تبیان، دستیار زندگی

تصور کنید نیمه شب که یکباره از خواب بیدار شده و احساس سوزش شدیدی در قفسه سینه خود می کنید. در چنین مواقعی بهترین فکری که می تواند به ذهن تان برسد چیست؟!
بله درست حدس زدید ... سوزش معده یا ترش کردن.
پس برای آشنایی بیش تر با این مشکل بهتر است کلبه سلامتی این شماره ما را دنبال کنید. زمانی که اولین لقمه غذا را قورت می دهید، در طول مری حرکت می کند و مری با حرکات دودی شکل خود باعث می شود که غذا به سمت پایین حرکت کند و این حرکات تا زمانی ادامه دارد که غذا وارد معده شود. در محل اتصال مری به معده دریچه ای وجود دارد به نام اسفنکترمری که با باز شدن آن غذا از مری وارد معده می شود تا اسیدهای معده عمل هضم آن را آغاز کنند. بعد از ورود غذا به معده، دریچه اسفنکتر مری خود به خود بسته می شود تا از بازگشت اسیدهای معده به مری ممانعت کند.
اما گاهی اتفاق می افتد که در بعضی از افراد این دریچه به درستی عمل نمی کند و اجازه می دهد که اسیدهای معده به داخل مری تراوش کنند که این مسأله باعث ایجاد درد و ناراحتی و سوزش در قفسه سینه می شود.

علائم بیماری
 

سوزش معده با ترش کردن مانند سایر بیماری ها دارای علائم و نشانه هایی است که با شناخت این علائم و توجه به آن ها می توان از بروز چنین مشکلی جلوگیری کرد. هر چند که این بیماری بر خلاف بیماری های دیگر خطر جدی برای سلامت بدن به همراه ندارد، اما عدم توجه به درمان آن در بلند مدت می تواند موجب اختلالاتی نظیر التهاب، زخم و تغییر سطح مری و گاهی سرطان شود.
علائم این بیماری:
1- سوزش و درد شدید در میانه قفسه سینه
2- احساس مزه ترش در پشت گلو
3- مشکل در عمل بلع
4- احساس چسبنده بودن غذا به قفسه سینه یا گلو
5- سرفه های مزمن و یا حملات آسم

راه کنترل بیماری
 

شاید باور این مسأله غیر ممکن به نظر برسد، اما با کمی تغییر جزیی در رژیم غذایی یا عادات غذایی می توان این عارضه را کنترل و در بسیاری از موارد هم درمان کرد که این موارد شامل:
1- حجم وعده های غذایی خود را کم کرده و 3- 4 ساعت قبل از خواب شام صرف کنید.
2- بعد از خوردن غذا از خوردن هله هوله و خوراک های دیگر اجتناب کنید.
3- هنگام خواب، سر خود را بالاتر از بدن قرار دهید. این کار مانع از بازگشت اسید معده به داخل مری می شود.
4- بعد از خوردن غذا زانوهای خود را بغل نکنید و به اصطلاح « چمباتمه »نزنید!
5- از زیاده روی در خوردن غذاهای چرب، سرخ شده و چاشنی دار اجتناب کنید.
6- زیاده روی در نوشیدن قهوه، چای و آب پرتغال باعث بروز سوزش معده می شود.
7- از خوردن غذاهای دیر هضم مثل حبوبات، غلات آن هم در حجم زیاد، در وعده غذایی شب جلوگیری کنید.

چند نکته مهم:
 

1- بعضی از عادت های خاص می تواند عملکرد دریچه مری را تحت تأثیر قرار دهند. از جمله داشتن اضافه وزن، پوشیدن لباس های تنگ و استعمال دخانیات.
2- حتماً غذاهایی را که در شما ایجاد سوزش معده می کنند شناسایی کنید.
3- اگر علاقه زیادی به غذاهای رستوران و فست فودها دارید سعی کنید غذاهای کم چرب و حاوی پروتئین متعادل را انتخاب کنید.
4- وجود نیترات در غذاها و تبدیل آن به اکسید نیتریت در معده عاملی است برای شلی و بروز رفلاکس معده؛ از جمله غذاهایی که نیترات فراوان دارد سوسیس و کالباس است.
5- آب بهترین نوشیدنی است که می تواند اسیدهای دستگاه گوارش را رقیق کند.
6- شیره کوبیده سنجد برای رفع سوزش معده مفید است. زیرا ترشی معده را کم می کند.
منبع: نشریه دیدار آشنا - شماره 126

جمله ی «الهی پیر شوی» را همه ی ما شنیده ایم، اما شاید کمتر به این مطلب فکر کرده ایم که پیری سالم چه تأثیری بر سلامت روان ما دارد. مهم نیست چند سال دارید، کافی است از همین لحظه بیشتر مراقب سلامتی خودتان باشید تا در سال های بعد، از زندگی سالم تر و پرنشاط تری برخوردار شوید.
اگر در دوران میانسالی قرار دارید به اندازه ی کافی فرصت هست! چه برای آغاز یک برنامه ی ورزشی و چه تنظیم یک رژیم غذایی سالم تر یا تقویت مهارت های اجتماعی و اگر هم بازنشسته شده اید، برای تصمیم گیری راجع به نحوه و کیفیت زندگی در ده، بیست یا سی سال آینده هنوز خیلی دیر نشده است.
پیری به معنای بازنشستگی یا رسیدن به یک سن بخصوص مثل 65 سالگی نیست، پیری یک فرآیند مادام العمر است. افرادی که بهتر از پس افزایش سن برمی آیند، کسانی هستند که با موفقیت مراحل مختلف زندگی را پشت سر گذاشته اند. پیری موفق، متضمن چند عامل است که همگی تحت کنترل خود شما قرار دارند. یعنی؛ نوع نگرش شما به مقوله ی پیری، فعالیت ها و روابط بین فردی.
این نکته را حتماً به یاد بسپارید که واقعیت، تصویر اندیشه است. این طور نیست که با رسیدن به 65 سالگی، پدر یا مادربزرگ شدن یا یائسه شدن به طور ناگهانی پیر شوید، بلکه تنها وقتی پیر می شوید که گمان کنید پیر شده اید! اگرچه جسم شما پیر می شود، اما ذهن شما تا هر زمان که اراده کنید جوان خواهد ماند. اگر امیدوار به داشتن عمری دراز، سرشار از شادابی، خوش طبعی و روابط اجتماعی محکم باشید، آن وقت است که این طرح ذهنی، زیربنای یک نمودار درونی را تشکیل می دهد که تا حد زیادی آینده ی شما را رقم خواهد زد.
اما اگر متقاعد شوید که پیری، دوران پوچی و بی محتوایی، افسردگی و بیماری است به احتمال قوی برای شما این گونه خواهد شد.
به طور کلی انتظارات و تفکرات منفی زودتر از خود طبیعت، شما را پیر می کند. در همه ی مراحل زندگی، ذهن خود را روی چیزهای مهم متمرکز کنید و به مسایل جزیی و بی اهمیت اعتنا نکنید. شوخ طبعی و قدرت کنار آمدن با تغییرات به شما کمک می کند از پس هر مشکلی برآیید.

فعالیت بدنی را قطع نکنید
 

فعالیت جسمانی در سرتاسر زندگی از اهمیت زیادی برخوردار است، پس اگر زودتر فعالیت بدنی را آغاز کنید و به آن پای بند بمانید، در دوران پیری فواید بیشتری از آن را به دست خواهید آورد. فواید ورزش کردن نامحدود است و می توان از جمله ی آن به کنترل وزن، بهبود جریان خون، افزایش توده ی عضلانی، تناسب اندام، انعطاف پذیری بیشتر، استقامت بیشتر و بهبود وضعیت تعادل اشاره کرد. پیری به معنی از کارافتادگی نیست. دردهای پیدا و ناپیدا شایع هستند، اما با وجود این سال های بعد از بازنشستگی می توانند از جمله دل پذیرترین و پربارترین سال های زندگی شما باشند. سعی کنید با حفظ سلامتی در یک سطح معقول از زندگی خود حداکثر استفاده و لذت را ببرید.

