می گوید:
با کودک صحبت کنید و برایش آواز بخوانید. برای کودکی که در رحم دارید خاطره های خوش ایجاد کنید. بررسی ها نشان داده است که کودکان بعدها به صداهای آشنایی که در دوران زندگی در رحم مادر شنیده اند، و به صدای کسانی که با آنها صحبت کرده اند و برایشان آواز خوانده اند، عکس العمل نشان داده اند. نوزادان به صدای پدرانشان - اگر قبل از تولد با آنها صحبت کرده باشند - بیشتر توجه می کنند و آوازهایی را که مادر در ماه های زندگی در زهدان برای آنها خوانده است، آسان تر یاد می گیرند (سیرز، 1369، ص 20).
همچنین «در یک آزمایش، 5 تا 6 هفته آخر بارداری، برای تعدادی از کودکان نوار سرودی که مادرشان خوانده بود، روزی دوبار پخش شد. پس از تولد، کودکان ترجیح می دادند که این سرود را از مادرشان بشنوند تا سرودی دیگر، هر چند آن را هم مادرشان می خواند. در آزمایشی دیگر، کودکان ترجیح می دادند به سرودی که مادرشان خوانده است، گوش دهند تا سرودی که شخص دیگری خوانده است. این هم به دلیل آن است که قبلاً با صدای مادر آشنا بودند (هترینگتون، 1373، ج 1، ص 212). (2)
بنابراین، اذان و اقامه گفتن در گوش کودک از سه جهت می تواند تأثیر تربیتی داشته باشد: نخست، تأثیرات جسمی و ایمنی از بیماری هایی که ممکن است کودک به آنها دچار شود. دوم، تأثیرات معنوی و آرامش روحی که با دوری شیطان برای کودک حاصل می شود. سوم، تأثیرات آموزشی که کودک با مفاهیم اعتقادی و مذهبی آشنا می شود و در آینده به این مفاهیم انس و علاقه بیشتری پیدا کی کند.

2. نحنیک یا کام برداشتن
 

از دیگر آدابی که معصومان (علیهم السلام) در آغاز تولد فرزند رعایت کرده اند، برداشتن کام نوزاد است. کام برداشتن بدین معناست که مقداری خرما، شیرینی یا چیز دیگری را نرم و ملایم کرده، به صورت مایع در آورند و آن را در کام کودک بریزند (طریحی، 1408، ص 590). پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه (علیهم السلام) خود به این سنت عمل می کردند و دیگران را نیز به آن سفارش می نمودند. امام صادق (علیه السلام) از امیرمؤمنان علی (علیه السلام) نقل می کند که فرمود:
حنکوا أولادکم بالتمر، فکذا فعل رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) بالحسن و الحسین (علیهماالسلام) (حر عاملی، 1367، ج 15، ص 137)؛ کام فرزندانتان را با خرما بردارید؛ زیرا پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) با حسن و حسین (علیهماالسلام) چنین کرد.
همچنین از مادر امام رضا (علیه لسلام)، نقل شده که وقتی علی بن موسی الرضا (علیه السلام) متولد شد، او را در پارچه سفیدی پیچیدم به امام کاظم (علیه السلام) دادم. امام (علیه السلام) در گوش راست او اذان و در گوش چپ اقامه گفت و آب فرات طلبید و با آن کام نوزاد را برداشت و او را به من برگرداند (همان، ص 138).
نیز وقتی عبدالله بن عباس صاحب فرزندی شد، علی (علیه السلام) به منزل او رفت و فرمود: او را بیاورید. کودک را آوردند. امام (علیه السلام) او را گرفت، کام او را برداشت، برای او دعا کرد و او را برگرداند... (ابن ابی الحدید، 1385، ج 7، ص 148).
بنابراین، کام برداشتن، از سیره معصومان (علیهم السلام) بوده است و با چیزهای مختلفی از قبیل خرما، آب (در صورت امکان آب فرات و پس از آن آب باران) (کلینی، 1365، ج 6، ص 24)، تربت امام حسین (علیه السلام)، عسل یا هر نوع شیرینی دیگر انجام می شده است. در روایات، برای کام برداشتن با برخی از این چیزها، فوائدی نیز ذکر شده است. برای مثال، امام صادق (علیه السلام) کام برداشتن با تربت امام حسین را موجب ایمنی فرزند می داند:
حنکوا اولادکم بتربه الحسین (علیه السلام) فانه امان (نوری، 1408، ج 15، ص 138).
مراد از امان، ممکن است ایمنی از شیطان یا بلاها یا هر دو باشد. همچنین آن حضرت کام برداشتن با آب فرات را موجب دوستی اهل بیت (علیهم السلام) می داند:
ما أظن أحدا یحنک بماء الفرات إلا أحبنا أهل البیت (همان، ص 139).
و یا
الا کان لنا شیعه (همان، ش 4).
کام برداشتن با تربت امام حسین (علیه السلام) به دلیل قرب و منزلتی که آن امام نزد خدا دارد، آثار روحی و معنوی بسیاری دارد. در روایات متعدد از آثار مادی و معنوی آن، حتی در شفای بیماران سخن به میان آمده است. افراد بسیاری نیز این را تجربه کرده اند. روایات ما برای آب فرات اهمیت خاصی از حیث معنوی قائل است. (3) این اهمیت شاید از آن جهت باشد که این آب طعم گوارایی دارد. آب باران نیز چون آب خالص است و شوری و تلخی و مواد مخلوط ندارد، از سایر آب ها گواراتر است.
یادآور می شویم که مستحب است که عمل کام برداشتن و تحنیک به دست بزرگان دین و افراد صالح و باتقوا واقع شود. این خود، علاوه بر آثاری که در روایات آمده و نیز آثار احتمالی که بیان شد، نوعی تیمن و تبرک است و چون مستحب است که هنگام این عمل برای کودک دعا کنند، دعای بزرگان دینی برای کودک تأثیرات معنوی فراوانی خواهد داشت. در صدر اسلام معمولاً کام کودکان مسلمان را پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه (علیهم السلام) برمی داشتند و برای کودک دعا می کردند.

3. پوشش نوزاد
 

پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه معصومان (علیهم السلام) به پوشش کودک، به ویژه در آغاز تولد، اهمیت فراوان می دادند. تأکید بر پوشاندن لباس سفید بر کودک و نهی از پوشاندن لباس زرد بر او، در سیره، حکایت از اهمیت و تأثیر رنگ لباس بر کودک دارد. زید بن علی از پدرش امام سجاد (علیه السلام) نقل می کند که
لما ولدت فاطمه (علیهاالسلام) الحسن (علیه السلام) أخرج إلی رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) فی خرقه صفراء، فقال (صلی الله علیه و آله و سلم) ألم أنهکم أن تلفوه فی خرقه صفراء، ثم رمی بها و أخذ خرقه بیضاء فلفه فیها (مجلسی، 1403، ج 104، ص 109)؛ زمانی که حضرت فاطمه (علیهاالسلام) امام حسن (علیه السلام) را به دنیا آورد، [اطرافیان] او را در پارچه زردی پیچیدند و نزد رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) آوردند. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: مگر شما را از پوشاندن پارچه زرد بر نوزاد منع نکرده بودم؟ سپس پارچه زرد را به دور افکند و پارچه سفیدی بر او پوشاند.
همچنین گذشت که مادر امام رضا (علیه السلام) فرمود:
لما ولد الرضا (علیه السلام) ناولته موسی (علیه السلام) فی خرقه بیضاء (حر عاملی، 1367، ج 15، ص 138)؛ وقتی [امام] رضا (علیه السلام) به دنیا آمد، او را در پارچه سفیدی پیچیدم و به امام کاظم (علیه السلام) دادم.
بنابراین، رنگ پوشش نوزاد در سیره معصومان (علیهم السلام) مهم دانسته شده و اصرار بر این است که رنگ لباس نوزاد سفید باشد، نه زرد. درباره سرّ رنگ سفید و اینکه چه آثار جسمی یا روحی برای کودک خواهد داشت، در روایات چیزی بیان نشده است. البته در این مورد، حدس هایی می توان زد و نیز می توان فوائد احتمالی برای آن بیان کرد. امروزه در روان شناسی رنگ ها، تحقیقات بسیاری در زمینه تأثیر رنگ ها بر حالات روحی - روانی انسان ها انجام شده و نتایج تحقیقات، تأثیر رنگ ها را تأیید کرده است (لوشر، 1371). اما گرچه تأثیر رنگ لباس بر کودک انکار ناپذیر است، ولی در نوع و کیفیت تأثیر آن، داوری قطعی و روشنی نمی توان کرد.

4. تبریک و دعا
 

از دیگر آداب آغاز تولد کودک که در سیره معصومان (علیهم السلام) رعایت شده، تبریک ولادت کودک به پدر و مادر اوست. مرازم از برادش نقل می کند:
مردی به امام صادق (علیه السلام) عرض کرد که صاحب پسری شده ام. امام (علیه السلام) فرمود: خدا سپاسِ بخشنده را روزی ات کند و فرزند را برایت مبارک گرداند و او را حفظ فرماید و تو را از خیر او بهره مند سازد (کلینی، 1365، ج 6، ص 17).
همچنین در سیره ای که پیشتر از ابن ابی الحدید نقل شد آمده بود که
وقتی عبدالله بن عباس صاحب پسری شده امیرمؤمنان علی (علیه السلام) با اصحاب به دیدار او رفتند و حضرت این گونه به او تبریک گفت: خدا سپاسِ بخشنده را روزی ات کند و فرزند را بر تو مبارک گرداند (ابن ابی الحدید، 1385، ج 7، ص 148).
همچنین، امام صادق (علیه السلام) می فرماید:
مردی ولادت فرزند مردی دیگر را چنین تبریک گفت: یهنئک الفارس؛ قدم سوارکار نورسیده مبارک! امام حسن مجتبی (علیه السلام) فرمود: از کجا می دانی که او سوارکار خواهد بود؟ آن مرد عرض کرد: فدایت شوم پس چه بگویم؟ امام فرمود: بگو: خدا سپاس بخشنده را روزی تو کند و فرزند را برایت مبارک گرداند و او را به رشد و کمال رساند (عمری طولانی به او بدهد) و تو را از نیکی او بهره مند سازد (کلینی، 1365، ج 6، ص 17).
چنان که در این سیره ها آمده است، اولاً تبریک گفتن و اظهار شادمانی کردن برای تولد نوزاد، از سنن و آداب اسلامی است؛ ثانیاً باید تعبیرهای تبریک، آمیخته با ارزش های الهی و معنوی، آموزنده و یادآور شکر پروردگار و در برگیرنده دعا برای پدر و مادر و آینده نوزاد باشد.
در اینجا دو نکته مهم وجود دارد: نخست اینکه اظهار شادمانی دیگران مستقیماً در والدین تأثیر دارد و آنها را اگر احیاناً از تولد فرزند ناراحت اند، خوشحال می کند. با یادآوری نعمت الهی آنها را به شکر نعمت وا می دارد؛ در نتیجه والدین با علاقه و رضایت کامل به تربیت کودک می پردازند و این رضایت، در کودک اثر خواهد گذاشت. مادری که با رضایت کامل به فرزند خویش شیر دهد، به نظافت او بپردازد و به او محبت کند، در شکل گیری هرچه بهتر شخصیت کودک مؤثر است. «نتیجه تحقیقات نشان می دهد تمایل و علاقه مندی مادر، ضمن شیر دادن طفل، در ثبات شخصیت او مؤثر است. بدین ترتیب، تأثیر رفتار مادر در رشد شخصیت طفل از لحظه تولد نوزاد آشکار می شود... مادرانی که علاقه مند به شیر دادن کودکان خود نیستند و آنها را با بی میلی در آغوش می گیرند، انزوا، بی حسی و احتمالاً غش را در اطفال خودشان به وجود می آورند» (عظیمی، 1369، ص 106).
دوم آنکه دعا برای سلامت و رستگاری کودک، در هر لحظه و مرحله ای از تربیت کودک مؤثر، و در تبریک ولادت نیز مطرح است. در روایات و سیره تربیتی معصومان (علیهم السلام) دعا کردن برای فرزند در مراحل متعددی از جمله هنگامی که انسان قصد ازدواج می کند، وقت ورود بر همسر و هنگام آمیزش، وارد شده است؛ علاوه بر اینها هنگام کام برداشتن کودک، وقت عقیقه برای او و هنگام نامگذاری کودک، دعا وارد شده است و معصومان (علیهم السلام) در سیره خود بدان عمل می کردند. دعا برای کودک گذشته از تأثیرات روحی، معنوی و جسمی، تأثیرات روانی و تلقینی نیز دارد؛ زیرا وقتی کودک با والدینی روبه روست که هر آن، دم از ارتباط با خدا و استمداد از او می زنند، او نیز بدان سوی کشیده خواهد شد.