به رفت و آمدها ادامه دهید
 

داشتن روابط محکم با خانواده و دوستان همیشه حایز اهمیت است. با افزایش سن، این روابط اهمیت دوچندانی پیدا می کند. مطالعات نشان می دهد که اگر روابط اجتماعی شما ضعیف باشد، خطر مرگ در شما دو تا چهار برابر فردی خواهد بود که اطرافش پر از کسانی است که به او مهر می ورزند و او هم به آن ها محبت دارد. در واقع، داشتن دوستان و خانواده ی قابل اتکا یکی از مطمئن ترین شاخص های طول عمر است.
فعالیت های انفرادی خود را با فعالیت های گروهی هماهنگ کنید. به جای تنهایی ورزش کردن به کلاس های ورزشی بروید. اگر به مطالعه علاقه مند هستید در گروه های بحث و مناظره ی کتاب ثبت نام کنید. شاید در گذشته به دلیل کمبود وقت، امکان شرکت در فعالیت های گروهی محل و مسجد را نداشتید، اما حالا که چنین فرصتی پیش آمده، کوتاهی نکنید.
بسیاری از افراد با انجام کارهای خیرخواهانه روابط اجتماعی خود را حفظ می کنند، شما هم می توانید به فعالیت داوطلبانه در یک مدرسه، کتابخانه یا مؤسسات خیریه بپردازید. بر اساس مطالعات جدید، حمایت اجتماعی محکم با روش های زیر باعث افزایش طول عمر می شود:
-توانا ساختن شما در برخورداری بهتر و سریع تر از مراقبت های پزشکی
-تشویق و ترغیب شما به رفتارهای سالم مثل پیاده روی منظم
-فراهم ساختن امکان برخورداری از مهر و محبت پاک و بی آلایش که می تواند باعث تقویت سیستم ایمنی شما شود.
-در اختیار قرار دادن کمک های عملی در صورت نیاز، مثلاً کمک در امور منزل یا نقل و انتقال شما.

مغزتان را ورزش دهید
 

زمانی که فکر می کنید عقل و خرد کافی در خود اندوخته اید، ذهن شما بنای ناسازگاری می گذارد و به تعبیری شما را به بازی می گیرد، مثلاً یادتان نمی آید عینک تان را کجا گذاشته اید یا ماشین تان را کجا پارک کرده اید. شما که قبلاً عادت داشتید سه تا کار را به طور هم زمان انجام دهید، حالا توانایی تمرکز روی یک کار را هم ندارید! البته خیال تان راحت باشد، مقداری از حواس پرتی ها در سنین پیری طبیعی قلمداد می شوند. فشار عصبی و اضطراب هم می توانند در حافظه و تمرکز حواس شما اختلال ایجاد کنند. پیری عموماً تأثیری بر حافظه ی درازمدت ندارد، اما حافظه ی کوتاه مدت اغلب دچار نقصان می شود. مغز شما برای ذخیره و بازیابی اطلاعات به عملیات شیمیایی و الکتریکی پیچیده یی در سلول های تخریب شده دست می زند و عملکردشان با نقصان روبرو می شود.
مغز شما این نقیصه را به طریق جالب توجهی جبران می کند. اگرچه ممکن است شما و سلول های مغزی شما به جوانی نوزده سالگی تان نباشد، اما در نظر داشته باشید که عقل و خرد و قدرت قضاوت شما نسبت به آن دوران بسیار بیشتر شده است. چنین ویژگی هایی به راحتی قابل اندازه گیری نیستند، اما منعکس کننده ی توانایی شما در تصمیم گیری های صحیح بر اساس یک عمر تجربه اندوزی هستند. به خاطر داشته باشید که مغز شما مانند یک عضله است، برای این که آن را قوی نگه دارید، باید از آن استفاده کنید. زمانی را که در دبستان مجبور به از بر کردن مطالب سختی مثل نام پایتخت کشورها یا یک شعر بلند و طولانی بودید به یاد بیاورید.
اگر فکر می کنید آن روزها به دلیل سن و سال کمتر قادر به چنین کاری بودید، اشتباه می کنید. آن موقع قادر به چنین کاری بودید، زیرا همه ی تلاش خود را می کردید تا این اطلاعات را در مغز خود فرو کنید. آخرین باری که چنین کاری را انجام دادید، کی بود؟ به احتمال قوی اگر الان هم امتحان کنید، باز مثل گذشته موفق خواهید شد!
تنها به این خاطر که پیر شده اید، نمی توان گفت دیگر قادر به دانشگاه رفتن، یاد گرفتن کارهای جدید، سرگرمی های نو یا کسب اطلاعات جدید از طریق مطالعه نیستید.
راه سالم نگه داشتن ذهن، مطالعه ی دایمی است، بنابراین:
-در کلاس های مختلف از فرهنگسرا گرفته تا کلاس زبان نام نویسی کنید.
-با یک مجله، قرارداد اشتراک ببندید.
-اطلاعات خود را در زمینه ی پیشرفت های فناوری به روز نگه دارید. کار با رایانه را یاد بگیرید و به اینترنت وصل شوید. برای تماس گرفتن با دوستان و آشنایان از پست الکترونیکی (ایمیل) استفاده کنید.
-راجع به فرهنگ و سنن جامعه یی که در آن زندگی می کنید، به تحقیق و مطالعه بپردازید.
-در کنسرت ها، سخنرانی ها، نمایش های تئاتر و سینما شرکت کنید.
منبع:7روز زندگی، شماره 121.

فشار خون بالا به عنوان یک عامل خطر بیماری های قلبی - عروقی مهم است و هرچه فشار خون بالاتر باشد، خطر سکته مغزی و بیماری عروق کرونر قلب بیشتر خواهد بود. وراثت، وزن بالا، عدم تحرک و عادت های غذایی نادرست از جمله دلایل عمده بروز فشار خون هستند. اگر شما به تازگی دچار پرفشاری خون شده اید، شاید پزشکتان از شما بخواهد قبل از دارو درمانی، شیوه زندگیتان را تغییر دهید، مثلاً از برنامه غذایی خاصی پیروی کنید.
در این قسمت ما می خواهیم 16 راه غیردارویی را برای کاهش پرفشاری خون به شما ارائه کنیم.

1- مصرف نمک را محدود کنید.
 

اصلاً جای شگفتی ندارد که سدیم می تواند فشار خون را بالا ببرد. سوسیس، کالباس، ماهی دودی یا کنسرو شده، کنسرو ماهی تن، برگرها، سس ها، سوپ ها، قرص های گوشت، کنسرو لوبیا، غذاهای آماده، سبزی های کنسرو شده در آب نمک، زیتون شور، چیپس و سایر تنقلات شور به علت دارا بودن مقادیر بالای سدیم سبب تشدید بیماری می شوند.
میوه ها و سبزی ها به نسبت محصولات حیوانی مانند لبنیات و گوشت ها دارای مقدار کمی سدیم هستند. در مطالعات مقایسه ای میان گیاهخواران با افراد غیر گیاهخوار، مشاهده شده است که فشار خون گیاهخواران کمتر است. یکی از علل این تفاوت را دریافت بیشتر پتاسیم در گیاهخواران دانسته اند.

2- استرس را کاهش دهید.
 

مطالعات مختلف نشان داده اند که تکنیک های کاهش استرس مانند مدیتیشن، یوگا، شل کردن عضلات و حتی گوش دادن به موسیقی آرامش بخش برای 30 دقیقه در روز می تواند در کاهش فشار خون بالا نقش داشته باشد.

3- از پتاسیم استفاده کنید.
 

طبق توصیه ها افراد بزرگسال باید حداقل 4700 میلی گرم در روز پتاسیم مصرف کنند و دریافت سدیم هم بیشتر از 2300 میلی گرم در روز نباشد، این در حالی است که مصرف نمک ما دو برابر پتاسیم است، بنابراین مصرف مواد غنی از پتاسیم یعنی میوه ها (موز، زردآلو، پرتقال، انجیر، گریپ فروت، هلو، انگور و آلو) و سبزی ها (سیب زمینی، سیر، کلم بروکلی، کدو سبز، قارچ، گوجه فرنگی و ...) می تواند نقش مهمی در کنترل پرفشاری خون داشته باشد.

4- به میزان کافی منیزیم دریافت کنید.
 

مطالعات ارتباط معکوسی را بین دریافت منیزیم و بروز پرفشاری خون، سکته و پره اکلامپسی (فشار خون بارداری) نشان داده اند. منابع غذایی غنی از منیزیم مانند غلات سبوسدار، برنج قهوه ای، آجیل، اسفناج و شیر می توانند سبب کاهش فشار خون بالا شوند.

5- شیر را فراموش نکنید.
 

منابع غنی از کلسیم مانند شیر سبب کاهش فشار خون می شوند. روزانه باید 1200 - 1000 میلی گرم کلسیم دریافت نمود، مقداری که در 3 - 2 لیوان شیر وجود دارد. سایر منابع خوب کلسیم عبارتند از: ماست، پنیر، توفو و خانواده کلم.

6- از سیب زمینی غافل نشوید.
 

این سبزی نشاسته ای علاوه بر پتاسیم دارای یک ترکیب کاهنده فشار خون به نام کوکوآمین است (ترکیبی که در گذشته تصور می شد فقط در داروهای سنتی طب چینی وجود دارد).

7- از گیاه استویا استفاده کنید.
 

در چندین مطالعه مشخص شده است که این گیاه دارای اثرات کاهندگی فشار خون می باشد. از این گیاه در آسیای شرقی به عنوان جوشانده، در آمریکا به عنوان مکمل غذایی و در برخی کشورها به عنوان شیرین کننده مصنوعی در محصولات دیابتی استفاده می شود.

8- از کرفس به عنوان میان وعده لذت ببرید.
 

در کرفس ترکیبی به نام «فتالید» وجود دارد که عضلات دیواره عروق را شل می کند، یعنی عروق را گشاد کرده و فشار خون را کاهش می دهد.

9- ماهی گیری کنید (حتی شده از مغازه ها!).
 

ماهی های آب های سرد مانند سالمون، تون، آزاد و قزل آلا، منابع غنی امگا-3 هستند که می توانند باعث کاهش فشار خون شوند. اگر اهل ماهی نیستید، حداقل از تخم مرغ های غنی شده با امگا-3 بهره ببرید. در غیر این صورت با پزشک خود مشورت کنید که مکمل امگا-3 برای شما تجویز کند.

10- از گردو لذت ببرید.
 

گردو هم منبع خوب امگا-3 است. در صورت عدم دسترسی به گردو از توفو، بذر کتان، سویا و روغن کانولا (کلزا) استفاده کنید.

11- ادویه ها را فراموش نکنید.
 

استفاده از ادویه ها نه تنها مزه غذاهای کم نمک را بهتر می کند، بلکه برخی از آنها سبب کاهش فشار خون می شوند. زعفران، فلفل سیاه، پونه، ریحان و ترخون نمونه هایی از آنها هستند.

12- مصرف روزانه سیر فراموش نشود.
 

مطالعات 50 سال اخیر نشان داده اند که مکمل سیر می تواند به اندازه داروهای کاهنده خون در کاهش فشار خون موثر باشد. 900 - 600 میلی گرم از دوز پودر سیر حاوی 5/4 - 3/6 میلی گرم آلیسین (ماده موثر موجود در سیر) و یک بوته سیر حاوی 9 - 5 میلی گرم آلیسین است.

13- اسفناج بخورید.
 

منابع غنی فولات اسفناج، سایر سبزیجات برگ سبز، مارچوبه و حبوبات با خطر کمتر پر فشاری خون همراه هستند.

14- اجتماعی باشید.
 

افرادی که منزوی هستند و کمتر در روابط اجتماعی شرکت می کنند، بیشتر دچار پرفشاری خون می شوند.

15- در صورت داشتن اضافه وزن، وزن خود را کم کنید.
 

رسیدن به وزن سلامت و حفظ آن می تواند به کنترل بیماری پرفشاری خون کمک کند، چرا که پرخوری و بی تحرکی باعث افزایش وزن می شود.

16- ورزش کنید.
 

برای کنترل اشتها، سوزاندن انرژی اضافه و کاهش فشار و چربی خون، حداقل یک پیاده روی ساده انجام دهید.
منبع: نشریه دنیای تغذیه/شماره103.

شب یلدا یا شب چله آخرین روز آذرماه، شب اول زمستان و درازترین شب سال است. ایرانیان باستان با باور اینکه فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلندتر شده و تابش نور ایزدی افزونی می یابد، آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می خواندند و برای آن جشن بزرگی برپا می کردند. این جشن از 7هزار سال پیش تا کنون در میان ایرانیان برگزار می شود.
آیین شب یلدا، خوردن هندوانه، انار، انگور، توت خشک، انجیر و آجیل مخصوص است که همه جنبه نمادی دارند و نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند. خواص تغذیه ای هر یک از این خوراکی ها در ادامه آمده است.

هندوانه
 

هندوانه از 92درصد آب و 7 درصد قند طبیعی تشکیل شده است. همچنین حاوی ویتامین های C، بتاکاروتن (پیش ساز ویتامین A) و B، پروتئین، منیزیم، آهن، کلسیم، فسفر، پتاسیم، سدیم و لیکوپن می باشد.
هندوانه با دارا بودن بیش از 90 درصد آب، برای رفع تشنگی بسیار مناسب است. هیچ میوه ای تا این اندازه آب ندارد، بنابراین برای پیشگیری از بیماری های عفونی مفید می باشد.
این میوه حاوی مهم ترین آنتی اکسیدان ها در طبیعت است. هندوانه سرشار از ویتامین C و نیز منبع بسیار مناسبی از بتاکاروتن (پیش ساز ویتامین A) است. همچنین هندوانه قرمز رنگ منبع یک نوع آنتی اکسیدان کاروتنوئیدی به نام لیکوپن می باشد. لیکوپن یک رنگدانه شیمیایی است که باعث ایجاد رنگ قرمز در هندوانه، گوجه فرنگی و گریپ فروت می شود.
تحقیقات نشان داده اند که میزان لیکوپن موجود در یک واحد هندوانه بیشتر از گوجه فرنگی است. آنتی اکسیدان های موجود در هندوانه، رادیکال های آزاد را در بدن خنثی می کنند. بنابراین مصرف هندوانه باعث پیشگیری از بروز سکته قلبی، آسم، استئوآرتریت، آرتریت روماتوئید و سرطان روده می شود. انجمن قلب آمریکا مصرف هندوانه را به خاطر دارا بودن مواد آنتی اکسیدان به عنوان یک راهکار مهم برای حفظ سلامت قلب، توصیه کرده است.
هندوانه حاوی ویتامین های گروه B می باشد که برای مصرف انرژی در سلول های بدن ضرورت دارند.
از ویژگی های دیگر هندوانه این است که کم سدیم و پرپتاسیم می باشد. با توجه به اینکه سدیم زیاد باعث افزایش فشار خون و پتاسیم موجب پایین آمدن آن می شود، مصرف این میوه برای افراد مبتلا به پرفشاری خون مفید است.

انار
 

انار منبع ویتامین های C، E، A، نیاسین و اسید فولیک، پتاسیم و فیبر است. تحقیقات نشان داده اند که انار 3 برابر چای سبز، آنتی اکسیدان دارد. مصرف انار باعث کاهش میزان LDL (کلسترول بد) خون، جلوگیری از لخته شدن خون و کاهش پرفشاری خون می شود. بنابراین از ابتلا به بیماری های قلبی - عروقی پیشگیری می کند. همچنین مصرف این میوه باعث کاهش خطر ابتلا به سرطان های سینه، پروستات و پوست می شود.

انگور
 

انگور میوه ای بهشتی است که حاوی ویتامین های A و C، منیزیم، کلسیم، آهن، فسفر و پتاسیم می باشد. مصرف این میوه در درمان یبوست، التهاب معده و روده ها و بهبود عوارض روماتیسم موثر است. پتاسیم موجود در انگور در کاهش پرفشاری خون نقش دارد. این میوه به علت دارا بودن املاح و سلولز، خاصیت ملین و مدر دارد و برای مبتلایان به اوره بالای خون مناسب است. همچنین فنل های موجود در انگور، دارای خاصیت آنتی اکسیدانی هستند.

کشمش و توت خشک
 

کشمش نیز مانند انگور حاوی فنل است، ولی چون طی فرآیند تبدیل انگور به کشمش، میزان فنل موجود در آن کاهش می یابد، خاصیت آنتی اکسیدانی کمتری نسبت به انگور دارد. عنصر بروم موجود در کشمش در سلامت استخوان نقش دارد و از پوکی استخوان جلوگیری می کند.
توت خشک حاوی پروتئین، ویتامین های گروه B، ویتامین A، کلسیم و آهن است.

انجیر
 

انجیر منبع خوب پتاسیم است و میزان کمی سدیم دارد، بنابراین برای کاهش پرفشاری خون مفید می باشد. کلسیم و منیزیم موجود در انجیر در حفظ سلامت استخوان و جلوگیری از پوکی استخوان نقش دارند. انجیر ملین و ضد یبوست است و از سرطان روده جلوگیری می کند. همچنین، برای پیشگیری از سرطان سینه مفید می باشد. مصرف این میوه باعث کاهش میزان کلسترول و اسید اوریک خون می شود. این میوه حاوی مقادیر قابل توجهی آنتی اکسیدان نیز می باشد. میزان ویتامین B6 موجود در انجیر از سایر میوه ها بیشتر است. این ویتامین به سوخت و ساز پروتئین در بدن کمک می کند.