5. نام نیک
 

نامگذاری برای همه اشیائی که انسان با آنها سر و کار دارد، ضروری است؛ زیرا انسان برای شناختن و شناساندن هر چیز محتاج نام آن است؛ مثلاً برای شناساندن خود به دیگران، ناگزیر از بیان نام است. امام مهم، زمان نامگذاری و انتخاب نام است. البته در سیره معصومان (علیهم السلام) بر هر دو کار تأکید شده است. تأکید اسلام بر نامگذار پیش از تولد فرزند است و اگر نشد، در بدو تولد، تا روز هفتم ولادت و همراه با عقیقه است. امام صادق (علیه السلام) می فرماید: پدرم از جدم نقل کرد که امیرمؤمنان علی (علیه السلام) فرمود:
فرزندان خود را قبل از اینکه متولد شوند، نامگذاری کنید و اگر نمی دانید پسر است یا دختر، از نام هایی استفاده کنید که بر هر دو می نهند؛ زیرا کودکانی که بر آنها نام نهاده نشده است، روز قیامت به پدر خود اعراض می کنند که چرا بر من نام ننهادی و [حال آنکه] پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز محسن را قبل از تولد نام نهاد (کلینی، 1365، ج 6، ص 18).
ابی بصیر نیز از امام صادق (علیه السلام) نقل می کند که درباره مولود فرمود:
مولود را در روز هفتم ولادت نامگذاری می کنند و برای او عقیقه می دهند و (موی) سرش را می تراشند (کلینی، 1365، ج 6، ص 29).
یادآور می شویم که این دو دسته روایات با هم منافاتی ندارند؛ زیرا طبق برخی روایات تا روز هفتم می توان نام را تغییر داد. امام صادق (علیه السلام) فرمود:
هیچ پسری برای ما متولد نمی شود، مگر اینکه نام او را محمد می گذاریم؛ وقتی هفت روز از ولادت وی گذشت، اگر خواستیم نام او را تغییر می دهیم یا باقی می گذاریم (همان، ص 18).
بنابراین، نامگذاری پیش از تولد به احترام پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و برای تیمن و تبرک به نام او صورت می گیرد و تا روز هفتم نیز قابل تغییر است. اما چرا پیش از تولد نامگذاری انجام می شود؟
یک احتمال همان است که در روایت ذکر شده است که کودک پیش از تولد نیز دارای روح و شخصیت و احترام است و اگر نامگذاری نشود و سقط شود، به او احترام لازم گذاشته نشده است و آن کودک، در قیامت به این بی احترامی والدین معترض خواهد شد.
احتمال دیگر اینکه اگر تا روز هفتم نامگذاری صورت نگیرد، چه بسا اقوام و آشنایان نامهای نامناسب و ناشایستی را بر والدین تحمیل کنند. بنابراین، بهتر است نامگذاری پیش از تولد صورت پذیرد. به همین دلیل در سیره معصومان (علیهم السلام) و بزرگان صدر اسلام تأکید بر این بوده است که بزرگان برای کودکان نامگذاری کنند و خود نیز چنین می کرده اند؛ برای مثال، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) برای فرزندان علی (علیه السلام) نام برگزید (مجلسی، 1403، ج 43، ص 242) (4) و علی (علیه السلام) فرزند ابن عباس را نامگذاری کرد. صحابه نیز فرزندان خود را برای نامگذاری نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه (علیهم السلام) می آوردند تا نامهای مناسب و شایسته ای برای آنها برگزینند. پس بهتر است نامگذاری تا روز هفتم به تأخیر نیفتد.
مسئله دیگری که اهمیت خاصی دارد، انتخاب نام است. در سیره معصومان (علیهم السلام) انتخاب نام نیک و پرمعنا از اهمیت ویژه ای برخوردار است. امیرمؤمنان علی (علیه السلام) فرمود:
اولین خوبی انسان به فرزندش، نام نیکی است که برای او انتخاب می کند (کلینی، 1365، ج 6، ص 18).
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز نام نیک را از حقوق فرزندان بر والدین می داند. امام کاظم (علیه السلام) می فرماید:
مردی نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آمد و گفت: حق فرزندم بر من چیست؟ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «تحسن اسمه و ادبه و ضعه موضعاً حسناً (همان، ص 48، ش 1)؛ اینکه نام نیکو بر او بگذاری، او را خوب تربیت کنی و او را به جایگاه مناسب [اجتماعی] (5) خویش برسانی».
معصومان (علیهم السلام) بر همه فرزندان خود نام هایی با معانی خوب و عالی می نهادند و همواره سعی می کردند جامعه و محیط از نام های نیک و با معنا بهره مند، و از نام های زشت و بی معنا به دور باشد.
اما نام چه تأثیری می تواند در تربیت داشته باشد که از نیک و بد آن بحث شود؟ پاسخ این است که، نام نیک از چند جهت در انسان تأثیر می گذارد:
1. نام هر انسانی نمادی از او و بیانگر هویت و شخصیت او برای دیگران است. نام هر شخص هویت و فرهنگ را به همراه دارد و دیگران براساس آن فرهنگ با او رفتار می کنند و از او انتظار دارند. در هر فرهنگ و ملیت، نام ها معانی و مفاهیم خاص خود را به همراه دارند و آن را به ذهن مخاطب منتقل می کنند. بنابراین، نام نیک علاوه بر اینکه احترام به شخصیت انسان است، احترام دیگران را نیز بر می انگیزاند.
2. نام انسان برچسبی است که از آغاز تا پایان عمر و حتی قیامت (کلینی، 1365، ج 6، ص 19) همراه اوست و اثر تلقینی بر او دارد؛ زیرا همه افرادی که با انسان سرو کار دارند با این نام، او را می خوانند. اگر نام انسان فضل، ابوالفضل، عبدالرحمان و از این قبیل نام ها باشد، به انسان، صفات فضیلت و بندگی خدا را تلقین می کند و انسان می کوشد این صفات را در خود پدید آورد. کسانی که با انسان سر و کار دارند نیز توقع دارند که او مطابق نام خویش عمل کند. بدین جهت است که در روایت آمده است:
در قیامت افرادی وارد می شوند که نامشان محمد است. خداوند می فرماید: آیا حیا نکردی و مرا معصیت کردی در حالی که نام حبیب مرا بر خود داشتی؟ من از اینکه نام حبیبم را بر خود داری، از عذاب کردن تو حیا می کنم (نوری، 1408، ج 15، ص 130).
3. انسان به طور ناخودآگاه می خواهد با بزرگانی که نام او از آنان گرفته شده است و هم نام اویند، همانند شود و خود را مشابه آنان جلوه دهد؛ بنابراین می کوشد چنان رفتار کند که آنان رفتار می کرده اند.
4. نام های بد و نامناسب آثار بدی بر انسان می گذارند. علاوه بر این، نام های بد و ناشایست، دستاویزی برای دیگران در تمسخر و ضربه زدن به شخصیت انسان می شود؛ به ویژه در کودکی و نوجوانی که بچه ها معمولاً برای رونق بخشیدن به محافل و میدان های بازی خود، به دنبال چنین دستاویزهایی هستند و حتی خود، نام های تمسخر آمیزی را برای بازیچه قرار دادن دیگران بر آنها می نهند. از این روست که امام باقر (علیه السلام) به معمر بن خثیم فرمود:
ما از ترس القاب و برچسب های بدی که دیگران ممکن است به فرزندانمان نسبت دهند، برای آنان در کودکی کنیه انتخاب می کنیم (کلینی، 1365، ج 6، ص 19).
بنابراین، اثر نام نیک بر فرزند در تربیت او چنان است که نمی توان از آن چشم پوشید، اگر تأثیر کمی هم داشته باشد، باید به آن اهتمام داشت؛ زیرا تربیت در پی توجه به نکات ریز محقق می شود.
نکته دیگری که در سیره معصومان (علیهم السلام) برای نامگذاری مطرح است، آن است که آن بزرگواران همراه نام بزرگان دین را برای فرزندان خود بر می گزیدند و دیگران را نیز به آن سفارش می کردند. این کار، علاوه بر احترام به بزرگان و آموزش آن به فرزندان و آثاری که پیشتر بیان شد، آثار تربیتی دیگری نیز دارد؛ مانند آثار معنوی حاصل از برگزیدن نام بزرگان دین برای فرزندان، و نیز آثار اجتماعی آن. زیرا نامگذاری فرزندان به نام های نیک، موجب می شود که فرهنگ خانواده و جامعه، روح دینی به خود بگیرد و این روح دینی، در تربیت و هدایت فرزندان مؤثر افتد.