گردو
 

گردو منبع خوبی از پروتئین است. همچنین حاوی ویتامین های A، E، C، B1،B2، اسید فولیک (B9)، اسید پانتوتنیک (B5) و نیاسین (B3) و برخی مواد معدنی از قبیل آهن، روی، مس، منگنز، کلسیم، منیزیم، فسفر و پتاسیم می باشد. در میان مواد معدنی سدیم به مقدار کم در گردو یافت می شود.
گردو خاصیت ضدالتهابی دارد، بنابراین در پیشگیری و درمان آسم، روماتیسم مفصلی و بیماری های التهابی پوستی مانند اگزما و پسوریازیس (ایجاد لکه های قرمز رنگ در پوست) نقش دارد.
گردو از قلب و عروق محافظت می کند. گردو یکی از مهم ترین منابع اسیدهای چرب غیر اشباع است. بررسی ها نشان داده اند که مصرف اسیدهای چرب غیراشباع تأثیر مثبتی بر روی فاکتورهای زمینه ساز بیماری های قلبی - عروقی دارد، به طوری که باعث کاهش میزان کلسترول خون، LDL (کلسترول بد) و لیپوپروتئین a (یکی از عوامل خطر لخته شدن خون در شریان ها) می شود. یکی از انواع اسیدهای چرب غیر اشباع موجود در گردو، اسیدهای چرب امگا - 3 می باشند. این اسیدهای چرب از نامنظم شدن ضربان قلب و لخته شدن خون در شریان ها جلوگیری کرده و باعث افزایش میزان HDL (کلسترول خوب) می شوند. فیتواسترول های موجود در گردو نیز باعث کاهش میزان کلسترول خون می شوند. گردو حاوی یک نوع اسیدآمینه به نام ال - آرژنین است. این اسید آمینه در بدن به اکسید نیتریک تبدیل می شود. اکسید نیتریک یک ماده شیمیایی است که باعث گشاد شدن رگ ها می شود و از سخت شدن جداره رگ جلوگیری می کند. همچنین دو ترکیب آنتی اکسیدان به نام های اسید الاژیک و اسید گالیک در گردو وجود دارند. این ترکیبات از طریق جلوگیری از اکسیداسیون LDL، از بروز بیماری های قلبی - عروقی پیشگیری می کنند.
وجود اسیدهای چرب امگا - 3 در گردو باعث ارتباط مصرف گردو با عملکرد ذهنی شده است. غشاء همه سلول های بدن از جمله سلول های مغز از چربی تشکیل شده است. وجود اسیدهای چرب امگا - 3 در غشاء، قابلیت انعطاف غشاء را افزایش می دهد، بنابراین توانایی سلول برای ورود و خروج مواد مختلف افزایش می یابد. مطالعات نشان داده اند که کاهش دریافت اسیدهای چرب امگا - 3 در کودکان با افسردگی، اختلال در یادگیری، بیش فعالی، اختلالات رفتاری و اختلالات خواب مرتبط است.
گردو در پیشگیری از بی خوابی نقش موثری دارد. گردو حاوی اسید آمینه ای به نام تریپتوفان است. این اسید آمینه در بدن به هورمونی به نام ملاتونین که «هورمون خواب» نیز نامیده می شود، تبدیل می گردد. هورمون ملاتونین باعث خواب شبانه و افزایش مقاومت بدن در برابر رادیکال های آزاد (مواد مخربی که در بروز بیماری های قلبی - عروقی و سرطان نقش دارند) می شوند، ولی در افراد بالای 40 سال میزان این هورمون کاهش می یابد.
ثابت شده است که مصرف گردو از ابتلا به سنگ کیسه صفرا جلوگیری می کند. همچنین اسیدهای چرب امگا - 3 موجود در گردو از برداشت کلسیم از استخوان جلوگیری می کنند، بنابراین در حفظ سلامت استخوان و پیشگیری از پوکی استخوان مؤثر می باشند.

پسته، فندق و بادام
 

این آجیل ها حاوی ویتامین های B1، B6، E و عناصر پتاسیم، فسفر، منیزیم و روی می باشند.
ویتامین B1 باعث افزایش انرژی، تقویت سلول های عصبی و متعادل کردن اشتها می شود.
در بین آجیل ها، پسته دارای بیشترین میزان ویتامین E است. این ویتامین نقش آنتی اکسیدانی دارد.
میزان پتاسیم موجود در یک عدد پسته برابر پتاسیم موجود در یک عدد پرتقال است. میزان پتاسیم در 2 عدد پسته بیشتر از 2 عدد موز می باشد.
فسفر در ساختمان استخوان ها و دندان ها شرکت می کند، جلوی خستگی و ضعف را می گیرد و برای تقویت عضلات بدن مفید است.
عنصر روی در تقویت پوست، مو و ناخن نقش دارد.
مصرف آجیل های فوق، به علت وجود چربی های غیراشباع، باعث کاهش کلسترول خون و کاهش خطر بیماری های قلبی - عروقی می شود.
ماده ای به نام بتا - سیتواسترول که به مقدار زیادی در فندق یافت می شود، باعث کاهش کلسترول و پیشگیری از سرطان سینه و پروستات می شود.

تخمه هندوانه و کدو
 

تخمه هندوانه و کدو حاوی اسیدهای چرب ضروری، ویتامین E، روی، کلسیم و منیزیم هستند.
مواد مغذی موجود در تخم کدو از جمله کاروتنوئیدها، تکثیر سلول های پروستات را متوقف نموده و در نتیجه از بزرگ شدن غده پروستات جلوگیری می کنند. بر اساس نتایج مختلف، تخمه کدو باعث بهبود التهاب مفاصل می شود. تخمه کدو حاوی فیتواسترول ها است که در کاهش کلسترول خون نقش دارند.
منیزیم نقش حیاتی در حفظ سلامت قلب و بهبود آسم دارد. در ساختمان استخوان، علاوه بر کلسیم، منیزیم نیز وجود دارد، بنابراین مصرف مقادیر کافی منیزیم برای حفظ سلامت استخوان نیز ضروری است. منیزیم یکی از مهم ترین عناصر معدنی برای تبدیل غذا به انرژی می باشد، ضربان قلب را تنظیم نموده و از گرفتگی عضلات جلوگیری می کند. همچنین منیزیم در درمان میگرن، مسمومیت بارداری (پره اکلامپسی و اکلامپسی) و کاهش دردهای قاعدگی مؤثر است.

توصیه ها
 

آجیل ها قابلیت آلودگی به قارچی به نام آفلاتوکسین را دارند که سرطانزا است. به همین دلیل به افراد مبتلا به سرطان توصیه می شود که این مواد را حتما از مراکز معتبر خریداری کنند.
افرادی که از بالا بودن تری گلیسیرید خون رنج می برند، بهتر است از مصرف مغز دانه ها از قبیل پسته، بادام، گردو و... خودداری کنند.
مصرف آجیل بوداده که حاوی نمک فراوان است، به هیچ وجه به افرادی که فشار خون بالایی دارند یا از مشکلات کلیوی رنج می برند، توصیه نمی شود.
خوراکی های شب یلدا به اندازه کافی متنوع و حجیم هستند، پس توصیه می شود که در این شب، یا شام را حذف کنید و یا شام بسیار سبکی میل نمایید.
منبع: نشریه دنیای تغذیه/شماره103.

نام فارسی:
 

گل مغربی

نام علمی:
 

Oenothera biennis

نام عمومی:
 

Evening primrose

نام عربی:
 

حشیشه الحمار

نام آلمانی:
 

Nachtkerze

نام فرانسوی:
 

Onagre bisannuelle

نام های مترادف:
 

O.acutifolia, O.biennis, O.chicagoensis, O.muricata, O.purpurata, O.rubricaulis, Onagra biennis و O.suaveolens

نام خانواده:
 

Onagraceae (اوناگراسه)

گیاه شناسی:
 

گل مغربی گیاهی است دو ساله به ارتفاع حداکثر تا 1/5 متر که برگ هایی بزرگ، ساده، دندانه دار و با کناره موج دار دارد. اندام هوایی این گیاه پوشیده از تار است. گل ها درشت، قیف مانند و به رنگ زرد روشن هستند که چهار برگ کاسبرگ دارند. یکی از ویژگی های این گیاه آن است که هر گل چهار پرچم کوتاه و چهار پرچم بلند دارد و دیگر اینکه کاسبرگ های گل به گلبرگ ها نچسبیده اند و به سمت پایین خمیدگی دارند. همچنین ریشه این گیاه، گوشتدار و به رنگ قرمز می باشد. گل مغربی احتمالاً از آمریکای شمالی به دیگر نقاط دنیا راه یافته است و چون گل ها هنگام غروب شکفته می شوند، به گل مغربی معروف شده است. قسمت مورد استفاده گیاه اکثراً ریشه و دانه آن است. دانه ها حدود 20 درصد روغن دارند که به روغن گل مغربی مشهورند. این گیاه در ایران نمی روید، ولی محصولات روغن آن در فرآورده های مهمی استفاده می شود.

ترکیبات مهم:
 

دانه های گل مغربی حاوی 14 درصد روغن ثابت به نام «اوی نینگ پرایم روزاویل» یا OEP است. این روغن 50 تا 70 درصد سیس لینولئیک اسید و 7 تا 10 درصد سیس گامالینولئیک اسید (GLA) در خود دارد. گل مغربی در شرایط سنی و آب و هوایی مختلف دارای مقادیر مختلفی از GLA است. همچنین در این گیاه ترکیب سیس 6 و 9 و 12 اوکتاتری انولیک اسید وجود دارد.
ترکیبات دیگر این گیاه شامل مقادیر کمی اولئیک، پالمتیک و استئاریک اسید، استروئیدها، کامپسترول و بتاسیتوسترول می باشد.