6. عقیقه
 

از مهم ترین آداب و سنت هایی که در رفتار و گفتار پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه (علیهم السلام) بر آن تأکید فراوان شده، عقیقه برای فرزند است. تأکید بر عقیقه به حدی است که در برخی روایات واجب دانسته شده است. امام کاظم (علیه السلام) می فرماید:
العقیقه واجبه اذا ولد للرجل ولد (همان، ص 24).
همچنین برخی از فقهای شیعه و اهل سنت به وجوب آن فتوا داده اند (مجلسی، 1363، ج 21، ص 44).
ولی بیشتر فقهای شیعه بر استحباب آن تأکید می کنند. امام خمینی قدس سره در تحریر الوسیله می نویسد: «من المستحبات الأکیده العقیقه للذکر و الانثی» (موسوی، [بی تا]، ج 2، ص 448).
تأکید بر عقیقه به حدی است که ائمه (علیهم السلام)، حتی با صدقه دادن قیمت آن، راضی به ترک آن نشده اند. عبدالله بن بکیر می گوید:
نزد امام صادق (علیه السلام) بودم. فرستاده عبدالله بن علی، عموی امام، به امام گفت: عمویتان می گوید: به دنبال حیوانی برای عقیقه رفتم، اما نیافتم. آیا قیمت آن را صدقه بدهم؟ امام فرمود: نه؛ زیرا خداوند غذا دادن به مردم و ریخته شدن خون حیوان را دوست دارد (کلینی، 1365، ج 6، ص 25).
همچنین اگر والدین به هر دلیلی موفق به عقیقه برای فرزند خود نشدند، بر فرزند مستحب است که پس از بلوغ برای خود عقیقه کند. عمر بن یزید می گوید:
به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: نمی دانم پدرم برایم عقیقه کرده است یا نه، (چه کنم؟) امام فرمود: «برای خود عقیقه کن». من نیز چنین کردم، در حالی که در سن پیری بودم (همان، ص 25).
بنابراین، عقیقه از سنت هایی است که در سیره معصومان (علیهم السلام) بر آن تأکید بسیار شده است و علاوه بر آثار اجتماعی، دارای آثار روحی و تربیتی برای کودک است که برخی از آن آثار را بیان خواهیم کرد.
ممکن است برخی بگویند وضع عقیقه به دلیل سنتی است که در جاهلیت بوده و چون دارای آثار اجتماعی است، اسلام نیز آن را پذیرفته و با کمی تغییر آن را وسیله ای برای تقرب و نزدیکی به خداوند قرار داده است. به نظر می رسد گرچه عقیقه پیش از اسلام نیز بوده، ولی از سنت های جاهلی نیست، بلکه از سنت های دینی و حضرت ابراهیم (علیه السلام) است که به جای ذبح اسماعیل، خداوند قوچی را برای ابراهیم (علیه السلام) فرستاد و این یک سنت شد و به مرور زمان در جاهلیت تغییراتی پیدا کرد؛ زیرا از همان زمان مسئله ذبح حج گزاران در منا مطرح است و در روایتی وارد شده است که عقیقه ساقط نمی شود مگر اینکه کسی در حج ذبح کند.
همچنین هدف از عقیقه، تنها آثار اجتماعی اطعام نیست، گرچه آن نیز مورد نظر است و با عقیقه حاصل می شود؛ هدف اصلی از عقیقه این است که این قربانی در برابر جان کودک و برای تقرب به خدا ذبح می شود. شواهد بسیاری نیز در روایات بر این مطلب وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می کنیم. امام صادق (علیه السلام) می فرماید:
عقیقه برای غنی و فقیر، در صورتی که برایش میسر باشد، لازم است؛ ولی اگر فقیر بر عقیقه قادر نباشد لازم نیست.
اگر تنها آثار اقتصادی - اجتماعی عقیقه مراد بود، چرا برای فقیر نیز در حد امکان عقیقه لازم است؟ پس باید مسئله مهم دیگری در کار باشد.
علاوه بر این، اگر تنها آثار اجتماعی - اقتصادی مراد بود، باید در صورتی که حیوانی برای عقیقه پیدا نشود، صدقه دادنِ قیمت آن کفایت کند؛ در حالی که ائمه (علیهم السلام) حتی در صورت یافت نشدن حیوان، راضی به صدقه دادن قیمت آن نشده اند و فرموده اند: صبر کنید تا حیوانی پیدا شود.
در اینجا، برخی از آثار روحی و معنوی عقیقه را، که ممکن است زمینه های تربیت و هدایت کودک را مهیا کند، یادآور می شویم:
1. عقیقه، قربانی و فدیه ای است در برابر سلامت جان کودک. اسلام، ظهور آثار اموالی، چون قربانی را که انسان در راه خدا می دهد، در همین دنیا نیز پذیرفته است، از قبیل آثار صدقه در سلامت و حفظ جان انسان، و آثار نذر در بهبود بیماری ها. عقیقه نیز یکی از اینهاست و از آثار آن، صحت و سلامت و حفظ جان کودک در برابر بیماری ها و بلاهای گوناگون است. در ضمنِ دعایی که مستحب است هنگام عقیقه برای فرزند خوانده شود، آمده است:
خدایا، گوشت این حیوان را در برابر گوشت فرزندم، خون آن را در برابر خون او، استخوان آن را در برابر استخوان او، موی آن را در برابر موی او و پوست آن را در برابر پوست او می دهم. خدایا، این قربانی را مایه حفظ و سلامت او قرار ده (کلینی، 1365، ج 6، ص 31).
2. عقیقه، مایه ی تقرب کودک به خدا، توجه خدا به کودک و خواری شیطان و دوری او از انسان است. گرچه والدین یا کسان دیگرند که برای کودک عقیقه می کنند، ولی این عقیقه از طرف کودک و آثار آن بیشتر متوجه کودک است تا والدین. در دعای عقیقه آمده است:
خدایا، بر محمد و آل او درود فرست و این قربانی را از فلان پسر فلان قبول فرما (همان، ص 31).
و نیز آمده است:
خدایا، خون ها برای تو ریخته می شود که شریکی نداری و حمد، مخصوص پروردگار عالمیان است. خدایا، شیطان رانده شده را خوار فرما (همان، ش 5).
3. عقیقه، شکرانه نعمتی است که خدا به انسان عطا کرده است. فرزند، از منظر روایات، نعمتی از نعمت های الهی عطا شده به انسان است. این قربانی نیز به شکرانه آن نعمت انجام می شود و به موجب آیه قرآن که می فرماید: «لئم شکرتم لأزیدنکم (ابراهیم، 7)؛ اگر شکر نعمت کردید بر نعمتتان می افزایم»، مسلم است که این شکر در بقا و تقویت فرزند مؤثر خواهد بود. افزایش نعمت، هم می تواند جنبه کمی داشته باشد و هم جنبه کیفی. افزایش کیفی نعمتِ فرزند به این است که وی، صالح، نیکوکار و برای والدین و جامعه با برکت باشد. در دعای عقیقه می خوانیم:
خدایا، این قربانی را به شکرانه نعمتی که به ما روزی کردی و به علت شناختی که از فضل تو بر خانواده خود دارم، ذبح می کنم (همان، ج 6، ص 30).
بنابراین، عقیقه برای کودک، علاوه بر اینکه به شکرانه نعمتی است که خدا به انسان ارزانی داشته، دارای آثار جسمی و به ویژه روحی بسیاری برای کودک است. گرچه بسیاری از این آثار روحی بر ما پوشیده است، ولی در اصل اینکه یک سلسله آثار روحی بر آن مترتب است تردیدی نیست و این مطلب را از تأکیدهای فراوانی که در روایات بر عقیقه شده است، می توان استنباط کرد.

7. ختنه
 

ختنه کردن کودک از دیگر آداب و سنن برگرفته از سیره معصومان (علیهم السلام) است که در روز هفتم ولادت کودک انجام می شود. امام باقر (علیه السلام) می فرماید:
پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) حسن و حسین (علیهماالسلام) را در روز هفتمِ ولادت ختنه کرد (مجلسی، 1403، ج 104، ص 120).
جابر بن عبدالله نیز می گوید:
إن رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) نحر عن الحسن و الحسین (علیهماالسلام) و ختنهما لسبعه أیام (ابن ابی الدنیا، بی تا، ج 2، ص 783).
ختنه از شرایط وارد شدن در دین اسلام و مسلمان شدن است و بر هر کس واجب است هنگام بلوغ یا مسلمان شدن، ختنه کند. در سیره معصومان (علیهم السلام)، این عمل در روز هفتمِ ولادت کودک انجام می شود و روایاتی نیز به ختنه در روز هفتم سفارش می کند. یکی از دلائل انتخاب روز هفتم آن است که ختنه در این روز موجب پاکیزگی بیشتر است و گوشت نیز بهتر می روید (همان، 1365، ج 6، ص 35). این مطلب از نظر علمی نیز پذیرفته شده است. چون از نظر علمی، زمینه های انعقاد خون در روز هفتم ولادت فراهم شده و به حد بالای خود می رسد و در نتیجه، خونریزی ختنه کمتر خواهد بود (پاک نژاد، 1349، ج 16، ص 164). شاید منظور امام صادق (علیه السلام) که فرمود: ختنه در روز هفتم موجب پاکیزگی بیشتر می شود، همین باشد که خونریزی کمتری صورت می گیرد.
همچنین امام صادق (علیه السلام) فرمود:
هنگام ختنه کودک می گویی: خدایا، این سنت تو و سنت پیامبر توست و هم پیروی از تو و کتاب تو و پیامبر توست و برای اجرای خواست و قضای تو به امری است که اراده کرده ای و قضائی که حتمی فرموده ای و امری که نافذ ساخته ای، و گرمای آهن را در ختنه و حجامت بدان علتی که تو از ما بدان آگاه تری، به انسان چشاندی. خدایا، او را از گناهان پاک گردان و بر عمرش بیفزای و آفت ها و بدی های بیرونی و درونی را از جسم او دور کن. بر غنای او بیفزای و فقر و تنگدستی را از او دور ساز؛ زیرا تو می دانی و ما نمی دانیم (طبرسی، 1412، ص 241).
همچنین آثار بهداشتی و جنسی دیگری برای ختنه بیان شده است. سرطان آلت در افراد ختنه شده اصلاً دیده نشده، در حالی که بین کسانی که ختنه نمی شوند چنین سرطانی وجود دارد. سرطان پروستات در بین ختنه شده ها کمتر است. عفونت های مجاری ادرای نیز در بین آنها کمتر است و کامجویی های جنسی برای آنها بهتر و راحت تر صورت می پذیرد (پاک نژاد، 1349، ج 16، ص 153).

8. تراشیدن موی سر نوزاد و صدقه دادن برای او
 

از دیگر آداب و سننی که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در روز هفتم ولادت کودک انجام می داد، تراشیدن موی سر نوزاد و صدقه دادن به وزن آن است. عاصم کوزی می گوید:
امام صادق (علیه السلام) از پدرش نقل کرد که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) برای حسن و حسین (علیهماالسلام)، هر کدام یک قوچ عقیقه کرد و مقداری از آن را به قابله داد و سر آن دو را در روز هفتم ولادت تراشید و به وزن موی سر آنان نقره صدقه داد (کلینی، 1365، ج 6، ص 33).
نکته ای که در این زمینه در سیره پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) مشاهده می شد، این است که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به شدت با تراشیدن قسمتی از سر کودک و باقی گذاشتن قسمتی دیگر، که به آن «قزع» (6) می گویند، مخالفت می کرد. امام صادق (علیه السلام) می فرماید:
کودکی را نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آوردند تا برای او دعا کند، در حالی که قسمتی از سر او را تراشیده و قسمتی را باقی گذاشته بودند. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) برای او دعا نکرد و فرمود: سر او را [کامل] بتراشید (کلینی، 1365، ج 6، ص 40).
امیرمؤمنان علی (علیه السلام) نیز از این کار نهی می کرد و می فرمود:
سر کودکان را به صورت قزع نتراشید؛ یعنی اینکه مقداری از موی سر را بتراشید و مقداری را باقی بگذارید (همان، ش 1).
چنانچه بخواهیم جمع بندی مناسبی از آثار تربیتی این آداب و سنن داشته باشیم، می توان گفت به طور کلی دو دسته آثار بر این آداب و سنن مترتب است: یک دسته آثار جسمی - بهداشتی و دسته دیگر آثار روحی - روانی یا آثار تربیتی به معنای خاص. با توجه به این دو دسته آثار، می توان این آداب و سنن را به سه بخش تقسیم کرد:
- آداب و سننی که غالباً دارای آثار جسمانی اند، مثل: ختنه کردن و تراشیدن سر کودک؛
- آداب و سننی که غالباً دارای آثار روحی - روانی اند، مثل: اذان و اقامه گفتن در گوش راست و چپ کودک، دعا برای او و انتخاب نام نیک؛
- آداب و سننی که هر دو آثار یاد شده (آثار جسمانی و روانی) را دارند، مثل: دقت در انتخاب همسر، آداب معاشرت، عقیقه و صدقه.
ممکن است نوع و کیفیت تأثیر برخی از این آداب، بر ما روشن نباشد، ولی اصل تأثیر آنها بر کودک (تأثیر جسمانی یا روانی) در سیره معصومان (علیهم السلام) انکار ناپذیر است. در گذشته نیز، نوع و چگونگی برخی دیگر از این آداب، نظیر اذان و اقامه و آداب مباشرت بر ما پوشیده بود، ولی اکنون با پیشرفت علم، جنبه هایی از تأثیر و چگونگی آن، روشن شده است.

خلاصه مبحث
 

در سیره معصومان (علیهم السلام) آداب و سنت هایی یافت می شود که از آغاز تولد فرزند تا روز هفتم به آنها عمل می نمودند. اقدام به این آداب، زمینه های مساعد تربیت را در فرزند به وجود می آورد. برخی از این آداب چنین است:
اذان و اقامه: اذان و اقامه گفتن در گوش فرزند از سه جهت آثار تربیتی دارد: تأثیرات جسمی و ایمنی از بیماری ها، دوم، تأثیرات معنوی و آرامش روحی و سوم، آشنایی با مفاهیم اعتقادی و مذهبی.
تحنیک یا کام برداشتن: کام برداشتن بدین معناست که مقداری خرما، شیرینی یا چیز دیگری را نرم و ملایم کرده، به صورت مایع در آورند و آن را به حلق کودک بریزند. در روایات برای کام برداشتن با تربت امام حسین (علیه السلام)، آب فرات، خرما، عسل و شیرینی فوائدی را بیان کرده اند.
پوشش نوزاد: رنگ و پوشش نوزاد در سیره معصومان (علیهم السلام) مهم دانسته شده است. اصرار بر این است که رنگ لباس نوزاد سفید باشد. اما اینکه رنگ سفید چه آثار جسمی یا روحی دارد، چیزی بیان نشده است.
تبریک و دعا: براساس سیره معصومان (علیهم السلام) تبریک گفتن و اظهار شادمانی کردن برای تولد نوزاد، از سنن و آداب اسلامی است. از سوی دیگر باید تعبیرهای تبریک، آمیخته با ارزش های الهی و معنوی، آموزنده و یادآور شکر پروردگار و در برگیرنده دعا برای پدر و مادر و آینده نوزاد باشد.
نام نیک: در سیره معصومان (علیهم السلام) انتخاب نام نیک و پر معنا از اهمیت ویژه ای برخوردار است و فوائد بسیاری برای آن گفته شده است. از جمله، نام هر انسانی نماد شخصیت اوست، نام انسان برچسبی است از آغاز تا پایان عمر که اثر تلقینی دارد. نام بزرگان دین سبب همانند سازی صاحب نام با بزرگان دین می شود، نام های بد و نامناسب آثار بدی بر انسان می گذارد.
عقیقه: در سیره معصومان (علیهم السلام) عقیقه از سنت هایی است که بر آن تأکید بسیار شده است و علاوه بر آثار اجتماعی، دارای آثار روحی و تربیتی برای کودک است و هدف از آن این است که این قربانی در برابر جان کودک و برای تقرب به خدا و به شکرانه نعمت فرزند ذبح می شود.
ختنه: ختنه کردن کودک از دیگر آدابی است که در سیره معصومان (علیهم السلام) در روز هفتم ولادت کودک انجام می شود و از شرایط وارد شدن به اسلام و بر هر کس واجب است.
تراشیدن سر نوزاد و صدقه دادن برای او: در سیره معصومان (علیهم السلام) این آداب که در روز هفتم ولادت کودک انجام می شود بسیار تأکید شده است. یکی از نکات مهمی که در زمینه این آداب در سیره پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و علی (علیه السلام) مشاهده می شود آن است که آن بزرگان به شدت با تراشیدن قسمتی از سر کودک و باقی گذاشتن قسمتی دیگر بسیار مخالف بودند.

پی نوشت ها :
 

1. مروا القابله او بعض من یلیه ان یقیم الصلاه فی اذنه الیمنی فلا یصیبه لمم و لا تابعه ابداً. و نیز ر. ک: نوری، 1408، ج 15، ص 137؛ متقی، 1409، ج 15، ص 457؛ هیثمی، 1408، ج 4، ص 59.
2. در این زمینه همچنین می توانید ر. ک: رفعت، 1991.
3. در برخی روایات فرات را نهر مؤمن نامیده اند. قال ابوعبدالله (علیه السلام): ما أحد یشرب من ماء الفرات و یحنک به إذا ولد إلا أحبنا لأن الفرات نهر مؤمن (مجلسی، 1403، ج 104، ص 114).
4. در این زمینه روایات دیگری هم هست که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) این کار را به خدا واگذار کرد و خدا نام حسن و حسین را برگزید (همان جا).
5. مراد این است که حرفه ای مناسب به او یاد بدهی، یا همسری مناسب برای او برگزینی (مجلس، 1363، ج 21، ص 84).
6. قزع، چنان که در روایتی از علی (علیه السلام) وارد شده، این است که قسمتی از سر کودک را بتراشند و قسمتی دیگر را باقی بگذارند.
 

منبع: کتاب سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت (ع)

سرانه مصرف ماهی در دنیا در دهه 1960 میلادی 9/9 کیلوگرم بوده است. این رقم در دهه 1970 به 5/11 کیلوگرم، در دهه 1980 به 5/12 کیلوگرم و در دهه 1990 هم به 4/14 کیلوگرم رسیده و بر اساس آخرین آمار منتشر شده در سال 2005، سرانه مصرف ماهی در دنیا حدود 4/16 کیلوگرم اعلام شده است...
بد نیست بدانید که هر چینی در طول یک سال به طور متوسط، 1/26 کیلوگرم ماهی می‌خورد و به همین علت کشور چین در صدر فهرست مصرف‌کنندگان ماهی در دنیا قرار گرفته است اما محمد عزیززاده، معاون آبزی‌پروری سازمان شیلات کشور، در گفت‌وگو با خبرگزاری اقتصادی ایران اعلام کرده که سرانه مصرف ماهی در ایران، 7 کیلوگرم است و استان‌های شمالی و جنوبی کشورمان که دسترسی بیشتری به این خوراک دریایی دارند، بزرگ‌ترین سهم مصرف ماهی را در کشور به خود اختصاص داده‌اند.
از این بحث‌ها که بگذریم، می‌رسیم به نحوه خرید، چگونگی نگهداری و پخت ماهی که این هفته به نکاتی ساده اما کلیدی در این مورد اشاره می‌کنیم:
1.پولک‌های ماهی تازه، کاملا به سطح بدنش چسبیده‌اند. ماهی‌هایی که پولکشان کم‌وبیش از روی پوست جدا شده‌اند، تازه نیستند.
2.بدن ماهی تازه تقریبا سفت است. یعنی وقتی شما آن را برمی‌دارید، در دستتان صاف قرار می‌گیرد و شل و افتاده نمی‌شود. به علاوه، اگر انگشتتان را روی پوست ماهی فشار دادید و آن قسمت از بدن ماهی به سادگی فرو رفت و سریع به حالت اولیه برنگشت، یعنی ماهی پیش روی شما، آنقدر هم که فروشنده تبلیغش را می‌کند، تازه نیست.
3.پوست ماهی تازه، لیز است. ماهی‌هایی که پوستشان حالت چسبندگی دارد و ترشحات لزج و چسبناکی روی بدنشان را پوشانده، چندان تازه نیستند.

4.ماهی تازه را می‌توان از روی آبشش‌هایش هم شناخت. آبشش ماهی تازه کاملا قرمز و کمی مرطوب و آبشش ماهی مانده، خاکستری رنگ و تقریبا خشک است.
5.یکی از ساده‌ترین راه‌های شناختن ماهی تازه، بوکردن آن است. ماهی تازه دریایی بوی آب و گیاهان دریایی می‌دهد و ماهی تازه پرورشی بویی شبیه بوی آب آکواریوم دارد. در حالی که بوی ماهی‌های مانده و فاسد، تند و ترش، شبیه گندیدگی است.
6.حتما ماهی باز را از مراکز معتبر و دارای مجوز کسب بخرید.
7.از خریدن ماهی‌هایی که در خارج از مغازه و درون یخدان‌های پر از یخ نگهداری می‌شوند، خودداری کنید. ماهی باید حتما داخل مغازه، درون یخچال و دور از تابش نور خورشید نگهداری شود.
8.به هیچ‌وجه از ماشین‌ها یا افراد دست‌فروش ماهی نخرید. معمولا این افراد بار ماهی مانده خود را در انتهای روز دوباره فریز می‌کنند و روزهای بعد به فروش می‌رسانند. حتما می‌دانید که چند بار یخ‌زدایی و دوباره فریز کردن مواد پروتئینی، باعث تخریب بافت پروتئین و از بین رفتن خواص آنها می‌شود. به علاوه، امکان فاسد شدن چنین ماهی‌هایی هم خیلی زیاد است.
9.اگر قصد خرید ماهی‌های بسته‌بندی را دارید، حتما به تاریخ صید، تاریخ بسته‌بندی، تاریخ انقضا، پروانه بهداشتی و مهر استاندارد آن توجه کنید. بهتر است که بیشتر از 2 ماه از تاریخ صید ماهی‌ منجمدی که قرار است بخرید، نگذشته باشد.
10.اگر در مناطق مرکزی، شمالی، شرقی یا غربی کشور زندگی می‌کنید، حتما ماهی‌های جنوب را منجمد خریداری کنید؛ چون امکان فساد ماهی تازه با انتقال آن در مسیرهای طولانی وجود دارد.
11.هنگام خرید ماهی دودی، ‌شکم آن را باز کنید و پس از اطمینان از نداشتن بوی ناخوشایند یا کپک‌زدگی، آن را بخرید.
12.اگر قرار است ماهی زنده بخرید، حواستان باشد که فروشنده ماهی‌های مرده را از داخل آب جدا نکند و به شما ندهد. ماهی زنده باید حداقل حدود 20 تا 30 ثانیه پس از خروج از آب، بدنش را تکان دهد.
13.ماهی تازه را به تعداد اعضای خانواده و به اندازه مصرف یک وعده خود بشویید و بسته‌بندی کنید تا مجبور نباشید چند بار آن را یخ‌زدایی کنید.
14.ماهی‌های منجمدی که پس از رسیدن به منزل کمی یخشان باز شده است، بدون شستشو از هم جدا کنید و داخل بسته‌‌های کوچک‌تر (به اندازه نیاز خانواده‌تان) بگذارید.
15.ماهی تازه را پس از شستشو داخل فریزر بگذارید و هنگام مصرف، فلس آن را جدا کنید. فلس ماهی منجمد بسیار ساده‌تر جدا می‌شود.
16.ماهی‌ها را پیش از بسته‌بندی و قرار دادن داخل فریزر، به قطعه‌های نازک تقسیم کنید تا به سرعت یخ بزنند و دچار فساد در مرکز بسته‌بندی نشوند.
17.ماهی تازه را می‌توان تا 24 ساعت داخل یخچال و تا 4 ماه در فریزر نگهداری کرد.
18.برای یخ‌زدایی ماهی و پیشگیری از متلاشی شدن بافت نرم بدنش، کافی است آن را حدود 18 ساعت پیش از مصرف از فریزر خارج کنید و داخل یخچال بگذارید. قرار دادن ماهی یخ‌زده داخل آب (برای یخ‌زدایی) باعث از بین رفتن خواص و طعم آن می‌شود. اگر قرار است از مایکروفر برای یخ‌زدایی ماهی استفاده کنید، حواستان به درجه حرارت یخ‌زدایی باشد، چون گوشت ماهی خیلی نرم است و امکان دارد در طی مراحل یخ‌زدایی با مایکروفر، حالت شلی و پختگی پیدا کند.
منبع : هفته نامه سلامت