دارو شناختی و اثرات مهم:
 

اسیدهای چرب ضروری (EFAS) برای ساخت ساختمان سلول ها و پیش ساخت پروستاگلاندین ها بسیار با اهمیت هستند. پروستاگلاندین ها نیز به نوبه خود در تنظیم عمل متابولیسم بدن دخالت دارند. EFAS مواد بیولوژیکی فعالی هستند که قسمتی از چربی های اشباع نشده را تشکیل می دهند. کارشناسان معتقدند که مصرف EFAS در کاهش مشکلات قلبی - عروقی مؤثر است.
با توجه به اینکه EFAS در بدن ساخته نمی شود و حتما باید از راه غذا آن را تأمین کرد، بنابراین توصیه می شود بین 1 تا 3 درصد از مجموع کالری جذب شده EFAS باشد. سازمان جهانی بهداشت میزان مصرف EFAS را برای زنان حامله، زنان شیرده و کودکان تا 5درصد توصیه می کند. تحقیقاتی که بر روی حیوانات انجام شده نشان می دهند که حذف EFAS از غذا باعث نوعی بیماری شبیه اگزما و یا ریزش مو می شود. همچنین تأثیر نامطلوبی بر روی بافت های پیوندی دارد، روند بهبود زخم را کند می کند، و نیز باعث کاهش قدرت ایمنی بدن، ناباوری (خصوصا در مردان)، فساد چربی ها در کبد، آسیب های روده ای، به هم خوردن و کاهش تعادل آب بدن و در نتیجه آسیب (آتروفی) غدد برون ریز (بزاقی و اشکی) می شود.
از طرفی چون گل مغربی مقدار زیادی EFAS به خصوص GLA در خود دارد، می تواند در رفع مشکلات فوق مؤثر باشد.
از نظر تئوری GLA می تواند با مصرف EPO در پیش ساخت پروستاگلاندین مستقیما به dlHomo - GLA یا DGLA تبدیل شود. این خاصیت به افرادی که بدن شان نمی تواند سیس لینولئیک اسید را به GLA تبدیل کند یا در جذب سیس لینولئیک اسید اختلال دارند، کمک می کند. GLA و DGLA و آراشیدونیک اسید در شیر انسان وجود دارند و دارای تأثیرات عمده و ویژه ای هستند.
عوامل گوناگونی مانع تبدیل LA به GLA می شوند که عبارتند از: کهولت سن، بیماری قند، استفاده زیاد از مشروبات الکلی، غذاهای پرچرب، کمبود بعضی ویتامین ها و هورمون ها، کلسترول بالا و امراض ویروسی. از طرفی اسیدهای چرب ضروری برای این تکامل بافت های بدن، از جمله مغز، بسیار مورد نیاز می باشند؛ مثلاً مغز حاوی حدود 20درصد EFAS است که در کربن شماره 6 غیر اشباع هستند. چون میزان تبدیل LA به GLA و DGLA در بدن بسیار کم است، وجود این دو ماده با اسید آراشیدونیک در شیر انسان که غذای اصلی نوزادان است، اهمیت خاصی دارد.
یک مطالعه بسیار جالب در مورد نوزادان نشان داد که فسفولیپیدهای گلبول قرمز نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می شوند، بیشتر از نوزادانی است که با شیر خشک تغذیه می شوند. در آزمایش دیگری مصرف مکمل های غذایی حاوی EPO در زنان باردار باعث افزایش چربی و EFAS در شیر آنها شد. همچنین متابولیت های اسید لینولئیک موجود در شیر انسان می توانند در ترکیب غشاء گلبول های قرمز مؤثر باشند.
مطالعه دیگری نشان داد که مصرف مقدار زیاد LA (حدود 30 تا 40 گرم در روز)تاثیر چندانی در بالا بردن DGLA و یا آراشیدونیک سرم خون ندارد؛ در حالی که مصرف روزانه حدود 500 میلی گرم (0/5 گرم) GLA می تواند افزایش قابل توجهی در میزان DGLA داشته باشد. در مواردی از جمله مردان میانسالی که بعدا دچار سکته قلبی شده اند، بیماران با التهاب پوستی (نوع حساسیتی)، افراد الکلی و زنان مبتلا به سندرم پیش از قاعدگی ممکن است سطح GLA و DGLA پلاسمای آنها از حد طبیعی کمتر باشد.

بیماری های قلبی و عروقی:
 

تحقیقات بسیار نشان داده اند که مصرف LA می تواند کلسترول را کاهش دهد. این در حالی است که 170GLA بار قوی تر از lA می باشد.

سرطان پستان و بیماری های مربوطه:
 

آزمایش هایی که روی حیوان انجام شده، نشان داده است که مصرف EPO می تواند در کاهش سرطان پستان مؤثر باشد. این در حالی است که روغن زیتون چنین تأثیری را نشان نداده است.
در یک آزمایش زنانی که به کیست های عود کننده پستان مبتلا بودند، پس از یکسال مصرف EPO، در مقایسه با دارونما، سرعت عود بیماری کمتر شد.

سندرم پیش از قاعدگی (PMS):
 

بر اساس مطالعات انجام شده با مصرف EPO مشکلات قبل از قاعدگی کاهش میابد. اگرچه بعضی آزمایش ها نشان می دهند مصرف در بعضی افراد بی اثر بوده است، ولی مجموع تحقیقات تأثیر این ماده را تأیید می کند.

آرتریت روماتوئید:
 

مطالعات مختلفی نشان می دهند که مصرف بیش از سه ماه EPO تأثیر مطلوبی در بهبود آرتریت روماتوئید دارد و سفتی عضلات را در هنگام صبح کاهش می دهد. همچنین در بعضی موارد مصرف همزمان آن با داروهای ضد التهاب باعث کاهش مصرف این داروها شده است.

بیماری MS:
 

مطالعات گوناگون نشان داده اند که استفاده از رژیم های حاوی LA بهبود مختصری در افراد مبتلا به MS ایجاد می کند؛ زیرا در این گونه افراد ناهنجاری های متابولیسم EFA وجود دارد.

التهاب پوستی (حساسیتی) و بیماری های پوستی:
 

در آزمایش هایی که بر روی التهابات پوستی حساسیتی به روش دوسوکور انجام شده، اثرات GLA در این موارد باعث کاهش شدید خارش و مصرف کورتیکواستروئیدها نیز شده است. در این مطالعه پانزده فرد بزرگسال و هفده کودک به مدت سه هفته روزی دو نوبت و هر نوبت 0/5 گرم EPO مصرف کردند. در تحقیق دیگری 60 بزرگسال و 39 کودک میزان بیشتری EPO مصرف کردند و در یک آزمایش دیگر نیز 52 نفر از سنین 16 تا 64 سال به مدت چهار ماه روزی 0/5 گرم EPOاستفاده نمودند که در تمام موارد بهبود اگزمای حساسیتی مشهود بود و خارش، پوسته پوسته شدن، شدت التهاب، شدت بیماری، خشکی و قرمزی پوست کاهش قابل ملاحظه ای یافت.
از طرفی نقص در عمل آنزیمی که LA را به GLA تبدیل می کند، در بیماران مبتلا به التهاب پوستی حساسیتی (اگزما) دیده شده است.

طریقه و میزان مصرف:
 

فرآورده های مختلفی از روغن گل مغربی در بازار وجود دارد که باید با توجه به نوع دارو از راهنمای آنها استفاده کرد. این محصولات بیشتر مکمل غذایی هستند و می توانند هر روز با مقادیر معینی مصرف شوند.
به طور معمول حداکثر میزان استفاده از EPO به عنوان مکمل غذایی، روزانه 4 گرم می باشد که این مقدار حاوی 300 تا 360 میلی گرم GLA است. بعضی منابع مصرف روزانه تا 8 گرم برای بزرگسالان و 4 گرم برای کودکان را بلامانع می دانند.

عوارض جانبی:
 

تاکنون عوارضی از مصرف خوراکی روغن گل مغربی دیده نشده است. از سال 1970 این روغن روزانه 1000 تن در کشورهای مختلف استفاده می شود که تاکنون هیچ شکایتی از عوارض آن گزارش نشده است.

مهم ترین اثرات گزارش شده:
 

ضد آلرژی، ضد تصلب شرائین، ضد التهاب، ضد سرطان، قابض، ملین، کاهش دهنده کلسترول، کاهش دهنده پرفشاری خون، آرامبخش، مغذی (تأمین کننده اسیدهای چرب ضروری بدن) و وازودیلاتور (گشاد کننده رگ ها).