پرتقال، نارنگی، گریپ فروت، لیموترش، نارنج و لیموشیرین به خانواده مرکبات تعلق دارند. انواع مرکبات دارای ویتامین C می‌باشند.

لیموترش
 

یکی از اعضای خانواده بزرگ مرکبات، لیموترش است. حتما شنیده‌اید که گفته‌اند سیب سلطان میوه‌ها است. اگر به خواص لیموترش توجه کنید، مطمئنا قبول خواهید کرد که سلطان میوه‌ها لیموترش است.
لیموشیرین دارای ویتامین‌های B و C و ریزمغذی‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها و فلاوونوییدها است که کاربردهای متفاوتی در حفظ سلامت بدن دارند
سعی کنید در نوشیدنی‌هایتان از آب لیمو استفاده کنید. چنانچه هر روز صبح یک عدد لیمو را با مقداری آب گرم میل کنید، نوشیدن این مایع به جای نوشیدن چای باعث می‌شود شما بدن سالم‌تری داشته باشید، البته بهتر است چای را در میان‌وعده بنوشید. خوردن لیموترش قبل از غذا و همراه با غذا، اشتها را تحریک و زیاد می‌کند در ضمن هضم کننده غذا نیز بوده و آهن غذا را حفظ می‌کند. همچنین با استفاده از آب لیموترش، چشم‌های شما درخشان‌تر شده و پوستی سرحال‌تر از قبل خواهید داشت.
در صورت تمایل برای بهتر کردن طعم آن می‌توانید از شکر یا عسل استفاده کنید. لیمو دارای اثرات ضد عفونی کننده و قابض است و بدین جهت می‌توان از آن برای درمان گلودرد استفاده نمود. با توجه به مقدار بسیار زیاد ویتامین C موجود در لیمو، مصرف آن باعث افزایش مقاومت سیستم ایمنی بدن می‌شود.

برای فرد مبتلا به آنفلوآنزا و سرماخوردگی، مصرف مخلوطی از آبلیموی تازه با عسل در یک لیوان آب گرم بسیار مفید است. مصرف آب لیمو باعث کاهش تب در افراد بیمار می‌شود. به عنوان مثال اگر چند قطره از اسانس لیمو یا مقداری آب لیمو را به آب سرد اضافه کنید، سپس با استفاده از یک دستمال آن را روی پیشانی تب دار قرار دهید، این کار باعث کاهش تب و تقویت نیروی بدن خواهد شد.
لیمو باعث تسکین سردردهای معمولی و سردردهای میگرنی می‌شود. برای این منظور می‌توان ‌٥ قطره اسانس لیمو را در ٢٥ میلی لیتر از یک روغن حامل مناسب (مانند روغن بادام) مخلوط کرد و آن را با استفاده از یک دستمال کتانی بر روی ناحیه مبتلا به درد ماساژ داد. آب لیمو ترش و اسانس آن برای بدن، ذهن و روح بسیار مفید است.
اسانس لیمو به علت انرژی‌زا بودن آن مشهور است. در کشور ژاپن به علت اثرات شاداب کننده و فرح بخش این اسانس، آن را به هنگام کار در فضا منتشر می‌کنند. همچنین می‌توان از چند قطره از اسانس لیمو به عنوان بخور استفاده کرد یا مقداری از آن را در وان حمام ریخت. این کار باعث سرحال شدن کلیه اعضای بدن می‌شود.
البته هرگز نباید اسانس لیمو را مستقیما روی پوست استفاده کرد. برای گلو درد بهترین دارو لیموترش است. یک قاشق چایخوری آب لیمو ترش را در آب نیمه گرم بریزید و با آن غرغره کنید تا ورم گلو و گلو درد برطرف شود، اگر برطرف نشد، حتماً به پزشک مراجعه کنید. برای رفع انگل معده و روده باید یک لیموترش را با پوست و هسته له کنید و آن را با یک لیوان آب سرد و یک قاشق عسل مخلوط کرده و بمدت یک ساعت قبل از خواب بنوشید، البته رفع انگل مستلزم بررسی پزشک و تجویز دارو است، ولی نوشیدن آبلیمو و عسل خوب است.
آب لیمو یک ضد ویروس مناسب می‌باشد و همچنین مصرف آن برای سرماخوردگی شدید بسیار مفید است. لیمو تقویت کننده حافظه است. لیمو همواره به عنوان یک ماده تسکین دهنده روح مطرح بوده است و استشمام رایحه معطر لیمو در طی تمرینات تمرکز و تعمق روح (مدیتیشن) بسیار مفید است.

خواص
 

مصرف لیمو باعث حفظ کلسیم بدن می‌شود. لیمو حاوی مقدار زیادی اسیدسیتریک و ویتامینC می‌باشد. لیمو مقداری فسفر، منیزیم، پتاسیم، سدیم و کلسیم دارد. مرکبات و از جمله لیموشیرین، سرگیجه را بر طرف می‌کنند. مصرف لیموشیرین در آنفلوانزا، تب، زکام و گلودرد بسیار موثر است، زیرا این میوه خاصیت سم زدایی داخل بدن را دارد.

گریپ فروت
 

گریپ فروت به علت وجود رگه‌هایی از تلخی، کمتر طرفدار دارد، اما اگر از خواص اعجاب انگیز آن از جمله کاهش چربی خون، کاهش بروز برخی سرطان‌ها، کمک به هضم غذا و... آگاهی داشته باشید، حتما میل بیشتری به مصرف آن پیدا کنید. گریپ فروت، میوه مفیدی برای متعادل ساختن وزن بدن می‌باشد. یک گریپ فروت حاوی 90 کیلوکالری است و مقدار زیادی فیبر گیاهی دارد که گرسنگی را فرو می‌نشاند. در گذشته، بسیاری از مردم، از خوردن گریپ فروت بدون شکر، به خاطر عصاره تلخ و ترش آن، خودداری می‌کردند، ولی اگر آب پرتقال و گریپ فروت را با هم مخلوط کنید، آب میوه نیروبخشی خواهید داشت که نیاز به شیرین کردن ندارد. روزانه بیش از هر میوه‌ای از آن بخورید تا جلوی پرخوری شما را بگیرد.

خواص
 

گریپ فروت سرشار از پکتین (فیبر محلول)‌ است که به کاهش کلسترول خون کمک می‌کند. گریپ فروت همچنین دارای مواد دیگری مانند لیکوپن است که از بروز بیماری‌ها پیشگیری می‌کند. لیکوپن یک ماده آنتی‌اکسیدان است که خطر بزرگ شدن پروستات را کاهش می‌دهد.
تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف 10 وعده از مواد غذایی حاوی لیکوپن در هفته، سبب کاهش 50 درصدی سرطان پروستات می‌شود.
گریپ فروت حاوی موادی است که موجب تولید آنزیم‌هایی می‌شوند که در جلوگیری از پیدایش سرطان اثر دارند و نیز بیوفلاوونوییدهایی دارد که از عملکرد هورمون‌هایی که باعث رشد غده (تومور) می‌شوند، جلوگیری می‌کنند.
در افرادی که به روماتیسم مفصلی و لوپوس مبتلا شده‌اند و یا اختلالات التهابی دارند، مصرف هر روزه گریپ فروت از شدت بیماری می‌کاهد. افرادی که به مرکبات حساسیت دارند، امکان دارد به گریپ فروت هم واکنش حساسیت‌زا داشته باشند. این حالت ممکن است به خاطر خود میوه یا روغن موجود در پوست آن باشد.
میوه گریپ فروت کم کالری است، ولی اشتها را تقویت می‌کند. گریپ‌فروت، عمل هضم را آسان می‌کند و ترشح شیره معده و کیسه صفرا را سرعت می‌بخشد. گریپ‌فروت سرشار از ویتامین C، پتاسیم و بیوفلاوونویید است. این مواد در حفظ سلامت قلب و عروق بدن مؤثرند. گریپ فروت، منبعی از فولات، آهن،کلسیم و سایر مواد معدنی می‌باشد و دارای ویتامین‌های B3 ,B2 ,B1, A است. گریپ فروت به درمان اختلالات مفصلی کمک می‌کند.
نکته: مصرف زیاد گریپ فروت در برخی افراد موجب افت فشار خون می‌شود. ضمنا باید بین مصرف گریپ فروت و مصرف داروها فاصله کافی وجود داشته باشد.

پـرتـقال
 

پرتقال در زمره یکی از میوه‌هایی است که در سراسر جهان طرفداران بسیاری دارد. انواع مرکبات حاوی مواد معدنی، انواع ویتامین، کربوهیدرات، پتاسیم، فولات، کلسیم، فسفر، منیزیم و مس است که همگی آن‌ها در فرآیند رشد جسمی و جلوگیری از ابتلا به انواع بیماری‌ها، دخالت دارند.
پرتقال و آب پرتقال نقش مهمی در تأمین نیازمندی‌های روزانه بدن ایفا می‌کنند. پرتقال به عنوان منبع غنی از ویتامین C شناخته شده است. یک پرتقال متوسط دارای 60 تا 80 کیلو کالری است. در مرکبات، کربوهیدرات‌های ساده از قبیل فروکتوز، گلوکز، ساکارز و اسید مرکبات وجود دارد که می‌تواند مقدار کمی انرژی تولید کند. همچنین حاوی نوع پیچیده‌ای از کربوهیدرات‌ها هستند که برای سلامتی بسیار مفیدند.

خواص
 

مصرف پرتقال و دریافت کافی ویتامین C به کاهش شدت علائم سرماخوردگی و کاهش طول مدت آن کمک می‌کند. مصرف پرتقال و دریافت کافی ویتامین C، موجب حفاظت در برابر بیماری‌های قلبی می‌شود. این ویتامین از LDL در برابر تخریب اکسیداتیو توسط رادیکال‌های آزاد حفاظت می‌کند. LDL تخریب شده سبب انسداد شریان‌ها و ابتلا به بیماری‌های قلبی می‌گردد. افرادی که به طور منظم از مرکبات استفاده می‌کنند، تا 60 درصد کمتر به سرطان معده مبتلا می‌شوند.
احتمالا ویتامین C در مرکبات سبب مهار تشکیل مواد سرطان‌زا در معده می‌شود. درمقایسه اشخاصی که زیاد پرتقال می‌خورند با اشخاصی که خیلی کم مصرف می‌کنند، خطر ابتلا به سرطان نای 50 درصد کمتر می‌شود. ویتامین C به پیشگیری از گاستریت (نوعی التهاب لایه‌های پوششی دیواره معده) که خود عاملی برای تشکیل سلول‌های سرطانی در معده است، کمک می‌کند.
فیبر پرتقال و یا انواع مرکبات از نوع نامحلول است، بنابراین به افزایش حجم مدفوع و سرعت بخشیدن به حرکت آن در دستگاه گوارش کمک می‌کند. به این ترتیب یکی از روش‌های پیشگیری از ابتلا به سرطان روده بزرگ، مصرف منظم و فراوان انواع مرکبات است. پرتقال دارای فولات است که به همراه قرص‌های اسید فولیک به پیشگیری از بروز اسپینابیفیدا (بسته نشدن لوله عصبی) در جنین کمک می‌کند، لذا به مادران باردار مصرف منابع اسیدفولیک از جمله پرتقال توصیه می‌شود.
عدسی‌های چشم انسان به طور طبیعی حاوی مقادیر زیادی ویتامین C می‌باشند. افرادی که ویتامین C کمتری در روز مصرف می‌کنند، بیشتر با خطر ابتلا به آب مروارید مواجه می‌شوند، بنابراین مصرف مرکبات به حفاظت از عدسی‌ها در برابر آب مروارید کمک می‌کند. ویتامین C به افزایش جذب آهن در رژیم غذایی کمک می‌کند. خصوصاً برای افراد گیاهخوار ضروری است که جذب آهن در آنها افزایش یابد. پرتقال به طور خاص به دلیل دارا بودن فولات برای پیشگیری از کم خونی ناشی از کمبود اسید فولیک مفید می‌باشد.

نارنگی
 

نارنگی از پرطرفدارترین اعضای خانواده مرکبات است. پوست این میوه خوشمزه به آسانی کنده می‌شود. شاید همین ویژگی، دلیل علاقه زیاد مردم به این میوه باشد. خوردن این میوه آرامش خوبی به افراد می‌دهد. از پوست آن هم می‌شود به صورت خلال شده، خشک یا تازه در تهیه غذاها و شیرینی‌ها و یا به صورت مربای پوست نارنگی، استفاده کرد.

خواص
 

اگر می‌خواهید خوابی عمیق و آرام داشته باشید، بعد از شام چند نارنگی میل بفرمایید. نارنگی هم مانند سیب خاصیت خواب‌آوری دارد، زیرا به دلیل داشتن ویتامین‌های C، A و B مفرح قلب است و می‌تواند اعمال قلب را تنظیم کند. این میوه تا حدودی از چسبندگی خون و در نتیجه تصلب شرایین پیشگیری می‌کند. نارنگی حاوی مقدار زیادی منیزیم است و از این طریق در فعالیت عضلانی، دستگاه گوارش و سیستم عصبی موثر است. نارنگی به علت وجود ویتامین‌ها و مواد معدنی باعث تقویت حافظه و هوش می‌شود و برای رفع بی‌اشتهایی نیز مفید است.
منبع:نشریه 7 روز زندگی، شماره 129

بدن انسان ماشین پیچیده و عجیب‌ غریبی است پر از مایعات که حرکت می‌کند، مواد شیمیایی را با هم ترکیب می‌کند و همه چیز از خاطرات گرفته تا مایع مخاطی تولید می‌کند. به احتمال زیاد در طول سال‌های تحصیل و از طریق رسانه‌ها،‌ کتاب‌ها و منابع مختلف،‌ اطلاعات زیادی در مورد بدن خود به دست آورده‌اید. اما هنوز نکات فراوانی هست که احتمالا در مورد بدن خودتان نمی‌دانید. لایوساینس برخی از رازهای زیبا و پیچیده بدن انسان را منتشر کرده که شاید در بین آن‌ها نکات عجیبی بیابید که تا به حال تصورش را هم نمی‌کردید!

1. رنگ پوست شما را 4 لایه رنگی می‌سازد
 

همه پوست‌ها، جدا از رنگی که دارند،‌ به خودی خود کرم مایل به سفید هستند. در نزدیکی سطح پوست، وجود رگ‌های خونی طیفی از رنگ قرمز به رنگ پوست اضافه می‌کند. همچنین نوعی رنگدانه زرد رنگ سایه زردی به رنگ پوست می‌افزاید. در نهایت، ماده‌ای به نام ملانین، در واکنش به میزان تابش فرابنفشی که بدان می‌تابد،‌ طیف قهوه‌ای رنگی به پوست می‌دهد که در بیشترین حالت به سیاهی می‌زند. ترکیب این 4 رنگ، در نهایت رنگ پوست تمام افراد روی زمین را تشکیل می‌دهد.

2. دنیا می‌تواند با شما بخندد
 

احتمالا شنیده‌اید که خمیازه مسری است. امتحان کنید، وقتی خمیازه می‌کشید دقت کنید ببینید اطرافیانتان چه‌طور شروع به خمیازه کشیدن می‌کنند! مطالعات جدید نشان می‌دهد که خنده هم رفتار تقلیدی را در انسان برمی‌انگیزد. در واقع وقتی صدای خنده را می‌شنویم، ناحیه خاصی از مغز که با حرکات چهره در ارتباط است تحریک می شود. تقلید نقش مهمی در تعاملات اجتماعی انسان‌ها دارد. رفتارهایی مانند عطسه، خنده، گریه و خمیازه راه‌هایی برای ایجاد ارتباطات اجتماعی قوی درون یک گروه محسوب می‌شوند.

3. مغز بزرگ جای دندان‌ها را کم کرده است
 

تکامل کامل نیست. اگر بود،‌ احتمالا به جای این که از دست دندان‌های عقل بنالیم، الان ما بال داشتیم. گاهی برخی ویژگی‌های به درد نخور فقط به این دلیل که زیاد باعث آسیب نمی‌شوند، در طول تکامل با یک گونه می‌مانند. البته کاربرد دندان‌های عقل همیشه کسب درآمد بالا برای جراحان فک و دهان نبوده،‌ بلکه در گذشته به عنوان سری سوم دندان‌های آسیاب برای جویدن گوشت به کار می‌رفت. اما وقتی مغز در انسان بزرگ‌تر شد، ساختار استخوان‌های آرواره تغییر کرد و در نتیجه ما ماندیم و دهانی که جای کمی دارد و مخارج دندان‌پزشکی که کم هم نیست!

4. مژک‌ها مایع مخاطی را جابه‌جا می‌کنند
 

اغلب سلول‌های بدن ما اندامک‌های ریز مو مانندی دارند که مژک نامیده می‌شوند. این مژک‌های بسیار ریز، در عملکردهای بسیاری در بدن نقش مهمی بازی می‌کنند، از گوارش گرفته تا شنوایی. درون بینی، مژک‌ها کمک می‌کنند که مایع مخاطی به طرف حلق برود و شما بتوانید راحت نفس بکشید. اما وقتی هوا سرد باشد، این کار سخت‌تر می‌شود و در نتیجه مایع مخاطی بینی برمی‌گردد و شما دچار آبریزش می‌شوید. همچنین اگر درون بینی به دلایلی مانند حساسیت یا سرماخوردگی و مانند آن ورم کرده باشد، یا این که مایع مخاطی بینی غلیظ شده باشد، مشکل مشابهی به وجود می‌آید و مژک‌ها نمی‌توانند کار خود را به خوبی انجام بدهند.

5. بلوغ ساختار مغز را تغییر می‌دهد
 

همه ما می‌دانیم که با بلوغ و تغییرات هورمونی، بدن به رسش لازم برای تولید مثل می‌رسد. اما چرا سن نوجوانی این‌قدر با رفتارهای غیرقابل تحمل و خلق آزاردهنده و ناخوشایند همراه است؟ در واقع نوجوان‌ها تقصیری ندارند. هورمون‌هایی که در دوران بلوغ در بدن تولید می‌شوند، از جمله تستوسترون، در واقع روی رشد سلول‌های مغزی هم تاثیر می‌گذارند و تغییراتی که بدین ترتیب در ساختار مغز به وجود می‌آید، نتایج رفتاری متعددی را به همراه دارد. بنابراین در این زمان باید انتظار هیجان‌های ناخوشایند، بی‌علاقگی و بی‌تفاوتی و نیز مهارت‌های تصمیم‌گیری ضعیف را داشته باشید، در حالی که برخی نواحی قشر پیشانی مغز در حال رشد و رسش هستند.

6. هزاران تخمک در بدن زن بدون استفاده از بین می‌رود
 

وقتی زن‌ها به دهه 40 یا 50 سالگی می‌رسند، چرخه عادت ماهیانه که سطوح هورمونی بدن او را کنترل می‌کرده و نیز تخمک‌ها را برای تلقیح آماده می‌ساخته، متوقف می‌شود. تخمدان‌ها استروژن کم و کم‌تری تولید می‌کنند که این امر تغییرات جسمانی و هیجانی در بدن زن ایجاد می‌کند. از این به بعد،‌ فولیکول‌های تخمک دیگر مانند سابق نمی‌توانند آزاد شده و رشد کنند. یک دختر نوجوان به طور میانگین حدود 34 هزار فولیکول تخمک رشد نیافته در بدن خود دارد. اگر به طور متوسط در نظر بگیریم که در طول زندگی او، هر ماه یکی از این فولیکول‌ها کامل شده و آماده تلقیح شود، در مجموع حدود 350 عدد از این فولیکول‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. با رسیدن به یائسگی، بقیه فولیکول‌ها رو به زوال می‌گذارند. وقتی دیگر هیچ احتمال بارداری در بین نباشد، مغز رهاسازی تخمک را متوقف می‌کند.