نکات قابل توجه:
 

گرچه بیشتر فرآورده های روغن گل مغربی به صورت خوراکی (کپسول) است، ولی فرآورده های موضعی این گیاه مانند لوسیون، کرم، پماد و روغن های ماساژ نیز وجود دارد.
منبع: نشریه دنیای تغذیه/شماره103.

افزایش میزان چربی بدن به صورت موضعی یا عمومی را چاقی گویند.

علل چاقی
 

- مصرف بیش از نیاز کالری غذایی به ویژه از طریق مصرف شیرینی ها و چربی ها
کمبود تحرک، برخی از اختلالات هورمونی و زمینه های ارثی

عوارض چاقی
 

بیماری قلبی - عروقی، فشار خون بالا، دیابت (مرض قند)، سرطان، سنگ های صفراوی، تغییرات نامطلوب چربی خون و پرخوری عصبی.

توصیه ها
 

- کاهش تدریجی وزن حدود نیم کیلوگرم در هفته
- پیروی از یک رژیم غذایی متعادل با توجه به شرایط جسمانی (سن، جنس و فعالیت جسمانی)
- تقسیم وعده های غذایی به 6 وعده کوچک و منظم و توجه به صبحانه به عنوان یک وعده غذایی مهم و مصرف غذای سبک در هنگام شب
- مصرف کافی آب و مایعات جهت دفع مواد زائد بدن
- پرهیز از مصرف نوشابه های شیرین و گازدار
- استفاده از سالاد و سبزی ها و یا سوپ های رقیق قبل از غذا برای کاهش اشتها
- کاهش مصرف نمک، شیرینی و شکلات، غذاهای چرب و سرخ شده
- پخت مواد غذایی به صورت آبپز یا بخارپز یا کبابی
- افزایش فعالیت بدنی و ورزش منظم
- مصرف غذاهای پروتئینی مانند گوشت کم چرب، ماهی، حبوبات و لبنیات کم چرب در هر وعده غذایی برای کمک به احساس سیری
- جایگزین کردن نان های سبوسدار به جای نان های سفید
- پرهیز از رژیم های خیلی سخت، کم کالری و خودسرانه
- استفاده از چاشنی هایی مانند آبلیمو و یا آبغوره یا سرکه به جای نمک و سس سالاد
منبع: نشریه دنیای تغذیه/شماره103.

رژیم غذایی با کالری منفی ( Diets Negative CaIorie ) یا به عبارت دیگر رژیم حاوی مواد غذایی چربی سوز همواره مورد توجه و صحبت در محافل عمومی، مجلات و سایت های مختلف است. هدف از این مقاله بیان واقعیت علمی و چگونگی اثربخشی این رژیم ها و مواد غذایی معروف به چربی سوز در کاهش وزن می باشد.
در حقیقت ادعای رژیم های با کالری منفی و مواد غذایی چربی سوز بر این اساس است که این دسته از مواد غذایی ضمن آنکه دارای کالری پایینی هستند، در بدن انرژی بیشتری نسبت به آنچه که از مصرف آنها جذب می شود، صرف هضم و جذب آنها گردد. در نتیجه خوردن آنها نه تنها کالری به بدن اضافه نمی کند، بلکه مقداری انرژی نیز برای متابولیسم آنها از ذخایر انرژی بدن گرفته می شود و برخی در ادامه نیز چنین نتیجه گیری کرده اند که هر چقدر بخواهید می توانید از این مواد غذایی مصرف کنید و همچنان وزن خود را کاهش دهید.
چند مثال هیجان انگیز هم غالبا برای خوانندگان زده می شود، کرفس و کلم بروکلی از نمونه های رایج هستند. مثلاً در مورد کرفس گفته می شود که 40 گرم کرفس 7 کیلو کالری برای هضم و جذب آن نیاز دارد، اگر چنین مطلبی درست باشد شما 23 کیلو کالری منفی مصرف می کنید و اگر در روز 5 بار مصرف آن را تکرار کنید، در پایان ماه حدود نیم کیلوگرم وزن کم می کنید. همچنین در مورد کلم بروکلی ذکر شده است که مصرف 100 گرم آن باعث صرف 55 کیلو کالری از بدن برای هضم و جذب آن می شود و یا در مورد پرتقال گفته می شود 25 کیلوکالری نهایتا از بدن گرفته می شود تا این میوه مورد استفاده بدن قرار گیرد!!!! و یا گریپ فروت را یک کاتالیست سوزاننده چربی معرفی کرده و بنابراین مصرف آن را قبل و یا همراه وعده غذایی توصیه می کنند!!!!
این ایده و تئوری که گستردگی بسیاری در سایت های اینترنتی، کتاب ها و تبلیغات الکترونیک به ویژه از سال 2005 میلادی پیدا کرده است، در وهله اول بسیار جالب و خوشایند به نظر می آید، اما آیا این ایده با فیزیولوژی و عملکرد متابولیکی واقعی بدن هماهنگی دارد؟ آیا خوردن هر چه بیشتر این مواد غذایی آن طور که ادعا می شود باعث می گردد تا بدن مانند یک ماشین چربی سوز عمل کند؟ با اینکه با یک جستجوی ساده «رژیم غذایی با کالری منفی» در اینترنت با انواع بسیار متنوعی از این رژیم ها مواجه می شوید، اطلاعات بسیار کمی همراه با این رژیم ها به شما داده می شود. در عوض با تبلیغات بسیار گوناگون، ذهن شما را همزمان درگیر می کنند، مثل کاهش وزن از طریق هیپنوتیزم و.... در کتاب رژیم غذایی با کالری منفی حدود 100 ماده غذایی با خاصیت فوق برای شما نام برده می شود که با خوردن آنها بدون اینکه نیازی به ورزش و یا روزه داری و یا تحمل گرسنگی داشته باشید، می توانید در روز 7 کیلوگرم وزن کم کنید و 3 برابر سریع تر از سایر رژیم ها لاغر شوید، البته این لیست و کتاب 80 صفحه ای الکترونیک بعد از پرداخت حدود 30 دلار در اختیار شما قرار داده می شود و غالبا یک حراج چند دلاری نیز در گوشه صفحه شما را به پرداخت این مبلغ تشویق می کند!!!
حال بگذارید با یک عینک علمی که با فیزیولوژی و متابولیسم واقعی بدن منطبق است این ادعا را بررسی کنیم، زیرا هر ایده و تئوری که در ظاهر به نظر منطقی بیاید، الزاما در بدن ما به همان صورت اتفاق نخواهد افتاد.
اولاً، باید گفت که تا کنون هیچ مطالعه علمی چنین تئوری را بررسی نکرده است و به گفته دانشمندانی که بر روی متابولیسم بدن مطالعه می کنند، در حال حاضر ابزار متابولیکی برای سنجش انرژی مورد نیاز برای هضم و جذب مواد غذایی خاص وجود ندارد. به عبارت دیگر هیچ مطالعه تجربی تا امروز انجام نشده که نشان دهد اگر برای مثال مقدار مشخصی شاه توت مصرف کنید، دقیقا چه مقدار انرژی صرف هضم و جذب آن می شود. ضمن آنکه میزان مصرف انرژی هضم و جذب مواد غذایی به وضعیت متابولیسم فردی، ترکیب غذای مصرفی در وعده های غذایی قبل، شدت فعالیت فیزیکی و سن بستگی دارد، در نتیجه این مقدار نمی تواند در تمام افراد یکسان باشد.
آنچه مسلم است این است که تمام مواد غذایی، حتی آنهایی که در فهرست مواد غذایی با کالری منفی ذکر می شوند، دارای میزان مشخصی کالری می باشند و هیچ ماده غذایی را نمی توانید پیدا کنید که به هیچ وجه دارای کالری نباشد، زیرا مواد غذایی از نسبت های متفاوت کربوهیدرات، پروتئین، چربی و فیبر تشکیل شده اند که یک گرم از آنها به ترتیب دارای 4، 4، 9 و 2 کیلو کالری هستند.