7. بیشتر غذایی که می‌خورید صرف فکر کردن می‌شود
 

با این که مغز فقط 2 درصد از وزن بدن ما را تشکیل می‌دهد، حدود 20 درصد از اکسیژن و کالری بدن را مصرف می‌کند. برای این که منابع لازم به خوبی و به اندازه کافی به مغز برسند‌، سه سرخرگ بزرگ مغزی دائم در حال پمپ کردن اکسیژن به مغز هستند. هر گونه انسداد یا پارگی در هر یک از آن‌ها،‌ باعث می‌شود انرژی لازم به سلول‌های عصبی مغز نرسد و عملکرد مغز در ناحیه‌ای که با کمبود کالری و اکسیژن مواجه شده مختل شود. این یک ضربه یا حتی سکته مغزی است.

8. استخوان‌ها می‌شکنند تا به ماهیچه‌ها و سلول‌های عصبی کلسیم برسد
 

استخوان‌های بدن ما علاوه بر این که ما را سر پا نگه می‌دارند و امکان حرکت به ما می‌دهند، یک فعالیت مهم دیگر را هم بر عهده دارند: ‌آن‌ها سطح کلسیم را در بدن تنظیم می‌کنند. بخش عمده‌ای از استخوان‌ها از فسفر و کلسیم تشکیل شده است. کلسیم ماده‌ای است که برای عملکرد ماهیچه‌ها و سلول‌های عصبی هم مورد نیاز است. وقتی میزان کلسیم بدن کم شود، هورمون‌های خاصی آزاد می‌شوند که باعث شکستن استخوان‌ها می‌شوند تا مقدار کلسیم در بدن بالاتر برود و به ماهیچه‌ها و سلول‌های عصبی برسد. این وضع تا زمانی که کلسیم بدن از طریق دیگری مانند تغذیه به حد طبیعی برسد متوقف نمی‌شود.

9. حالت بدن روی حافظه تاثیر می‌گذارد
 

خاطرات ما تا حد زیادی به حواس ما وابسته هستند. گاهی یک بو یا یک صدا می‌تواند هر یک از ما را به زمانی دور در کودکی برگرداند. به احتمال زیاد شما هم بارها این یادآوری به واسطه یک حس را تجربه کرده‌اید. گاهی این تداعی کاملا روشن و واضح است اما گاهی مرموز است و فقط می‌دانیم که به خاطره‌ای مربوط است، ‌اما نمی‌توانیم به یاد بیاوریم که دقیقا آن خاطره چه بوده و به چه زمانی مربوط است. مطالعات جدید نشان می‌دهند که حافظه ما به حالت بدنمان هم وابسته است. بنابراین، این بار که سعی کردید خاطره‌ای را به یاد بیاورید که دور از ذهن به نظر می‌آید، سعی کنید بدنتان را در همان حالت قرار بدهید و به حافظه‌تان برای یادآوری کمک کنید!

10. در شکمتان اسیدی خورنده و خطرناک حمل می‌کنید
 

وقتی می‌خواهید سوار هواپیما بشوید، همه مایعات را باید کنار بگذارید،‌ اما مایعی خطرناک همراه شما است که هیچ بخش امنیتی نمی‌تواند آن را از شما بگیرد: اسید هیدروکلریک! درون بخشی از سیستم گوارش انسان یعنی همان معده،‌ مایعی خطرناک و خورنده به نام اسید هیدروکلریک ترشح می‌شود. در صنعت از این اسید برای خوراندن فلزات استفاده می‌شود. این اسید می‌توانند روی فولاد اثر بگذارد، اما جای نگرانی نیست، مایع مخاطی درون سیستم گوارش به خوبی آن را می‌پوشاند تا این مایع سمی به بافت بدن شما آسیبی نرساند و فقط غذایی را که خورده‌اید هضم کند.
منبع:http://www.khabaronline.ir

با تغییرات ساده و کوچک می‌توانید خطر ابتلا به بیمارهای قلبی را تا 92 درصد کاهش دهید.برای اینکه قلبی سالم‌تر داشته باشید، 25 توصیه برای شما داریم. سعی کنید هر روز یکی از این نکته‌ها را به کار ببندید و به مدت یک ماه فقط روی انجام چند توصیه تمرکز کنید. وقتی انجام این توصیه‌ها برایتان عادت شد، توصیه‌های دیگر را هم به مرور به عادت‌هایتان اضافه کنید.

چای سبز بنوشید
 

این نوشیدنی فوق‌العاده چند آنتی‌اکسیدان قدرتمند دارد که کلسترول خون را پایین می‌آورند حتی ممکن است به کاهش فشارخون نیز کمک‌کنند. نوشیدن 5/2 فنجان چای سبز در روز به سلامت قلبتان کمک می‌کند.

مواظب چربی‌های اشباع شده باشید
 

به خواندن برچسب اطلاعات تغذیه‌ای روی بسته‌بندی مواد غذایی عادت کنید. هرگز نباید اجازه دهید کالری دریافتی از چربی‌ها، بیشتر از 30 درصد مقدار کالری دریافتی روزانه‌تان را تشکیل دهد.
هنگام خواندن ترکیب مواد غذایی به کلمه «هیدروژنه» دقت کنید. روغن‌های هیدروژنه همان روغن اشباع شده یا جامد هستند که باید مصرف آنها را به حداقل برسانید.

مثل ایتالیایی‌ها آشپزی کنید
 

تا جایی که امکان دارد، در تهیه غذا از روغن زیتون استفاده کنید. روغن زیتون کلسترول بد خون را پایین می‌آورد و به افزایش کلسترول خوب خون کمک می‌کند. روغن زیتون سرشار از آنتی‌اکسیدان است و به این ترتیب می‌تواند به پیشگیری از سرطان و بیماری‌های مزمنی چون آلزایمر کمک کند.

بیشتر بخوابید
 

نتایج یک پژوهش که در مجله انجمن پزشکی آمریکا منتشر شده، نشان می‌دهد افزودن هر یک ساعت به خواب شبانه در میانسالان، می‌تواند خطر رسوب کلسیم در دیواره سرخرگ‌ها را که یکی از علل بیماری قلبی است، تا 33 درصد کاهش‌دهد. محرومیت از خواب، باعث می‌شود تا بدن هورمون‌های استرس بیشتری تولید کند.

فیبرها را در برنامه غذایی‌تان بگنجانید
 

پژوهش‌ها نشان می‌دهند هر چه فیبر بیشتری مصرف کنید، احتمال اینکه به حمله قلبی دچار شوید، کمتر می‌شود. برای صبحانه از نان‌های سبوس‌دار یا غلات پرک‌شده که حاوی گندم و جوی کامل هستند، استفاده کنید. سعی کنید روزانه بین 25 تا 35 گرم فیبر مصرف کنید.

ماهی بخورید
 

چربی‌های اشباع شده گوشت قرمز باعث گرفتگی سرخرگ‌ها می‌شوند اما ماهی‌هایی مثل ماهی «آزاد» و ماهی «کولی»، سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 هستند که به سلامت قلب کمک می‌کنند. مصرف یک وعده ماهی سرشار از امگا3 در هفته می‌تواند خطر مرگ ناشی از حمله قلبی را 52 درصد کاهش دهد.

روزتان را با آبمیوه آغاز کنید
 

آب‌پرتقال حاوی فولیک‌اسید است که به پایین‌آوردن هوموسیستئین (اسیدآمینه زیانبار برای قلب) کمک می‌کند. آب‌انگور نیز آنتی‌اکسیدان‌هایی دارد که مانع لخته‌شدن خون در رگ‌ها می‌شوند. فقط یادتان باشد از آبمیوه‌های طبیعی استفاده کنید نه انواع بسته‌بندی شده.

با دیگران رفت‌و‌آمد کنید
 

سعی کنید ارتباطتان را با کسانی که دوستشان دارید حفظ کنید. پیوند صمیمی با اعضای خانواده، دوستان و افراد جامعه می‌تواند با اضطراب و افسردگی که باعث ابتلا به بیماری های قلبی می‌شوند، بجنگد.

به سبزی‌ها اهمیت دهید
 

متخصصان تغذیه توصیه می‌کنند روزانه 2 فنجان سبزی مصرف کنید. برای این کار باید نیمی از هر وعده غذای شما از سبزی تشکیل شده‌باشد.

مصرف شکر را کم کنید
 

نتایج یک پژوهش جدید نشان می‌دهد مصرف روزانه 2 تا 3 لیوان نوشیدنی صنعتی شیرین مانند آبمیوه‌های مصنوعی، می‌تواند خطر ابتلا به فشارخون شدید را تا 87 درصد افزایش‌دهد.

در میان‌وعده آجیل بخورید
 

نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد کسانی که در هفته بیش از 140 گرم آجیل مصرف می‌کنند، یک سوم کمتر از دیگران به بیماری قلبی و حمله قلبی دچار می‌شوند. یادتان باشد در مصرف مغزها زیاده‌روی نکنید چون چربی و کالری بالایی دارند و باعث افزایش وزن می‌شوند.

20 دقیقه پیاده‌روی کنید
 

2 ساعت و نیم ورزش در هفته (یعنی کمی بیشتر از 20 دقیقه در روز) خطر حمله‌های قلبی را به یک‌سوم می‌رساند. این یعنی پیشگیری از سالانه 285 هزار مرگ در ایالات‌متحده‌آمریکا و از بین رفتن کامل دیابت نوع 2. باور می‌کنید؟

از دود و دم فرار کنید
 

اگر دوستان یا همکارانتان در نزدیکی شما سیگار می‌کشند، از آنها فرار کنید. استنشاق دود سیگار یا قلیان شما را به اندازه 80 تا 90 درصد شخصی که سیگار یا قلیان می‌کشد، در خطر بیماری قلبی قرار می‌دهد. حتی چند دقیقه یا چند ساعت مواجهه با دود سیگار دیگران، می‌تواند اثری معادل سیگار کشیدن درازمدت بر قلب شما داشته باشد.

پتاسیم دریافت کنید
 

بیشتر افراد سدیم را بیشتر از پتاسیم دریافت می‌کنند در حالی که برعکس این کار درست است. پژوهشگران می‌گویند برای کاهش فشارخون، علاوه بر کم کردن مصرف سدیم از طریق کاهش مصرف نمک، بهتر است پتاسیم دریافتی‌تان را نیز افزایش دهید. پتاسیم در موز، رب گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی تنوری، ماست و طالبی وجود دارد.

بذرکتان بخورید
 

بذرکتان یکی از بهترین منابع چربی‌های امگا3 و دوستدار قلب است. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که افزودن بذرکتان به رژیم غذایی می‌تواند از بروز بیماری قلبی تا 46 درصد پیشگیری کند. شما می‌توانید روزانه 2 قاشق بذرکتان روی ماست، سالاد یا روی مخلوط شیر و غلات صبحانه بپاشید.