فهرست سبزیجات و میوه جات با کالری منفی:
 

سبزیجات دارای کالری منفی	میوه جات دارای کالری منفی
گل کلم، کرفس، مارچوبه، کلم بروکلی، کلم برگ، بادمجان، هویج، کاسنی، شاهی، خیار، رازیانه، کدو، تره فرنگی، کاهو، ترب، فلفل، تربچه، اسفناج، گوجه فرنگی، شلغم، سیر، لوبیا سبز و ریواس	سیب، زغال اخته، گریپ فروت، شاه توت، توت سیاه، گلابی، لیمو، پرتقال، هلو، آلود، تمشک، توت فرنگی، نارنگی، هندوانه، طالبی، گرمک، انبه و آناناس

بنابراین کم کردن وزن به دنبال مصرف مواد غذایی که در فهرست مواد غذایی با انرژی منفی وجود دارند، به جهت آن نیست که این مواد چربی می سوزانند، بلکه به علت جایگزین نمودن آنها با مواد غذایی پر کالری است. نتایج یک مطالعه نشان داده است که وقتی وعده غذایی با یک سالاد بزرگ 100 کیلوکالری (مرکب از کاهو، گوجه فرنگی، هویج، خیار، کمی سس بدون چربی و پنیر موزارلا) شروع می شود، میزان کل انرژی دریافتی در وعده غذایی تا 13 درصد نسبت به زمانی که سالاد مصرف نمی شود کاهش می یابد، ولی اگر وعده غذایی با سالاد کوچک و کم حجم تر ولی 200 کیلو کالری شروع شود، در پایان وعده 8درصد کالری بیشتر دریافت می گردد و اگر وعده غذایی با سالاد 400 کیلو کالری شروع شود، انرژی دریافتی در پایان 17درصد بیشتر است. پس در حقیقت ما به دنبال احساس سیری است که کالری کمتری دریافت می کنیم و نه به علت اثرات متابولیک مواد غذایی در بدن.
نکته مهم دیگر آن است که تنظیم رژیم غذایی فقط علم محاسبه کالری مواد غذایی نیست. این اشتباه بزرگی است که رژیم غذایی فقط با محاسبه کالری تنظیم شود. غذا خوردن و تغذیه یک رفتار است که در طی زمان شکل می گیرد و توجه به عوامل رفتاری هنگام تنظیم رژیم غذایی بیش از محاسبه کالری در موفقیت اجرای بلند مدت رژیم غذایی موثر است.
بنابراین برای اثبات تئوری رژیم غذایی با کالری منفی، نیاز به انجام تحقیقات بیشتری است، اما به هر حال مواد غذایی که در فهرست ذکر شده قرار دارند علاوه بر اینکه دارای کالری پایینی هستند، منبع خوبی برای بسیاری از ویتامین ها، مواد معدنی و فیبر می باشند. پس این مواد غذایی، گزینه های مناسبی در رژیم کاهش وزن هستند و همین امر خود به عنوان اقدامی مثبت برای یک شروع ایده آل پیرامون کاهش وزن دایمی می باشد. گرچه ادعای اثر چربی سوزی که در مورد آنها القا شده است، پشتوانه علمی ندارد.
ذکر این نکته ضرورت دارد که رژیم های با کالری منفی فاقد مقدار کافی منابع کلسیم هستند و مقدار پروتئین و چربی آنها نیز پایین است، بنابراین مصرف چند هفته و یا چند ماه آنها بدن را با کمبود مواجه می کند. از طرف دیگر گرچه کم کردن کالری دریافتی قطعا باعث کاهش وزن می شود، اما باید بدانید که کم کردن بیش از حد انرژِی دریافتی، باعث افت متابولیسم بدن و در نتیجه افزایش وزن می شود.
نکته دیگری که مناسب است در اینجا به آن اشاره شود، اثر گرمازایی مواد غذایی ( effect of food thermic) یا همان انرژی مورد نیاز برای متابولیسم چربی ها، کربوهیدارت ها و پروتئین ها است که به طور کلی 10 درصد انرژی مصرفی بدن را تشکیل می دهند. این میزان در چربی ها 3 تا 5 درصد، در کربوهیدرات ها 15 درصد و در پروتئین ها حدود 30 درصد است. برای مثال با مصرف سینه مرغ که حدود 200 کیلو کالری باشد 30درصد انرژی یا 60 کیلوکالری صرف متابولیسم می شود و نهایتا 60 کیلو کالری در بدن باقی می ماند، بنابراین با مصرف منابع پروتئینی کم چرب همراه با منابع موجود در فهرست مواد غذایی با کالری منفی که ارزش ویتامین، مواد معدنی و فیبر بالایی دارند، نه تنها می توانید اشتهای خود را کنترل کنید، بلکه سوخت و ساز بدن خود را در محدوده مشخصی می توانید افزایش دهید.
پس نتیجه توضیحات ارائه شده آن است که مصرف میوه ها و سبزی های خاص نمی تواند بدن را به یک ماشین چربی سوز تبدیل کند و مصرف بیش از حد یک ماده غذایی حتی اگر در فهرست مواد غذایی با کالری منفی باشد، زمانی که شما بیش از نیاز انرژی دریافت می کنید، نمی تواند در کاهش وزن موثر باشد. اگر واقعاً می خواهید به طور موثر کالری بسوزانید باید ورزش را شروع کنید، زیرا ماده غذایی با خاصیت چربی سوزی وجود ندارد، اما تشویق به مصرف این مواد به جهت نقش آنها در تامین ویتامین، املاح و فیبر مورد نیاز بدن در رژیم غذایی بسیار مناسب است.

منبع: نشریه دنیای تغذیه/شماره103.

بیماری کمبود آرژیناز یک بیماری متابولیکی ارثی مربوط به اختلال در اسیدهای آمینه می باشد. هنگامی که آنزیم آرژیناز در بدن نباشد و یا به درستی عمل نکند، موجب بیماری آرژنینمیا می شود. عمل این آنزیم شکستن اسید آمینه آرژنین و کمک به دفع آمونیاک از بدن می باشد. در صورت عدم وجود این آنزیم، آرژنین همراه با آمونیاک در خون تجمع می یابد و می تواند موجب اختلال در رشد، یادگیری و به طور کلی مشکلات مربوط به سلامتی شود. علائم این بیماری در نوزادی و یا در دوران کودکی مشاهده می شود. علائم اولیه این بیماری که در سنین 1 تا 3 سالگی دیده می شود، عبارت از اختلال در رشد، اختلال در یادگیری، عدم تعادل، بی حالی و خواب زیاد، عدم اشتها و استفراغ می باشد.
در صورت عدم درمان، علائم آن شامل ضعف عضلانی، اختلالات تنفسی، تشنج، اختلالات رفتاری، کند ذهنی، کما و در نهایت مرگ است.
یکی از بهترین راه های درمان این بیماری جلوگیری از سنتز آرژنین و آمونیاک می باشد که همکاری متخصص تغذیه و متخصص بیماری های متابولیک بسیار دارای اهمیت است.

رژیم درمانی:
 

در این بیماران باید دریافت غذاهای حاوی پروتئین را محدود نمود. رژیم شناس باید رژیم غذایی برای آنها تنظیم نماید که دارای مقدار مناسب پروتئین، مواد مغذی و انرژی مورد نیاز باشد تا ضمن رشد این کودکان، از عوارض ناشی از این بیماری نیز جلوگیری شود.
از مصرف غذاهای زیر باید اجتناب کرد و یا طبق دستور متخصص تغذیه آنها را محدود نمود:
1- شیر، پنیر و سایر محصولات لبنی
2- گوشت قرمز، مرغ و ماهی
3- تخم مرغ
4- حبوبات
5- لوبیای سویا
6- مغزها
7- کره بادام زمینی
سبزی ها و میوه ها حاوی مقدار کمی پروتئین می باشند، اما مصرف آنها نیز باید با دقت انجام شود.
یک سری فرمولاهای پزشکی نیز در بازار موجود می باشد، مانند آردهایی که پروتئین کمی دارند و یا برنج هایی که مخصوص این بیماران ساخته شده اند که این فرمولاها حاوی اسیدهای آمینه مورد نیاز برای رشد این افراد هستند و چگونگی مصرف آنها باید تحت نظر متخصص تغذیه و متابولیک باشد.
منبع: نشریه دنیای تغذیه/شماره103.

تغذیه و جراحی دهان
 

بعد از جراحی دهان، فرد به یک تغذیه مناسب برای بهبود التیام جراحات ناشی از جراحی نیاز دارد. اگر غذا به میزان کافی مصرف نشود، فرد دچار کاهش وزن خواهد شد و التیام زخم های او بسیار به طول خواهد انجامید. کاهش وزن هنگامی که فرد نیاز به دریافت کالری و پروتئین بیشتری دارد، یک عامل خطر محسوب می شود. دریافت مواد مغذی کافی مانع ایجاد عفونت می شود.
در ساعات اولیه پس از جراحی دهان، تمرکز اصلی باید روی توقف خونریزی و رساندن مایعات و غذاهای نرم به بدن بیمار و تسکین درد باشد.
عمل جراحی، خوردن غذا را برای چند روز محدود می نماید تا زخم های دهان التیام یابند، بنابراین رژیم غذایی فرد باید شامل مصرف غذاهای مایع و نرم باشد. این نوع غذا مانع باز شدن بخیه ها و تسریع در التیام زخم ها می شود.