حرکات کششی انجام دهید
 

انعطاف‌پذیری بدن می‌تواند کلید سلامت قلب باشد. پژوهشگران ژاپنی دریافته‌اند افراد بالای 40 سال که انعطاف بدنی بیشتری دارند، 30 درصد کمتر از افرادی که به بدنشان کش و قوس نمی‌دهند، دچار سخت شدن سرخرگ‌ها یا همان تصلب شرایین می‌شوند. این پژوهشگران می‌گویند انجام حرکات کششی به مدت 10 تا 15 دقیقه در روز می‌تواند به انعطاف‌پذیری سرخرگ‌ها کمک و آنها را از سخت‌شدن محافظت کند.

سویا را جایگزین گوشت کنید
 

اگر بخشی از گوشت قرمز مصرفی خود را با سویا جایگزین کنید، این پروتئین گیاهی می‌تواند به کاهش کلسترول خون کمک کند. البته بهتر است بیشتر از لوبیای سویا استفاده کنید تا سویای فرآوری شده و مکمل‌های حاوی سویا زیرا سویا ترکیبی به نام فیتواستروژن دارد که مانند استروژن می‌تواند باعث رشد بعضی سلول‌های سرطانی شود

بیشتر بخندید
 

بهترین راه برخورد با اشتباه‌های کوچکی که در طول روز مرتکب می‌شوید و اتفاق‌های آزاردهنده‌ای که گاهی تصادفی برایتان رخ می‌دهند، خندیدن به آنهاست.

ویتامین D و روغن ماهی مصرف کنید
 

دکتر داریوش مظفریان، استادیار دانشکده پزشکی دانشگاه هاروراد می‌گوید: «تنها مکمل غذایی که نقش آن در پیشگیری از مرگ ناشی از بیماری قلبی در تمام پژوهش‌های بالینی به اثبات رسیده، روغن ماهی است.»
نتایج پژوهش‌های جدید نشان می‌دهند کمیود ویتامینD می‌تواند خطر بیماری‌های عروق محیطی را تا 80 درصد افزایش دهد و باعث ابتلا به دیابت شود. هر دوی این بیماری‌ها، تهدیدکننده سلامت قلب هستند.

برای همسرتان کاری انجام دهید
 

همان‌طور که شواهد زیادی نشان‌می‌دهند، یک ازدواج خوب می‌تواند از شما در برابر بسیاری از بیماری‌ها محافظت کند، پژوهش‌های زیادی نیز ثابت می‌کنند که ازدواج نامناسب در طول سالیان، به سلامت آسیب می‌رساند بنابراین بهتر است سعی کنید روابطتان را با همسرتان بهبود دهید.

میزان استرس خود را تخمین بزنید
 

بزرگ‌ترین علت ایجاد استرس، زندگی کردن با روشی است که با شخصیت حقیقی و درونی شما همخوانی ندارد. هر روز کارهایی را که انجام داده‌اید، با خودتان مرور کنید و ببینید آیا کارهایی که انجام می‌دهید با شخصیت حقیقی و درونی‌تان همخوانی دارد؟

شکلات تلخ بخورید
 

شکلات‌های تیره آنتی‌اکسیدان‌ دارند که به انعطاف سرخرگ‌ها کمک می‌کند. برای بهره بردن از این خاصیت، روزانه 25 گرم شکلات تلخ (70 درصد یا بیشتر) بخورید.

به معنویت روی بیاورید
 

با بعد معنوی روحتان دوست شوید و به آن هم پر و بال بدهید. وقتی نماز می‌خوانید، این کار را با تمرکز و اشتیاق انجام دهید. پژوهش‌ها نشان می‌دهند کسانی که با خلوص نیت عبادت و در مراسم مذهبی شرکت می‌کنند، در زندگی آرامش بیشتر و عمر طولانی‌تری دارند. داوطلب شدن در انجام امور خیریه نیز همین تاثیر را بر زندگی دارد.

به غذاها سیر اضافه کنید
 

مصرف روزانه فقط یک حبه سیر، یا خوردن 300 میلی‌گرم سیر 3 بار در روز، خطر حمله قلبی را کاهش می‌دهد.

5 دقیقه مدیتیشن انجام دهید
 

نوعی مدیتیشن وجود دارد که در آن فرد باید فقط روی لحظه حاضر تمرکز کند. انجام این تمرین به مدت 5 دقیقه در روز می‌تواند فشار استرس‌های روزانه را بر ذهن کاهش دهد.
منبع : هفته نامه سلامت

سرانه مصرف ماهی در دنیا در دهه 1960 میلادی 9/9 کیلوگرم بوده است. این رقم در دهه 1970 به 5/11 کیلوگرم، در دهه 1980 به 5/12 کیلوگرم و در دهه 1990 هم به 4/14 کیلوگرم رسیده و بر اساس آخرین آمار منتشر شده در سال 2005، سرانه مصرف ماهی در دنیا حدود 4/16 کیلوگرم اعلام شده است...
بد نیست بدانید که هر چینی در طول یک سال به طور متوسط، 1/26 کیلوگرم ماهی می‌خورد و به همین علت کشور چین در صدر فهرست مصرف‌کنندگان ماهی در دنیا قرار گرفته است اما محمد عزیززاده، معاون آبزی‌پروری سازمان شیلات کشور، در گفت‌وگو با خبرگزاری اقتصادی ایران اعلام کرده که سرانه مصرف ماهی در ایران، 7 کیلوگرم است و استان‌های شمالی و جنوبی کشورمان که دسترسی بیشتری به این خوراک دریایی دارند، بزرگ‌ترین سهم مصرف ماهی را در کشور به خود اختصاص داده‌اند.
از این بحث‌ها که بگذریم، می‌رسیم به نحوه خرید، چگونگی نگهداری و پخت ماهی که این هفته به نکاتی ساده اما کلیدی در این مورد اشاره می‌کنیم:
1.پولک‌های ماهی تازه، کاملا به سطح بدنش چسبیده‌اند. ماهی‌هایی که پولکشان کم‌وبیش از روی پوست جدا شده‌اند، تازه نیستند.
2.بدن ماهی تازه تقریبا سفت است. یعنی وقتی شما آن را برمی‌دارید، در دستتان صاف قرار می‌گیرد و شل و افتاده نمی‌شود. به علاوه، اگر انگشتتان را روی پوست ماهی فشار دادید و آن قسمت از بدن ماهی به سادگی فرو رفت و سریع به حالت اولیه برنگشت، یعنی ماهی پیش روی شما، آنقدر هم که فروشنده تبلیغش را می‌کند، تازه نیست.

3.پوست ماهی تازه، لیز است. ماهی‌هایی که پوستشان حالت چسبندگی دارد و ترشحات لزج و چسبناکی روی بدنشان را پوشانده، چندان تازه نیستند.
4.ماهی تازه را می‌توان از روی آبشش‌هایش هم شناخت. آبشش ماهی تازه کاملا قرمز و کمی مرطوب و آبشش ماهی مانده، خاکستری رنگ و تقریبا خشک است.
5.یکی از ساده‌ترین راه‌های شناختن ماهی تازه، بوکردن آن است. ماهی تازه دریایی بوی آب و گیاهان دریایی می‌دهد و ماهی تازه پرورشی بویی شبیه بوی آب آکواریوم دارد. در حالی که بوی ماهی‌های مانده و فاسد، تند و ترش، شبیه گندیدگی است.
6.حتما ماهی باز را از مراکز معتبر و دارای مجوز کسب بخرید.
7.از خریدن ماهی‌هایی که در خارج از مغازه و درون یخدان‌های پر از یخ نگهداری می‌شوند، خودداری کنید. ماهی باید حتما داخل مغازه، درون یخچال و دور از تابش نور خورشید نگهداری شود.
8.به هیچ‌وجه از ماشین‌ها یا افراد دست‌فروش ماهی نخرید. معمولا این افراد بار ماهی مانده خود را در انتهای روز دوباره فریز می‌کنند و روزهای بعد به فروش می‌رسانند. حتما می‌دانید که چند بار یخ‌زدایی و دوباره فریز کردن مواد پروتئینی، باعث تخریب بافت پروتئین و از بین رفتن خواص آنها می‌شود. به علاوه، امکان فاسد شدن چنین ماهی‌هایی هم خیلی زیاد است.
9.اگر قصد خرید ماهی‌های بسته‌بندی را دارید، حتما به تاریخ صید، تاریخ بسته‌بندی، تاریخ انقضا، پروانه بهداشتی و مهر استاندارد آن توجه کنید. بهتر است که بیشتر از 2 ماه از تاریخ صید ماهی‌ منجمدی که قرار است بخرید، نگذشته باشد.
10.اگر در مناطق مرکزی، شمالی، شرقی یا غربی کشور زندگی می‌کنید، حتما ماهی‌های جنوب را منجمد خریداری کنید؛ چون امکان فساد ماهی تازه با انتقال آن در مسیرهای طولانی وجود دارد.
11.هنگام خرید ماهی دودی، ‌شکم آن را باز کنید و پس از اطمینان از نداشتن بوی ناخوشایند یا کپک‌زدگی، آن را بخرید.
12.اگر قرار است ماهی زنده بخرید، حواستان باشد که فروشنده ماهی‌های مرده را از داخل آب جدا نکند و به شما ندهد. ماهی زنده باید حداقل حدود 20 تا 30 ثانیه پس از خروج از آب، بدنش را تکان دهد.
13.ماهی تازه را به تعداد اعضای خانواده و به اندازه مصرف یک وعده خود بشویید و بسته‌بندی کنید تا مجبور نباشید چند بار آن را یخ‌زدایی کنید.
14.ماهی‌های منجمدی که پس از رسیدن به منزل کمی یخشان باز شده است، بدون شستشو از هم جدا کنید و داخل بسته‌‌های کوچک‌تر (به اندازه نیاز خانواده‌تان) بگذارید.
15.ماهی تازه را پس از شستشو داخل فریزر بگذارید و هنگام مصرف، فلس آن را جدا کنید. فلس ماهی منجمد بسیار ساده‌تر جدا می‌شود.
16.ماهی‌ها را پیش از بسته‌بندی و قرار دادن داخل فریزر، به قطعه‌های نازک تقسیم کنید تا به سرعت یخ بزنند و دچار فساد در مرکز بسته‌بندی نشوند.
17.ماهی تازه را می‌توان تا 24 ساعت داخل یخچال و تا 4 ماه در فریزر نگهداری کرد.
18.برای یخ‌زدایی ماهی و پیشگیری از متلاشی شدن بافت نرم بدنش، کافی است آن را حدود 18 ساعت پیش از مصرف از فریزر خارج کنید و داخل یخچال بگذارید. قرار دادن ماهی یخ‌زده داخل آب (برای یخ‌زدایی) باعث از بین رفتن خواص و طعم آن می‌شود. اگر قرار است از مایکروفر برای یخ‌زدایی ماهی استفاده کنید، حواستان به درجه حرارت یخ‌زدایی باشد، چون گوشت ماهی خیلی نرم است و امکان دارد در طی مراحل یخ‌زدایی با مایکروفر، حالت شلی و پختگی پیدا کند.
منبع : روزنامه کیهان