انواعی از غذاها که بعد از جراحی قابل استفاده می باشند:
 

سوپ ها: غذاهایی که از خامه تهیه می شوند و به صورت سوپ می باشند، مانند خامه قارچ، خامه بروکلی و خامه جوجه قابل استفاده می باشند، اما قبل از مصرف آنها باید مطمئن شویم که سوپ داغ نیست، زیرا بعد از این نوع جراحی افراد فقط می توانند غذاهای ولرم را تحمل نمایند.
میوه ها: پوره شیر و موز، گلابی، هلو یا میوه های میکس شده دارای مقدار مناسبی از ویتامین ها می باشند که در دوران نقاهت بعد از جراحی دهان قابل مصرف می باشند، اما باید از مصرف میوه های اسیدی مانند پرتقال و گریپ فروت اجتناب نمود.
سبزیجات: در مراحل اولیه بهبود بعد از جراحی دهان، سیب زمینی نرم شده که به حالت رقیق شده درآمده است به آسانی بلعیده می شود. خامه نخودفرنگی که با اضافه نمودن نخودفرنگی و شیر گرم به میکسر و رسیدن آن به حالت مایع تهیه می شود نیز غذای مناسبی می باشد.
لبنیات: محصولات لبنی مانند ماست و شیر موجب افزودن کلسیم به غذا می شوند. پنیر کاتج (روستایی نرم) نیز که در میکسر همراه شیر به صورت رقیق شده درمی آید، یک غذای خوب برای افزودن کلسیم می باشد.
نوشیدنی ها: نوشیدن چای، زخم های ناشی از جراحی دهان را التیام می بخشد. اضافه نمودن مقداری عسل و آنتی بیوتیک های طبیعی به کاهش خطر عفونت دهان کمک می نماید. خرده های یخ، مقدار زیادی آب، نوشیدنی های سرد و آبکی به تسکین درد کمک می نمایند و بلع آنها نیز در دهان آسان است.
در شروع رژیم درمانی تهیه لیست غذاهایی که بعد از جراحی دهان نباید آنها را مصرف نمود بسیار مهم می باشد. این دسته از افراد باید از غذاهای تند، شیرینی های قالبی یا غذاهای بسیار داغ یا بسیار سرد، کرانچی ها و غذاهای چسبنده و لزج اجتناب نمایند.
غذاهای نرم به آسانی هضم می شوند و بهترین غذا بعد از جراحی دهان می باشند.
در روز عمل جراحی نیز مصرف غذاها همراه با آب، چای و آبمیوه بسیار مهم است.

تغذیه درمانی در دیابت بی مزه
 

دیابت بی مزه یک بیماری نادر است که علت آن اختلال در غده هیپوفیز یا در کلیه ها می باشد که در این حالت هورمون آنتی دیورتیک وجود ندارد و یا کلیه ها قادر به پاسخ به این هورمون می باشند (دیابت بی مزه نفروژنتیک)، اما در دیابت ملیتوس هورمون انسولین به اندازه کافی ترشح نمی شود و یا سلول های بدن قادر به پاسخگویی به این هورمون نمی باشند که علت آن می تواند ارثی، استرس، چاقی و بارداری و یا استفاده از داروها باشد.
هر دو نوع دیابت همراه با احساس تشنگی، پرادراری و پونوشی می باشند، اما در دیابت بی مزه حجم ادرار بیشتر بوده و ادرار فرد رقیق تر و تقریبا بی رنگ است.
یکی از موثرترین روش ها برای کنترل دیابت بی مزه نفروژنتیک، رژیم غذایی با سدیم پایین می باشد. محدودیت دریافت سدیم منجر به تأثیر بیشتر داروهای کلروتیازید که در این بیماری به کار می روند خواهد شد.
توصیه دریافت سدیم برای افراد سالم 500 میلی گرم در روز می باشد، اما در افراد دچار فشار خون بالا توصیه دریافت سدیم، 240 میلی گرم در روز است.
محدود نمودن دریافت سدیم به 500 میلی گرم در روز نیازمند توجه زیاد به سدیم موجود در مواد غذایی می باشد. در این بیماری غذاهای تازه باید بدون نمک تهیه شوند و در غذاهای پخته نیز میزان سدیم مصرفی باید محدود باشد. محصولات تجاری هم باید بدون سدیم باشند.
نتیجه عدم توجه به محدودیت سدیم با توجه به سن بسیار متفاوت است. نوزادانی که سدیم دریافتی آنها محدود نشده است، دچار اختلال در رشد، دهیدراتاسیون و عقب ماندگی ذهنی می شوند و کودکان و نوجوانانی که سدیم دریافتی آنها محدود نشده، دچار اختلال رشد و یا افزایش وزن زیاد می شوند و در بزرگسالان نیز موجب بزرگ شدن مثانه، بزرگ شدن حالب و هیدرونفروز خواهد شد.
اهداف تغذیه درمانی در دیابت بی مزه نفروژنتیک، جلوگیری از اثرات ثانویه این بیماری و رشد طبیعی بدن می باشد.
نوزادان و کودکان برای اینکه در این بیماری نیز دارای رشد طبیعی باشند، به فرمولاها، غذاها، میوه ها و سبزی های حاوی سدیم محدود نیاز دارند.
ضروری است که همه افراد برچسب روی مواد غذایی را بخوانند و از مصرف افزودنی هایی که در تهیه آنها نمک به کار می رود، اجتناب کنند.
همچنین در این افراد باید دریافت مایعات نیز با توجه به وضعیت آنها تنظیم شود.

تغذیه درمانی در سینوزیت
 

سینوس یا حفرات سینوسی فضاهای خالی در استخوان های صورت می باشند. هنگامی که این فضاها از هوا پر شوند، دچار عفونت می شوند که به این وضعیت سینوزیت می گویند.
سینوزیت معمولاً در اثر سرماخوردگی یا عفونت های سیستم تنفسی ایجاد می گردد. اگر سینوس ها به جای هوا پر از موکوس شوند، موجب رشد باکتری نیز می شوند. به طور کلی باکتری ها در بدن وجود دارند، اما در هنگام ضعف سیستم ایمنی بدن این باکتری ها چندین برابر سریع تر موجب عفونت می شوند.
علامت اولیه این بیماری احساس درد در ناحیه پیشانی و سردرد می باشد. علایم درد در این بیماری بستگی به سینوسی که تحت تأثیر قرار می گیرد دارد و می تواند شامل دندان درد، درد در قسمت گیجگاهی (شقیقه) و یا درد درناحیه زیر چشم باشد.
گاهی اوقات سینوزیت موجب سردرد شدید می شود. به ویژه هنگامی که سینوس های بین دو چشم ملتهب شده باشند.

تغذیه درمانی:
 

داشتن یک رژیم غذایی متعادل در این بیماری دارای نقش مؤثری می باشد. غذاهایی که موجب تقویت سیستم ایمنی و حمله به باکتری ها می شوند، بسیار مفید هستند:
1- غذاهای غنی از ویتامین C: این غذاها دارای خواص آنتی اکسیدانی می باشند و موجب مقاومت بدن در مقابل بیماری می شوند و علایم و مدت زمان بیماری را کاهش می دهند.
در مطالعات بسیاری کاهش التهاب مخاط سینوسی به علت خواص آنتی هیستامینی آن اثبات شده است. میوه ها به ویژه مرکبات (پرتقال، لیمو و ...) و سبزی ها به ویژه سبزی هایی که دارای برگ سبز تیره هستند (مانند اسفناج، برگ چغندر و کاهو) غنی از ویتامین C می باشند.
2- غذاهای غنی از ویتامین A: ویتامین A به فرم بتا-کاروتن در غذاهای گیاهی وجود دارد که دارای خواص آنتی اکسیدانی نیز می باشد. این ویتامین موجب تقویت سیستم ایمنی و جلوگیری از بسیاری از بیماری ها به ویژه بیماری های سیستم تنفسی (مانند گلودرد، سرماخوردگی، آنفلوانزا، سینوزیت و برونشیت) می شود.
غذاهای گیاهی که به رنگ نارنجی، قرمز یا زرد می باشند (به ویژه هویج، اسفناج، سبزیجات و گرمک) حاوی بتا-کاروتن هستند.
3- غذاهای غنی از ویتامین B: این ویتامین نیز موجب بهبود وضعیت سیستم ایمنی بدن می شود. غلات کامل مانند گندم، برنج، جو و لیگام ها مانند حبوبات، سویا و مغزها (مانند گردو و بادام) منابع خوب این ویتامین هستند.
4- غذاهای غنی از ویتامین E: ویتامین E دارای خواص آنتی اکسیدانی بسیار زیادی است. روغن های گیاهی بهترین منبع این ویتامین هستند.
5- غذاهای غنی از امگا-3: ماهی های چرب مانند تون، ساردین و ماهی کاد غنی از این ویتامین می باشند. این اسید چرب همچنین دارای خواص ضدالتهابی است و موجب کاهش التهاب سینوس می شود.
بهتر است غذاهایی که موجب ایجاد آلرژی در افراد می شوند و نیز غذاهای دارای افزودنی ها، با احتیاط مصرف شوند و یا مصرف آنها محدود گردد.
منبع: نشریه دنیای تغذیه/شماره103.